Egungo Euskararen Hiztegia
—X—
[bertsioa: 2024-01-10]

xaal ik xabal.

xabal (orobat xaal g.er.) 1 izond adkor zabala.

Begien orde bi xilo ttipi dituzte eta ahoaren orde sake baten idurikoa den aho xabal bat, ezpainik gabekoa.  Aurelia Arkotxa   «Septentrio», 2001 - 92. orr.

Ginok maiz izaten zuen tripako mina: aurpegia gorri-gorri jartzen zitzaion, kopeta ilun, belarri xabalak sua bezain gorri.  Fernando Rey   «Gure etxeko kontuak» - Natalia Ginzburg, 2004 - 71. orr.

Arbola txar bat aski zait bizia senditzeko; harri xabala jarleku goxo bilakatzen zait segidan.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 115. orr.

Bide bazterreko txokoren batean ongi gorde, goroldio eta harri xabal batekin estaliz.  Patziku Perurena   «Harrizko pareta erdiurratuak», 2004 - 184. orr.

Bide xabal goxo bat eta hona berriz patarra.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 44. orr.

Baserri inguruko soro, belaze, ordeka xabal.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 79. orr.

Angiek lurrerantz zuzendu zituen begiak; irribarrearen arrasto xabala marraztu zitzaion.  Iñaki Zabaleta   «110. Street-eko geltokia», 2003 - 153. orr.

Ohartu gabe, bide zabal batean sartu naiz; xabalean nabil orain.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 45. orr.

Jateko gauzez bertzalde bada bertze asko gauza xabalean ezarriak.  Herria   2004-08-12

Hor ikusi ditugu herritar komertsant zonbeit bainan gehienak kanpotik jinak ziren beren mozkinen xabalean ezartzerat.  Herria   2004-12-23

Bertzelako graziarekin iraganen dire xabalerat agertuko diren libertimendu, ahusamendu, jaiak, hilabete hortan.  Herria   2004-03-25

Gero iragan urtean egin lanen bilduma xabalerat agertu du.  Herria   2005-01-13

Borta ezezaguna zitzaion atso batek ireki zuen eta hari so gelditu zen, aho xabalik.  Elena Touyarou   «Hautsi da katea» - Toti Mtz. de Lecea, 2004 - 161. orr.

Entzule guziak ahoa xabalik kondalarien munduan sartu baitira izan gazte edo adineko, esku zarta ainitz izan da horiendako.  Herria   2001-01-11

2 (adizlagun gisa)

Arratsaldea lo hil batean higatzen zuen, plastikozko ohe gogor batean xaal-xaaala etzanik.  Itxaro Borda   «%100 basque», 2001 - 131. orr.

3 (hitz elkartuetan bigarren osagai gisa, elkarketak izenondo balioa duela)

Emakume oriental bat ere lixiba egiten ari zen, ondoan lau ume begi-xabal zituela.  Iñaki Zabaleta   «110. Street-eko geltokia», 2003 - 147. orr.

Mehea, baina ipur-xabala.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 34. orr.

4 (-en atzizkiaren eskuinea, izen gisa)

Jendearen gelditasunak artetan nihaur eztitzen ninduen, eremuaren xabalak tenorea nagiki barreatzen zuela.  Piarres Aintziart   «Azken apeza», 2005 - 117. orr.

5 ilar xabal ipar dilista.

Etxekoandreek ezin asmatuzko tokietan guarden bistatik gorde zituzten barazki idortuak, hala nola apez ilarrak eta ilar xabalak ahal bezain xuhurki xahutzen zituzten.  Elena Touyarou   «Hautsi da katea» - Toti Mtz. de Lecea, 2004 - 235. orr.

6 xabal-xabal izond

Bertze uharte bateko jendeek aurpegia xabal-xabala dute, begi eta sudurrik gabekoa.  Aurelia Arkotxa   «Septentrio», 2001 - 92. orr.

Lore ttiki, juntto-juntto, xabal-xabal horiek, platera baten taxuan zabalik, distiratsu egon ohi dira sanjoanak inguruan: eguzkiaren solstizioa zaintzen dute.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 454. orr.

7 (adizlagun gisa)

Intsusa, adibidez, inoiz ez dut ikusi hain luzetsita: lehenengoetakoa ohi da loretxo xuria, plater baten antzera, xabal-xabal hedatzen saiatzen dena.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 169. orr.

8 xabal-xabala adlag ipar zabal-zabal.

Sai tropak itzulika kurutzatzen ari, eztiki, hedoien erdian lerratzen balire bezala, hegalak xabal-xabala, mugitu gabe.  Michel Oronoz   «Oilandoiko ermita», 2001 - 16. orr.


xabaldu, xabal(du), xabaltzen du ad adkor zabaldu.

Zuhaitz eta aldaxka bakoitza, egunetik egunera hostoak xabaltzen, lora-puntta biribilak lehertzen doazenean.Ttipi ttapa, ttipi ttapa, lurrean xomorro bila, burua lurrera makurtu aldiro bere ttontor lilugarria abaniko xuribeltx baten moduan xabalduz.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 157. orr.

Aprilis hori, zabalaroa baita, dena xabaltzen-xabaltzen doan izadiaren ispiluan nork bere burua ikusteko deia edozein paraje eta zokotan.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 157. orr.

Plazaren erdian gonak erori zaizkion moja baino gehiago lotsatu ninduen erizainaren xabaldu, pollittok!  Anjel Lertxundi   «Konpainia noblean», 2004 - 241. orr.


xabalina (orobat jabalina g.er.) 1 iz lehen arma gisa eta gaur egun eskuarki atletismo ariketetan erabilzen den haga edo makila moduko atal luzea, eskuz jaurtikitzen dena.

Bost proba ziren: stadion, luzera jauzia, disko jaurtiketa, xabalina eta borroka.  Berria - Kirola   2004-08-10

Hala nola, eskerronezko bestak, xabalina jaurtiketak, zaldizkoen edo oinezkoen itzaleko gudukak, herensuge edo armagizon itxuradunekin.  Piarres Xarriton   «Enkiridion» - Martin Azpilkueta, 2006 - 106. orr.

Horretarako asko hobetu beharko dut xabalinan, nire proba eskasena heptatloian.  Berria - Kirola   2006-03-01

Ilun beltzean, Alainek gogorki kolpatu zuen hura bere xabalinaz sorbalda bien artean, aldi berean Karandasek bere aihotz-makila hondoratzen ziolarik buru gainean.  Juan Garzia   «Bizi alegiazkoak» - Marcel Schwob, 2002 - 111. orr.

Lyonak gorde, eta zorroarekin txanponak Karandasi bota zizkion, hartutako nekearengatik, xabalina goraturik zeukala.  Juan Garzia   «Bizi alegiazkoak» - Marcel Schwob, 2002 - 112. orr.

Gauean jardinera itzuli zen, zulo bat egin horman bere xabalinaz, eta, salara sarturik, zazpi katilu eztainuzko, txano gorri bat eta urrezko eraztun bat topatu zituen.  Juan Garzia   «Bizi alegiazkoak» - Marcel Schwob, 2002 - 110. orr.

2 xabalina-jaurtitzaile xabalina jaurttitzen duen atleta.

Xabalina jaurtitzaileak zeuden bertan, lehian.  Karlos Linazasoro   «Ez balego beste mundurik», 2000 - 85. orr.

Jan Zelezny xabalina jaurtitzaile txekiarrak azkeneko denboraldia izango du aurtengoa, sasoia amaituta erretiroa hartuko baitu, 20 urteko kirol ibilbide luze eta oparoa egin ondoren.  Berria - Kirola   2006-05-04

Ez baldin bagara oso pertsona arduratsuak eta metodo zurrunak aplikatu zaleak, jabalina jaurtitzaileak bezala.  Unai Elorriaga   «Van't Hoffen ilea», 2003 - 48. orr.


xabalinkada (corpusean txabalinkada soilik) iz

Beharbada apenas dagozen guregandik bi mila gezikadara, apenas bostehun txabalinakadako bidean.  Xabier Amuriza   «Gauzen izaeraz» - Lukrezio, 2001 - 255. orr.


xabalko iz

Xabalkoa leher eta zapart, mukurru betea, bertan itsus, eder eta afrus -hura biloen kalantika!  Jose Angel Irigaray   «Denboraren mugan», 2005 - 44. orr.


xabalxko izond xabal xamarra.

Sua itzaltzeko, harri xabalxko bat su gainera botatzen zen eta biharamun goizean lehenik altxatzen zuenak, zerbeit altxor atxemaitea esperantza zuen...  Herria   2005-06-23


xaban iz kotxe mota.

Hantxe metatzen ziren, anabasa batean, xabanak, kabrioletak, puntukoak, gondolak, kalesak, kupeak, omnibusak, mota guztietako kotxe andana bat.  Koldo Izagirre   «Idi orgaren karranka» - Victor Hugo, 2002 - 56. orr.


xabierraldi iz Xabierreko gaztelura egiten den ibilaldia.

Lehenengo Xabierraldia meza batekin amaituko da gaur, Xabierren.  Berria - Euskal Herria   2004-03-07

Hurrengo asteburuan eginen dute aurtengo bigarren Xabierraldia.  Berria - Euskal Herria   2004-03-07

Corpasek «ekitaldi artistikoak» aipatu zituen atzoko prentsaurrekoan, eta auditorioa ez dela Xabierraldietan bakarrik erabiliko nabarmendu zuen.  Berria - Kultura   2004-07-17


xabiroi iz itsas azpiko hondarrean bizi den arraina, ezten posoitsuak dituena (Trachinus draco).

Xabiroi hil bat ematen du nire ahurrean.  Koldo Izagirre   «Agirre zaharraren kartzelaldi berriak», 1999 - 52. orr.


xaboi (orobat xaboin g.er. eta xabon g.er.) 1 iz garbitzeko eta koipea kentzeko erabiltzen den produktua, alkali batek gantz bati eraginez lortzen dena.

Larruazalak, hala ere, aurre egiten die oraingo eraso kimiko gehienei, bai atmosferako kutsadurak eraginei, eta bai xaboi, garbigarri, desodorante, hauts eta bestelako gaiek eraginei.  Irene Aldasoro   «Giza gorputza lanean» - John Lenihan, 2006 - 68. orr.

Bainugelan, xaboia eta esku-oihalak pilo batean, eta arasan maindire garbiak.  Oskar Arana   «Lotsaizuna» - John Maxwell Coetzee, 2004 - 12. orr.

Frantziako presondegietan dena erosi behar da: komuneko papera, xaboia, janaria, oinetakoak.  Berria - Euskal Herria   2004-01-29

Sukaldeko harraskan Vim garbikariarekin garbitzen zituela eskuak, xaboia nahikoa ez eta.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Nerabearen biluzia», 1999 - 14. orr.

Hasieran gantza edo xaboia ematen zioten sokari.  J.M. Olaizola "Txiliku"   «101 gau», 2000 - 97. orr.

Sudur-zuloetatik esku haien usaina sartu zaio, lixiba eta Marseillako xaboiarena.  Berria - Kultura   2006-02-19

Behin eta berriro igurtzi zuen gorputza xaboiaz, behin eta berriro murgildu zen uretan.  Bernardo Atxaga   «Soinujolearen semea», 2003 - 273. orr.

Xaboiaren aparra kainerian bueltaka.  Sonia Gonzalez   «Ugerra eta kedarra», 2003 - 194. orr.

Haizeak lehertuko duen xaboizko burbuila hauskor batean.  Joan Mari Irigoien   «Ipuin batean bezala», 2002 - 227. orr.

Xaboizko anpuluak bota zizkieten emakume biei, lehertzean ortzadarra marraztu zuten anpulu bigun iheslariak.  Felipe Juaristi   «Airezko emakumeak», 2003 - 169. orr.

Arreta biziz begiratzen nien barazki-denda bateko ateaz bestaldean atzematen ziren zurezko kutxa iltzez, mahaspasaz, sufrez eta xaboiz beteei.  Jose Morales   «Arima hilak» - Nikolai Gogol, 1998 - 165. orr.

-Ezagutzen diat etxe bat, ordu laurden uzten ditek baineran ur berotan, berrogei xentimo xaboiarekin.  Koldo Izagirre   «Sua nahi, Mr. Churchil?», 2005 - 97. orr.

2 (izenondo eta izenlagunekin)

Ez omen da psoriasia, xaboi txar batek eraginak omen dira gorputz osoan ditudan orbanak.  Anjel Lertxundi   «Argizariaren egunak», 1998 - 178. orr.

Txanpurik ez dugunean, xaboi berde likatsu batekin moldatu behar izaten dugu.  Josu Zabaleta   «Anne Franken egunkaria» - Anne Frank, 2004 - 110. orr.

Dusselen xaboi usaintsua erori zait; zapaldu egin dut eta puska handi bat falta du orain.  Josu Zabaleta   «Anne Franken egunkaria» - Anne Frank, 2004 - 101. orr.

Gelan lurringairik gabeko xaboi merkearen usaina aditzen zen.  Jose Morales   «Zazpi urkatuak» - Leonid Nikolaievitx Andreiev, 2006 - 130. orr.

Eskuak garbitu ahala garbitu nituen, ur epela eta Josuren xaboi merkea nasai erabilita.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 207. orr.

Xaboi berezi bat erosten zuen, oso garestia, azalmintza leun-leun edukitzeko.  Jose Morales   «Arima hilak» - Nikolai Gogol, 1998 - 338. orr.

Potasako xaboiz irakindako uretan guztiz murgiltzeko.  Bego Montorio   «Napomuceno da Silva Araujo jaunaren testamentua» - Germano Almeida, 2003 - 24. orr.

Ahal izan dudan moduan garbitu naiz eskuko xaboiarekin.  Eider Rodriguez   «Eta handik gutxira gaur», 2004 - 68. orr.

Egun batean hitz zatar bat erabili nuelako, maistrak ahoa lixibazko xaboiarekin garbitu zidan.  Pablo Sastre   «Eguzkipekoak», 2003 - 180. orr.

Lixiba eta puskako xaboi usaina darien arropa eskegien azpitik.  Pello Lizarralde   «Larrepetit», 2002 - 32. orr.

Bizarra egiteko makina eta familia-neurriko xaboia.  Sonia Gonzalez   «Ugerra eta kedarra», 2003 - 162. orr.

Luxuzko xaboi bat zen, Asfanik izenekoa.  Juan Kruz Igerabide   «Nire aitaren fusila» - Hiner Saleem, 2004 - 28. orr.

3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa)

Kotoia, igeltsua, azaloreak, xaboi-burbuila koloretsuak.  Joxe Austin Arrieta   «Homo Faber» - Max Frisch, 2001 - 297. orr.

Hemen ezin dugu garbitu, xaboi hautsa errazionatuta dagoelako.  Josu Zabaleta   «Anne Franken egunkaria» - Anne Frank, 2004 - 110. orr.

Perrexilaren txortena, xaboi-urezko injekzioak, ekitazioa.  Joseba Urteaga   «Gertakizuna» - Annie Ernaux, 2003 - 23. orr.

Jaki-hondarren eta xaboi-bits beroaren usaina.  Lopez de Arana   «Manhattan Transfer» - John Dos Passos, 1999 - 72. orr.

Begiak itxiak eta xaboi-aparrez betea kokots-alde guztia.  Patxi Ezkiaga   «On Kixote Mantxako» - Miguel de Cervantes, 2005 - 162. orr.

Erdi-erdian, xaboi-ontzia; xaboi-ontziaren atzean, sei edo zazpi oholtxo, batetik besterako hutsarte meharretan bizar-labanak sartzeko jarriak.  Jose Morales   «Arima hilak» - Nikolai Gogol, 1998 - 87. orr.

Xaboi-pastilla balitz bezalaxe salto egin zuen haren eskuetatik.  Iñaki Mendiguren   «Harry Potter eta sorgin harria» - J.K. Rowling, 2000 - 53. orr.

Xaboi puska bakarra ematen digute-eta hilabete osorako, bai arropa garbitzeko eta bai norberaren garbitasunerako.  Jon Muñoz   «Ispiluen gainean lotan» - Jordi Sierra i Fabra, 2004 - 169. orr.

Inor ez litzateke ausartuko hori guztia ukitzen aldez aurretik dendara joan, xaboi-zatitxo bat erosi eta pare bat orduz eskuak igurtzi gabe.  Jose Morales   «Arima hilak» - Nikolai Gogol, 1998 - 292. orr.

Ohea egin barik; dutxa ilez eta xaboi orbanez beteta.  Sonia Gonzalez   «Ugerra eta kedarra», 2003 - 57. orr.

Bazen, hala ere, Grande-Truanderie kalean xaboi fabrika bat, inguruko kiratsen erdian oso usain gozoa barreiatzen zuena.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 257. orr.

4 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa, elkarketak izenondo balioa duela).

Bere aita izateko ere nahikoa adina zeukan, botanikoa, alarguna, xaboi usainduna, oso eskrupulotsu eta garbia.  Anton Garikano   «Farorantz» - Virginia Woolf, 2001 - 24. orr.

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

xaboi berezi (4); xaboi burbuila (3); xaboi pastilla (3)

xaboia kendu (3)


xaboibil iz

Xaboibil napolitar: gariz, landare lotarazlez, ahuntz esnez, almendra mikatzez eta azukre zuriz egina.  Patxi Ezkiaga   «On Kixote Mantxako» - Miguel de Cervantes, 2005 - 161. orr.

Aurreratu zuen ba ahal adina bere kokotsa eta laster ziren, urontzia hura zeriola eta andereñoa xaboibilez kokots bizarrari eraginka; han hasi zitzaion zaldun apalari xaboi aparra, elurra bera bezain zuria aparra.  Patxi Ezkiaga   «On Kixote Mantxako» - Miguel de Cervantes, 2005 - 161. orr.

Besoak ukalondoraino agerian zetorren laugarrena eta bere eskuetan (esku zurietan noski) xaboibil napolitar bat.  Patxi Ezkiaga   «On Kixote Mantxako» - Miguel de Cervantes, 2005 - 161. orr.


xaboigile (orobat xaboi egile) iz xaboia egiten duen pertsona.

Kaskamotzei hori, gehienak bizarginak eta xaboigileak baitziren, negoziorako kaltegarria iruditu zitzaien, eta horregatik hartu zuten Erregeren lepoa beren amorrazio berariazkoaren xedetzat.  Xabier Olarra   «Deabruaren hiztegia» - Ambroise Bierce, 2001 - 173. orr.

Aita xaboi egile ezaguna zen.  Berria - Kultura   2006-03-14


xaboin ik xaboi.

xaboitsu izond xaboi asko daukana. irud/hed

Disraelik behin Wilberforce Apezpikuaren estiloa "koipetsu, oleaginoso, xaboitsu" hitzez deskribatu zuen.  Xabier Olarra   «Deabruaren hiztegia» - Ambroise Bierce, 2001 - 211. orr.

Prelatu zintzoari harrezkero Sam Xaboitsua esaten zioten.  Xabier Olarra   «Deabruaren hiztegia» - Ambroise Bierce, 2001 - 211. orr.


xaboitu, xaboi(tu), xaboitzen 1 du ad xaboiz igurtzi. ik xaboiztatu.

Gero, txabusina jantzi eta aurpegia xaboitu zuen.  Lopez de Arana   «Manhattan Transfer» - John Dos Passos, 1999 - 243. orr.

Bainuontzia urez betetzen zen artean, gizonak aurpegia xaboitu eta bizarra moztu zuen.  Koro Navarro   «Zertaz ari garen maitasunaz ari garenean» - Raymond Carver, 2003 - 61. orr.

-Zeinen leloa zaren, Anatxu -pentsatu zuen ahots gora Pilarrek dutxan bere burua xaboitu bitartean-.  Aitor Arana   «Bost ahizpa», 2005 - 109. orr.

Ernea eta bizkorra zen neskatxa; joan eta Don Kijoteri bezala jarri zion azpila; eta xaboitu, garbitu eta xukatu zutenean, agur-makur egokiak eginez alde egin zuten.  Patxi Ezkiaga   «On Kixote Mantxako» - Miguel de Cervantes, 2005 - 162. orr.

Goitik behera garbitzen ari zen bere burua, aurreko hankak bihurrituz eta arteztuz, moko itxurako buruaren gaina kontu handiz igurtziz, norbait eskuak xaboitzen ari denean bezala.  Lopez de Arana   «Manhattan Transfer» - John Dos Passos, 1999 - 142. orr.

2 (era burutua izenondo gisa)

Makarroi erreen ontziak ipurbeltz jarraitzen du, eta gosaldu bitartean ur bero xaboituarekin eduki ondoren, ekin dio espartzuarekin hondo erre ikaztua mehetzeari.  Iñaki Iñurrieta   «Kuskue tanden», 2004 - 87. orr.


xaboiztatu izond xaboitua.

Izeba Petuniak bazekien Harryk ez zuela benetan magiarik egin; hala ere, zartagin xaboiztatuaz eman nahi izan zion burukoari ihes egin behar izan zion Harryk.  Iñaki Mendiguren   «Harry Potter eta sekretuen ganbera» - J.K. Rowling, 2001 - 15. orr.


xabon ik xaboi.

xabonadura iz xaboitzea.

Xabonadura astelehenetan egiten zuen amak eta errito bat zen.  Ana Urkiza   «Zortzi unibertso, zortzi idazle», 2006 - 388. orr.


xabor 1 iz adkor zaborra.

Ramsaytarrena; umeena; eta hainbat eta hainbat xabor eta huskeria.  Anton Garikano   «Farorantz» - Virginia Woolf, 2001 - 189. orr.

Aingeruen inozentziaz eta oinazpiko xaborrekin jardunean.  Anton Garikano   «Farorantz» - Virginia Woolf, 2001 - 38. orr.

2 (izen baten eskuinean)

Horren hodei xaborrak genituen hurrengo goizean, frantziparrak barreiatu eta eguzkiak xurgatu zituenak. Euskal mamurro letratu tipikoa hiperespainol gisa figuratu nahian euskalduna dela dioen subespainol xaborra da.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 371. orr.


xafarrikatu, xafarrika, xafarrikatzen du ad urarekin igurtzi.

Zeldan ez zen xurrutarik, egarritzen zirelarik ur xorta baten edateko edota goizetan ahoa eta aurpegiaren xafarrikatzeko.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 81. orr.


xafla1 (orobat txafla g.er.) 1 iz gai baten, eskuarki metal baten zati mehea eta laua.

Xafla bakoitza kolaz igurtzita dago, eta xagua xaflara igo bezain pronto kolatan itsatsita geratuko omen da.  Harkaitz Cano   «Piano gainean gosaltzen», 2000 - 64. orr.

Hermannek, ohi zuen legez, bere labana ireki zuen eta odola zioen xaflaren ahoari hats egin eta galtzetan igurtzi zuen distira ateratzeko.  Anjel Lertxundi   «Ihes betea», 2006 - 10. orr.

Palaren xaflari oinarekin bultzaka, ikatzez bete nuen.  Anjel Lertxundi   «Ihes betea», 2006 - 224. orr.

Aizkoraren xaflak ispilu batek bezala jaso zuen goizeko eguzkiaren argia.  Bernardo Atxaga   «Soinujolearen semea», 2003 - 214. orr.

Argi dago 20 edo 25 zentimetroko xaflako labana daramanak ez daramala hori ogia zatitu edo fruta zuritzeko.  Berria - Euskal Herria   2006-01-19

Guk 1919ko ardo botila bat oparitu genion, Van Daandarrek [...] piccalilly pote bat eta bizarra mozteko xafla pakete bat.  Josu Zabaleta   «Anne Franken egunkaria» - Anne Frank, 2004 - 292. orr.

ik beherago 5.  Askoren artean   «Asisko Frantzizko, Asisko Klara», 2002 - 574. orr.

Serantesek, xafletan iristen zaion kartoia hartu eta forma ematen dio, kartoi laua zena kartoizko kaxa bihurtzen du.  Harkaitz Cano   «Neguko zirkua», 2005 - 152. orr.

Moldeko letraz idatzita legoke, igandeko alean argitaratzeko xafletan grabatua.  Lopez de Arana   «Manhattan Transfer» - John Dos Passos, 1999 - 437. orr.

Xafla bezain zapal eta leunak maite ditu moko-fin horrek, bankuko labetik atera berriak.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 300. orr.

Sendagileak forzepsaren bi xaflak albait lasterren sartu eta haurra atera arren, hilda jaio zen.  Josu Zabaleta   «Jakintzaren arbola» - Pio Baroja, 2006 - 306. orr.

2 (izenondoekin)

Gonetako xafla txiki haiek aritzen ziren txinpartaka iluntasunean.  Karlos Zabala   «Mikel Strogoff» - Jules Verne, 2002 - 119. orr.

Argi errainu batek milaka xafla txiki dirdaitsu piztu izan balitu bezala.  Karlos Zabala   «Mikel Strogoff» - Jules Verne, 2002 - 115. orr.

Mikel Strogoffen atzean paratu zen, xafla zabaleko sable kako bat eskuan.  Karlos Zabala   «Mikel Strogoff» - Jules Verne, 2002 - 317. orr.

Borreroak gillotinaren xafla metalikoa askatu zuen.  Joan Mari Irigoien   «Odolean neraman», 2004 - 61. orr.

Nadiak xafla gogorreko bi ganibet aurkitu zituen, ehiztari siberiarrek erabiltzen ohi dituztenetakoak.  Karlos Zabala   «Mikel Strogoff» - Jules Verne, 2002 - 360. orr.

Bazuen sekretu bat beira koloretuentzat, eta guztiz itxura ederreko xafla nabarrak ontzen zekien.  Juan Garzia   «Sistema periodikoa» - Primo Levi, 1998 - 126. orr.

Sablearen xafla goria Mikel Strogoffen begien aurrean pasatzen da.  Karlos Zabala   «Mikel Strogoff» - Jules Verne, 2002 - 323. orr.

Sega horrek 90 zentimetroko luzera izan behar du gehienez altzairuzko xaflaren gainaldean.  Berria - Kirola   2004-05-06

Zinkezko xafla zabalez egindako teilatuen maldetan zehar.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 58. orr.

Gasez argituriko gela hartako paretak faiantzazko xafla zuri-urdinez estaliak zeuden.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 126. orr.

Gizonak mikroskopioko xafla batean ereiten du hazia.  Josu Zabaleta   «Gerrako pilotu» - Antoine Saint-Exupéry, 2003 - 63. orr.

3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa)

Urre-xaflak egin eta xaflak hari bihurtuz, purpura more, gorri eta gorrimina eta liho fina urre-hariz bordatu zituzten.  Elizen arteko biblia   Ir 39,3

Ezta gazta-azalak ere, edo txokolatetxoen eztainu-xaflak.  Juan Garzia   «Sistema periodikoa» - Primo Levi, 1998 - 36. orr.

Zeru goritik behera suzko euria erortzen zen merkatuaren gainera, berotu egiten zuen burdin xaflazko labe bat balitz bezala.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 191. orr.

Ohol-xafla bat erantsi zitzaion txanbergari.  Juan Garzia   «Bizi alegiazkoak» - Marcel Schwob, 2002 - 142. orr.

Erradiografiak egiteko paper-xaflak fabrikatzen diren sailaren kargua nuen.  Juan Garzia   «Sistema periodikoa» - Primo Levi, 1998 - 269. orr.

Paper-xaflako emakumea ere higidura erreal baten itxura hartzen hasi zen; dantzan ari zela zirudien.  Anjel Lertxundi   «Azkenaz beste», 2005 - 58. orr.

Indarlanek poliespan xaflak egiten ditu hozkailuen enbalajerako.  Berria - Ekonomia   2004-02-13

Erakutsi diot nola, beira-xafla oraindik beroaren gainean berun urtua itsats daitekeen.  Juan Garzia   «Sistema periodikoa» - Primo Levi, 1998 - 126. orr.

Kintalka argazki-xafla errefusatuak.  Juan Garzia   «Sistema periodikoa» - Primo Levi, 1998 - 272. orr.

Egun etxeetan erabiltzen diren eguzki xaflek baino ia hiru aldiz indar handiagoa lortzen dute Smart-1-enak.  Berria - Gaiak   2004-11-16

Infusorioak mikroskopio xafla baten gainean.  Josu Zabaleta   «Gerrako pilotu» - Antoine Saint-Exupéry, 2003 - 83. orr.

Leihoetako zirrikituetatik argi-xafla bat sartzen zen.  Josu Zabaleta   «Jakintzaren arbola» - Pio Baroja, 2006 - 217. orr.

Iturriko urak izotz xafla bat egin zuen, egunetik egunera lodiagoa.  Juan Kruz Igerabide   «Txoria» - Oh Jung-hi, 2006 - 8. orr.

4 (hitz elkartuetan bigarren osagai gisa)

Zulo biribil bat zuen xafla zati bat ekarri zuen.  Juan Garzia   «Sistema periodikoa» - Primo Levi, 1998 - 195. orr.

Horrela xafla-pakete osoa.  Juan Garzia   «Sistema periodikoa» - Primo Levi, 1998 - 270. orr.

5 bizar xafla

Bizarrik egin gabe desgogara sentitzen nintzen eta bainu-gela osoa arakatu nuen goitik behera bizar-xafla baten bila.  Joxe Austin Arrieta   «Homo Faber» - Max Frisch, 2001 - 230. orr.

Morse andreak luzaroan begiratu zien bere eskumutur meheetako zain urdin-urdinei... bizar-xafla batez egin ebakia, eta kito betiko.  Mirentxu Larrañaga   «Hona hemen gu biok» - Dorothy Parker, 2006 - 170. orr.

Metalezko bizar-xaflen artetik balebil bezala.  Lopez de Arana   «Manhattan Transfer» - John Dos Passos, 1999 - 196. orr.

Armak berak dauzka finean, bere esku daude guraize zein bizar-xafla.  Harkaitz Cano   «Neguko zirkua», 2005 - 109. orr.

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

altzairuzko xafla (5); argazki xafla (3); bizar xafla (4); burdin xafla (4); burdinazko xafla (3); paper xafla (5); urre garbizko xafla (3); urrezko xafla (3)

xafla baten gainean (3); xafla gardena (4); xafla txiki (4)

zinkezko xafla (3)

altzairuzko xaflak (4)

altzairuzko xaflaren (3); burdin xaflaren (3)

xaflaz estali (3)

burdinazko xaflekin (5)


xafla2
1 irri xafla adkor irri karkaila.

Medikua, abokata, lege gizona, armadako aitzindaria, erregea, teologoa eta predikaria, bakoitzaren berezitasunak xeheki azalduz eta irakurleari zenbait irri xafla eginaraziz ber denboran.  Angel Aintziburu / Jean Baptiste Etxarren   «Luzaiden gaindi», 2002 - 202. orr.

Aperitifa hartu, afaldu, irri xafla batzu bota eta Gérard ere lasaitzen da, hastapeneko mutur tzarra alegeratzen zaio.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 94. orr.

Bazkari denboran eta ondoan ere entzun izan baita bakarren irri xaflak eta kantuak.  Herria   2004-09-30


xaflada iz adkor zaflada, zaflakoa.

Handik goizeko lauretara, zirkinik ttikien eta xehatxenak ere apuntatu, bai haize xafladaren bat balin bada, edo izar-lokaren bat azaldu denentz, laino xumerena ere bai.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 307. orr.

Euriak eta izerdiak bustirik, gozo, estu, han ere musuka hasi ginelarik, halako batean ohiz kanpoko argitasun xaflada bat nabaritu genuen.  Patxi Zubizarreta   «Pospolo kaxa bat bezala», 2005 - 160. orr.


xafladatxo iz adkor xaflada arina.

Jendeak kalean geldiarazi eta bizkarrean xafladatxoak ematen zizkidan.  Joan Mari Irigoien   «Odolean neraman», 2004 - 227. orr.


xafladun adlag xaflako.

Edozein luzerako xafladun labana, ezpata edo antzekoa baldintzarik gabe erosi daitekeelako etxean edukitzeko bada.  Berria - Euskal Herria   2006-01-19


xaflagailu iz xaflak egiteko gailua.

Xaflagailu txiki batean sartu, eta bertan letrak ezartzen ditu, erliebeak sortuz.  Lander Garro   «Orain galdera berriak ditut», 2004 - 86. orr.


xaflakatu, xaflaka, xaflakatzen (corpusean txaflakatu soilik) du ad

Situazione eta kapazitate hitzen S-ak txaflakatzen zituzten, suge santsan.  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 70. orr.


xaflako 1 iz adkor zaflakoa.

Zuzendaria aspaldi ohartu zaie haien irriño konplizeei, haien arteko tarte laburrari elkarrekin mintza-tzerakoan, ferekatik hurbil dauden xaflakoei.  Aingeru Epaltza   «Lasto sua», 2005 - 52. orr.

Xaflako bat ipurmazelean -alde minberatuan ez, bertzean- eta galtzontziloa bere lehengora itzuli zen.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 321. orr.

2 irud/hed

Lehengoan azken hauk irabazi eta horra Larrechea berriz agertu dela, bere aire eta xaflakoekin berriz ere.  Herria   2004-01-08


xaflakoka adlag adkor zaflakoka.

-Honi esker hago bizirik -harrotu zitzaidan gizona, xaflakoka bere semearen bizkarrean.  Aingeru Epaltza   «Mailuaren odola», 2006 - 184. orr.


xaflategi iz

Añonek Galizian badauka xaflategi bat, justuki 500.000 tonako gaitasuna daukana.  Berria - Ekonomia   2004-03-26


xaflatu1, xafla(tu), xaflatzen du ad xafla bihurtu.

Garabietako langileentzat ere neketsuagoa zen lana, diamante-lapurren agerreraz geroztik kontu handiz jardun behar izaten baitzuten txatarra ontzietatik deskargatzean, txatarrazko metan burdina bila zebilen diamante-lapur koitadua bertan ez xaflatzeko.  Harkaitz Cano   «Pasaia blues», 1999 - 41. orr.


xaflatu2, xafla(tu), xaflatzen du ad adkor zaflatu.

Hondar aldian ohi nuenez, haren bixkarra xaflatu nuen, polliki, semearekin baino areago adiskidearekin ari nintzelako antzezte baldarrean.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 52. orr.


xaflatxo iz xafla txikia.

Poltsikotik, han ateratzen zuen euli-kaiola bat, kortxo batetik ebakitako bi xaflatxo orratzezko hesi gisako batez elkarri josirik egina.  Juan Garzia   «Sagua, eulia, eta gizakia» - François Jacob, 2004 - 48. orr.

Letoizko xaflatxo batean Hester Voorhees, interpretation of the dance irakur zitekeen.  Lopez de Arana   «Manhattan Transfer» - John Dos Passos, 1999 - 457. orr.

Burdinazko txilista-xaflatxo distiratsuz apaindutako jaka du eta zetazko turbantea.  Gotzon Garate   «India harrigarria», 2001 - 39. orr.


xagar iz adkor sagarra.

Gizajoak eman zuen kabitu hainbat xagar koxkor ttiki xarpa horietakotik basa-pipitetan.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 126. orr.

Gure Maddi -etxeko printzesa, aitaren azukre koxkorra, ene xagar-pastela-.  Aingeru Epaltza   «Lasto sua», 2005 - 91. orr.


xagrin ik xangrin.

xagu (48 agerraldi, 21 liburu eta 5 artikulutan; cf sagu 481 agerraldi, 99 liburu eta 54 artikulutan) 1 iz adkor sagua.

Haritzaren etxean denak daude gustura: mokotarro, xagu, satain, sator, kattagorri, kattamuxar, eta hainbat ezkurjale.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 237. orr.

Egunero izaten diagu antzeko jolasa, katua eta xagua bagina bezala.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Uda betiko balitz», 2003 - 147. orr.

Itsatsita neukan xaguaren intziria gogoan.  Bernardo Atxaga   «Soinujolearen semea», 2003 - 134. orr.

Entzun, berriz, hauxe besterik ez: haizea, hondarretako xaguen kurrixkak -ikustezinak baziren ere-, eta sugandilaren bat edo besteren firrindarak.  Joxe Austin Arrieta   «Homo Faber» - Max Frisch, 2001 - 37. orr.

Xafla bakoitza kolaz igurtzita dago, eta xagua xaflara igo bezain pronto kolatan itsatsita geratuko omen da.  Harkaitz Cano   «Piano gainean gosaltzen», 2000 - 64. orr.

Xaguekin egindako esperimentuetan, esaterako, mikropartikulak erabiliaz ordukoak baino emaitza hobeak lortu ahal izan ditugu.  Berria - Gaiak   2004-06-26

Usain horren atzetik beste batzuk bereizi ahal izan ditu: liburu zaharrena, kanforrarena, xaguak akabatzeko pozoinarena...  Pello Lizarralde   «Larrepetit», 2002 - 71. orr.

Xagu izutiaren itxura dik -pentsatu nuen-, bere zuloan ezkutatzen den xagu gris bat.  Alberto Ladron Arana   «Eguzki beltzaren sekretua», 2004 - 93. orr.

2 (hitz elkartuetan lehen osagi gisa)

Xagu-tranpa batean harrapatuta zegoen eta ezin zuen ezetz esan.  Harkaitz Cano   «Pasaia blues», 1999 - 83. orr.

Xagu aurpegiko sendagilea.  Alberto Ladron Arana   «Eguzki beltzaren sekretua», 2004 - 181. orr.

Gabiraiaren hegadari behatzen zenion, xagu eta sator bila zerutik.  Hasier Etxeberria   «Mutuaren hitzak», 2005 - 18. orr.

3 ik sagu 7.

Dokumentua gorde eta bilatzaileari berriz ere lana emateko asmoz eragin nion xaguari, "Fitxategia" zitzaion laukitxoaren gainean.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 272. orr.

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

xagu aurpegiko (3)


xagutxo (orobat xagutxu) iz adkor sagutxoa.

Nagoen lekutik mugitzeko ikara daukat, norbait utziko zuten guardian eta xagutxo bat bezala harrapatuko naute, bertan gelditzea erabaki dut, jarriko naiz martxan eguna argitzen duenean.  Bernardo Atxaga   «Soinujolearen semea», 2003 - 463. orr.

Martina eta xagutxoak.  Berria - Kultura   2004-10-20


xagutxu ik xagutxo.

xaguxahar ik xaguxar.

xaguxar (orobat xaguxahar g.er. eta xaguzar g.er.) 1 iz adkor saguzarra.

Eguzkiaren begian, artean ere, elizan xaguxarrak beren asma ezinezko joan-etorrietan eltxo harrapatzen ibiltzen dira.  Gotzon Garate   «India harrigarria», 2001 - 182. orr.

· Hamar urtetik gorako irakurleentzako hiru liburu eman berri ditu argitara Elkar argitaletxeak, Xaguxar sailean.  Berria - Kultura   2006-04-30

2 irud/hed

Aluminioa esan eta hojalata sartuko ziek, xaguzar horrek.  Pablo Sastre   «Elurretan hotsak», 2004 - 29. orr.


xaguzar ik xaguxar.

xah (orobat Xah) iz Persiako enperadorea.

Manifestazio handien eta greben ondorioz atzerrira jo behar izan zuen Mohammad Reza Pahlevi Irango xah-ak.  Berria - Harian   2005-06-26

Mohamed Reza Palevi xah-aren emazte Farah Divak erosi zuen margolana.  Berria - Kultura   2004-06-19

Xah-aren modernizazio eta Mendebaldekotze prozesuarekin kontent ez ziren oposizioko kideek eta herritarrek Iraultza Islamikoa gauzatzen joan ziren.  Berria - Mundua   2004-02-12

1978ko irailean xah-aren politikak eta aginte autoritarioak apaiz musulmanekin talka egin zuten.  Berria - Mundua   2004-02-12

Irango kurduek Xah derrokatzen lagundu zuten 1979an, baita autonomia eskatu ere, baina ez zuten lortu.  Jon Arretxe   «Ekialdeko mamuak», 2003 - 55. orr.

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

reza pahlavi xah (3)


xahako iz ipar zahatoa.

Xahakoa erromesen iturrian hartu uraz beterik banoa kafe bat edateko menturan.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 73. orr.

Hasten da partida... gure Perkain noiznahi xahakotik edan eta edan.  Angel Aintziburu / Jean Baptiste Etxarren   «Luzaiden gaindi», 2002 - 120. orr.

Xahakotik txandaka edanez.  Ramuntxo Etxeberri   «Skyroom», 2004 - 148. orr.

Ene xahakoan dudan uretik ez dut oraindik xorta bat hartu.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 74. orr.

Gero, bi ogi pusken artean arroltze moleta baratzeko biperrekin janik, xahakoak hiruzpalau itzuli eginik [...] abiatu ziren berriz beheiti gizonak, bi lerrotan, kantikak eta arrosario hamarrekoak aldizkatuz.  Michel Oronoz   «Oilandoiko ermita», 2001 - 15. orr.

Xahakotzat daukadan urontzia beterik, lotu naiz bideari.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 101. orr.

Badu xahakoa, baina bi xilo dituen xahakoa.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 66. orr.

Alabaina, xahakoa zuen, ez arnoz, baina... saldaz betea!  Angel Aintziburu / Jean Baptiste Etxarren   «Luzaiden gaindi», 2002 - 120. orr.


xahal ik txahal.

xahar (1269 agerraldi, 81 liburu eta 723 artikulutan; cf zahar 13485 agerraldi, 284 liburu eta 2319 artikulutan) 1 izond adkor zaharra.

Gizon xaharrak, adin guziko emazteak badabiltza.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 80. orr.

Badirudi bizikleta hartuta ibaian behera jaitsi zela gure aitonaren jaioterriraino andre xahar haren bila.  Pello Lizarralde   «Denak hasperenka» - Gianni Celati, 2005 - 225. orr.

Horregatik, agian, ezjakinean bada ere, sumaz edo, gure ama xaharrak aita xaharragoari dion espa.  Patziku Perurena   «Harrizko pareta erdiurratuak», 2004 - 30. orr.

Aldizkatu ziren gauaz aita, ama, izeba xaharra.  Michel Oronoz   «Oilandoiko ermita», 2001 - 153. orr.

Goizargiko etxekandere xahar ezinduak alabarekiko laudorio baino ez zuen.  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 91. orr.

Beste mende batetik ahaztuta utzitako lorategi bat bezala zen, atso xahar baten irribarre gozoa bezalako lorategi polita.  Josu Zabaleta   «Fantasiazko ipuinak» - Guy de Maupassant, 2000 - 130. orr.

Tronpeta-jole beltz xahar bat zen, ez zegoen ordea jende gehiegi hari begira.  Harkaitz Cano   «Pasaia blues», 1999 - 156. orr.

Hona, adibidez, Azpeitiko bestetan, 1894an, Adema Zaldubiri egin omenaldian, senpertar kalonje xaharrak, karia horretara, ontu zuen errepika: [...].  Piarres Xarriton   «De re publica edo politikaz», 2003 - 31. orr.

-Goikotxeko nagusi xaharraren arreba.  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 227. orr.

Zure izebaren etxera, Rosemonde xaharraren etxera.  Jon Muñoz   «Harreman arriskutsuak» - Choderlos de Laclos, 1997 - 192. orr.

Badator Darruitx xaharra, sandaliekin lurrean putinka.  Patxi Zubizarreta   «Mirarien kalezuloa» - Nagib Mahfuz, 2006 - 48. orr.

Aurten, abuztuaren lehen hamabostaldian, jasan ditugun bero haundiek 11.400 jende, gehienak xaharrak, hil dituzte, Estadu Batuetan baino lau aldiz gehiago.  Herria   2003-09-11

Egia erran, gelako xaharrenak ez du arratsa airean iragaiteko gogo handirik.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 51. orr.

Solasean egon ginen aspaldiko adixkide xahar batzuk bezala, kafeño bat goxoan hurrupatuz.  Janbattitt Dirassar   «Bihotzeko mina», 1997 - 93. orr.

2 (gauzez)

Uholde Handian Filemon eta Bauzis bakarrik salbatu ziren Frigia osoan, mendi maldako etxe xaharra ez baitzuen urak estali.  J.M. Olaizola "Txiliku"   «Bizitza eredugarriak», 2006 - 144. orr.

Teilaz eta harri mokorrez egindako borda xahar luze bat aurkitu dugu, txapala.  Txillardegi   «Labartzari agur», 2005 - 83. orr.

Ikusi dugu Sara bere pilota plaza xaharrarekin eta dituen etxe ederrekin, ikusi ere Donibane Lohizune.  Herria   2001-09-13

Xoko batean, puxkatzen ari zen pareta xahar baten kontra.  Ramuntxo Etxeberri   «Skyroom», 2004 - 127. orr.

San Damiango kapera xaharrean bizitzeko.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 324. orr.

Banentorren ni bakarrik neure Polikarpov I-16 xaharrarekin basera.  Koldo Izagirre   «Agirre zaharraren kartzelaldi berriak», 1999 - 143. orr.

Hemezortzi urte bete nituen, autoaren gidatzeko permisa eskuratu eta bi zalditako xahar bat erosi, bataioko amatxi nuen izebak diru-laguntza ederra emanik.  Janbattitt Dirassar   «Bihotzeko mina», 1997 - 43. orr.

Munduko urre pipitta guziekin betetako larruxaku xahar ximurtu haietako bakoitza eztitan gordea bezala.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 84. orr.

Hor baditut liburu xahar batzu, bat 1530ekoa.  Menane Oxandabaratz   «Ez da musik», 2006 - 88. orr.

Kantu xahar batek airostu ditu frango apairu aspaldi honetan.  Angel Aintziburu / Jean Baptiste Etxarren   «Luzaiden gaindi», 2002 - 98. orr.

Hiruek segitu genuen hari beretik, pentsatuz berdin usaia xaharren aztarna hunkigarri batzuk ginela gu, apezak.  Piarres Aintziart   «Azken apeza», 2005 - 41. orr.

Baina non da ohidura xaharren errespetua?!  Daniel Landart   «Anaiaren azken hitza», 1999 - 24. orr.

3 (izen gisa)

Xahar hauei bizi-poz pixka bat eman behar zaiek, David -esan zidan Martinek-. Gülbaharren ahotsa adituta, xaharra eskaileretara atera zen laster, atorra eta kaltzontzilo hutsean, aztoraturik.  Bernardo Atxaga   «Soinujolearen semea», 2003 - 178. orr.

Zer balio du, bere xaharrak bakartasunean baztertzen dituen gizarte batek?  Herria   2003-11-06

Batzuetan, xaharrek borroka hori gaubeletan kondatzen dute.  Ramuntxo Etxeberri   «Skyroom», 2004 - 283. orr.

Gazteeri da eta xaharreri ere bai -ez bakarrik gazteeri, xaharrak izaten ahal dira gazte- irria erabiliz, aberria maitatuz, eta elkar lagunduz.  Menane Oxandabaratz   «Ez da musik», 2006 - 78. orr.

Etxeko xaharrek zenbat aldiz egin izan dute bide hori oinez, Lapurdiko lehen hiri handira zoazela merkatukari!  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 57. orr.

Bautistaren gurasoek, euskaraz besterik egiten ez zuten bi xahar zimur, beren garaiko abesti monotono bat abestu zuten.  Koro Navarro   «Zalakain abenturazalea» - Pio Baroja, 2006 - 205. orr.

Aspaldi samarrean, Isfahango kanpoaldean, Miseria izeneko gizon xahar pobre bat bizi zen.  Patxi Zubizarreta   «Pospolo kaxa bat bezala», 2005 - 78. orr.

Baliteke haietakoren batek pentsatzea xahar inozo horietako bat zela hura, nahieran manejatuko zuena.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Arima enkoniatuak», 2006 - 133. orr.

4 pl gurasoak.

-Xaharrak alabaren kezkarekin beti? -gehitu zuen.  Aingeru Epaltza   «Mailuaren odola», 2006 - 291. orr.

5 xahar etxe (orobat xaharretxe) xaharren etxea.

Ramona bakarrik ezin egonez Sarako xahar etxean sartu zen eta han pausatu da 78 urtetan.  Herria   2005-12-08

Amaren ikustera banoa artetan, xahar etxean dagoela, norbait bisitatzera jin dakion goaitatuz.  Piarres Aintziart   «Azken apeza», 2005 - 121. orr.

Donibanerat erretiratua eta duela zonbait urte Getariako xahar-etxerat joana.  Herria   2003-11-20

Donibane Lohizunen, Trikaldi xahar-etxeko pentsuner xaharrena deitzen da Elise Dean eta ehun urte bete ditu joanden egunean.  Herria   2005-06-30

Bilkurategi hori zorretan izanki saldua izan zaio enpresa bati, xahar etxe bilakatzeko.  Herria   2003-03-20

Xahar etxe merkeenetan bizitzeko 1200 euro atera behar dira hilabetean.  Herria   2005-12-15

Urte berriaren agiantzak betiko goxotasunean egin dira Izpurako Luro xaharretxe-eritegian berriki.  Herria   2003-01-21

6 xahar-xahar

Apez xahar-xahar bat, aspaldi hartan presondegian zebilena eta heriotza kondenaren kontra kartsuki borrokatu zena.  Filipe Bidart   «Bakartasunaz bi hitz», 2004 - 92. orr.

Baina plazer ber-bera senditzen zuen Baztango herri pollit bateko ostatu-bentta xahar-xahar batean lehenbiziko aldiz sartzean.  Daniel Landart   «Anaiaren azken hitza», 1999 - 76. orr.

Apez xahar-xahar bat, aspaldi hartan presondegian zebilena eta heriotza kondenaren kontra kartsuki borrokatu zena.  Filipe Bidart   «Bakartasunaz bi hitz», 2004 - 92. orr.

Oraintxe gogoratu nauk hemen jaio zela bera, eta xahar-xahar egindakoan desagertu zirela.  Juan Garzia   «Pedro Páramo» - Juan Rulfo, 2001 - 109. orr.

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

agure xahar (5); aire xahar (3); amona xahar (9); amona xahar bat (5); andere xahar (3); andre xahar (9); apez xahar (3); argazki xahar (8); atso xahar (4); atso xahar bat (3)

emakume xahar (5); emakume xahar bat (3); emazte xahar (18); emazte xahar bat (5); etxe xahar (11); etxe xahar bat (3); euskal kantu xahar (6); gizon xahar (17); gizon xahar bat (8); hazparneko xahar etxean (5); herriko xahar (3)

ixtorio xahar (4); izpurako xahar (3); jende xahar (5); kantu xahar (24); liburu xahar (5)

ohidura xahar (5); sarako xahar etxean (4); tresna xahar (3); trinket xahar (3)

urte xahar (6); usaia xahar (5)

xahar ala gazte (7); xahar bat (55); xahar eta berri (10); xahar eta berriagoak (3); xahar eta berriak (4); xahar eta gazte (5); xahar etxe (12); xahar etxe batean (5); xahar etxean (27); xahar etxean sartu (3); xahar etxearen (3); xahar etxeetan (3); xahar etxeko (3); xahar etxerat (4); xahar etxetan (3); xahar gehiago (3); xahar xahar (4)

ama xaharra (5); andere xaharra (5); andre xaharra (3); bide xaharra (8); biziki xaharra (3); emazte xaharra (5); etxe xaharra (3); etxekandere xaharra (24); etxeko andere xaharra (3); izen xaharra (5); nagusi xaharra (12); nausi xaharra (15); nausi xaharra zendu (3); portu xaharra (4); tomeo xaharra (5); trinket xaharra (3); urte xaharra (9); urte xaharra joan (6); usaia xaharra (5)

ama xaharrak (4); amatxi xaharrak (3); andre xaharrak (4); bere xaharrak (3); etxekandere xaharrak (7); gizon xaharrak (5); gure xaharrak (4); jende xaharrak (3); kantu xaharrak (19); lagun xaharrak (4)

ama xaharraren (3); emazte xaharraren (3); izeba xaharraren (4); xaharraren ondoan (3); zubi xaharraren (3)

baiona xaharrean (3); baionako trinket xaharrean (4); baleta geltoki xaharrean (3); geltoki xaharrean (62); miarritzeko geltoki xaharrean (5); moda xaharrean (3); portu xaharrean (3); trinket xaharrean (10)

jende xaharrekin (3); jende xaharrekin elkartasunez (3); xaharrekin elkartasunez (3)

baiona xaharreko (3); moda xaharreko (5); trinket xaharreko (3)

apez xaharren (4); eri eta xaharren (4); gure xaharren (3); kanboko apez xaharren (3); xaharren piztuera (3)

denetako xaharrena (5); herriko presuna xaharrena (3); herriko xaharrena zen (3); presuna xaharrena (4)

bide xaharretik (3); urte xaharretik (4)

heriotze xaharretxean (3); xaharretxean iragan (3); xaharretxean pausatu da (5)

izpurako xaharretxerat (3); xaharretxerat erretiratua zen (4)


xaharberritu, xaharberri(tu), xaharberritzen 1 du ad adkor zaharberitu.

Hotel berri batzu sortu beraz eta beste asko xaharberritu.  Herria   2001-10-04

Etxe hori, aski ederra berenaz, oraintxe xaharberritua zuten, obra asko akulaturik.  Herria   2005-06-02

Egia erran, badira bide berri edo zabalduz xaharberritu horietaz eztabada pizkorrak.  Herria   2005-10-13

Eta mila forma eta mila soinu beti xaharberrituz elkar, eta elkarren harmonian beti, horratx ura, zure atsegin hutserako harri tartetan behiti noraezean jostari.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 222. orr.

Kanpotik xaharberritua izana duela bospasei urte, barnetik hartu du beste freskaldi bat ona.  Herria   2004-07-01

2 (era burutua izenondo gisa)

Baionako euskal erakustegi xaharberritua.  Herria   2001-06-28

Legazpiko burdin-ola xaharberrituan, langileak lehengo jauntzi eta kapelu bereziekin.  Herria   2001-07-05

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

dena xaharberrituko (4)


xaharki iz gauzaki zaharra.

Arrangoitzen, martxoaren 26tik 28ra, "Xaharki makilak" izeneko xaharki eta apainketa feria.  Herria   2005-03-24


xaharkitu izond adkor zaharkitua.

Oroitzen zara gure tabernan beti bakarrik eta isilik egoten zen andere xaharkitu hartaz?  Txillardegi   «Putzu», 1999 - 180. orr.

Mistral belaontzi higatu eta xaharkituan Lekeitioko kaira arribatu zen.  Patxi Zubizarreta   «Pospolo kaxa bat bezala», 2005 - 58. orr.

Espasako Austral bildumako liburu urdinak, Destinolibroko horixkak, Cátedrako beltzak, Alianza eta Seix Barraleko txuriak, Losadako xaharkituak...  Xabier Mendiguren Elizegi   «Nerabearen biluzia», 1999 - 79. orr.


xaharkolin izond adkor zaharra.

Behin baso batean atso xaharkolin astaispilu bat aurkitu zuen, eta harexek agindu zion esango ziola asmakizunaren erantzuna, zaldunak ordainean atsoak esandakoa betetzen bazuen.  Pako Aristi   «Urregilearen orduak», 1998 - 111. orr.


xaharño izond adkor zahartxoa.

Auzoko emazte xaharño bat supituki hil da handik ixtanteko, aski izituaren ondorioz bihotzak huts-eginik, hala erran dute segurik.  Herria   2004-10-14

Erran behar da mitxa ez balitz hil, zartatze handia izaiten ahal zela, su lotuko ere orobat gaineko estaian emazte xaharño bat bakarrik bizi den etxe hortan.  Herria   2002-12-19


xaharreria iz adkor zaharreria, zahartasuna.

Luzazko, zeren hiltzen baitira mintzairak, ohidurak eta jendeak bezala, zenbait xaharreriaz edo zaindu faltan eta besteak kondenamenduz eta krimaz hilaraziz, jende batzu bezala.  Herria   2001-09-27


xaharretxe ik xahar 5.

xahartasun iz adkor ipar zahartasuna.

Louisek baiki erreusitua zuela, aspertzen zen arren, osagarri maila hein batean baliatzen zen xahartasunaz, adiskideak hautatzen zituen, ahalaz emazte jeloskorrekin ezkondu adineko gizon jakintsuak.  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 229. orr.

Etxoñeko Graxana Ithurralde joan zauku beste mundurat 87 urtetan, luzaz eri egon gabe, xahartasunak higatua.  Herria   2005-09-22

Gora behera guzien gatik, daukate xahartasuna, biziko memento bat dela, haurtasuna eta gaztetasuna bezala eta merezi duela errespetu, elkartasun eta amodio, ezarri gabe eritasun ahalgingarri baten heinean.  Herria   2003-11-06


xahartto izond adkor zahartxoa.

"Eskualduna" kasetak zuen preseski orduan xahartto itxura hartua ainitz gisatara: gerlako egun ilunak eta nahasketak zirela medio, aleman lehertzaileen zapalketak lehertuak eta apalduak ginituen: funtsean, ez gure kaseta euskalduna bakarrik, beste erdal kaseta asko ere suntsitu ziren orduan, lagun txarretaz behartu ondoan aleman jazarlearen pean.  Herria   2001-10-11


xahartu, xahar(tu), xahartzen 1 da/du ad adkor zahartu.

Geroztik hona, majo xahartu, ihartu, exkaxtu da gajoa.  Joxerra Garzia   «Itsasoan euri», 2003 - 97. orr.

Goizuetako Txapomordan xaharturik ezagutu nuen Xantux mutilxar xelebre hura datorkit gogora.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 224. orr.

Xahartua da, baina oraino pixkorrean.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 27. orr.

Adina ere hor du bixtan da, xahartua da eta akitua, higatua nolazpait, bainan bere heinean beti gauza bera errepikatzen du, [...].  Herria   2002-10-10

Xahartuak direla eta eri.  Herria   2005-02-10

Saminez beterik zagok, xaharturik, hi noiz itzuliko.  Juan Kruz Igerabide   «Ulises» - Homero, 2000 - 77. orr.

Ezin ukatu berriz ere gustura irakurtzen dela xahartu arte egoskor mantentzen den komunistaren istorioa.  Berria - Kultura   2006-03-07

2 (era burutua izenondo gisa)

Matxin Labaien gizon xahartu, begi-urdin, kaskasoil bat zen, xelebre fama zeukana Tolosan.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Nerabearen biluzia», 1999 - 67. orr.

Haur izan nahi nuen senar-emazte xahartuendako; gizon, berriz, Ramonarendako.  Aingeru Epaltza   «Mailuaren odola», 2006 - 213. orr.

Atzera eta aurrera dabilen zaldiko xahartua, iraganaren eta etorkizunaren arteko talkan.  Berria - Kultura   2006-01-29


xahartuxe izond adkor xahartu samarra.

Aita lazki eri duk, ama xahartuxea eta hi ez haiz momentuan zainetarik ongi; hobe huke etxaldea, landak bederen, lanean aritzeko tirria dutenei alokatzea eta alokairuarekin hire sendiaren sendatzeko sosa sakelaratzea.  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 126. orr.


xahartxo izond ipar adkor

Emakume xahar bat etorri zitzaidan zabaltzera, neskame bat, neskame xahartxo bat beltzez jantzia, buruko zapi zuriz, serora bat iduri.  Josu Zabaleta   «Fantasiazko ipuinak» - Guy de Maupassant, 2000 - 232. orr.

Orduan bazen gazte multxo pollita apez-gai, ainitzak estudioak akabatu arte soldado galdea urruntzen zutenak, beraz bizpalau urtez gu baino xahartxogokoak.  Herria   2004-04-01


xahartze iz zahartzea.

Nere aldetik desiratzen diotet Mattin eta Raymonde aspaldiko adixkideeri beren eneguak ahal bezain arinki jasanez iragan dezaten oraino luzaz elgarrekin xahartze bat ahal bezain eztia eta goxoa orai arte bezala elgar soleituz.  Herria   2005-06-02

Adinerat heldu eta xahartze goxo baten iragaiteko sartu zen beren Ibarrungo Xominenea etxean.  Herria   2004-10-07

Jendearen gero eta gehiago xahartze horrek buru-hauste gaitzak ere ekarriko dituela.  Herria   2005-11-17


xahatu ik xahutu.

xahozale izond A. Xahoren zalea.

Xahozale atxeman nuen neure burua.  Txillardegi   «Putzu», 1999 - 341. orr.


xahu 1 izond garbia.

Historia unibertsalaren filosofiaren azalpen xahu bat "El ocaso de la revoluciones"en daukagu.  Joxe Azurmendi   «Espainiaren arimaz», 2006 - 206. orr.

Jende xahu ederra: animalia arrotz ezezagunak bailiran miresten ditut, beren hortz zuriak ilunabarrean, beren sorbalda eta beso beltzaranak, beren begiak.  Joxe Austin Arrieta   «Homo Faber» - Max Frisch, 2001 - 269. orr.

Esposatzen bahaiz, izurri hau emango dinat ezkonsari: xahu izanagatik izotzaren pare, aratz elurra bezain, ez haiz libratuko kalumniatik.  Juan Garzia   «Hamlet» - William Shakesperare, 2002 - 115. orr.

Ez dut bada behin ere entzun, nehon badela epailekurik edo auzitegirik, Erromakoa baino xahuagorik, ez eta nehon auziak han baino hobeki bide zuzenetik epaitzen direla ere.  Piarres Xarriton   «Enkiridion» - Martin Azpilkueta, 2006 - 37. orr.

2 (adizlagun gisa)

Atezainak, solairu horretako eskailburua bakarrik ez, etxe osokoak eta are aldamenetakoak ere garbi, xahu eta distiratsu uzteko astia izana zukeen jadanik.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 271. orr.

Badirudi [...] susmo txarren kutsu hori ezin daitekeela guztiz aratz, xahu eta purifikatua laga.  Xabier Mendiguren Elizegi   «16 ipuin amodiozko», 2002 - 43. orr.

3 xahu izan da ad ipar galdua izan.

-Auzoak polizia deitzen baldin badu xahu gara.  Itxaro Borda   «%100 basque», 2001 - 136. orr.

Bihar ikerlariek ene hatzak kausitzen baldin bazituzten xahu nintzen.  Itxaro Borda   «%100 basque», 2001 - 160. orr.

Sakelak diruz betetzea balin bada gure helburu nagusia, xahu dira gure herriak, xahu Euskal Herria!  Herria   2004-07-15

Xahu da bertzeengandik urruntzen dena, urruntze hutsagatik.  Xabier Montoia   «Elektrika», 2004 - 47. orr.

Eusko Armadako nagusiak Txokoren traka susmatu izan balu, xahu zen mutikoa.  Itxaro Borda   «Hiruko», 2003 - 67. orr.

Joanes, dudarik gabe Berehala ulertu zuen, oraino arras sendatzekoa zuen zauriarekin, hobe zituela lekuak lehenbailehen hustea, bertzenaz xahu eta garbi baitzen.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 65. orr.

Soberaxko edanik doan autozaina xahu dela atxemana izaiten bada!  Herria   2004-07-29

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

bestenaz xahu (4); xahu eta (6); xahu gara (3); xahu izanen (3)


xahualdi iz garbialdia.

Ongi merezitako xahualdia jaso nuen: erruduna nintzen, delitu guztiz larria zen nire kabuz jokatu izana.  Joxan Elosegi   «Durduzaz eta dardaraz» - Amélie Nothomb, 2003 - 28. orr.


xahuarazi, xahuaraz, xahuarazten du ad xahutzera behartu.

Adelaren beheraldiez aprobetxatzen zen Marro, drogatan diru guztia xahuarazteko eta zorretan uzteko.  Juan Kruz Igerabide   «Hauts bihurtu zineten», 2005 - 207. orr.

Esaten zion amari nik dirua alferrik xahuarazten niela indargarriak zirela eta, izan ere, bere ustez, pontxea hartu orduko komunera joaten nintzen botatzera.  Pello Lizarralde   «Denak hasperenka» - Gianni Celati, 2005 - 173. orr.


xahubide (orobat xahupide) iz zahutzeko bidea, gastua.

Alabaina, Sarako parrokian hamarrena deitu zerga ez zen beste mundukoa; ez zuten xahubide handirik eta fededunak, orokorki, arras jainkotiarrak ziren.  Elena Touyarou   «Hautsi da katea» - Toti Mtz. de Lecea, 2004 - 41. orr.

Hazparne eta Maiorgako konduak eman behar dizkio Apezpikuari, diru sartze eta xahupideen xehetasunekin eta bi etxe horiek utzi behar dizkio.  Xipri Arbelbide   «Janpierre Arbelbide», 2005 - 104. orr.

Finkatzen zituen beraz delako artzapezpikuaren janari eta xahupideentzat hamabi mila dukat urtekal edo hilabete hastapeneko mila dukat.  Piarres Xarriton   «Enkiridion» - Martin Azpilkueta, 2006 - 177. orr.

Uste-gabeko xahubideak ere badituela, ondorioz ez dela zerga apaltzerik aise izaiten ahalko helduden urte hortan segurik, gerokoak gero ikusi behar.  Herria   2004-07-01

Karbonoa, izan ere, elementu berezi-berezia da: berak bakarrik daki bere buruarekin katea luze finkotan lotzen energia-xahubide handirik gabe.  Juan Garzia   «Sistema periodikoa» - Primo Levi, 1998 - 298. orr.


xahuketa iz xahutzea, gastua.

Gure bezeriak erosketak gutxitu dituela, noski!, baina, lehen erosten zutenaren erdia erosten badute ere, lasai bizi ahal izango dugu, xahuketarik gabe baina eroso.  Ramon Etxezarreta   «Ezezaguna helbide honetan» - Kressman Taylor, 2003 - 15. orr.

Denbora eta diru xahuketa hutsa izan zela onartzen dut egun, ez baitu letretarako bururik, eta bost urte alferkerian eman ondoren, hirugarren kurtsoa besterik ez zuela atera zen.  Bego Montorio   «Napomuceno da Silva Araujo jaunaren testamentua» - Germano Almeida, 2003 - 32. orr.

Estatuko botere guztietako goi funtzionarioei eman zaizkien pribilejio eta onura pertsonalek eragin dituzten diru xahuketak direla eta.  Berria - Mundua   2004-07-17


xahupide ik xahubide.

xahutarzun ik xahutasun.

xahutasun (orobat xahutarzun) iz xahua denaren nolakotasuna. ik garbitasun.

Udaberria, astindu ahal izateko hosto bakar bat ere gabe, soil eta argi, kastitate grinati eta xahutasun mespretxatzaileko birjin baten antzera hedatu zen soroetan.  Anton Garikano   «Farorantz» - Virginia Woolf, 2001 - 131. orr.

Hala nola, zerura igaiten den umetxoaren arimaren itxurak haren xahutarzuna adierazten duen, [...].  Piarres Xarriton   «Enkiridion» - Martin Azpilkueta, 2006 - 67. orr.


xahutu, xahu(tu), xahutzen (orobat xahatu g.er.) 1 du ad ondasunez eta kidekoez mintzatuz, ahitu, gastatu.

Greba bat gertatuz gero, aurreztutako dirua azkar xahutu ohi da langilearen etxean.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Arbelaren gainean», 2004 - 86. orr.

Unibertsitateak, aurrekontuaren zati handiena langileei ordaintzen xahutzen du; %58,8 erabiltzen da egiteko horretarako.  Berria - Euskal Herria   2004-12-29

Gero, Errusiako ohiturei jarraiki, oinordeko argalek berehala xahutzen dituzte berriro aitaren ondasun guztiak.  Jose Morales   «Arima hilak» - Nikolai Gogol, 1998 - 31. orr.

Egunetan aritzen zen jokoan, etengabe, dirutza irabazi arte, eta gero dena xahutzen zuen.  Pello Lizarralde   «Denak hasperenka» - Gianni Celati, 2005 - 208. orr.

Ez zela komeni dirua aurreztu edo gordetzea, eta komeniago zela xahutzea, ibiltzea eta erostea.  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 187. orr.

AP-1en 48 milioi euro xahutzea leporatu dio EAk Arabako Diputazioari.  Berria - Euskal Herria   2004-02-07

Ehun mila libera xahutu omen zituen Zainab anderea lortzearren.  Patxi Zubizarreta   «Mirarien kalezuloa» - Nagib Mahfuz, 2006 - 48. orr.

Dirutza ederrak xahutzen ditu traste arraroen bila.  Alberto Ladron Arana   «Eguzki beltzaren sekretua», 2004 - 109. orr.

Horretan xahutuko du bildutako dirutzaren erdia.  Jose Morales   «Arima hilak» - Nikolai Gogol, 1998 - 288. orr.

Aitak konturik atera gabe xahutzen zuen dirua.  Juan Kruz Igerabide   «Txoria» - Oh Jung-hi, 2006 - 23. orr.

Azken sosak galtza eta atorra berriak erosten xahutuak zituen.  Aingeru Epaltza   «Mailuaren odola», 2006 - 57. orr.

Fagorrek miliunak xahutuko ditu adibidez Aviron Bayonnais-ko errubilarien“ sponsor” edo babesle gisa.  Herria   2005-11-24

Dena haren ahaideek beren ondasun guztiak xahutu zituzten oturuntza, dantza-bilera eta Paris-aldi sarritan.  Juan Garzia   «Sistema periodikoa» - Primo Levi, 1998 - 34. orr.

Eskoziako whiskitan xahutu, ala?  Mirentxu Larrañaga   «Hona hemen gu biok» - Dorothy Parker, 2006 - 158. orr.

Ezin zuen jasan berrogeita hamar mila libera lau hilabetean xahutu zitzakeela pentsatzea.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 368. orr.

Azkenean, salatu zidan bere barneko mina: arrats hartan ez zekiela non lo eginen zuen, sos guti zuela, zuen poxia ez nolanahika xahutu nahi.  Janbattitt Dirassar   «Bihotzeko mina», 1997 - 80. orr.

Lucy eta biok erosketak egitera atera ginen, dirua parrastaka xahutzera.  Oskar Arana   «Brooklyngo erokeriak» - Paul Auster, 2006 - 161. orr.

Batak irabazitakoa partsimoniaz gordetzen duelako eta esku-beteka xahutzen duelako beste batek Iparrak biztanleriaren %25 izanik, bitarteko naturalen %80 xahutu eta hondakinen %75 ekoizten du.  Esteban Antxustegi   «Herritarra» - Thomas Hobbes, 2004 - 173. orr.

Ezein substantziak, nolanahikoa delarik ere, ezin du substantziaren eragile den ongia agortu substantzia bera xahutu gabe.  Imanol Unzurrunzaga   «Hainbat idazlan» - San Agustin, 2003 - 340. orr.

12 direla komuneko ur ponpari sakatzen diogun aldiro honek xahutzen dituen litroak.  Iñigo Aranbarri   «Hizlandia», 2006 - 202. orr.

Muskuluek zilegi dute birikek eta odol-zirkulazioak banatu dezaketen baino bizkorrago xahutzea oxigenoa.  Irene Aldasoro   «Giza gorputza lanean» - John Lenihan, 2006 - 55. orr.

· Ustelkeriak milaka milioi dolar xahutzen zizkion herriari.  Pako Aristi   «Venezuela, iraultza isilaren hitzak», 2000 - 85. orr.

2 irud/hed

Hautsontzian xahututa zegoen zigarroa itzali zuen erabat.  Bernardo Atxaga   «Soinujolearen semea», 2003 - 195. orr.

Dohainak badituzu, baina alferrik xahutzen dituzu.  Koro Navarro   «Zortzi kontakizun» - Isaac B. Singer, 2002 - 112. orr.

Tom Waitsen ahotsa balu, zaude ziur, Truman Capotek ez zukeen bere denbora idazten xahutuko.  Harkaitz Cano   «Piano gainean gosaltzen», 2000 - 55. orr.

Ahalegin guztiak xahutu zituen neskari eskatuz, arren eta Jainkoaren izenean, isil eta bare zedila.  Mirentxu Larrañaga   «Hona hemen gu biok» - Dorothy Parker, 2006 - 45. orr.

Ametsetan xahutzen zuen bere kemen gehiena.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 202. orr.

Husainik ez zuen denbora gehiago lausenguetan xahutu nahi izan.  Patxi Zubizarreta   «Mirarien kalezuloa» - Nagib Mahfuz, 2006 - 128. orr.

Ergela nintzela eta ez nuela ezer ulertzen, eta, beraz, alferrikakoa zela arnasa xahutzea niri oihu egiteko.  Pello Lizarralde   «Denak hasperenka» - Gianni Celati, 2005 - 92. orr.

Imajinazioaren eta ekintzaren arteko borroka bat bizi dut, imajinatzen xahutzen dudan indarra gero ekintzan faltako balitzait bezala.  Pako Aristi   «Note book», 2005 - 129. orr.

Halako abenturetan xahutu eta agortu ditut ene urteak.  Juan Garzia   «Ipuin hautatuak» - Jorge Luis Borges, 1998 - 65. orr.

Giza enda, bada, alferrik eta hutsalki saiatzen da beti eta huskerietan xahutzen du bizitza.  Xabier Amuriza   «Gauzen izaeraz» - Lukrezio, 2001 - 387. orr.

Era miserable horretan galdu eta xahutu zuen bizitza ia bere hogeita bosgarren urtera arte.  Askoren artean   «Asisko Frantzizko, Asisko Klara», 2002 - 182. orr.

3 garbitu.

Zutitu zen, baxerak eta janari hondarrak bildu eta, mahaia xahutu zuen, trapu busti batez igurtzi, eta zura oihal idor batez dirdirarazi.  Elena Touyarou   «Hautsi da katea» - Toti Mtz. de Lecea, 2004 - 39. orr.

Hondakinak suaren arragoan xahutu eta garbituz gero beste zerbait dira, errauts dira, "bizigai" dira berriro.  Joseba Zulaika   «ETAren hautsa», 2006 - 146. orr.

Hilabetero desmuntatu eta garbitzen diat [Astra] atalez atal, baita kotoiz xahutu ere ipurdi zilarkara.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 11. orr.

Garbiturik sentitzen zuen bere gogoa, xahuturik.  Anton Garikano   «Farorantz» - Virginia Woolf, 2001 - 119. orr.

Kristinak, ohiz kanpoko gaupasak larruazalean utzitako orban kirastua xahutzeko gonbita luzatu zuelarik, [...].  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 367. orr.

Jakaren mahukaz xahutu zituen begietan behera zetozkion bi malko.  Inazio Mujika Iraola   «Gerezi Denbora», 1999 - 54. orr.

Etengabeko zartada eta keinada bat-batekoak egiten zituen eskuez, bere sorbalda xahutu eta esterilizatu gaberantz, ukitzeraino iritsi gabe.  Xabier Olarra   «Antropologo bat Marten» - Oliver Sacks, 2003 - 107. orr.

4 hondatu, suntsitu.

Neurri batean, bi aldiz, bizia salbatu didate, apirilean eta ekainean, patarra igan behar nuelarik, brontxitak eta beheitikoak xahutua nengoenean.  Marzel Etxehandi   «Alemaniara deportatua» - Grégoire Joannateguy, 2003 - 77. orr.

Idorra zegoen dena: zimeldua dena: xahutua dena.  Anton Garikano   «Farorantz» - Virginia Woolf, 2001 - 149. orr.

5 (era burutua izenondo gisa)

Oinarri itzelaren kontrahorma formagabe eta xahutuak lautadaren gainetik hiru bat mila oineraino goratzen ziren.  Agustin Otsoa   «Eraztunen Jauna III» - J.R.R. Tolkien, 2004 - 270. orr.

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

diru asko xahutu (5); diru guztia xahutu (5); diru xahutu (4); dirua xahutu (5); dirutza xahutu (5); euro xahutu (13); euro xahutu dituzte (5); gehiago xahutu (4); indarra xahutu (3); indarrak xahutu (3); milioi euro xahutu (3)

zenbat diru xahutu (3)

beheitikoak xahutua (3)

euro xahutuko (5); milioi euro xahutuko (3)

gutiago xahutuz (4)

dirua xahutzea (5)

dirua xahutzeko (5); xahutzeko prest (3)

denbora xahutzen (3); dirua xahutzen (7); euro xahutzen (3); gehiago xahutzen (9); sosak xahutzen (3)


xahutzaile (orobat xahutzale g.er.) 1 izond/iz xahutzen duena.

Izadiaren hondatze gero eta larriagoa natur baliabideez egiten dugun okerreko erabileraren ondorioz, bai herrialde aberatsetako kontsumo xahutzaileagatik bai herrialde pobreek dituzten premia larriko beharrengatik.  Itziar Eizagirre / Amaia Lizarralde   «Garapen iraunkorra», 2005 - 38. orr.

Herrialde pobreetan, badira elite politiko eta ekonomikoetako talde boteretsuak, Iparreko jarrera kontsumista, xahutzaile eta elkartasunik gabeko bera erreproduzitzen dutenak.  Itziar Eizagirre / Amaia Lizarralde   «Garapen iraunkorra», 2005 - 46. orr.

Ekonomiaren gizakia kontsumitzaile eta xahutzailea ere bada (consumans).  Askoren artean   «Filosofiako gida», 2004 - 94. orr.

Oso aberatsa zen, baina ez zekena, gastatzailea baizik; ez diru-pilatzaile, ondasunen xahutzaile baizik; negozio-gizon zuhurra, baina administratzaile burugabea.  Askoren artean   «Asisko Frantzizko, Asisko Klara», 2002 - 182. orr.

2 (hitz elkartuetan bigarren osagai gisa)

Gaztetxo aberats handiki haren jiran berehala bildu ziren zuriak eta miazkatzaileak, bizkarroiak eta zeremonia-egileak, sakela-bilatzaile eta diru-xahutzaile prestuenak.  J.M. Olaizola "Txiliku"   «Bizitza eredugarriak», 2006 - 106. orr.

Lorena Kevinen neskalagun ohia, diru xahutzaile amorratua, lorezainarekin elkartuko da berriro.  Berria - Kultura   2004-12-28

Hilabete honen ezaugarri adierazgarrienak beroa, errea, lurrunketa edo ebaporazio prozesu ur xahutzailea, eta lehortea ditugu.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 263. orr.

Proiektu hori erabat gizartearen kontrakoa, ingurumenaren kontrakoa eta baliabide xahutzailea da.  Berria - Euskal Herria   2004-04-20

3 hondatzailea, suntsitzailea.

Ez noski denboraren aurka joateko eta bere lan xahutzailea, batzuetan onuragarria ere izan daitekeena, galarazteko.  Bernardo Atxaga   «Soinujolearen semea», 2003 - 24. orr.

Eta ere gure gogoak osoki aldatu behar ditugula, guhaur baigira gure ondarearen saltzaile lehenak, diruaren morroi bilakatuak, gure sudur punta baino urrunagoko behakorik gabeak, gure haurren geroaren xahutzaileak.  Herria   2005-04-21

Natura osoa da errotik gupidagabea eta xahutzailea.  Txillardegi   «Labartzari agur», 2005 - 199. orr.


xahutzale ik xahutzaile.

xahutze 1 iz ondasunez eta kidekoez mintzatuz, ahitu, gastatzea.

Herriek oroitarazi diote xahutze handiak egin dituztela eskoletan baldintza egokiak bermatzeko.  Berria - Euskal Herria   2006-01-24

Eskola obretan dago eta xahutzearen erdia Kontseilu Nagusiak ordaintzen du.  Berria - Euskal Herria   2006-01-24

Segurantza Sozialak xahutzearen %70 hartzen zuen bere gain, mutuak %30 ordaintzen zuelarik.  Berria - Harian   2006-01-04

Eta mutua ezin duenak ordaindu, bere sakelatik ordaindu beharko du gero eta handiagoa izanen den xahutzeen %30.  Berria - Harian   2006-01-04

Herri bakoitzak egoera jakina izanen du, baina energien xahutzea, desoreka sozialak, munduko oreka eta abar guztiak hunkitzen dituzten arazoak dira.  Berria - Euskal Herria   2004-06-06

Denek onartu zuten beren bujeteko ziloa aurten hein batean atxikiko zutela, eta gero emeki emeki zituztela sartzeak eta xahutzeak plomuan ezarriko.  Herria   2002-07-18

Ezen zerga gutiago bilduz eta sos gehiago xahutuz, nunbait beharko dira ere xahutze batzu ttipitu.  Herria   2002-08-08

Aurrekontuak aurkeztu ditu Raffarin jaunak erranez zergak % 3-ez ttipituak izanen direla nahiz ez diren diru sartzeak, xahutzeak baino haundiago izanen.  Herria   2003-09-11

2 (hitz elkartuetan bigarren osagai gisa)

Ur anitz baliatu behar da eta elektrizitate xahutze handia ere badago. Baina, oroz gain, energia xahutze izugarria da.  Berria - Euskal Herria   2004-07-28

Egile batzuek erakundeen ahultasuna, proiektu politikoen koherentzia falta eta Europa kristaua berriz bateratzeko amets inperialek eragindako baliabide-xahutzea azpimarratzen dute.  Koro Navarro   «Ekonomiaren globalizazioa» - Jacques Adda, 2004 - 28. orr.

Honekin batera taldea «diru xahutze handirik gabe» kudeatuko duela azpimarratu zuen.  Berria - Kirola   2004-08-06

Gaur egungo ekonomietan gertatzen den baliabide xahutze neurrigabearen aurrean.  Itziar Eizagirre / Amaia Lizarralde   «Garapen iraunkorra», 2005 - 61. orr.

3 hondatzea.

Txinan, esaterako, apokrifoak teilatupean uzten zituzten, erortzen ziren ur tanten xahutze lanaren ondorioz zahar itxura handiagoa har zezaten.  Berria - Kultura   2006-02-12

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

diru xahutze (4)


xai iz sotoa.

Esan nion, nire barneko xaitik bota egin nituela alferrikako sareak eta tresnatzar zaharkituak, garbi-garbi neukala jarrita dena barnean.  Hasier Etxeberria   «Arrainak ura baino», 1999 - 177. orr.


xaiari iz upategien ardura duena.

Haietarik anitzek Iruñeko gortean goi mailako karguak badituzte: alferez, eskutari haundi, xaiari, merin, leku zonbaitetako gazteluzain, erregearen jauregietan alkalde, bereziki Amaiurren eta Luzaiden, Nafarroako Cortes-etan ordezkari.  Michel Oronoz   «Oilandoiko ermita», 2001 - 28. orr.


xaindia iz ipar txanda.

Ongi bezti den gizon eder bat bada hor xaindia egiten.  Herria   2005-04-21

Bertze arats batez bikote gazte baten xaindia izan da: mutila euskalduna, finlandiar neska batekin ezkondua.  Herria   2004-10-21


xakal ik txakal1.

xakar iz adkor zakarra.

Txoko batean erratz bat dago, ondoan hark jasoak diruditen xakar batzuk dituela.  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 174. orr.

Eskobarekin xakar pilo txikia eskorgara inguratuz.  Pablo Sastre   «Elurretan hotsak», 2004 - 141. orr.

Harri tartetako txoko gunetan bilduak harrapatzen genietuen sekulako hur mordoskak, urak arrastan ekarritako txotx muttur ihar eta xakar hondar batzuekin trabatu eta nahastuak.  Patziku Perurena   «Harrizko pareta erdiurratuak», 2004 - 184. orr.


xake 1 iz hamaseina irudi zuri edo beltz dituzten bi jokalariren arteko jokoa, hirurogeita lau laukitxo zuri-beltzeko taula batean, jokalari bakoitzak bere irudiak mugituz eta aurkariarenak harrapatzen saiatuz jokatzen dena.

Onartu behar dugu, hala ere, xakea borroka dela, eta, alde horretatik, bizitzaren isla.  Alberto Ladron Arana   «Xake mate», 2002 - 8. orr.

Baina xakea ez da joko hutsa, gudua baizik.  Markos Zapiain   «Errua eta maitasuna», 2002 - 169. orr.

-Xakea joko bat baino gehiago duk, zeren gaua eta eguna duk... eta borroka bat duk, gauaren eta egunaren artean.  Joan Mari Irigoien   «Lur bat haratago», 2000 - 140. orr.

Xakea oso dut gogoko, hainbat ordu eman ditzakezulako hitz egin beharrik gabe.  Joxe Austin Arrieta   «Homo Faber» - Max Frisch, 2001 - 32. orr.

-Gu xakeko piezak izan beharko dugula pentsatzen dut -esan zion Ronek.  Iñaki Mendiguren   «Harry Potter eta Azkabango presoa» - J.K. Rowling, 2002 - 254. orr.

Haren atsedenak, alabaina, ez zuen luze iraun, zeren berehala hasi baitzen, xakeko jokalaria bailitzan, hurrengo mugimenduaren nondik norakoak oldozten.  Pedro Alberdi   «Kafka Bilbon», 2002 - 54. orr.

Xakeko jokaldi bakoitzean ez da peza bat baizik jartzen mugimenduan.  Isabel Arrigain   «Hizkuntzalaritza orokorreko ikastaroa» - Ferdinand de Saussure, 1998 - 121. orr.

Xakearen koadro zuri-beltzetan barrena galdu nahi nuke neure burua.  Joan Mari Irigoien   «Lur bat haratago», 2000 - 68. orr.

-Badakizu xakean? -errepikatu zuen Einsteinek.  Fernando Morillo   «Gloria Mundi», 2004 - 15. orr.

Non ikasi duk xakean?  Alberto Ladron Arana   «Xake mate», 2002 - 60. orr.

Aitak erakutsi zidan xakean.  Alberto Ladron Arana   «Xake mate», 2002 - 12. orr.

Xakean aritzen nintzen Mister Lewinekin.  Joxe Austin Arrieta   «Homo Faber» - Max Frisch, 2001 - 123. orr.

Xakean denok aritzen gara patua dugula jokokide.  Koro Navarro   «Zortzi kontakizun» - Isaac B. Singer, 2002 - 53. orr.

Makina bat aldiz arituak gara xakean biok elkarrekin.  Joxe Austin Arrieta   «Homo Faber» - Max Frisch, 2001 - 39. orr.

Maiz jokatzen dugu xakean.  Alberto Ladron Arana   «Xake mate», 2002 - 63. orr.

Trago bat irabaziko diot, pokerreko as batez, Pénicoti, eta gero Lacordaireri irabaziko diot xakean.  Josu Zabaleta   «Gerrako pilotu» - Antoine Saint-Exupéry, 2003 - 151. orr.

Heriotzari xakean irabaztea erabaki dute zientzialariek.  Berria - Gaiak   2006-03-08

Xake erregeari.  J.M. Olaizola "Txiliku"   «Bizitza eredugarriak», 2006 - 235. orr.

Eta nik xake emanen nion Errege Beltzari.  Alberto Ladron Arana   «Xake mate», 2002 - 98. orr.

2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa)

Plazako izkina bateko garagardotegi batek [...] xake jokoan aritzeko aukera eskaintzen zuen.  Alberto Ladron Arana   «Xake mate», 2002 - 29. orr.

Nork erosiko lioke xake-joko zahar eta higatu bat?  Iban Zaldua   «Etorkizuna», 2005 - 33. orr.

Laster ohartu nintzen Bavaria-ko (halako izena baitzuen garagardotegiak) terrazako mahaiak xake-jokalari anitzen ohiko biltokia zirela.  Alberto Ladron Arana   «Xake mate», 2002 - 31. orr.

Xake maisuen partidak.  Markos Zapiain   «Errua eta maitasuna», 2002 - 170. orr.

Emakumea makinaren kontra: xake-txapeldunek ordenagailuaren kontra egiten zituzten borrokaldi heroikoen bertsio light moduko bat.  Jon Muñoz   «Loroaren teorema» - Denis Guedj, 2006 - 130. orr.

Hasieratik umeentzako xake klaseak eman ziren eta azkar jende asko bildu zen gure inguruan.  Berria - Kirola   2004-03-17

Mespretxuz erreparatzen zien egunkari zaharrez, xake pieza hautsiez eta hautsontzi zigarrokinez beteez estalitako mahaiei.  Koro Navarro   «Zortzi kontakizun» - Isaac B. Singer, 2002 - 50. orr.

Zurezko xake-piezek beren kutxatik ateratzean egiten duten abarrots atsegina.  Alberto Ladron Arana   «Xake mate», 2002 - 12. orr.

Xake-taula handi baten ertzean zeuden, pieza beltzen atzean.  Iñaki Mendiguren   «Harry Potter eta Azkabango presoa» - J.K. Rowling, 2002 - 253. orr.

Xake taulan ez genuke peoi bat defendatu behar, horretarako, erregina arriskuan ipiniz.  Xabier Kintana   «Alderraien gidaria» - Mose ben Maimon, 2006 - 16. orr.

Xake taulari begiratzen badiozue, segituan ohartuko zarete ez daukala erdigunerik; erdiguneak egon beharko lukeen tokian lauki bat dagoela lau laukitxorekin, bi txuri eta bi beltz.  Bernardo Atxaga   «Groenlandiako lezioa», 1998 - 86. orr.

Hogwartsen ongien jokatu den xake-partida irabazteagatik.  Iñaki Mendiguren   «Harry Potter eta Azkabango presoa» - J.K. Rowling, 2002 - 275. orr.

Ohi bezala, hitz gutxi egin genuen xake-partidan zehar.  Joxe Austin Arrieta   «Homo Faber» - Max Frisch, 2001 - 39. orr.

Aste honetan taldekako Espainiako xake txapelketak jokatu dira.  Berria - Kirola   2004-08-29

Neure baitan berpizturiko xake-grina.  Alberto Ladron Arana   «Xake mate», 2002 - 23. orr.

Xake liburuak irensten ditu etengabe, eta orduak ematen ditu Interneten dauden lehia eta estrategiak ikasten.  Berria - Kirola   2004-12-01

Zaharkinak erosten zituen, xake klubetako kide zen, eta gourmet eta Don Juantzat jotzen zuen bere burua.  Koro Navarro   «Zortzi kontakizun» - Isaac B. Singer, 2002 - 92. orr.

Partidu kontserbadoreko kide egin naiz, eta xake-klub batekoa.  Juan Garzia   «Ipuin hautatuak» - Jorge Luis Borges, 1998 - 204. orr.

Zelan sortu zen Gros Xake Taldea?  Berria - Kirola   2004-03-17

Euskadiko Xake Federazioari elkartasuna adierazi nahi diogu beste behin ere.  Berria - Kirola   2004-05-20

3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa)

Ron azti-xakea erakusten ere hasi zitzaion Harryri.  Iñaki Mendiguren   «Harry Potter eta Azkabango presoa» - J.K. Rowling, 2002 - 179. orr.

Lehertzen ez ziren puxika argitsuak, norberak bere garatxoak hazteko kit-a, eta azti-xakerako piezak.  Iñaki Mendiguren   «Harry Potter eta Azkabango presoa» - J.K. Rowling, 2002 - 184. orr.

4 xake mate xake jokoan, partida bukarazten duen jokaldia, erregeetako bat defentsa gabe gertatzen delako.

Hiru pieza mugituz, xake matea egiten ahalegintzen da hura; gu aurrea hartzen saiatzen gara.  Koro Navarro   «Zortzi kontakizun» - Isaac B. Singer, 2002 - 53. orr.

Nik pauso bat emango dut aurrera eta horrek harrapatu egingo nau; horrela, zuek libre geratuko zarete erregeari xake mate egiteko, Harry!  Iñaki Mendiguren   «Harry Potter eta Azkabango presoa» - J.K. Rowling, 2002 - 255. orr.

Hala ere, badakit xake matetik urruti dagoela, eta horrek indarra ematen dit.  Koro Navarro   «Zortzi kontakizun» - Isaac B. Singer, 2002 - 63. orr.

Honela hasi eta denbora aurrera doan heinean, entrenatzaileak piezak mugituz joaten dira, aldaketak egiten dituzte, sistema moldatu eta, azkenean, gol gehien egin dituenak «xake mate» lortzen du.  Berria - Kirola   2004-04-30

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

aitaren xake liburua (3); euskadiko xake federazioko (4)

xake federazioko (9); xake jokalari (14); xake jokalaria (6); xake jokalariak (5); xake joko (7); xake jokoa (6); xake jokoan (12); xake liburua (8); xake liburuko (3); xake mate (14); xake munduan (3); xake nobela (3); xake partida (21); xake partida bat (4); xake partidak (5); xake pieza (3); xake taldea (3); xake taula (23); xake taulan (3); xake taularen (6); xake taulari (4)

euskal xakea (3); xakea kirol arlotik (3); xakea kirola dela (7)

euskal xakean (4); xakean ari (3); xakean aritzen (3); xakean jokatzeko (3); xakean jokatzen (9); xakean jolasten (3)

euskal xakearen (5)

xakeko olinpiar jokoetan (3)


xakelari iz xake-jokalaria.

Garagardotegian biltzen ziren xakelari adinekoen erranetan, Hilde andereak nahiko harreman estuak izan zituen agintari naziekin.  Alberto Ladron Arana   «Xake mate», 2002 - 54. orr.

Bobby Fischer xakelari estatubatuarrari.  Berria - Kirola   2004-12-17

Xakea kirola da mundu osoan, kirol modura antolatuta dago, xakelari ugari gara Euskal Herrian.  Berria - Kirola   2004-05-04


xakepieza ik xake 2.

xakezale iz xake jokoaren zalea dena.

Zorionez, laster jakin nuen bera ere xakezalea zela eta, nola nik beti ere xake-kutxatila aldean eramaten dudan, horratx gure salbazioa.  Joxe Austin Arrieta   «Homo Faber» - Max Frisch, 2001 - 31. orr.

Duela 25 urte, xakezale batzuek auzo elkarteak haurrei xakea erakusteko lokal bat uztea lortu zuten.  Berria - Kirola   2006-03-17

Xakezaleen zoritxarrerako, ez zuten ezer arriskatu eta mugimendu gutxitan berdinketa hitzartu zuten.  Berria - Kirola   2006-04-19


xakil iz adkor zakila.

Neska-lagunen bat izan behar duk nonbait, libro, adiskide xahar honen xakil triste eta langabetuari ongi etorri eginen liokeena.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 312. orr.


xakitu, xaki, xakitzen du ad markatu.

Larunbat goizean, Bardeetara doatzin artzainak dira gurutzatuko: batzu altxunbidean barna (kabalentzat idekitako bidea) dira ibiliko, bertze batzu aldiz ardiak xakitzen (markatzen) ariko dira eta ere hamaiketakoa prestatzen, otapurrak eta txulak.  Herria   2005-09-01

Txahalak burdina goriaz xakitzen diren bezala, halaxe xakitu zidatek ene zifra bihotzean.  Iñaki Iñurrieta   «Kuskue tanden», 2004 - 216. orr.

Metal gogorregia xakitzen saiatu da; goritu zaio erroa, eta beratu ondoren.  Iñaki Iñurrieta   «Kuskue tanden», 2004 - 213. orr.


xaku iz adkor zakua.

Opari ainitz elgarri trukatu ditugu, bakotxak paper-xaku baten bete.  Herria   2002-12-05

Sasoi honetan ez zen nahi galeperrik auzoan: Uztaileko galeperraren kantua, xakua bai eta xakukorik ez, edo xakurik ez eta xakukoa bai, hitz jokuak eginez.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 265. orr.


xakur ik txakur.

xakuto iz adkor zakutoa.

Joe denda atzera joan zen eta hauts zuriz beteriko plastikozko xakuto batekin etorri zen.  Iñaki Zabaleta   «110. Street-eko geltokia», 2003 - 161. orr.

Xakuto batetik makillaje lapitzak eta hautsak atera zituen eta begiak margotzen, masailetan ilununeak ezartzen hasi zen.  Iñaki Zabaleta   «110. Street-eko geltokia», 2003 - 99. orr.

Xakuto txiki batetik ispilua atera zuen eta apaindurari ikusia eman zion.  Iñaki Zabaleta   «110. Street-eko geltokia», 2003 - 128. orr.


xal (36 agerraldi, 15 liburutan; orobat txal 31 agerraldi, 11 liburu eta artikulu 1ean) 1 iz oihalezko atal handia, eskuarki emakumeek sorbalden gainean eramaten dutena.

Garai batean Annyk maleta izugarri bat eramaten zuen bidaia guztietara, xalez, turbantez, mantelinaz, maskara japoniarrez, kromoz betea.  Monika Etxebarria   «Goragalea» - Jean Paul Sartre, 2003 - 224. orr.

Elizara itzuli ziren, apaiza sotana jantzita, buru hutsik, andrea bere xalean bildurik.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 301. orr.

Emakume hark gerezi koloreko xal bat jantzita zeukan, paparreko orratz kobrezko batek bularren errekan finkaturik.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 261. orr.

Haurtxo bat xal batean bildua besoetan.  Koro Navarro   «Artistakume baten erretratua» - Dylan Thomas, 1999 - 237. orr.

"Galipoteria" zuenean egongelan sarturik gelditzen zen eta, hotzak zegoenez, artilezko xaletan biltzen zen.  Fernando Rey   «Gure etxeko kontuak» - Natalia Ginzburg, 2004 - 153. orr.

2 (izenondo eta izenlagunekin)

Arropa serioa jantzi zuen, zeta beltzezkoa goitik behera, xal handi batekin.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 297. orr.

Ez zeraman zamarrik, berokirik, ezer ez buruan, baina xal luze bat zekarren eskuetan.  Anton Garikano   «Maitea» - Toni Morrison, 2004 - 183. orr.

Bere xal ederra sorbalda zabaletan paratu zuelarik, goi zintzotasunezko ekintza egiten ari zela sentitu zuen.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 369. orr.

Urte haietan Parisinin erositako angorazko xal more bat eramaten zuen beti.  Fernando Rey   «Gure etxeko kontuak» - Natalia Ginzburg, 2004 - 210. orr.

Artilezko xal batean bilduta zegoen, hotzetik babesteko.  Jose Morales   «Zazpi urkatuak» - Leonid Nikolaievitx Andreiev, 2006 - 215. orr.

Guztiak zetazko xal batean bildu eta elkarrekin lotu zituen.  Lopez de Arana   «Manhattan Transfer» - John Dos Passos, 1999 - 233. orr.

Zeta lodizko xal more argi bat.  Ander Irizar   «Eszterren ondarea» - Sandor Marai, 2003 - 77. orr.

Denbora batean gure amarena izan zen xal izokin-kolore batez bilduta.  Fernando Rey   «Gure etxeko kontuak» - Natalia Ginzburg, 2004 - 45. orr.

3 (hitz elkartuetan)

Avigdor hasidim etxera joaten zen errezatzera, bere otoitz xal berrian bilduta.  Koro Navarro   «Zortzi kontakizun» - Isaac B. Singer, 2002 - 202. orr.

Alchonon maisu-laguntzailea errezo xal batean eta abituan bildu zuten, buztin puskak jarri zizkioten begietan, eta mirto adartxo bat estutu zioten hatzen artean, Mesias etortzean Lur Santurainoko bidea zulatzen lagunduko ziona.  Koro Navarro   «Zortzi kontakizun» - Isaac B. Singer, 2002 - 31. orr.

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

xal more (3)


xalabardo iz adkor salabardoa.

Disekatzaileak, ehiztariak -praka bonbatxoak belaunetaraino, xalabardo kirtenluze bat esku batean eta pipa bestean- igandeko ibilaldietan askatzen bide du bere harrapari sena.  Iñaki Iñurrieta   «Kuskue tanden», 2004 - 194. orr.


xalagardatu, xalagarda, salagardatzen du ad adkor zalagardatu.

Hitza xalagardatuz erdikantari sartu dela hemengoen otordu haundira, bromatan bezala.  Patziku Perurena   «Harrizko pareta erdiurratuak», 2004 - 164. orr.

Beste batean xalagardatuko ditut.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 248. orr.


xalakatu, xalaka, xalakatzen du ad adkor zalakatu.

Erdarak ongi (--?) ikasi, neure hizkuntz altxor bizia atzendu, eta Europako nobela moderno sikopatologiko guziak xalakatu ondoren, bizitza arrazoi huts dela hirieuskara erdierazkoan esaten ikasi arte, ez nindukek deus munduan.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 281. orr.


xalamatika iz adkor hitzezko gorabehera. ik kalamatrika.

Ezagutu izan da horrelakorik, eta oraindik ere izaten dira gure arteko xalamatika koxkorrak: familiaren aipamena egin ziotelako oholtzatik aldegin zuen bertsolaria, kidearen emaztearen ohorea dudatan jarri zuen haren kasua...  Andoni Egaña   «Hogeita bina», 2004 - 75. orr.


xalant1 iz txanela.

Borboikoaren oldarra Bidasoako uretan baratu zen, lemari txarraren xalanta edo txalupa iduri.  Aingeru Epaltza   «Mailuaren odola», 2006 - 81. orr.

Fuerteventurako leihorretik hiru ehun metrotan ziren doi-doia, ahal bezalako xalantean, gauaz, 36 etorkin, noiz-eta guardia zibilaren patruilla jin baitzaie gainera.  Herria   2004-11-18


xalant2 iz galaia.

Hain da gozoa sexuz aldatzea, hain da zoragarria putarena egitea, emakume bat bezala tratatzen zaituen gizonezko bati zeure burua eskaintzea, gizon horri amorante deitzea, bere xalanta zarela aitortzea!  Juan Martin Elexpuru / Bego Montorio   «Filosofia apaingelan» - Sade, 2001 - 144. orr.


xalaparta ik txalaparta.

xaldiko iz adkor zaldiko.

Alabaina ama ongitze bidean dugu eta semea, berriz, xaldiko sasoikoaren pareko.  Aingeru Epaltza   «Mailuaren odola», 2006 - 80. orr.

"Oi, ai, guztion damua: xaldiko gaixoa atzendua.  Juan Garzia   «Hamlet» - William Shakesperare, 2002 - 125. orr.

Andremariarren, elizak behar dizkizu eraiki, edo bestela ahanztura jasan, harako dantzako xaldikoarekin batera,  Juan Garzia   «Hamlet» - William Shakesperare, 2002 - 125. orr.


xale iz adkor zalea.

Tenis xale txatxu bat.  Anton Garikano   «Bederatzietatik bederatzietara» - Leo Perutz, 2003 - 64. orr.


xalet ik txalet.

xalo 1 izond tolesgabea, lañoa; adeitsua.

Literatura libertinoan pertsonaia nagusiak eredu eta molde jakin baten arabera sortuak dira: gizon zitala, emakume gaiztoa, emakume xalo eta errugabea...  Jon Muñoz   «Harreman arriskutsuak» - Choderlos de Laclos, 1997 - 15. orr.

-Zure aitak esan nahi du amona oso pertsona xaloa zela, apala, tolesik gabekoa.  Jon Muñoz   «Ispiluen gainean lotan» - Jordi Sierra i Fabra, 2004 - 32. orr.

Batere eskarmenturik gabeko mutil xaloa nintzen.  Berria - Harian   2005-12-06

Ni orduan kristautxo haiek bezain injenuo eta xaloa bainintzen, geroztikoak ditut zinismoaren lumak.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Nerabearen biluzia», 1999 - 41. orr.

Olatz ez zen hori sinesteko bezain xaloa.  Harkaitz Cano   «Pasaia blues», 1999 - 88. orr.

Buccio Malpanno zeritzan gizon xaloa eta lañoa.  Joan Mari Irigoien   «Lur bat haratago», 2000 - 285. orr.

Danceny eta Cécile pertsonaia gazte, xalo eta maltzurkeriarik gabeak dira hasieran, eta nobelaren bilakaerak berak egingo ditu maltzurrago eta, nolabait esateko, libertinoago.  Jon Muñoz   «Harreman arriskutsuak» - Choderlos de Laclos, 1997 - 21. orr.

-Guztiz gogotsu konfesatuko naiz zurekin, ene adiskide -esan zuen Joana xaloak.  Juan Garzia   «Bizi alegiazkoak» - Marcel Schwob, 2002 - 97. orr.

Aita, ordea, liberal xalo bat zen, gaztelaniaz gaizki mintzatzen zena.  Josu Zabaleta   «Jakintzaren arbola» - Pio Baroja, 2006 - 39. orr.

Izan zaitezte, bada, sugeak bezain zuhur eta usoak bezain xalo.  Askoren artean   «Asisko Frantzizko, Asisko Klara», 2002 - 143. orr.

Joan zen korrika gizon onbera eta xaloa agindua betetzera.  Askoren artean   «Asisko Frantzizko, Asisko Klara», 2002 - 347. orr.

Pertsonaia guztiak nahiko xaloak dira, malezia gutxikoak, edo gutxienez borondate onekoak.  Berria - Kultura   2006-01-15

Lapur [...]: negozio-gizon xaloa.  Xabier Olarra   «Deabruaren hiztegia» - Ambroise Bierce, 2001 - 181. orr.

Haurtxo baten antzekoa duk oraindik, berarengan dena duk xaloa, bururatzen zaiona esaten dik, barrez hasten duk barre egiteko gogoa duenean.  Jose Morales   «Arima hilak» - Nikolai Gogol, 1998 - 140. orr.

Ongi bizi izan zen tenpluan lehenbiziko urtean: esanekoa zen, xaloa, zintzoa eta fededun sutsua.  Xabier Olarra   «Antropologo bat Marten» - Oliver Sacks, 2003 - 60. orr.

Jaun hau anaien bizierara egokitzen zen eta, santu izateko bere grinan, xaloekin xalo zen, apalekin apal, behartsuekin behartsu.  Askoren artean   «Asisko Frantzizko, Asisko Klara», 2002 - 244. orr.

Barka eskatzeko bezain xaloa izan zela.  Oskar Arana   «Brooklyngo erokeriak» - Paul Auster, 2006 - 14. orr.

2 irud/hed

Begi xaloa, gogo apala, mihi eztia, erantzun gozoa.  Askoren artean   «Asisko Frantzizko, Asisko Klara», 2002 - 207. orr.

Frantzisko, hura hain bihotz garbi eta xalokoa ikusiz, mirespenez eta pozez betetzen zen.  Askoren artean   «Asisko Frantzizko, Asisko Klara», 2002 - 570. orr.

Oso gaztea zen neska, aurpegiera xalokoa eta ilehoria.  Juan Garzia   «Bizi alegiazkoak» - Marcel Schwob, 2002 - 129. orr.

Espirituko bake garbi, xalo eta egiazkoa.  Askoren artean   «Asisko Frantzizko, Asisko Klara», 2002 - 55. orr.

Amaren irudimen xaloan, kafe-etxeak, tabernak eta, zer erranik ez, garagardotegiak zuzenean infernura eramaten zuten zulo zikin eta jendaila arriskutsuz beteak ziren.  Alberto Ladron Arana   «Xake mate», 2002 - 30. orr.

Jeronimok irri xalo batez erantzuten zien lankide, ezagun eta kaletarren ziriei.  Anjel Lertxundi   «Konpainia noblean», 2004 - 24. orr.

Neke handirik gabeko lan bat, poztasun xaloz betetako bizimodu bat.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 79. orr.

Jonathan Richmanek rock'n'roll primitiboaren espiritu xaloari eusten dio.  Berria - Kultura   2004-04-24

Gure arteko harremana oso xaloa zen artean, ez ginen-eta ausartzen elkarri eskua emanda ibiltzera baino.  Juan Kruz Igerabide   «Hauts bihurtu zineten», 2005 - 74. orr.

Jolas huts gisa ulertu genuen hura guztia, denborapasa xalo arriskurik gabea.  Karlos Linazasoro   «Ez balego beste mundurik», 2000 - 138. orr.

Tsarrak kontent iduri zuen Mikel Strogoffek erantzuterakoan azaldu zuen segurantza xalo lasaiaz.  Karlos Zabala   «Mikel Strogoff» - Jules Verne, 2002 - 61. orr.

Zenbat aldiz ez ote ditut aditu, Goizueta aldeko amon sorgin haiek elkarri egiten zizkioten ateraldi xaloak:[...].  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 261. orr.

Masailan eman dit haur-musu xalo bat, laburra, lizunik gabea.  Txillardegi   «Putzu», 1999 - 328. orr.

Bidaietako elkar-ezagutze xalo horietako bat.  Joxe Austin Arrieta   «Homo Faber» - Max Frisch, 2001 - 119. orr.

Haren irudi poetikoetako plastizitate xalo eta indartsuak hunkitzen naik.  Anjel Lertxundi   «Mentura dugun artean», 2001 - 131. orr.

Garziaren aburuz, «xalo bezain inozoa» zen garai hartako publizitatea, bai Euskal Herrian egiten zena bai nonahikoa, «gaiztakeriarik gabea».  Berria - Kultura   2006-03-09

Bat-batean, adagio xalo bat jarraitu zitzaion staccatoari, efektu-kolpe kontrastezko batez.  Anjel Lertxundi   «Argizariaren egunak», 1998 - 112. orr.

Haren maltzurkeria xaloa zen, bat-batekoa, eskuzabala guztiz, bertuteari zion atxikimendua bezain zintzoa.  Monika Etxebarria   «Goragalea» - Jean Paul Sartre, 2003 - 109. orr.

Haren lore sortak ez ziren mundu guztiaren gogoko; irribarre eragiten zuten, baina baita kezka ere, xaloak eta ankerrak ziren batera.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 244. orr.

Beldur naiz euskal gaietan gauzak ez diren denak xalo eta laño, bizitzaren tolesgabetasunaren eskutre.  Pello Salaburu   «Euskararen etxea», 2002 - 35. orr.

Hara han inguru guztian, eguzkiak ozta-ozta ukiturik, mendi-tontor beltxaran xaloak.  Juan Garzia   «Sistema periodikoa» - Primo Levi, 1998 - 71. orr.

3 (hitz elkartuetan)

Bere xalo-nahi guztian ere iluna zen, bai, itzal batek bezala pasatzen zion begitartea, itzal xalo-nahi batek bezala.  Matías Múgica   «Hiltzaile baten aitormena» - Joseph Roth, 2004 - 9. orr.

Izugarrikeria bat ez baita sekula guztiz berria: izugarrikeriaren aurreko xalo usteko ekintza egunerokoen gainean metatzen da.  Anjel Lertxundi   «Mentura dugun artean», 2001 - 55. orr.

Irudimenezko eremu xalo usteetan ibiltzeko baino fikziorako trebetasun eta ausardia literario handiagoa behar da giza itzaletan argi egiteko.  Juan Garzia   «Sistema periodikoa» - Primo Levi, 1998 - 9. orr.

4 (adizlagun gisa) ik xaloki.

-Ez diat saltzeko asmorik -esan nion xalo, ez bainuen adiskidea mindu nahi.  Anjel Lertxundi   «Azkenaz beste», 2005 - 21. orr.

Bazkalduko dugu elkarrekin?, galdetu nion, eta xalo erantzun zidan: bale.  Lander Garro   «Orain galdera berriak ditut», 2004 - 126. orr.

Xalo ibili haiz hor, aixkide.  Harkaitz Cano   «Pasaia blues», 1999 - 163. orr.

Ninik tolesgabe eta xalo agertzeko egiten zuen etengabeko ahaleginak izaera femeninoagoa ematen zion. Gizonari, ordea, polizia iritsi zenetik ez zion behin ere begiratu, eta, horrela, tolesgabeki eta xalo traizionatzen zuen. Erromako Eliza santuak gordetzen eta irakasten duen fedearen egia irmo sinesten eta xalo aitortzen.  Josu Zabaleta   «Jakintzaren arbola» - Pio Baroja, 2006 - 90. orr.

Beren eta besteen bekatuengatik negar eginez, xalo eta apal biziz.  Askoren artean   «Asisko Frantzizko, Asisko Klara», 2002 - 689. orr.

Odola bor-bor zebilen larruazalaren azpitik, masailak gorrixkatzen zizkion, eta begi urdinek argi eta xalo distiratzen zuten.  Jose Morales   «Zazpi urkatuak» - Leonid Nikolaievitx Andreiev, 2006 - 52. orr.

Azkeneko pastilla irentsi eta ezbaian geratu zen zutik, bere buruari galdezka, artean adeitsu eta xalo, zeharkako jakin-minez itaunka.  Mirentxu Larrañaga   «Hona hemen gu biok» - Dorothy Parker, 2006 - 175. orr.

5 xalo-xalo adlag

Ari zara xalo-xalo lanean, inori kalterik egiten ez diozulakoan, eta hor non ohartarazten zaituzten egiten ari zinenaren arriskuaz!  Anjel Lertxundi   «Argizariaren egunak», 1998 - 229. orr.

Dena, Eszter -erantzun zuen orduan xalo-xalo, haur baten moduan, garai bateko ahotsaz, gaztetako ahotsaz-.  Ander Irizar   «Eszterren ondarea» - Sandor Marai, 2003 - 110. orr.

Zoriontzera joan nintzaionean, idazleak, xalo-xalo, "bizi naizen herria ezagutu nahi nian" esan zidan.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 8. orr.

-Orduan...? -galdetu zuen xalo-xalo obispoak.  Inazio Mujika Iraola   «Gerezi Denbora», 1999 - 79. orr.

Absalomekin batera, berrehun gizon gonbidatu joan ziren Jerusalemdik, xalo-xalo, deus ere jakin gabe.  Elizen arteko biblia   2 Sm 15,11

Ezin nuen jadanik "nire maite laztana" deitu; xalo-xalo, "Anny maitea" hitzekin hasi nintzen.  Monika Etxebarria   «Goragalea» - Jean Paul Sartre, 2003 - 114. orr.

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

anaia xalo (3); bezain xalo (8); usoak bezain xalo (3); xalo xalo (31)

bezain xaloa (7); gizon xaloa (4); irribarre xaloa (5); itxuraz xaloa (4)


xalodun izond xalokoa.

Hala, ordura arteko aingeru-irudiari -haur ilehoriak, irribarre goxo eta begirada xalodunak, gorputz-arima garbikoak-, Renardek Axenario kontrajarri zion.  Itziar Otegi   «Axenario» - Jules Renard, 2006 - 10. orr.


xaloina izond adkor zalua.

Nork daki zein bizia eta xaloina zen Basahuntza bezala zebilen mendian, gazte denboran.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 62. orr.


xalokeria iz xalotasun gaitzesgarria.

Hala ere, bere heziketa guztiz arrazionalak ezin zuen eragotzi oldartzea eta zakartzea eleen mundutik ateratako emaztearen xalokeria buru-buztanik gabeko haiekin.  Anjel Lertxundi   «Azkenaz beste», 2005 - 168. orr.

Gomendagarria da baliabide etsitu honetara jo aurretik kultur-hizkuntza batean begiratzea ea hor ez den adigai hura aurkitzen bere adierazpen egoki guztiekin batera, eta bere erabilera zaharra bere sortzaileen xalokeriagatik kulunkan balego ere, hobe da lehentasunez berezkoa zitzaion esanahia tinkatzea [...] norbere zeregina zapuztea baino.  Ibon Uribarri   «Arrazoimen hutsaren kritika» - Immanuel Kant, 1999 - 144. orr.


xaloki iz xalotasunez. ik xalo 4.

Gizonaren begirada tolesgabearekin topo egin eta erantzun adeitsua entzun zuenean ("Nola ez! Mesedez!"), serio eta xaloki argitu zion: [...].  Jose Morales   «Zazpi urkatuak» - Leonid Nikolaievitx Andreiev, 2006 - 122. orr.

"Bisitan etorri behar duzu nire egoitzara noiz edo behin", agindu ohi zien xaloki ezagutu berriei.  Mirentxu Larrañaga   «Hona hemen gu biok» - Dorothy Parker, 2006 - 231. orr.

Gorri-gorri jarri zen, xaloki, berrogeita hamarka urteko pertsona zimurtsuak soilik gorritzen diren bezala.  Jose Morales   «Zazpi urkatuak» - Leonid Nikolaievitx Andreiev, 2006 - 217. orr.

Xaloki, bere baitan egin zuen ea zer egin zezakeen titulua lortze aldera.  Patxi Zubizarreta   «Mirarien kalezuloa» - Nagib Mahfuz, 2006 - 92. orr.

Haiek, berriz, xaloki erantzuten zieten: "Penitentzigileak gara, Asis hirian sortuak".  Askoren artean   «Asisko Frantzizko, Asisko Klara», 2002 - 472. orr.

Kotxearen argipe zurian ardiak alhan mirets nitzakeen, ronpuinaren belardian xaloki eta artzainik gabe.  Itxaro Borda   «%100 basque», 2001 - 159. orr.


xalotasun 1 iz xaloa denaren nolakotasuna.

Gaizki ulertuen beldur ginen, ez genuen hamasei urteko jendeak berezkoa duen xalotasun eta naturaltasuna erakusten gure iritzietan eta kritiketan.  Anjel Lertxundi   «Ihes betea», 2006 - 75. orr.

Bestelakoa da orain proposatzen duen eredua: ez hasierako berezkotasuna eta xalotasuna, baizik eta bizitza erregularra, era monastikoan antolatua.  Askoren artean   «Asisko Frantzizko, Asisko Klara», 2002 - 277. orr.

Ezabatu egin duzu antzinako legeen artifizioa, xalotasunari trabak ezartzea beste asmorik ez baitzuten.  Iñaki Iñurrieta   «Legeen espirituaz II» - Montesquieu, 1999 - 113. orr.

Lehen zatian, jakinduria, pobretasun eta karitate bertute "santuak" aipatzen eta agurtzen ditu Frantziskok, eta xalotasun, apaltasun eta obedientziaren ahizpatzat ematen.  Askoren artean   «Asisko Frantzizko, Asisko Klara», 2002 - 92. orr.

Luze gabe, bizkaitar hitzontzi haren xalotasunak gainditu egin zituen nire uzkurkeriaren defentsa guztiak.  Alberto Ladron Arana   «Eguzki beltzaren sekretua», 2004 - 20. orr.

Aktore amateurraren xalotasuna.  Iñaki Iñurrieta   «Kuskue tanden», 2004 - 57. orr.

Hasiberriaren xalotasunez irten zen aldagelatik harmailek ze itxura zuten ikustera.  Berria - Kirola   2006-03-21

Bere begietan aingeruen xalotasuna ispilatzen da.  Gotzon Garate   «India harrigarria», 2001 - 132. orr.

Herri-irudimenaren xalotasuna ikusi dugu beti horrelako kontakizunen atzetik.  Anjel Lertxundi   «Mentura dugun artean», 2001 - 160. orr.

Ez ezak hire xalotasun hori sekula gal, Ernesto.  Anjel Lertxundi   «Ihes betea», 2006 - 292. orr.

Horregatik irabazi zuen Osasunak atzo, Realaren xalotasunari esker.  Berria - Kirola   2004-11-14

Edozer lor dezakeela uste duen basagizonaren edo haurraren xalotasunaz.  Jose Morales   «Zazpi urkatuak» - Leonid Nikolaievitx Andreiev, 2006 - 39. orr.

Egiaz mintzatu zen, xalotasunez, eta Hamidak ezin haren ahotsaren beroari entzungor egin.  Patxi Zubizarreta   «Mirarien kalezuloa» - Nagib Mahfuz, 2006 - 115. orr.

Nik, baina, inozentziaren xalotasunez, ez nuen inon kontraesanik ikusten.  Karlos Linazasoro   «Ez balego beste mundurik», 2000 - 39. orr.

2 (izenondo eta izenlagunekin)

Xalotasun handiz egin zuen hitz: [...].  Anjel Lertxundi   «Ihes betea», 2006 - 142. orr.

Bere xalotasun eta sinesberatasuna zela eta, era guztietako txantxa eta azpikeria klase guztien xede izan zen Temple hasieran.  Xabier Olarra   «Antropologo bat Marten» - Oliver Sacks, 2003 - 253. orr.

Haurraren xalotasun xarmangarriak ez zion ordea gezurrik erraten utzi, eta lañoki erantzun zuen: "O ez, baina”.  Jon Muñoz   «Harreman arriskutsuak» - Choderlos de Laclos, 1997 - 53. orr.

Xalotasun laño edo ezin bikainago horrez eman zizkidan bere burua eta bere xarmak.  Jon Muñoz   «Harreman arriskutsuak» - Choderlos de Laclos, 1997 - 415. orr.

Xalotasun naif berberaz dira kantatuak drama politikoak eta bizi intimokoak, maila arrunteko gertatuak, pilota partida, amodiozko altekeria, galdu edo garaituriko bataila.  Berria - Kultura   2006-03-30

Sublimazioa eta herra, konfiantza eta errezeloa, lotsa eta lotsagabekeria, xalotasun tontoena eta gaiztotasun ankerrena.  Anjel Lertxundi   «Argizariaren egunak», 1998 - 216. orr.

-Xalotasun helenikoa, Diana bezain liraina.  Lopez de Arana   «Manhattan Transfer» - John Dos Passos, 1999 - 531. orr.

Xalotasun garbi santuak garaitzen du mundu honetako jakinduria guztia.  Askoren artean   «Asisko Frantzizko, Asisko Klara», 2002 - 93. orr.

Ez dut nire sexuari egozten zaion harrokeriarik; eta are gutxiago urguiluzko amarrua baizik ez den xalotasun aizunik.  Jon Muñoz   «Harreman arriskutsuak» - Choderlos de Laclos, 1997 - 158. orr.

Ingenuotasun eta xalotasun erabatekoaz, halaber baikortasun eta bizipozez, begiratzen diote munduari.  Berria - Kultura   2006-04-04

Korintoarrok, xalotasun osoz mintzatu natzaizue, zabal-zabalik ireki dizuet neure bihotza.  Elizen arteko biblia   2 Ko 6,11

Itxurazko xalotasun horri fidaturik, lasai-lasai irensten dugu, kaltegabea delakoan, propaganda.  Joxerra Garzia   «Itsasoan euri», 2003 - 169. orr.

3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa)

-Hala uste duk? -galdetzen du jeneralak, xalotasun itxura areagotuz-.  Xabier Olarra   «Azken hitzordua» - Sandor Marai, 2003 - 128. orr.

Lo egiten duenean ez da kaleak zeharkatzen dituen andra gogor berbera, xalotasun-haloa marrazten zaio inguruan.  Sonia Gonzalez   «Ugerra eta kedarra», 2003 - 98. orr.

4 (hitz elkartuetan bigarren osagai gisa)

Une hartan hauts bihurtu zen nire errugabetasun guztia, nire haur-xalotasuna; gizotso baten eskuek harrapaturiko txorimaloa banintz bezala sentitu nintzen.  Juan Kruz Igerabide   «Hauts bihurtu zineten», 2005 - 8. orr.

Espiritu xalotasunean bizi baitziren eta oraindik ez baitzekiten Elizaren ofizio-otoitza errezatzen.  Askoren artean   «Asisko Frantzizko, Asisko Klara», 2002 - 210. orr.

Zein eder [...] agertzen zen Frantzisko bere bizi-inozentziaz, hitz-xalotasunaz, bihotz-garbitasunaz.  Askoren artean   «Asisko Frantzizko, Asisko Klara», 2002 - 233. orr.

Ez baitzuen urrerik, ez zilarrik, ez dirurik, ez beste ezer eduki nahi izan, baizik eta Jaunari jarraitu zion apaltasunaren, pobretasunaren eta bihotz-xalotasunaren bidetik.  Askoren artean   «Asisko Frantzizko, Asisko Klara», 2002 - 467. orr.

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

bere xalotasun (3); duen xalotasun (3); halako xalotasun (3); haren xalotasun (3); xalotasun garbi (8); xalotasun miragarriko (3); xalotasun santuaren (5)

nire xalotasunaz (3)


xaltarin izond adkor saltarina.

Udazkenean eta neguan egonkor samar etortzen da; udan aldiz, xaltarinago eta kaxkarinago...  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 398. orr.


xalto iz adkor saltoa.

Xalto batean txantxangorria nere aurrera.  Patziku Perurena   «Harrizko pareta erdiurratuak», 2004 - 38. orr.

Arratxo bat haruntz, arratxo bat honuntz, sugegorritxoaren aldamenean xalto eta xalto nire txantxangorria, abisuz.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 217. orr.

Metro erdi bat eskaxera, ia hankapean han hasten zait txioka, xalto alde batera eta xalto bestera, txioka eta txioka.  Patziku Perurena   «Harrizko pareta erdiurratuak», 2004 - 38. orr.

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

xalto batean (3)


xaltoka 1 adlag adkor saltoka.

Xaltoka ari zen nire ondoan, pozik, bidean gindoazela.  Matías Múgica   «Hiltzaile baten aitormena» - Joseph Roth, 2004 - 58. orr.

Goizean goiz irten zaitez, hor izanen duzu, beti adar berexkoetan, xaltoka zure aurretik, kantu lastimagarria dirudien malenkonia buxtizkoan.  Patziku Perurena   «Harrizko pareta erdiurratuak», 2004 - 37. orr.

2 xaltokako izlag

Gorputza motxa, anka llaburrak, xaltokako ibillera.  Patziku Perurena   «Harrizko pareta erdiurratuak», 2004 - 64. orr.

Xaltokako herren-pausoa zuen, Lakatos lagunak bezalatsukoa baina ez hain sotila eta dotorea. hileta-elizkizun batean ez dugu doinu alai eta xaltokakoa hartuko, edo lagun bati adarra jotzen ez gara hasiko Xalbadorren doinurik hitsenean.  Matías Múgica   «Hiltzaile baten aitormena» - Joseph Roth, 2004 - 63. orr.

3 xaltoka-xaltoka

Xaltoka-xaltoka eta makur antzean dabilelarik ere, aurpegiera polita du eta gorputza ondo egina; hain ondo egina, ezen moda katalogo batetik atera berria ematen baitu.  Patxi Iturritegi   «Behi eroak», 2003 - 8. orr.


xaltxa 1 iz adkor saltsa. irud/hed

Non dago ba xaltxa arriskurik ez bada?  Oskar Arana   «Brooklyngo erokeriak» - Paul Auster, 2006 - 145. orr.

Umore punttuak sartuz, irratiak behar duen xaltxa errazen hortxe tartekatzen baikenuen.  Pello Zabala   «Zeruan zer berri», 2006 - 115. orr.


xaltxero iz adkor saltseroa.

Ez zen faltako irri eta trufa, umore pikantexka xaltxeroa ipintzeko joera partikularra ere: San Bartolome, zartagia zar ta opila mee.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 336. orr.


xalupa ik txalupa.

xamalko iz adkor zamalkoa.

Behi batena 250-320 pezta artean; aretzeak 100-160; behorrak 350-560; xamalkoak 200-300.  Angel Aintziburu / Jean Baptiste Etxarren   «Luzaiden gaindi», 2002 - 82. orr.


xaman (orobat txaman) 1 iz zenbait kulturatan, naturaz gaingiko ahalmenez sendatze eta igartze lanak egiten dituen eta espirituei deitzen dien pertsona.

Eskuez airean keinu batzuk marraztuz sartu zen xamana kanaberazko estalpera.  Josetxo Azkona   «Patata soro bat», 2004 - 111. orr.

Xaman lanak betetzen zituen, eguna pasa, eta izugarri aberatsa zen.  Joxan Elosegi   «Ahardikeriak» - Marie Darrieussecq, 2004 - 16. orr.

Xamana, kantu monotono bat ezpainetan zuela, harengana hurbildu zen.  Josetxo Azkona   «Patata soro bat», 2004 - 111. orr.

Mendebaldeko xaman baten antzekoa da, beraz?  Juan Kruz Igerabide   «Txoria» - Oh Jung-hi, 2006 - 49. orr.

2 (hitz elkartuetan)

Oteiza, bere xaman ahots eta guzti, bere izate zakar jeniotsu eta guzti, Orioko hondartzako zuloetan ezkutatzen zen haurra da.  Iñaki Iñurrieta   «Kuskue tanden», 2004 - 97. orr.


xamango iz urdaiazpikoaren hezurra, garbia-edo.

Amak eman xamangoa nabalaz karrakatu zuen Nakok: hezurrari xingar peza politak kentzen zizkion oraino!  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 15. orr.

Jateko: xamango garbura, xingarra piperradarekin, ahatekia lekekin, ardi gasna, izozkia xokoletarekin, arnoa, kafea, ondokoa.  Herria   2003-09-25

-Haren amak eman arrautz eta xamango hondarrekin aseak izan zarete.  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 310. orr.

Eskuak xamangoz, arrautzez eta debaldezko arropa higatuz emokaturik, Nako gizon eta umeenganatu zen, azken aldi batez leihotik so zeudenei deiadarka.  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 12. orr.


xamaniko iz xamanarena, xamanei dagokiona.

Antzezlan horrek protagonistaren bidaia xamanikoa kontatzen du.  Berria - Kultura   2004-07-20


xamar1 1 adlag adkor xamar. ik samar. (izenondo baten eskuinean, eta hortaz, eskuinean artikulua edo beste mugatzaileren bat duela).

Inuxente xamarra bainintzen artean.  Joan Mari Irigoien   «Odolean neraman», 2004 - 167. orr.

Osaeraz ere xelebre xamarra da hitza.  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 35. orr.

Gogor xamarra izan zen hasieran.  Joxan Elosegi   «Ahardikeriak» - Marie Darrieussecq, 2004 - 79. orr.

Gure harremana basati xamarra zen.  Karlos Zabala   «Buda zoriontsuen etxea» - João Ubaldo Ribeiro, 2003 - 31. orr.

Txulomiatzaile xamarra izaki, eskolan zer jostailu eta zer Lego-kaxa ote zuten ikusteko irrikaz nenbilela uste dut.  Jesus Mari Mendizabal   «35 kilo esperantza» - Anna Gavalda, 2004 - 8. orr.

Sartu eta usnatu egin ninduten zerri batzuek, zikiratu gizen batzuk ziren, atsegin xamarrak.  Joxan Elosegi   «Ahardikeriak» - Marie Darrieussecq, 2004 - 124. orr.

Esan dezaket gure elkartzea bortitza izan zela pixka bat, edo bortitz xamarra, nahiago baduzu.  Karlos Zabala   «Buda zoriontsuen etxea» - João Ubaldo Ribeiro, 2003 - 25. orr.

Nire aitaren entierro hura, nire haur denborako oroitzapenetan, on xamarretakoa da.  Matías Múgica   «Hiltzaile baten aitormena» - Joseph Roth, 2004 - 25. orr.

2 (izen + izenondo multzoaren eskuinean)

Ispiluaren aurrean jarri eta egiazko tolesak ageri zitzaizkidan gerrian, zitzi mardul xamarrak.  Joxan Elosegi   «Ahardikeriak» - Marie Darrieussecq, 2004 - 21. orr.

Baina koska dago, koska handi xamarra gainera, Don Bucle eta nere artean. Txapela handi xamar bat, gabardina arre bat eta eskumakila.  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 118. orr.

Biak gauza bera baitira funtsean, alde bakar batekin, alde handi xamar baten gorabeherarekin: estatuak egina duena nazionalismoak eginkizun duela.  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 117. orr.

Oso gizalegetsu jarri nintzen eta honela esan nuen, erretolika luze xamarrarekin: [...].  Matías Múgica   «Hiltzaile baten aitormena» - Joseph Roth, 2004 - 15. orr.

Hasi nintzen jostun miserable xamar baina inolaz ere kriminal bat ez zen harengana.  Matías Múgica   «Hiltzaile baten aitormena» - Joseph Roth, 2004 - 87. orr.

Hara, azkenean, autoa, gorria, Luisen auto gorri zikin xamarra.  Lourdes Oñederra   «Eta emakumeari sugeak esan zion», 1999 - 25. orr.

Gai bizi xamarren bat ateratzen denean.  Josu Zabaleta   «Anne Franken egunkaria» - Anne Frank, 2004 - 182. orr.

Kopeta soildu xamarreko aurpegi beltzaran bat.  Lopez de Arana   «Manhattan Transfer» - John Dos Passos, 1999 - 205. orr.

Siriar pentsalaria, ordea, inguruabar bitxi xamarretan hil zen Bagdaden, eroaldiaren nondik norakoa finkatu aurretik.  Aritz Gorrotxategi   «Egurra Pinotxori», 2002 - 14. orr.

3 (izenondoen kidekoekin)

Mundu pronunziablearen barnean ere badira, ez dakienarentzat, esaten zail xamarrak diren hitzak eta izenak.  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 282. orr.

4 (adizlagun baten eskuinean, eta hortaz, inongo markarik gabe, edota adizlagun batek har ditzakeen markak soilik hartzen dituela).

Oraindik ongi xamar oroitzen naiz.  Txillardegi   «Putzu», 1999 - 317. orr.

Goiz xamar izaki, tabernan ez zebilen jende asko, eta beraz komunean ere ez...  Unai Iturriaga   «Berandu da gelditzeko», 1999 - 124. orr.

Garesti xamar ordaindu dugu askatasunaren patsa, duintasunezko latsa.  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 207. orr.

Sasoi ia betean nengoen orduan baina beldur nintzen ez ote zen egoera hura agudo xamar amaituko.  Joxan Elosegi   «Ahardikeriak» - Marie Darrieussecq, 2004 - 100. orr.

Urri xamar dira orain, animaliak.  Joxan Elosegi   «Ahardikeriak» - Marie Darrieussecq, 2004 - 47. orr.

Urduri xamar nengoen aldatu ginen egunean, ez baitut habiatik mugitzea gogoko.  Joxan Elosegi   «Ahardikeriak» - Marie Darrieussecq, 2004 - 117. orr.

Euskaltzale gaixoei maiz xamar zulatzen zaie beren kontzientzia sutsuaren kondoia, eta orduan barrengo hazia ixurtzen zaie komeni ez den tokiraino.  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 273. orr.

Aretoko sarreran jarri dituzten lanak erakusketatik kanpo xamar geratzen dira.  Berria - Kultura   2006-04-09

Berandu xamar bazen ere atezaina bere gelan zegoen, puntu egiten.  Matías Múgica   «Hiltzaile baten aitormena» - Joseph Roth, 2004 - 187. orr.

Oraindik ere herren xamar nenbilenez, hau ere oso kontutan hartuko zutela esan zidaten.  Txillardegi   «Putzu», 1999 - 259. orr.

Zortzi egun lehenago kendua zuen bizarra, nolanahi xamar, jakina, bere zubipe-lagun haietako batek kendua.  Matías Mujika   «Edale santuaren kondaira» - Joseph Roth, 2001 - 17. orr.

Joben hitzak dira, borreroak oso lagungarri dituenak, batik bat bihotza behera xamar darabilenean.  Karlos Linazasoro    «Glosolaliak», 2004 - 79. orr.

5 (adizlagunen kidekoekin)

Luteziaren aita, egiaz, garai batez modan xamar egondako jostuna zen.  Matías Múgica   «Hiltzaile baten aitormena» - Joseph Roth, 2004 - 132. orr.

6 (adizlagun gisa ari den izenondo baten eskuinean)

Bestalde, paradoxa bada ere, harro xamar zegoen nitaz.  Joxan Elosegi   «Ahardikeriak» - Marie Darrieussecq, 2004 - 22. orr.

Nahiz eta jendea geldo xamar egon, aurrealdean izan zen saltsa pixka bat.  Unai Iturriaga   «Berandu da gelditzeko», 1999 - 141. orr.

Bada orain tigreak lasai xamar bizi diren barruti bat.  Gotzon Garate   «India harrigarria», 2001 - 171. orr.

Zutitzen lagundu zidan adeitsu xamar.  Joxan Elosegi   «Ahardikeriak» - Marie Darrieussecq, 2004 - 55. orr.

Urruntzen ikusi du, zuzen xamar oraingoan, harkaitz zurien aldera.  Pello Lizarralde   «Larrepetit», 2002 - 15. orr.

Iñaki Alemanek eta Iñigo Olaetxeak hotz xamar hasi zuten saioa zortziko nagusian.  Berria - Kultura   2006-03-19

Eskertu nion gogotik, herabe xamar baina pozik.  Joxe Austin Arrieta   «Homo Faber» - Max Frisch, 2001 - 70. orr.

Aukeran, nahiago zakar xamar umea sendabidean jarriko duen medikua, gozo-gozo erremediorik aurkituko ez duena baino.  Arantxa Iturbe   «Ai, ama», 1999 - 57. orr.

7 (adizlagun gisa ari den aditz era burutu baten eskuinean)

Hunkitu xamar utzi ninduen neuri begira hori esan izanak.  Joxan Elosegi   «Ahardikeriak» - Marie Darrieussecq, 2004 - 26. orr.

Artegintza komertziala, saltzeko arte objektuak egiten dituen hori, galdu xamar dabilela esanen nuke.  Hasier Etxeberria   «Patri maitea», 2003 - 31. orr.

Emakume bezero hura adindu xamarra eta bizi-eskarmentu handikoa zen, eta oso gogoko nuen.  Joxan Elosegi   «Ahardikeriak» - Marie Darrieussecq, 2004 - 16. orr.

Begi beltz dirdaitsuak zituen, elkarrengandik bereizi xamarrak, Judu hark akertxo triste nekatu xamarra ematen zuen.  Lopez de Arana   «Manhattan Transfer» - John Dos Passos, 1999 - 330. orr.

Lutxana aldeko morroi bat, Roke izeneko bat, boxeorako zahartu xamarra.  Paddy Rekalde   «Ragga-ragga dator gaua», 2006 - 63. orr.

Gizon hark apo-aurpegia zeukan, aho handia, begi irten xamarrak eta ile beltz sendo laburra.  Lopez de Arana   «Manhattan Transfer» - John Dos Passos, 1999 - 139. orr.

Edan xamarra zegoen eta min ematen zioten zapata berriek, punta aldean batez ere.  Patxi Iturritegi   «Behi eroak», 2003 - 176. orr.

Lutxana aldeko morroi bat, Roke izeneko bat, boxeorako zahartu xamarra.  Paddy Rekalde   «Ragga-ragga dator gaua», 2006 - 63. orr.

8 samarrean (-an atzizkia berez hartzen duen hitzaren eta atzizkiaren artean)

Klinika estetikoetan ohi diren moduko mantal zuri serioa, arras ongi zegokidala, gorputzean estu-estu sartua eta bizkarra eta papoa ageri xamarrean uzten zituen eskote sakon batez hornitua.  Joxan Elosegi   «Ahardikeriak» - Marie Darrieussecq, 2004 - 14. orr.

-Joe Harland bera, Felsius... eta egoera penagarri xamarrean.  Lopez de Arana   «Manhattan Transfer» - John Dos Passos, 1999 - 226. orr.

Arrakastatsu eta ezagunenen aukera murritza hurrenkera kronologiko zabar xamarrean zerrendatuta, honako hau litzateke: [...].  Lourdes Oñederra   «Fonetika fonologia hitzez hitz», 2004 - 74. orr.

Siriar pentsalaria, ordea, inguruabar bitxi xamarretan hil zen Bagdaden, eroaldiaren nondik norakoa finkatu aurretik.  Aritz Gorrotxategi   «Egurra Pinotxori», 2002 - 14. orr.

9 samarrera (-ra atzizkia berez hartzen duen hitzaren eta atzizkiaren artean)

Dauzkagun hiruzpalau datuetara eta aieru xinple xamarretara mugatuko naiz.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Arbelaren gainean», 2004 - 57. orr.

10 samarrik (-ik atzizkia berez hartzen duen hitzaren eta atzizkiaren artean)

Ezkerreko izterra erabat minberaturik erreparatu nuen, eta burua nahasi xamarrik.  Txillardegi   «Putzu», 1999 - 252. orr.

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

berandu xamar (4); goiz xamar (4); handi xamar (3); hotz xamar (3); luze xamar (3); maiz xamar (3); urduri xamar (4); urrun xamar (3)

arraro xamarra (4); handi xamarra (8); luze xamarra (3)


xamar2 1 iz adkor ipar zamarra.

Halaber erakusten zituzten saltzeko zituzten ardi larruzko xamarrak, abarkak, makilak, abere joareak, tabako zakutxoak, ganibetak. Koblakaria xamarrez beztitzen zen herri epailea ordezkatzen zuelako eta hari zihoakiolako publikoaren izenean mintzatzea.  Elena Touyarou   «Hautsi da katea» - Toti Mtz. de Lecea, 2004 - 101. orr.

Herri bakotxeko auzapezak ibiltarien buruan beren aspaldiko beztitzeko molde xaharrekin, kasketa pollitak, xamar bereziak, makila garnitiak, zango sagarrak gerrikoz untsa tinkaturik eta abar.  Herria   2004-05-13

Txamarrotia aldiz hango arrantzaleen soineko bat zen (xamarra bezalakoa).  Herria   2001-09-13

2 (salbamendukoa)

Hartu behar zuen bakotxak bere gelatik espalden gaineko jauntzi gorritto hura salbamenduaren xamar gorria deituko duguna.  Herria   2001-11-08

Denek behar ginuela sala haundirat xamar hantu hura soinean etorri, jaun andere gazte batzuek esplikatu digute bi ixtripu mota gertatzen ahal direla itsasoan: sua batetik eta ura bestetik.  Herria   2001-11-08

Xixtua entzun orduko, gaineko zubirat uste dut atera behar zela, xamarra soinean.  Herria   2001-11-08


xamartu, xamartzen 1 ad ik samartu. (aditz baten era burutuaren eskuinean eta laguntzailerik gabeko formetan)

Kontua da arratsalde batean, Grant kale ondoko parkean galdu xamartuta nenbilela.  Javi Cillero   «Hollywood eta biok», 1998 - 143. orr.

2 (izenondo edo adizlagun baten eskuinean eta laguntzailerik gabeko formetan)

Lakar xamartua: oso zaildua, kirola egiten denean bezala.  Patxi Ezkiaga   «On Kixote Mantxako» - Miguel de Cervantes, 2005 - 73. orr.


xamur 1 izond adkor samurra, biguna; amultsua. ik samur.

Bat-batean elkarren besoetan ginen, ni hura musukatzen, bera musuen ordainak ematen, eta ezpain epel eta xamurrak zeuzkan.  Xabier Olarra   «Iruzurgilea» - James Cain, 2002 - 42. orr.

Zer gertatu ote zitzaion larru horren gozo, horren lurrintsu hari, magal xamur hari, beso maitagarri haiei?  Joxan Elosegi   «Nola hustu nuen gurasoen etxea» - Lyidia Flem, 2005 - 63. orr.

Arianeren irribarrea xamurra zen, Arianeren hitzek ukitu egiten zioten larrua Goiori.  Joseba Sarrionandia   «Lagun izoztua», 2001 - 195. orr.

Eskarmentugabea izaki, uste nuen maitale bat jestu xamur bat eginaz lasaitu eta adiskidetzea bazegoela.  Matías Múgica   «Hiltzaile baten aitormena» - Joseph Roth, 2004 - 164. orr.

Senarraren faltaz eztarriko alarau luze baina xamur batekin kexatzen zen.  Fernando Rey   «Gure etxeko kontuak» - Natalia Ginzburg, 2004 - 247. orr.

Armairuan gau-soinekoa esekitzen zuen bitartean, senarrari buruz, une hartan langelan baitzen, bere uso-urruma xamur eztarriko hori egiten zuen.  Fernando Rey   «Gure etxeko kontuak» - Natalia Ginzburg, 2004 - 249. orr.

Eugenirenari zirri xamurrak egingo dizkiot.  Juan Martin Elexpuru / Bego Montorio   «Filosofia apaingelan» - Sade, 2001 - 96. orr.

Ameskeria xamurretan edo ankerretan abandonatzen zuen bere burua.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 377. orr.

Asmo xamur bat ere erne zitzaion barrenean: andre gaztearekin Cannesera bidaiatzea.  Matías Mujika   «Edale santuaren kondaira» - Joseph Roth, 2001 - 67. orr.

Sasoiko jendearen galerak xamurrago bihurtzen ditu bihotzak.  Joxemari Urteaga   «Ordaina zor nizun», 2001 - 158. orr.

Estatu Batuetako hizkeretan adeitsuena eta xamurrena.  Oskar Arana   «Brooklyngo erokeriak» - Paul Auster, 2006 - 101. orr.

Horra armada hori, halako jas eta muntakoa, printze delikatu eta xamur bat duela buruzagi.  Juan Garzia   «Hamlet» - William Shakesperare, 2002 - 239. orr.

Arratsaldeko eguzki xamurrak teilatuak laztantzen zituen.  Joxemari Urteaga   «Ordaina zor nizun», 2001 - 84. orr.

Baina argazki xamurren alboan, beste erretratu batek erakarriko zaitu.  Joseba Sarrionandia   «Lagun izoztua», 2001 - 427. orr.

Maitasun poema ederrak, xamurrak idazteko gai zela erakutsi zigun Linazasorok.  Berria - Kultura   2004-09-11

Kontua ez da erostetan, hasperenetan, begiradetan, gutun xamurretan itotzea; kontua larrua jotzea da.  Juan Martin Elexpuru / Bego Montorio   «Filosofia apaingelan» - Sade, 2001 - 196. orr.

Haurrak adin xamurrenean daudenean iragartzen dute zaletasun hori, eta ez dute sekula aldatzen.  Juan Martin Elexpuru / Bego Montorio   «Filosofia apaingelan» - Sade, 2001 - 252. orr.

Beti behar zen tokian presente zegoen pertsona zen, sekula bizkarra ematen ez zuena, eta tinkoa bezain xamurra.  Berria - Harian   2005-10-05

2 (adizlagun gisa) ik xamurki.

Inbidia sentitu nuen haiek hain goxo, hain xalo, hain xamur ikusita.  Javi Cillero   «Hollywood eta biok», 1998 - 147. orr.

Haien alboan Mantxuriako emakume eredu miragarriak zebiltzan, apain-apain orraztuak, lore artifizialak jarriaz, urrezko orratzekin josirik, eta pinpilinpauxak xamur tartekatuaz ile beltzen artean.  Karlos Zabala   «Mikel Strogoff» - Jules Verne, 2002 - 306. orr.

Zorrotz eta aldiberean xamur tratatzen ditu langileriaren mugak, gabeziak, borrokak eta, zergatik ukatu, patriarkadoaren zantzu ideologikoak emakumeen kontra erabiliak.  Berria - Kultura   2004-09-08

Makurtu egin da, sorbaldetatik heldu eta zutitu egin nau ezpainetan laztantzeko, ezti eta xamur.  Juan Martin Elexpuru   «Esku bakarrarekin irakurtzeko kontuak» - Pilar Cristobal, 1999 - 83. orr.

Euskaraz xamur aritzeko.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 68. orr.

Eta hala uste dinat hasi nintzela beste era batera begiratzen, hola, ez zekinat, xamurrago edo.  Xabier Mendiguren Elizegi   «16 ipuin amodiozko», 2002 - 74. orr.

3 (-en atzizkiaren eskuinean, izen gisa)

Eta testuaren xamurrak bihotzean zimiko egingo dio irakurleari.  Berria - Kultura   2004-05-18

4 erraz murtxikatzen dena; tresna ebakitzaile batek erraz zulatzen edo ebakitzen duena.

Nire haragia ez baita gaztetan nuena bezain goxo eta xamurra.  Joan Mari Irigoien   «Odolean neraman», 2004 - 187. orr.

Ogi berria, opil bat bezain xamurra.  Unai Iturriaga   «Berandu da gelditzeko», 1999 - 78. orr.

Alpapa, adibidez, letxuga bezain xamurra da.  Itziar Otegi   «Axenario» - Jules Renard, 2006 - 40. orr.

5 erraza. (ezezko esaldietan)

Gasteizko taldeak ez du lan xamurra izango sailkapeneko lidergoa babesten, Fontajau pabiloian ACB Ligako beste oilar baten aurka ariko baita.  Berria - Kirola   2006-02-05

Izan ere, errepideak, elurra, lana eta kamioiak uztartzea ez da lan xamurra; ezinezkoa, ia-ia.  Berria - Harian   2005-01-27

Lizasok ondo daki ez dela kanporaketa xamurra izango.  Berria - Kirola   2006-01-04

Hurrengo sei jardunaldiak ez baitira batere xamurrak izango.  Berria - Kirola   2006-02-22

Lan istripuak ez dira eten, eta enpresaburuen, sindikatuen eta Jaurlaritzaren arteko giroa ez da xamurra.  Berria - Ekonomia   2006-03-31

6 xamur-xamur izond

Agur, gure aberri egarriaren azken edantoki gazia; gure oinaze ameskorren ohe hotza; gure gomutasun xamur-xamurren negartokia.  Jokin Urain   «Errotarria», 2006 - 52. orr.

Bazkatzeko Bow Wow Tenderloin (solomo xamur-xamurra) (19$) edo Chow Hound Chicken (oilaskoa) (18$).  Gotzon Garate   «Zakurra, zeure laguna», 2002 - 21. orr.

Uda hasiera guztietan, haragi fresko eta xamur-xamurra, fakultateetako eskortetatik ekarri berria, Edu otso likitsaren zainpean.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 110. orr.

7 (adizlagun gisa)

Zakurrei xamur-xamur hitz egin.  Gotzon Garate   «Zakurra, zeure laguna», 2002 - 43. orr.

Orain infernua ikusi duzu, esan zidan xamur-xamur, eta bi eskuez eutsi zion nire aurpegiari maitasuna egiteko.  Javi Cillero   «Hollywood eta biok», 1998 - 125. orr.

Eta bizi izan nintzen bitartean, sekula ez nioan utzi egia zela uste izateari; neure beso artean sentitu bainuen, xamur-xamur, ahoz eta begiz eta eskuz betea.  Juan Garzia   «Pedro Páramo» - Juan Rulfo, 2001 - 87. orr.

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

xamur xamur (4)

bezain xamurra (4); lan xamurra (3)


xamurkeria iz adkor samurkeria.

Lehenbizikoa, damu dut esatea, xamurkeria eta gaztetxoaren sentimentalkeria hutsa zen.  Oskar Arana   «Brooklyngo erokeriak» - Paul Auster, 2006 - 119. orr.

Ez da xamurkerietan eta sinplekerietan erortzen; protagonistak eta irakurlea horrekin identifikatzeko elementu ugari daude bere akatsak eta bertuteak ditu, hainbat gauza egingo ditu ongi, baina baita asko gaizki ere.  Berria - Kultura   2004-11-27


xamurki adlag adkor xamurtasunez. ik xamur 2.

Xamurki mintzatzen da, arrazoiak ematen unaturik balego bezala.  Koldo Izagirre   «Sua nahi, Mr. Churchil?», 2005 - 190. orr.

Xamurki jaso zituen nire hitzak.  Josu Zabaleta   «Gauza baten ametsa» - Pier Paolo Pasolini, 1998 - 80. orr.

Gertaera bat kontatu zuen, xamurki baina serio.  Xabier Olarra   «Deabruaren hiztegia» - Ambroise Bierce, 2001 - 240. orr.

Errege-erregina batzuk sartzen dira, xamurki besarkatuz elkar.  Juan Garzia   «Hamlet» - William Shakesperare, 2002 - 126. orr.

Besterik da, ordea, autoan zoazela aspaldi ikusi ez duzun lagun maite bat ikusi eta hura xamurki agurtu nahi duzunean.  Joxerra Garzia   «Itsasoan euri», 2003 - 73. orr.

Tangerren, Marrakexen eta Essauiran, urtebete lehenago, aurreraturiko diruak xamurki xahutzen.  Bernardo Atxaga   «Lekuak», 2005 - 233. orr.


xamurkiro adlag adkor xamurki.

Patek kuttun iritzi zion eta xamurkiro laztandu zuen.  Juan Garzia   «Bizi alegiazkoak» - Marcel Schwob, 2002 - 119. orr.

Goethek benetan xamurkiro kontatu zuen The Erl-King (Mamua) ipuina bi mila urte lehenago ezaguna zen Grezian.  Xabier Olarra   «Deabruaren hiztegia» - Ambroise Bierce, 2001 - 139. orr.


xamurtasun iz adkor samurtasuna.

Gibel-asmorik gabeko xamurtasuna.  Joxan Elosegi   «Nola hustu nuen gurasoen etxea» - Lyidia Flem, 2005 - 30. orr.

Xamurtasuna sentitu zuen une hartan harengana.  Anton Garikano   «Farorantz» - Virginia Woolf, 2001 - 18. orr.

Gertaerarik tragikoenari ere halako xamurtasun bat, usain berezi bat, etxekoa eta ezaguna dariola liburuan.  Joxan Elosegi   «Durduzaz eta dardaraz» - Amélie Nothomb, 2003 - 19. orr.

Eta ogi labetik atera berriaren usaina, kolorea, xamurtasuna hasi da salan zabaltzen.  Joseba Sarrionandia   «Lagun izoztua», 2001 - 28. orr.

Gaina hartu zion irriari xamurtasunak.  Joxan Elosegi   «Nola hustu nuen gurasoen etxea» - Lyidia Flem, 2005 - 85. orr.

Katolikoen begietan debozio eta xamurtasunezkoak ziren malkoak.  Jon Alonso   «Lisboako Setioaren Historia» - José Saramago, 2000 - 322. orr.

2 (hitz elkartuetan)

Halako xamurtasun bafada ergel bat jabetu zen une batez nitaz erasotzailearen herena baino ez zela gogoan neukala.  Joxan Elosegi   «Durduzaz eta dardaraz» - Amélie Nothomb, 2003 - 19. orr.


xamurtu, xamur(tu), xamurtzen da/du ad adkor samurtu.

Eloyk garagardo trago luzez xamurtu zuen eztarriaren lehorra.  Unai Iturriaga   «Berandu da gelditzeko», 1999 - 104. orr.

Zure sinplekeriak xamurtu egiten nau.  Jon Alonso   «Euskal karma», 2001 - 69. orr.

Penaturik agian horrelako harmonia batek ez dituelako xamurtzen gizakien bihotz lokabeak.  Koldo Biguri   «On Camillo» - Giovanni Guareschi, 2001 - 22. orr.

Oraindik ere segitu zuen igande askotan erakusleihoaren aurrean mekanoari begira-begira geratzen, aita xamurtuko zuelako itxaropenean.  Jokin Muñoz   «Bizia lo», 2003 - 9. orr.

Iruzurren munduan tigrea trapuzkoa zela iruzur eta trikimailurik gabe erakusteak xamurtu egin ninduelako.  Edorta Jimenez   «Europako mugetan barrena», 2000 - 228. orr.

Konprenitzen nuen beraren mesfidantza, baina berak batere xamurtzen ez gure elkar-ulertzea, zaletasunetan-eta beti bat ez gentozelakoa aparte utzita.  Joxe Austin Arrieta   «Homo Faber» - Max Frisch, 2001 - 68. orr.


xanbelan iz antzinako errege gorteko zalduna, errege zerbitzateko egitekoa zuena.

Duke handiek eta haien kanpo laguntzaileek, zerbitzuko xanbelanek eta jauregiko beste ofizialek zuzendu eta antolatzen zituzten dantzak, ardura hori beste inoren eskuetan utzi gabe.  Karlos Zabala   «Mikel Strogoff» - Jules Verne, 2002 - 26. orr.

Bizkondea zalduna zen eta beste zaldun zenbaitekin Bilbora joan zen 1439an, Agnès de Clèves, Viana-ko printzearen espos-gaiaren errezebitzera, geroztik haren xanbelan izan baitzen.  Michel Oronoz   «Oilandoiko ermita», 2001 - 154. orr.

Horrela jantzirik, xanbelan bat gogorarazten zuen, edo, aukeran, frantsesak baino frantseszaleago diren jaun horietako bat.  Jose Morales   «Arima hilak» - Nikolai Gogol, 1998 - 518. orr.


xanbradera iz

Ardiak eta bildotsak marrakaz hautematean, etxe gibeleko muinoetara abiatzen ginen, supiztekoak eta xanbraderak eskuan.  Itxaro Borda   «%100 basque», 2001 - 83. orr.


xanbre iz adkor gela.

Ez didazu sinetsiko Mirande jauna, baina, Jim Morrisonen xanbrea garbitzen izan naiz.  Harkaitz Cano   «Neguko zirkua», 2005 - 76. orr.

Bazuen halako seme elbarri bat, xanbretik ateratzen uzten ez ziona.  Harkaitz Cano   «Neguko zirkua», 2005 - 77. orr.

Lurrean zeharka zetzan uxual botila hutsak biltzen zuen bere barruan xanbreko argi apurra, itsasargi apurtu bateko beirazko oroigarria bailitzan.  Harkaitz Cano   «Neguko zirkua», 2005 - 83. orr.


xanfarin iz buruarina, kaskarina.

Parisko xanfarinak baititugu nausi!  Piarres Xarriton   «De re publica edo politikaz», 2003 - 28. orr.


xango iz adkor zangoa.

Moko eta xango gorridunak, hegatsak gorri-gorriak dituztenak, bertze batzuk ttipiak eta berdeak direnak, denetan ederrenak elurra bezain xuri direnak direlarik.  Aurelia Arkotxa   «Septentrio», 2001 - 35. orr.

Alaitasunean ospatu dira hemen ere ihauteriak, maska-mozorro, dantzaldi eta, guziz, mahai-joko gozamenduekin, horietan odolgi-jate, xerri xango eta kausera ongi harrotuak ere ez baitziren txarrenak.  Herria   2003-02-13


xangre (orobat xankre) iz ipar minbizia.

Urte bi zuela lotu zitzaion xangre maltzurrak obarioak suntsitzen zizkion azantzik gabe.  Itxaro Borda   «Entre les loups cruels», 2001 - 140. orr.

Hiru urte huntan xangreak jorik, 38 urtetan zendu da, tristezia eta bihozmin handitan utziz familia.  Herria   2004-07-08

Hoinbertze borrokatu ondoan, xankreak ereman du Miren.  Herria   2004-08-12

Garaitu zuen, hainbeste arrazo politikoren gainera, prostatako xangrea eta nahiago luke orai politikatik baztertu bere oroitzapenen idazten segitzeko.  Herria   2004-05-06

Emazte batek bazuen hezurretako xangria.  Herria   2005-07-21


xangrin (orobat xagrin g.er. eta sangrina g.er.) 1 iz atsekabea.

Zure xangrinak eta nire malurak eragin dituen asturugaitza.  Jon Muñoz   «Harreman arriskutsuak» - Choderlos de Laclos, 1997 - 516. orr.

Amaren xangrina eta amaren atsekabea, noiz eta jakin baitzuen ezen osabarenean izan nintzela jauregian baino lehen...!  Joan Mari Irigoien   «Lur bat haratago», 2000 - 415. orr.

Zer adierazi nahi digu eroak bezala gidatzen duen mutilak eta xangrinak itotzeko etengabe txokolatea jaten duen neskak?  Berria - Euskal Herria   2004-09-26

Miskak, xangrin handiz, bere nagusiaren belaun ikaratiak ferekatzen zituen.  Pablo Sastre   «Eguzkipekoak», 2003 - 186. orr.

Inork ez daki oraindik zer den funtsean batzuetan etorkizunaren grina bihurtzen den iragan-min, xangrin edo dena delako gaitz hori.  Joxean Agirre   «Romain zen bere izena», 2003 - 198. orr.

Igurikitzen dut halaber nehori ez diozula erranen izkiriatu dizudanik; zeren gaitzetsiko bainindukete segurki, eta horrek xangrina handia sor bailiezadake.  Jon Muñoz   «Harreman arriskutsuak» - Choderlos de Laclos, 1997 - 80. orr.

Neure amodioaz baizik ez diot hitz eginen eta ez neure xangrinez, ez baitut atsekabetzea nahi.  Jon Muñoz   «Harreman arriskutsuak» - Choderlos de Laclos, 1997 - 130. orr.

Eta xangrinez ikusten dut aitzitik kezka horiek oraino areagotzera noala!  Jon Muñoz   «Harreman arriskutsuak» - Choderlos de Laclos, 1997 - 394. orr.

2 (hitz elkartuetan)

Baina Mathiasekin "moztuz", nor geldituko zitzaidan ene pena-xangrinen kontatzeko?  Daniel Landart   «Anaiaren azken hitza», 1999 - 163. orr.


xangrinatu, sangrina, sangrinatzen da ad atsekabetu.

Danceny berriz gogoan hartzen dudanetik beretik, berehala xangrinatzen naiz berriz.  Jon Muñoz   «Harreman arriskutsuak» - Choderlos de Laclos, 1997 - 359. orr.

Nahi nuke halaber Valmont jaunak ez nintzan hainbertze hertsatu zure izenean; horrek ez baitu ni gehiago xangrinatzeko baizik balio.  Jon Muñoz   «Harreman arriskutsuak» - Choderlos de Laclos, 1997 - 386. orr.


xankre ik sangre.

xankrixtano ik sakristau.

xankrixtazain ik sakristau.

xankrixtia ik sakristia.

xano 1 iz adkor sanoa.

Izpiritu xano sineskorren, ideien eraikitzaile gezur-merkeen eta "bizitzen laguntzen duten" gezur polit kontsolagarrien etsai txarrena.  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 54. orr.

Xanoa izatea zer den: diskurtso politikoan, titularretako adierazpenetan zelatu eta zaindu ohi dena, baleko eta onargarri da beste arlo batzuetan.  Iñigo Aranbarri   «Hitzak eta giltzak», 2001 - 22. orr.

Orain dela urte batzuk [...] sarriago irakur zitekeen, lepazuri, maribideetako, neska txiki eta antzeko samur-xanoak baztertuta, puta eta prostituta maileguen aldean euskaldun zitzaigun emagaldu.  Iñigo Aranbarri   «Hizlandia», 2006 - 101. orr.

2 xano-xano adlag

Delako hiritar hori Historia Garaikidearen altzoan etzana dago luze-luze, lehengo herritar otxana Jainkoaren beldurrean bezala, eta xano-xano sinesten du mundurik hoberenean bizi dela.  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 177. orr.


xanpa1 1 adlag jatearen onomatopeia.

Zozoak, isil-isilik, elorri txuriaren pipitta gorri-gorri horiek xanpa eta xanpa jaten.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 410. orr.

2 xanpa-xanpa zanpa-zanpa.

Izan ere, denok eduki gaitu inoiz txundituta, leihoko beiran suturpuntta xanpa-xanpa eginda, edur-maluten jaitsiera baldar eta balantzazko horrek.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 29. orr.


xanpa2 iz zaunka.

Artetik, halere, batzuek sainga eta xanpa, zonbaitek huia, bertze batzuek akula, bakar batzuek... ñaka.  Herria   2004-09-30


xanpain (264 agerraldi, 67 liburu eta 31 artikulutan –xanpain eta xanpaina-; orobat txanpain 45 agerraldi, 15 liburu eta 3 artikulutan, xanpan g.er., xanpaña g.er., txanpan g.er. eta txanpañ g.er.) 1 iz jatorriz Frantziako Champagnekoa den ardo zuri aparduna.

Espainia aldeko kontsumitzaile batzuk boikota egiten ari zaie produktu kataluniarrei, eta cavaren ordez xanpaina erosten ari omen dira Eguberrien atarian.  Berria - Ekonomia   2004-12-17

Xanpaina eskatu zuen.  Bernardo Atxaga   «Soinujolearen semea», 2003 - 28. orr.

Xanpaina hartzeko ordua da.  Joan Mari Irigoien   «Oilarraren promesa», 2003 - 139. orr.

Xanpaina atera genuen izozkailutik, eta ontzi batean jarri bere serbilleta zuri eta guzti.  Bernardo Atxaga   «Soinujolearen semea», 2003 - 28. orr.

Jeneralak xanpaina dastatu, eta kopa baztertzen du.  Xabier Olarra   «Azken hitzordua» - Sandor Marai, 2003 - 109. orr.

-Xanpaina hotz-hotza nahi diat, Hans, eta frauleina mehea eta begi argikoa, ulertzen?  Alberto Ladron Arana   «Eguzki beltzaren sekretua», 2004 - 231. orr.

Xanpain gutxi, mate asko.  Berria - Kirola   2004-06-05

Xanpaina kopa okertu batetik tantaka ari zen.  Lopez de Arana   «Manhattan Transfer» - John Dos Passos, 1999 - 59. orr.

Karmenek ere zutitzeko keinua egin zuen, baina atzera aulkian eseri behar izan zuen pixka batean; xanpainak erasanda zegoen.  Inazio Mujika Iraola   «Gerezi Denbora», 1999 - 74. orr.

Foigras-orezko ogitarteko batzuk hartu ditu, eta medikuak zuretzat agindu zuen xanpain horretako botila txiki bat ere bai.  Antton Olano   «Fidel izan beharraz» - Oscar Wilde, 2000 - 96. orr.

Gure arteko hoztasuna beratzeko, pianoaren eta txakurraren arteko loturarena azaldu nion, xanpainaren txinpartak lagundurik.  Anjel Lertxundi   «Zorion perfektua», 2002 - 65. orr.

Xanpainarekin ospatu dute itxi berri duten akordioa.  Berria - Ekonomia   2004-12-23

Anderrren etxean xanpainarekin egin zuten topa gau hartan.  Iban Zaldua   «Traizioak», 2001 - 113. orr.

Xanpainaren zorabioa.  Jasone Osoro   «Korapiloak», 2001 - 27. orr.

-Bilboko ura -esan nuen, mutilak bi baso arrunt xanpainez beteak ekarri zituenean-.  Edorta Jimenez   «Kilkerren hotsak», 2003 - 117. orr.

Bataioak, ezkontzak, farias latzak, xanpain merkea, dena dago pareta hauetan.  Alberto Barandiaren   «Mundu txikia», 2005 - 9. orr.

-Xanpain hotza eta nire ezpainak zain dituzu...  Paddy Rekalde   «Ragga-ragga dator gaua», 2006 - 11. orr.

Xanpaina aspaldi zen nire burura igorik, eta uste dut haririk gabe aritu nintzela aldi batez.  Oskar Arana   «Brooklyngo erokeriak» - Paul Auster, 2006 - 284. orr.

Edari berezi bat ekartzeko agindu zuen Nozdriovek; azaldu zienez, Borgoniako ardoa eta xanpaina zituen nahasian.  Jose Morales   «Arima hilak» - Nikolai Gogol, 1998 - 116. orr.

Apetak eman zion bainuontzia xanpainaz bete behar zuela, eta xanpainan bainatu zen.  Jose Morales   «Arima hilak» - Nikolai Gogol, 1998 - 478. orr.

2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa)

Ondo hartu gintuzten xanpaina-edaleek. Xanpain botila kaxa batekin gainera!  Inazio Mujika Iraola   «Gerezi Denbora», 1999 - 70. orr.

Trago batzuk kendu genizkion hasita zeukaten xanpaina-botilari.  Inazio Mujika Iraola   «Gerezi Denbora», 1999 - 72. orr.

Han nengoen ni, ur perlak zituen xanpain botila eskuan.  Ramon Saizarbitoria   «Gorde nazazu lurpean», 2000 - 101. orr.

Ni kanpoaldean nengoen airea hartzen, xanpain kopa eskuan, zeru izartsuari begira.  Jon Arretxe   «Larunbatak», 2001 - 79. orr.

Kutxa oso bat xanpain-edontzi, kristala tailatua!  Joxan Elosegi   «Nola hustu nuen gurasoen etxea» - Lyidia Flem, 2005 - 89. orr.

Xanpaina-godalet bat ikusten zuen lehendabiziko aldia balu bezala.  Mirentxu Larrañaga   «Hona hemen gu biok» - Dorothy Parker, 2006 - 209. orr.

Orduantxe xanpain koktel bana ekarri zieten.  Migel Angel Mintegi   «Denak du bere prezioa», 2002 - 161. orr.

Nekez gerta zitekeen hark ere nik bezala xanpain sorbetea basoko fruitu gorriekin eskatzea.  Ramon Saizarbitoria   «Gorde nazazu lurpean», 2000 - 106. orr.

Royaleko zoritxarreko xanpain-gauaz eta ondorengo euriteaz geroztik, zin egin zuen ez zela berriro sekula santan taberna batera sartuko.  Bego Montorio   «Napomuceno da Silva Araujo jaunaren testamentua» - Germano Almeida, 2003 - 139. orr.

3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa, elkarketak izenonodo balioa duela )

Bere txapintxo mutur-motz eta xanpain-koloreetan hertsaturiko oin minberatuen gainean.  Mirentxu Larrañaga   «Hona hemen gu biok» - Dorothy Parker, 2006 - 169. orr.

Oinak ziztaka zeuzkan, punta kamutseko txapin xanpain-koloreetan estu-estu sarrarazten zituenean bezalatsu.  Mirentxu Larrañaga   «Hona hemen gu biok» - Dorothy Parker, 2006 - 182. orr.

4 (hiru osagaiko hitz elkartuetan)

Zalantzan geratu da, irri hondar bat beti ezpainetan eskegita, xanpain botila ipurdiko betaurreko horiekin.  Edorta Jimenez   «Europako mugetan barrena», 2000 - 173. orr.

5 (neurriekin)

Eta mahaian zehar kopa bat xanpaina helarazi zion.  Lopez de Arana   «Manhattan Transfer» - John Dos Passos, 1999 - 61. orr.

Eztarria lehor-lehorra duela konturatu da, eta beste kopa bat xanpain hartu du.  Joan Mari Irigoien   «Oilarraren promesa», 2003 - 109. orr.

Kopa bana xanpain hartzen ari zirela disko bat jarri zuen Jean Claudek, Ostegun gauean, Lord Shoremanek eta Mr Worthingek nirekin afaldu zutenean, zortzi botila xanpain hustu zirela. Rose bidali zuen bi botila xanpain eta lore sorta handi batekin, ez zegoela haserre eta ez zuela itxaropena galtzen erakusteko.  Xabier Mendiguren Elizegi   «16 ipuin amodiozko», 2002 - 55. orr.

Sinetsiko didak bazkaritan hamazazpi botila xanpaina edan nituela nik bakarrik?  Jose Morales   «Arima hilak» - Nikolai Gogol, 1998 - 101. orr.

Ni botila hotz bat xanpain eta sakeletan kristalezko kopa bi nituela azalduko nintzen.  Ramon Saizarbitoria   «Gorde nazazu lurpean», 2000 - 93. orr.

Azken botila xanpainari zerbitzu-mahaiaren gainean zegoen nikelezko izotz-ontzi batean eragiten ari zitzaion.  Lopez de Arana   «Manhattan Transfer» - John Dos Passos, 1999 - 50. orr.

Botila xanpaina arian-arian husten zelako igartzen zen denbora aurrera zihoala.  Jose Morales   «Zazpi urkatuak» - Leonid Nikolaievitx Andreiev, 2006 - 200. orr.

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

botila bat xanpain (8); botila xanpain (5); bustitako xanpain (3); bustitako xanpain botila (3); xanpain botila (20); xanpain botila hutsak (3); xanpain botilak (4); xanpain kopa (9)

botila bat xanpaina (3); botila xanpaina (4); kopa bat xanpaina (3); xanpaina botila (5); xanpaina edan (5); xanpaina edatea (3); xanpaina edaten (6); xanpaina eskatu (3)

xanpainarekin ospatu (4)


xanpaka adlag zaunka.

Gogoan ere liberalek aitzina galdegiten dizkieten sosaldeak, txakur txar bat gibeletik beti xanpaka ari den bezala.  Angel Aintziburu / Jean Baptiste Etxarren   «Luzaiden gaindi», 2002 - 160. orr.

Ardiak lerro-lerro bortu marretan gora, artzaina buru, xakurra aldamenean sotilki xanpaka.  Itxaro Borda   «%100 basque», 2001 - 53. orr.

Ez da nehor hemen xanpaka eta ñakaka ari.  Herria   2004-11-04


xanpakari izond zaunkaria.

Nahiz eta Raffarin xakur-xanpakari pottoloak oihukatzen duen bere ahots mehea ikararaziz, ez dela bozken emaitzaren beldur, UMP-ak airez-aire irabaziko duela alegia.  Berria - Kultura   2004-02-03


xanpan ik xanpain.

xanpaña ik xanpain.

xanpatu, xanpa(tu), xanpatzen du ad zaunka egin.

-Hark gaitu igortzen... -xanpatu zuen Txokok emaztearen atorra urratuz eta titi puntak metxeroaren suaz amainatuz.  Itxaro Borda   «Hiruko», 2003 - 49. orr.

Abokatuarekin hitza hartzera joanen nintzela xanpatu nion eta lankide batek, bere esku-zakuan zeukan lexomil pastilla bat eman zidan, ur baso batez lagundurik, jabal nendin bederen.  Itxaro Borda   «%100 basque», 2001 - 93. orr.

Beste batek hanpurus nagusia inguratu zuen, ondokoak xanpatzen ziola belarrietara: [...].  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 205. orr.


xanpion (orobat xanpiun) iz txapelduna.

'Xanpion'! -erran zuen Mikelek bere ordularia begiratuz- itzuliño turistiko baten egiteko astia badugu!  Ramuntxo Etxeberri   «Skyroom», 2004 - 121. orr.

Entrenatu gabe partitua nindian eta adixkideen erasiekin, baina orai xanpiun!  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 34. orr.


xanpiun ik xanpion.

xanpu (orobat txanpu) iz ilea garbitzeko xaboi likidoa.

Xaboiak bere lekuan zeuden, eta gatza eta xanpu Frantziatik ekarriak ere bai.  Bernardo Atxaga   «Soinujolearen semea», 2003 - 256. orr.

Txanpurik ez dugunean, xaboi berde likatsu batekin moldatu behar izaten dugu.  Josu Zabaleta   «Anne Franken egunkaria» - Anne Frank, 2004 - 110. orr.

Xanpu koloratzaile bat aholkatzen dit ile-apaintzaileak.  Eskarne Mujika   «Berdin dio» - Agota Kristof, 2005 - 43. orr.

Marrubizko xanpuaren usainaz osoki jabetzeko, zabal-zabal ireki ditu birikak.  Eider Rodriguez   «Eta handik gutxira gaur», 2004 - 145. orr.

Zakurrarentzako xanpua erosi.  Jokin Muñoz   «Bizia lo», 2003 - 50. orr.

Zuria da bere betiko xanpua, Sanex, eta semenarekin alderatu izan ohi du inspiraziozko goizetan.  Eider Rodriguez   «Eta handik gutxira gaur», 2004 - 142. orr.

Iberiako Penintsularen ileko zoldaren aurkako xanpua zela esan ei zion cadiztar batek PSOEko buruari.  Berria - Ekonomia   2004-02-24

2 (hitz elkartuetan)

Haize bolada batek zirimolatu zizkion alargun gazte eta ederrari udare xanpuarekin garbitutako adats belakitsuak.  Aritz Gorrotxategi   «Egurra Pinotxori», 2002 - 49. orr.


xantaia (243 agerraldi, 17 liburu eta 153 artikulutan; orobat txantaia 14 agerraldi, 3 liburu eta 11 artikulutan eta txantaje 32 agerraldi, 17 liburu eta 5 artikulutan) 1 iz norbait hertsatzea dirua edo onuraren bat lortzeko, kaltegarri zaion zerbait agerrarazteko edo egiteko mehatxupean.

Espero dugu albiste honek kokaleku berri baten sarreran jarriko gaituela, xantaiarik, estortsiorik eta indarkeriarik gabeko bake eszenatoki batean.  Berria - Harian   2006-03-23

MMEk lorturiko akordioa AEBek eta Europak eginiko presioaren eta xantaiaren emaitza dela salatu zuen EHNEk.  Berria - Ekonomia   2004-08-03

Multinazionalen xantaiaren menpe egongo ez den industria politika aktibo bat behar da.  Berria - Ekonomia   2006-04-25

Itxaropenez eta zuhurtasunez hartu dugu su-etena, terrorismoaren, xantaiaren eta mehatxuen amaiera izango delako esperantzarekin.  Berria - Harian   2006-03-23

Xantaia erabiltzen ere saiatu ziren enplegu kaskar esklabizatzaile hura onar nezan.  Karlos Zabala   «Buda zoriontsuen etxea» - João Ubaldo Ribeiro, 2003 - 135. orr.

Bulgariako Gobernuak atzo ziurtatu zuen ez diola «xantaiari amore emanen».  Berria - Mundua   2004-07-10

Xantaia onartu izana leporatu diote Frantziari.  Berria - Mundua   2004-10-08

Volkswagenen «xantaia» gaitzetsi du LABek.  Berria - Ekonomia   2006-03-05

2 (izenondoekin)

Xantaia hutsa izan da. Bahitzaile kriminal talde baten xantaia zitalaren aurrean Italiak batuta egon behar du.  Oskar Arana   «Lotsaizuna» - John Maxwell Coetzee, 2004 - 261. orr.

Argudiatu ere egin dezakezu horrek bultzatu zituela emakumeak trebezia ez oso goragarriak garatzera, plantak egitea, alegia, edo xantaia emozionala.  Karlos Zabala   «Buda zoriontsuen etxea» - João Ubaldo Ribeiro, 2003 - 72. orr.

Ez nintzen haurra, xantaia afektibo errazaz erabilia izateko.  Itxaro Borda   «%100 basque», 2001 - 157. orr.

Hori joko handiaren ondorio normala baino ez da, eta gu peoi hutsak gara nazioarteko xantaia izugarri horretan.  Urtzi Urrutikoetxea   «Zoririk ez» - Imre Kertész, 2003 - 31. orr.

Kartzelaz batera, azken urteotan xantaia ekonomikoa indarberritu egin dute.  Jokin Urain   «Errotarria», 2006 - 189. orr.

3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa)

Apurka-apurka, sedukzio joko basatiagoen bidez erakarri zuen mutila, baraualdi sexualak, uholde sexualekin tartekatuz, xantaia plan zehatza aurrera eramanez.  Aritz Gorrotxategi   «Egurra Pinotxori», 2002 - 135. orr.

ELAren ustez, langileen baldintzak okertzera daraman «xantaia ekimenak» ematen ari dira egungo Europako Batasunean.  Berria - Ekonomia   2004-07-20

Enpresaren irudiko, beharrezko neurria da «Pferd taldearen biziraupena ziurtatzeko» eta egunotako «xantaia egoerak» etorkizunean eragozteko.  Berria - Ekonomia   2004-07-01

Bi estatuek presoak «xantaia pieza gisa erabiltzen» dituztela dio Larraldek.  Berria - Euskal Herria   2006-03-07

4 xantaia egin

Emakume horrek ongi aski daki xantaia egin diezazukeela eta ez diozula poliziari deus aipatuko, komeni ez zaizulako.  Iñaki Zabaleta   «110. Street-eko geltokia», 2003 - 47. orr.

Kontzientziarik gabeko senarrek maiz xantaia egiten diote emazteari, beronen gurasoei dirua eskatzeko.  Gotzon Garate   «India harrigarria», 2001 - 85. orr.

Kondenatu eta kendu ziotenetik doktore titulua eta abokatutzan jarduteko eskubidea -xantaia egin baitzion bezero bati-, beraren eta besteen errentetatik bizi zen, eta aspaldiko ohituragatik ibiltzen zuen paper-zorroa.  Anton Garikano   «Bederatzietatik bederatzietara» - Leo Perutz, 2003 - 157. orr.

Beste preso batzuei buruzko xehetasun batzuen ukaiteko dela preso atxikia, hots, xantaia egiten diotela.  Herria   2005-01-13

Pentsatzekoa duk jakin nahiko dutela ea Francoren morroiek hiri xantaia egiteko zerbait ba ote duten hire sorterrian.  Alberto Ladron Arana   «Eguzki beltzaren sekretua», 2004 - 24. orr.

Ez dira ez adabakiak jartzeko ez ordezkaritza sindikalari xantaia egiteko garaiak.  Berria - Ekonomia   2004-07-23

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

langileei xantaia (3); xantaia egin (7); xantaia egitea (10); xantaia egitea leporatu (3); xantaia egiteko (10); xantaia egiten (10); xantaia ekonomikoa (3); xantaia emozionala (3); xantaia erabiltzen (3); xantaia eta mehatxua (5); xantaia eta mehatxuak (3); xantaia hutsa (3); xantaia onartezina (3); xantaia onartu (3); xantaia politikoa (4); xantaia politikoari (3); xantaia salatu (3)

terroristen xantaiari (3)


xantaiagile (orobat txantajegile) izond/iz xantaia egiten duena. ik xantaiari.

Oso pertsona manipulatzailea eta xantaiagilea da, hain da manipulatzaile fina ezen kanpotik ezin daitekeen sumatu ere egin.  Berria - Mundua   2004-02-27

-Beraz, zeu zara lehen deitu duen txantajegilea.  Migel Angel Mintegi   «Denak du bere prezioa», 2002 - 90. orr.

Xantaiagile hutsa nintzela esan zidan.  Berria - Euskal Herria   2006-05-03


xantaiari iz xantaia egiten duena. ik xantaiagile.

Bere eginkizunean lotura hertsia izan ohi du xantaiariarekin, bitarteko identitatearen lokarria dela medio; zeren barautsontzia xantaiari mozorrotua besterik ez baita, nahiz eta azken hori espezie berezitu gisa maiz aurkitu.  Xabier Olarra   «Deabruaren hiztegia» - Ambroise Bierce, 2001 - 54. orr.


xantaiatu, xantaia(tu), xantaiatzen (orobat txantajeatu) du ad xantaia egin.

Biluzgorrituta, lotsatuta, beldurtuta, zoriaren mende, une hartan pena handia eman zidan, eta nire pentsamenduetan kaka egin nuen emakume hura modu hartan txantaiatzen zuten txuloputa haien gainean.  Juan Martin Elexpuru   «Esku bakarrarekin irakurtzeko kontuak» - Pilar Cristobal, 1999 - 45. orr.

Praktikan, lankideen espiritua zuzenki hauteman nezake, agian Jaurlaritzak txantaiatzen nau zerbait subentzioekin.  Joxe Azurmendi   «Euskal Herria krisian», 1999 - 91. orr.

Horrelako egoera batean dagoen gizon bat txantajeatua izan daitekek.  Lopez de Arana   «Manhattan Transfer» - John Dos Passos, 1999 - 517. orr.


xantier (orobat txantier g.er.) iz ipar obra-lekua; obra.

Azkenean, taxiak xantier baten aitzinean utzi zuen Mikel.  Ramuntxo Etxeberri   «Skyroom», 2004 - 197. orr.

Obrak 2004 ondarrean hasiko dira, 2007/2008-an xantierak bururatuak izan behar litezke.  Herria   2003-05-08

Xantiera prestatzen zuen enpresako langilek dute murru hori agertarazi.  Herria   2002-09-12

Airezko metroaren xantierra ez zen bukatua, iduriz.  Ramuntxo Etxeberri   «Skyroom», 2004 - 164. orr.

Ekonomiarako bastizen eraikuntza azkarki emendatu da; aitzineko udarekin parekatuz % 34 xantier gehiago ideki baita.  Herria   2003-03-20

Hiru milioi euroko xantiera idekia da Miarritzeko Casinoan heldu den apirila arte.  Herria   2003-01-28

Xantier alimale horren segitzeko, teknologia berrien agentzia bat sortua du departamenduak.  Herria   2003-09-18

Lehenbizikorik lan baldintzak, xantieretako seguritatea eta higiena; elkarrizketa soziala sustatu behar dela lantegi barnean; azkenik eraikuntzako sektorearen itxura kanpora hobetu behar dela baitezpada.  Herria   2003-11-13

Kasik hogoi mila langile, munduko txantierrik haundiena eta nork daki zenbat egunez dena gelditu behar, "espirituek" aukeratu egun hoberenen itxoiteko.  Ramuntxo Etxeberri   «Skyroom», 2004 - 90. orr.


xantili iz esnegain irabiatuarekin egiten den krema.

Klase ezberdinetakoak gainera: krema, nata edo xantilizkoak, bezeroen aukeran.  Berria - Kirola   2004-01-08

Nata, krema edo xantilizkoak izan, jendeari aukera eman gutxienez, gogoa asebetetzeko asmoz.  Berria - Kirola   2004-01-08


xantre 1 iz eliz kantaria.

XIII. mendearen hasieran, Tarazonako Juan artzapezpikuak, koroaren ardura eramateko eta kantari berriak hezteko kargu berria izendatu zuen katedralean: xantrea.  Berria - Kultura   2006-02-11

Xantrea eta eskolaua, batez ere, kantuaz arduratzen ziren hasiera batean, eta sakristaua ez preziski, baina, atzenean hiruek zizuten eginkizun berdintsua: apezak lagundu elizako zeregin aunitzetan.  Patziku Perurena   «Harrizko pareta erdiurratuak», 2004 - 61. orr.

Herriko xantrea izan zen gaztedanik, eta igante goiz hortan ere, meza kantatürik züan bere elizan.  Herria   2004-02-26

Fededunek ez zuten burlatzeko astirik ukan, herriko xantreak bere tenor boz sakonaz ttattit eta mutu utzi zituelako: alleluia!  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 154. orr.

Hirugarren bisitaria, hori da Bettiri Dibarrart, berak erran bezala ofizioz zapatain zena eta bestalde Baigorriar guziek elizako xantre bezala estimatzen zutena.  Michel Oronoz   «Oilandoiko ermita», 2001 - 101. orr.

Horra hor, nondik ateratzen ziren gero xantre, eskolau eta sakristau asko.  Patziku Perurena   «Harrizko pareta erdiurratuak», 2004 - 63. orr.

Berrogoi urtez xantre izan da Bettiri Baigorriko elizan.  Michel Oronoz   «Oilandoiko ermita», 2001 - 51. orr.

2 irud/hed

Ortzirale huntan aldiz, Bolikostako xantre nagusienetarik bat zaigu heldu Euskal-Herrirat, Miarritzerat hain xuxen, reggae kontzertu handi baten eskaintzeko.  Herria   2002-11-14


xantrego iz ipar xantrearen kargua.

Halere 44 urtez xantregoa atxiki dut Baigorriko elizan, ez dakit holako baldintzarik orai onar nezaken!  Michel Oronoz   «Oilandoiko ermita», 2001 - 104. orr.

Piarres jaunaren beraren ganik baginakien, xantregoa ere egiten zuen aita Josephek bere baitarik eta eneguak ere izan zituela bere karguetan horren gatik.  Herria   2001-09-20


xantu izond/iz adkor santua.

Zergatik behartzen nau horren xantu eta erlijiozale izatera?  Josu Zabaleta   «Anne Franken egunkaria» - Anne Frank, 2004 - 71. orr.

Nire aldarte zozo xantuena erakutsi nuen orduan.  Joxan Elosegi   «Durduzaz eta dardaraz» - Amélie Nothomb, 2003 - 134. orr.

Nor munduan zuek baino aberkoiago, autozentratuago, xuxenago eta xantuago?  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 243. orr.

Sam, nire etxezain filipinarra, kanpora ateratzekoa zen; beraz, whisky-ur erretilukada bat prestatu nuen, eta pentsatu nuen emakumea bere senarra bezain xantua baldin bazen, hartuko zuen ustekabekoarekin goiz samar alde egingo zuela.  Xabier Olarra   «Iruzurgilea» - James Cain, 2002 - 10. orr.

Urrun zen Karlos Setimo erdi militar erdi erromantiko porrokatu hau, Carlos María Isidro bere aitona xantu-jale eta anpurusaren espantuetatik.  Txillardegi   «Putzu», 1999 - 175. orr.


xantxa ik xantza.

xantza (orobat xantxa g.er.) 1 iz ipar aukera, mentura.

Finalerdi huntan xantza guti emaiten bide zioten zenbaitek urruñararri parioetan eta denetan.  Herria   2001-05-31

Egun batez emazte juje batek xantza bat eman zion.  Herria   2005-02-10

Bereziki Kabilian, Aljeriako probintzia demokratikoenean bermatzen da Aljereko podorea, jakinez han xantza guti duela entzuna izaiteko.  Herria   2005-10-06

Aitametarik bat ez bada euskalduna, haurrei euskara transmititzeko xantza guti da.  Herria   2004-04-01

Ordu arte, bere xantzak bazituen milafrangarrak, baina azkenago eta zaluago joan da garaztarra, besoz nagusi eta gero errexkiago berexten, sake batzu ere gainera.  Herria   2001-06-07

Hutsak egin dituzte eta xantzak utzi besteeri, hok ederki baliatu dituztenak.  Herria   2003-01-21

Xantza guziak bere alde bixtan da!  Herria   2003-03-27

Bixtan da xantxa hori ez ginuela huts egin behar.  Herria   2005-06-23

Gutik egin badu ere ondarrean, ez diete xantza izpirik utzi pariatzaileek bi anaieri, hor entzunen arabera.  Herria   2004-01-08

Lehen mailean egoiteko xantzak urruntzen ari zaizko segurarrari, hau ere galdu ondoan.  Herria   2003-05-15

2 zortea.

Xantza on deneri eta saldu gezurra egiaren orde, ahal balinbada tantorik galdu gabe.  Herria   2003-06-12

Denboraren aldetik izan ginuen xantza, fresko izana gatik, bederen ateria izan ginuelakotz.  Herria   2004-04-22

Beste aihertar batzuek ere izan dute xantza, hala nola Hervé Parachou Sarrigainekoak, bai eta Apairiko Menendez familiakoek bakotxak ahuntx erdi bat irabazi baitu.  Herria   2003-12-04

Xantza on Marion eta Virginie!!  Michel Oronoz   «Oilandoiko ermita», 2001 - 179. orr.

Xantza eta joko poxi batekin finala haundiarentzat geldituko diren bi paretan izanen dira.  Herria   2004-03-25

Gero agertuz elgarren arteko atxikimendua; dohainik eskainiz, plazan, jostetan alai, atsegingarri asko, dantza, pilota, xantzako arroda eta abar.  Herria   2004-07-15

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

anartean xantza on (3); azken xantza (4); bere xantza (5); beren xantza (3); deneri xantza on (4); desiratzen diotegu xantza (3); ene xantza (3); eta xantza on (24); gure xantza (3); guzieri xantza on (4); jokatzeko xantza (4)

xantza gaitza (3); xantza gehiago (5); xantza guti (4); xantza guziak (3); xantza handia (3); xantza handiagoak (3); xantza makurra (3); xantza on (115); xantza on bat (12); xantza on deneri (7); xantza on desiratzen (5); xantza on guzieri (15); xantza pixka batekin (5); xantza ukan (13); xantza ukan du (3); zer xantza (4)

ditu bere xantzak (3)

xantzarik ukan (3)


xapa-xapa adlag

Sugandila edo sugelindara ere harkaitzari xapa-xapa itsatsita eguzkitan ikusten da dagoeneko.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 150. orr.


xapal 1 izond adkor zapala.

Gero, besoa luzatu, eskua zabaldu, eta ahalik duintasunik handienaz jasan behar maisuak erregela xapal haietako batekin emandako kolpeak.  Joxerra Garzia   «Kurrin-kurrun vitae», 2004 - 27. orr.

Harri xapalak erabiliz, zozketa egin genuen, eta Eurilokori egokitu zitzaion joatea.  Juan Kruz Igerabide   «Ulises» - Homero, 2000 - 65. orr.

Jende hiztun jakituna ur-axalean kinkirrin ergelean nekatzen den harri xapalaren pare da.  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 18. orr.

Amaren aldetik, haren ohearen ertzeko tiradera txikian [...] zeuden kondekorazio frantsesak, Erresistentziako borrokalari boluntarioaren gurutzea, Erresistentzian borrokatzeagatik deportaturikoen domina eta Borrokalariaren gurutzea, gordetzen zituzten hiru kutxatila xapalak.  Joxan Elosegi   «Nola hustu nuen gurasoen etxea» - Lyidia Flem, 2005 - 55. orr.

2 xapal-xapal

Gure droga txokolatea zuan, garai hartan mila pezeta balio zuten talegoak, xapal-xapalak...  Pako Aristi   «Urregilearen orduak», 1998 - 334. orr.


xapaldu, xapal, xapaltzen 1 du ad adkor zapaldu.

Gu ttikienok, eta koxkorrenok, han atzetik, lurra zapaldu ere gure pixuz apenas xapaltzen genuela, alerik bixtara erretentxoan geldi ez zedin abarka punttarekin lurrez ale bixtako haiek estaliz.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 168. orr.

2 (era burutua izenondo gisa)

Eta nahi luke hirian barrena lasterkan ibili, banku batean lo gelditu, ezkaratzean txiza egin, kafetegi batean kafea hartu, gizonezkoei begietara behatu, arratoiak xirikatu, hilarri bateko lili xapaldu bat izan!  Pablo Sastre   «Eguzkipekoak», 2003 - 90. orr.


xapata iz

Xapata gereziak zitroin izozkiarekin.  Herria   2004-12-23

Pelloa, xapata eta beltxa dira salgai izanen; hortakotz behar dira galdeak egin Xan Echtebekorena edo Mirentxu Parachu-Elissalde-ri.  Herria   2005-12-29


xapatxa iz

Memoria elurra bezalakoa baita: erori berri xapatxetan aise urtzen da eguraldiak epeltzera eginez gero,  Pako Aristi   «Urregilearen orduak», 1998 - 44. orr.


xapel ik txapel.

xapeldun ik txapel.

xapeldungo iz ipar txapelgoa.

Halere, xapeldungoa galtzen du Darraidou-ren kontra.  Michel Oronoz   «Oilandoiko ermita», 2001 - 33. orr.


xapeldunorde ik txapeldunorde.

xapelgo ik txapelgo.

xapelketa ik txapelketa.

xapin ik txapin.

xapito iz ipar behin-behineko etxola, karpa

-Zergatik jarri dute xapito hori hor, elizaren ondoan?  Itxaro Borda   «%100 basque», 2001 - 212. orr.

Ondotik bazen etxeko mozkinen saltzea; ezti, erreximenta, gasna, bixkotxa... xapito estalian, ondoan zelarik jokatzen desafiozko partida bat.  Herria   2004-11-11

Azaroaren 7 an, aratseko 7 etan, zikiro besta xapito berotu baten azpian, eta animatua Estiki-rekin.  Herria   2003-10-30

Ondotik, xapito haundi baten azpian, bazkaria.  Herria   2001-06-21

Kantaldi hau iraganen da beraz azaroaren 15ean, ortzirale arats huntako 8.30etan, Agileran, xapito pean.  Herria   2002-11-14

Xapito pean, giro gaitza, usaian bezala.  Herria   2001-05-03


xaplada 1 iz adkor zaplada.

Berak irri-murrika egin eta "Bravo" esan zuen, besterik ez, eta niri eskuaz xaplada egin bizkarrean: neuk hartzeko bere Nasha, oparitzen zidala.  Joxe Austin Arrieta   «Homo Faber» - Max Frisch, 2001 - 255. orr.

-Horrek -dukesak esan- xaplada pailakua dirudi eta ez zigorrada.  Patxi Ezkiaga   «On Kixote Mantxako» - Miguel de Cervantes, 2005 - 164. orr.

Bizkarra paretaren kontra, eta basoa beste eskuan, noski; ukiezinak, Gizadiaren babesle-zaindariak, eta horien xapladak bizkarrean, eta horien baikortasuna, mozkor-arrailtzen diren arte.  Joxe Austin Arrieta   «Homo Faber» - Max Frisch, 2001 - 266. orr.

2 (hitz elkartuetan)

Eta esku-xaplada hark niri, bizkarrean: "Hello, camerad!".  Joxe Austin Arrieta   «Homo Faber» - Max Frisch, 2001 - 273. orr.


xaplata iz

Ez behelaino bat, ez hodeirik goietan, hegazkinen xaplata txurixka luxe horietakorik ere ez, aukeran.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 487. orr.


xapur izond

30.000 beltz imigrante hor dabiltza beti Europako lanaren, eta jornalen, bazka onaz tentatuak eta xarma hortan hesiaren gainetik jauzi egiteko prest, hala-nola ardi xapurrak paruxa gizenerat bezala.  Herria   2005-10-20


xar izond ipar adkor tzarra.

Ortziralerako aro xarrak bat baino gehiago lotsarazi duke, kabala guti, jende guti, egun osoan euria izanki eta goazen aintzina denborak denbora pagatzen baitu.  Herria   2005-12-01


xara ik txara.

xarabe ik jarabe.

xarada iz hitz bat beste hitz batzuen silabak konbinatuz asmatzean datzan denborapasa.

Xarada hauetako batzuk egile-izenik gabe datoz aldizkarian, beste batzuk berriz R. A., R. ARTOLA, JOSE ARTOLA, MARCELINO SOROA eta V. IRAOLAk sinatzen dituzte.  Iñaki Arranz   «Hitza azti», 2006 - 183. orr.

Xarada hitza erabil genezake hitz joko hau izendatzeko, frantsesek nazioartean zabaldutako hitza geurera egokituta.  Iñaki Arranz   «Hitza azti», 2006 - 183. orr.


xaradi ik txaradi.

xaramela (orobat xaramel g.er.) 1 iz txirula bakuna. ik txilibitu.

Garai hartako hamar instrumentu baino gehiago jotzen dituzte euren kontzertuetan; adibidez, lautea, axabeba, xaramela eta gayda.  Berria - Kultura   2004-08-28

Kainabera hutsetan zehar, zefiroaren txistuak irakatsi zuen lehenen xaramel hustuetatik putz egiten.  Xabier Amuriza   «Gauzen izaeraz» - Lukrezio, 2001 - 385. orr.

2 kantua, doinua; eskuarki, kantuaren apaindura, silaba bakar baten gainean laster eta arin abesten den nota saila.

Boz horrek bazuen ur-xirriparen kantaren xaramela bere baitan.  Aingeru Epaltza   «Mailuaren odola», 2006 - 252. orr.

Guk ez ditugu gure kantuak xerkatzen eta atzematen xaramela eta kantutegi zaharretan.  Berria - Kultura   2004-11-28

Egunak luzatzean [...] xoriek beren xaramelak ikasten ari dituzte elgar lagunduz.  Herria   2004-02-19

Denbora berean zintzurrak legundu, lehengo kantu gordinegiak gozatu eta eztitu, hots, apainduz eta jorituz joan baitira kantari talde horren xaramelak.  Herria   2002-10-17

Konturatu zen ezen Mary Jane pieza bukatzear zegoela, zeren eta hasierako melodia jotzen ari baitzen berriro, konpas bakoitzeko xaramelak eta eskalak eginez.  Irene Aldasoro   «Dublindarrak» - James Joyce, 1999 - 278. orr.

Irratia piztuta zeukan gidariak, eta gizonezko ahots batek bazkalondoko xaramela alaiez betetzen zuen autobusa.  Javi Cillero   «Hollywood eta biok», 1998 - 217. orr.

Gazte denboran kantu xahar guziak ikasiak zituen eta familiako edo lagunen artean zitazken elgarretaratzetan bere boz ederrarekin badu zerbeit xaramela eder emanik.  Herria   2005-03-03

Gabrielek ezin zuen entzun Mary Jane egongelako isiltasunean jotzen ari zen pieza akademikoa, xaramela eta pasarte zailez betea.  Irene Aldasoro   «Dublindarrak» - James Joyce, 1999 - 276. orr.

Txori baten xaramelaren lilurapean.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 211. orr.

3 (hitz elkartuetan)

Han-hemenka, arratsaldeko eguzkiak urrezko distirak pizten dizkie buruko diademetan eta euren barre algara gardenek amandre ipuinetako baso sorginduetatik ateratako xaramel hotsak dirudite.  Patxi Iturritegi   «Behi eroak», 2003 - 113. orr.

4 irud/hed

Gura dudana, ostera, Andres Untzainen datuak direnez, ahoa josita nago, gizon gazteak bere xaramelarekin segitzen duen artean.  Edorta Jimenez   «Hemingway eta euskaldunak zerbitzu sekretuetan», 2003 - 96. orr.

5 kantu xaramela

Egun bat ederra elgarrekin iragan dute mahain ederren inguruan lehengo ixtorioak berrituz eta kantu xaramela batzu emanez.  Herria   2001-06-14

Beren musika aire eta kantu xaramela ederrekin bi talde horiek gain gainetik goraltxatu dute meza eder hori.  Herria   2004-12-02

Bazkari eder batean bete da Herriko Etxeko bazkaltegi hura, han ez deusen eskasik, aitzineko mintzaldietarik landa, zikiro, omore on eta kantu xaramela. Ortzirale 20ean hiru eskolek ongi etorria eginen dute beren kantu xaramelez Olentzeroren berria onhartuz.  Herria   2004-09-30

Kantu xaramelaz arituko diren Xorrotxak, ordea, Felix Ager eta Johañe Etxebarne izango dira.  Berria - Kultura   2004-02-03

Meza denboran oi zer kantu xaramela, berzaldetik ari zen mendien mazela, erran nahiz hek ere sinesten dutela.  Michel Oronoz   «Oilandoiko ermita», 2001 - 12. orr.

6 kantu xaramelan adlag abesten.

Eta urte guziz bezala, gaualdia segitu da apairu batekin Baillea ostatuan, kantu xaramelan, hor ginuelarik etorria bazterren alaitzeko betiko Panpi Luro eskusoinulari ospetsua, bere ikaslea zuelarik gitarrean.  Herria   2005-04-21

Komita zabaldua zauku orori, kantu xaramelan artzeko [=aritzeko].  Herria   2004-12-16

Kantu xaramelan hartu.  Herria   2004-06-03

8 xaramelan adlag abesten.

Gure herriko plaza gain hortarik xaramelan airatuko dira Iparlan gaindi, Baiguran barna kantari xoragarri horien boz bero eta ozenak.  Herria   2005-06-23

Giro alegera batean, kantuz xaramelan segituko dizigu.  Herria   2003-05-29

Hiru egunen buruan aita abadea ere etxeratuko zaigu, ezkila guzien xaramelan.  Marzel Etxehandi   «Alemaniara deportatua» - Grégoire Joannateguy, 2003 - 155. orr.

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

kantu xaramela (5)

kantu xaramelan (3)


xaramelari (orobat txaranbelari) 1 iz xaramela jotzen duena.

Basa txaranga (txürülari, tabalari, txaranbelari, Mauleko müsika eskola), Tehenta taldea (7 eüskal botz).  Herria   2001-04-05

Animazione orokorra: Ezpela txaranga, Usurbilko Musika Eskola, gaiteroak, txaranbelariak, txürülariak...  Herria   2001-05-10

2 (izenondo gisa) xaramelatzen duena.

Esanekoaren prestutasunaz obeditzen, eskuin eskuko erlaxapenari run-run xaramelari batez erantzunez.  Pako Aristi   «Urregilearen orduak», 1998 - 121. orr.


xaramelatu, xaramela(tu), xaramelatzen 1 du ad abestu, kantatu.

Adixkidea, zonbat aldiz, nik bezala, ez duzu xaramelatu kantu hori!  Herria   2005-12-22

Koralak bere aldetik kantika ederrak xaramelatu ditu.  Herria   2003-11-27

Eguberriko kantu eder eta airosak jende guziak kartsuki xaramelatu ditu.  Herria   2004-12-30

Merkatuan usaian bezala, beren froga betea duten abestiak ditugu xaramelatuko.  Herria   2005-05-26

Dominiquek, aldiz, arazorik batere ez zuela zirudien; are gehiago, ezagutzen ez zituen marinel kantuak xaramelatu zituen.  Elena Touyarou   «Hautsi da katea» - Toti Mtz. de Lecea, 2004 - 228. orr.

Pastoralez gain, dozenaka kantu ere asmatu, idatzi eta xaramelatu zituen Etxahun-Irurik.  Berria - Kultura   2004-10-03

2 irud/hed

Usadioak bere erritmo barea xaramelatu zuen.  Anton Garikano   «Farorantz» - Virginia Woolf, 2001 - 36. orr.

3 bairatu, amarruz bildu.

Neskak hautagaiak xaramelaturik zituenez, hark zer agindu, horixe beteko zutela hitz eman zuten.  Patxi Zubizarreta   «Pospolo kaxa bat bezala», 2005 - 98. orr.

Grigoriren begi liluragarri haiek bazuten oraindik nahikoa indar inguruko jendea xaramelatu eta bere mendean jartzeko.  J.M. Olaizola "Txiliku"   «Bizitza eredugarriak», 2006 - 247. orr.

Esan nahi da Davidek asmatu zuela Ruthen barrenak xaramelatzen eta emakumea erabat txundituta geratu zela, dandy haren bihotzari iltzatua, alegia.  J.M. Olaizola "Txiliku"   «Bizitza eredugarriak», 2006 - 167. orr.

Luis, azkenik, Lola nafarra nabarmen samar xaramelatzen saiatu omen zen, baina hau ere alferrik.  Patxi Zubizarreta   «Jeans-ak hozkailuan», 2000 - 51. orr.

Damuturik, beraz, baina artean emakumea xaramelatzeko gogoz, Amgad jauregi dotore batera sartu zen.  Patxi Zubizarreta   «Mila gau eta bat gehiago» - Anonimoa, 2002 - 158. orr.

Furgonetan bertan saiatu nintzen Dan xaramelatzen, baina kanpamendua bera bakarrik altxatzen tematu zen eta nire gizona ikustearekin etsi behar izan nuen.  Patxi Zubizarreta   «Jeans-ak hozkailuan», 2000 - 111. orr.

Mutila erabat xaramelaturik geratu da, munduan ezin da egon halako beste beltzaranik.  Patxi Zubizarreta   «Mila gau eta bat gehiago» - Anonimoa, 2002 - 217. orr.

Ni ez naiz nire bahitzaile-tiro egilearekin berriro maiteminduko; ni ez naute haren telegrametako hitz berantiarregiek xaramelatuko.  Patxi Zubizarreta   «Jeans-ak hozkailuan», 2000 - 275. orr.


xaramelatzaile izond/iz bairatzailea, norbait amarruz biltzen duena.

Xaramelatzaile gorotza!  Patxi Zubizarreta   «Jeans-ak hozkailuan», 2000 - 168. orr.


xaranga ik txaranga.

xarba iz adkor zarba.

Baserriko lanetan, inausketa eta kima-lanak egiteko orduan disparaterik egin nahi ez zuenak, beti erreparatuko zion, adar ttiki eta xarbak noiz ebaki.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 486. orr.


xarbot (orobat xarpot) iz ezpaindunen familiako landarea, lurralde epeletan hazten dena, oso usain onekoa (Thymus vulgaris). ik ezkai.

Dela porru, aza, tipula edo baratxuri, dela piper, pastenagre, entsalada edo ilarleka, ahantzi gabe perrexila eta xarbota, horiek oro eta beste landare mota asko gure baratzean garatzen ziren amatxiri esker.  Daniel Landart   «Anaiaren azken hitza», 1999 - 71. orr.

Kanpalekua frango pollita da lore taulenak, ezker-aihenak, eta itzalguneetan, xarbota usain goxokoak.  Marzel Etxehandi   «Alemaniara deportatua» - Grégoire Joannateguy, 2003 - 73. orr.

Bardeako mendietan xarbota eta erromero basaren biltzea.  Ana Urkiza   «Zortzi unibertso, zortzi idazle», 2006 - 128. orr.

SS-ek hamarnazka hektara zuen landa batean senda belarrak egiten zituzten, presoen gostuz: xarpota, erremulia (romarin) eta beste...  Marzel Etxehandi   «Alemaniara deportatua» - Grégoire Joannateguy, 2003 - 125. orr.


xarde1 iz sardexka.

Antoniak lehertua zuen arrautza gorringoa, eta xardearen hortzez haur-marrazki batetik sortutakoa zirudien eguzki antzeko zerbaiti izpiak luzatzen zizkion platerean.  Josu Landa   «Odolbildua», 2002 - 36. orr.

Jantegiko lurrun hotz, xardeak koilarak labanatxoak min hartzeraino estutuz beren benetako buruzagien agindu gogorren baten beldur.  Koldo Izagirre   «Sua nahi, Mr. Churchil?», 2005 - 121. orr.


xarde2 ik sarde.

xardina ik sardina.

xare1 1 iz pilota-joko mota, sare modukoa duen pala-mota batekin jokaten dena; pala hori bera.

Igandearekin mezatik landa, xareko partida baten ikusteko parada ukan dugu.  Herria   2005-08-04

Xareko finala dugu hau.  Herria   2005-11-03

Pilota Federazioak xareko bi pilotari gazte zigortu omen ditu, soinean zuten atorran“ Euskal Herria” idatzia zelakotz.  Herria   2005-12-15

Lau modalitatetan jokatuko da: xarean, paleta larruz, paleta gomaz eta eskuz binaka.  Berria - Kirola   2004-11-03

Xarean eta paleta larruzko pilotarekin.  Herria   2005-10-13

Senperen bururatu da nazioarteko lehiaketa, esku huska eta xarez.  Herria   2004-09-23

Karia hortarat bada han jokatzen den trinketeko lehiaketa bat, eskuz, paletaz, larruzkoarekin eta gomazkoarekin, gizon eta emazte, eta ere xarez.  Herria   2004-11-04

Tentsioa sumatzen zaio juezari, belarriak tente, halako tik nerbiosoren bat, tarteka burua harmailetara jiratuz, esku batean daraman xareak eramaten duen moduarengatik arma itxura hartzen du.  Berria - Kirola   2004-07-29

2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa)

Xalbattin bertsularia, Aita Aritzabelar euskaltzaina, Panpi Xare pilotaria, Amaia Solsoprano kantaria.  Herria   2001-09-20

Ekainaren 25ean astezkenean: 18.30 etan Euskal Herriko xare zirkuitoa finalerdia Darmendrail trinketean.  Herria   2003-06-19

Beste irabazleak: paleta jokoan, larruzko pilotekin, Rolletelnieta Fustohego-amerikanoak; xare jokoan, Olivier Labardesque biarnesa eta Joel Sistiague.  Herria   2003-04-03

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

xare jokoan (7); xare zirkuitoa (3)


xare2 1 izond adkor trinkoa ez dena; saretua dagoena, lausoa.

Ke moduko bat besterik ezin izaten dut bildu, inolaz itxura hartu ezin duen laino xarea.  Iñigo Aranbarri   «Hizlandia», 2006 - 93. orr.

Hotz-beroen batez bestekoa atsegina da, mahuka hutsean lasai ibiltzeko modukoa, nahiz eta goizetik jertsetxo bat edo jaka xare bat ondo datorkeen. Hain antsikabe, hain anker urratzea zibilizazioaren errezela xareak.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 352. orr.

Lao-tse ekialdeko pentsalariak gogoko zuen sahatsen hosto jostalari eta urdurien itzal xarean meditatzea.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 159. orr.

Begiratu xarea botatzea aski da zerrenda joria osatu ahal izateko.  Andoni Egaña   «Hogeita bina», 2004 - 106. orr.

Prezioaz, iradokizun xarea baino ez: "Oso auto erosoa da, erosteko besteko dirurik baldin badugu behintzat".  Iñigo Aranbarri   «Hizlandia», 2006 - 63. orr.

Nafarroan dagoeneko bada bertako sare xarea.  Pello Zabala   «Zeruan zer berri», 2006 - 182. orr.

2 xare-xare adlag

Goizeko lauretan, erlojuan seiak ziren arren, artean erreka-lainoa xare-xare, lanbrobeheratan, formatzen osatzen eta trinkotzen.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 132. orr.

Tarte batzuetan tripaki-lainoak, xare-xare, eguzkiaren argia iragaziz.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 409. orr.

Antiojo ilunak eta buru txuria, ilea xare-xare atzean bildua.  Xabier Etxabe   «Lurtarra da begiratua», 2004 - 72. orr.

Bestelako gertaera batzuetan morbosotzat joko genituzkeen xehetasunak xare-xare ematen zaizkigu, oparo, naro.  Iñigo Aranbarri   «Hizlandia», 2006 - 53. orr.


xare3 iz ipar adkor zarea.

Berdin berdina zoatzin iragan asteko mahats biltzaleak ere: batzu beren liburuetan eta besteak autoko bolantean trebeago zituzten eskuetan harturik haixturrak eta xareak, baitzoatzin kantari eta jostakin, Arradoi, Jara, edo Leizaratzurat buruz, zirtolari eta arraillant goizetik, zeren ez baitzen egun hori besteak bezalako eguna.  Herria   2001-10-18

Eta xarea erdi-beterik itzuli etxerat, usaiako erosgai frango bazterturik.  Herria   2002-10-17


xareta ik sareta.

xaretu, xare(tu), xaretzen 1 da/du ad adkor saretu.

Irudika dezagun hari bat, sendoa muturrean, luzatu ahala, xaretzen doana. Arropak sobera xaretzen ditudanez, hori koloreko oihal iletsu bat erosi didate, harekin estali naute, Laponiako enbaxadorea ematen dut orain.  Iñigo Aranbarri   «Hizlandia», 2006 - 164. orr.

Itsasoko haize umelen soka-sare estu itxia hasten da noizbait ere xaretzen, lasatzen.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 44. orr.

Ereiteko, aldiz, lurra euriz xaretu eta gozatua hobe aukeran, gehiegi hoztu eta zopatu gabea, bere tamainan.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 383. orr.

2 (era burutua izenondo gisa)

Oinuts handi zikinak agerian uzten dituen gona izugarri xaretua darama, madonak mandazainez finitzen du.  Koldo Izagirre   «Idi orgaren karranka» - Victor Hugo, 2002 - 183. orr.

Erridau xaretuek ozta-ozta uzten zituzten sartzera kaletik zetozen argi-izpi nagi batzuk.  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 229. orr.


xargal 1 izond xaharra eta argala dena.

Ertzainek hiltzailea harrapatu nahi zuten; mutil xargalak, berriz, babestu egin nahi zuen, bere anaia izorratu zutenen kontrako mendekuaren egiletzat baitzuen, nolabait ere, hiltzailea.  Anjel Lertxundi   «Zorion perfektua», 2002 - 131. orr.

Besotik helduta zebilen oinezko bikote bati erreparatu nion arretaz: biak itxura xargaleko, orbela harrotzen zuten pausoan-pausoan.  Anjel Lertxundi   «Argizariaren egunak», 1998 - 126. orr.

2 (hitz elkartuetako osagai gisa

Kabinako atea zabaltzera noalarik, mutil aurpegi-xargal bat ikusten dut, kristalaren beste aldean, kabinara hurbiltzen.  Anjel Lertxundi   «Zorion perfektua», 2002 - 127. orr.


xaria iz islamiar zuzenbidearen gorputza.

Xaria Islamaren legea indarrean dago han, eta emakumeek ez dute babes bila nora jorik.  Berria - Gaiak   2004-04-22

Xaria lege musulmanak erabat debekatua die emakumeei senarra ez den beste gizon batekin sexu harremanak izatea.  Berria - Gaiak   2004-10-14

Xariak zigor bera ezartzen die ezkondu gabe sexu harremanak izaten dituztenei, abortatzen dutenei edo bortxatzaileei.  Berria - Gaiak   2004-02-11

Washingtonek estatu laikoa nahi du, eta Gobernu Kontseiluak, berriz, xaria ardatz izatea.  Berria - Mundua   2004-02-17

Behin-behineko Gobernu Kontseiluko presidente Mohsen Abdel Hamidek duela egun gutxi esan zuen xaria legediaren ardatz izatea aztertzen ari zirela, xiita gehienen buru erlijioso Ali al Sistanik exijitzen duenari jarraiki.  Berria - Mundua   2004-02-17

Xaria Nigeriako 12 estatutan dago indarrean.  Berria - Gaiak   2004-02-11


xaribari 1 iz tobera-munstra.

Abiatu bezperan xaribari bat ospatzen zen Zuberoako Altzürükü herrian, eta Josebak hara joatea proposatu zigun irteerako urduritasuna arintzearren eta Erdi Aroko antzerki modu haiek zuzenean ikusteko oso aukera gutxi izaten zelako.  Bernardo Atxaga   «Soinujolearen semea», 2003 - 441. orr.

Ihauterietako xaribarietako arizaleak iduri, bertze norbaitena jokatzen nuen astean behin, eta nire pertsonaiari ahalik eta fidelena izatera ahalegintzen nintzen.  Aingeru Epaltza   «Mailuaren odola», 2006 - 99. orr.

Xaribaria segizio batekin hasi zen.  Bernardo Atxaga   «Soinujolearen semea», 2003 - 442. orr.

Halako batean, ordea, kanpaiak entzun ditu, gazte xaribari zaleen zalapartaren gainetik.  Anjel Lertxundi   «Konpainia noblean», 2004 - 217. orr.

Satira noizbait ez baitzen bekatu; xaribari eta toberetan bezala, haizu bainoago beharrezko ziren bertsolariek inori eragin ziriak eta zauriak.  Berria - Kultura   2004-09-08

2 irud/hed

-Tragedian bete-betean sartuta geundean, eta horra hik xaribarira jauzi egin!  Jon Muñoz   «Loroaren teorema» - Denis Guedj, 2006 - 299. orr.

3 zalaparta, zarata.

Usteko duzu beharbada metatze hau diskordantea dela eta kontzertu nahasi hauetarik ez dela ateratzen ahal gaitzeko xaribari bat besterik.  Koldo Izagirre   «Idi orgaren karranka» - Victor Hugo, 2002 - 205. orr.

Hitz egina zidan lehenak, eskuineko besotik heldua nindukanak, mendean hartu zuen noizbait xaribari hura guztia.  Koldo Izagirre   «Idi orgaren karranka» - Victor Hugo, 2002 - 57. orr.


xarkuteria ik txarkuteria.

xarlango iz erbi txakurra. irud/hed

Txapazko xarlango baten antzera, fokuek eskas samar argitutako trafiko-arrastoak harrapatzeko deman zihoala zirudien, ehundaka urte lehenago bertako jendeek, indioek, egindako bide hartatik.  Iñaki Zabaleta   «110. Street-eko geltokia», 2003 - 82. orr.


xarma iz 1 erakartzen edo atsegina sortzen duen zerbaiten nolakotasuna. ik lilura.

Xarma eta edertasuna irrikatzen ditu begiak.  Elizen arteko biblia   Si 40,22

Bere burutxo polita sorbalda gainean eramateko modu lirain eta dotorea da haren xarmetariko bat. Heroi egoskorren xarma.  Juan Martin Elexpuru / Bego Montorio   «Filosofia apaingelan» - Sade, 2001 - 75. orr.

Hogei urte zituen eta gaztetasunaren xarma zuen bere baitan.  Mirentxu Larrañaga   «Hona hemen gu biok» - Dorothy Parker, 2006 - 42. orr.

Neska batek behar duen xarma nagusia falta zuen: tolesgabetasuna, bakuntasuna, xalotasuna.  Josu Zabaleta   «Jakintzaren arbola» - Pio Baroja, 2006 - 89. orr.

Emaztearen xarma senarraren poza; haren zuhurtasuna indarberritzaile.  Elizen arteko biblia   Si 26,13

Halakoa baita fidantziazko adiskidantzaren xarma.  Jon Muñoz   «Harreman arriskutsuak» - Choderlos de Laclos, 1997 - 66. orr.

Ez da nobela bat, baina badu kontakizunaren xarma.  Berria - Kultura   2004-12-01

Debekatuaren xarma zekarren hark, misterioaren lilura.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Nerabearen biluzia», 1999 - 106. orr.

Zer xarma zerion koadro ilun hari, begi barrendu ezin haiei!  Josu Zabaleta   «Fantasiazko ipuinak» - Guy de Maupassant, 2000 - 370. orr.

Gizasemeetan ederrena zara, ezpainetatik xarma darizu.  Elizen arteko biblia   Sal 45,3

Ingurune lehorrean kokaturik egon arren, Bayburtek badauzka ezaugarri batzuk xarma eransten diotenak.  Jon Arretxe   «Ekialdeko mamuak», 2003 - 38. orr.

Estimuzko garai loriatsu haien xarma dute hiriak eta hiriko eraikuntzek.  Anjel Lertxundi   «Italia, bizitza hizpide», 2004 - 42. orr.

Aitatasuna xarmaz betea begitandu zitzaion.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 69. orr.

Ez du horregatik xarmarik galduko Ararat ikusgarriak.  Jon Arretxe   «Ekialdeko mamuak», 2003 - 57. orr.

Une eder baten xarma izorratzeko uniforme bat baino gauza hoberik ez dago.  Pako Aristi   «Gauza txikien liburua», 2004 - 94. orr.

Pentsa ezazu ni bezalako emakume bat, bizimodu erosoa, etxe ederra, arropa dotoreak, den-dena kategoriakoa, zaharra, hori bai, baina xarma apenas galdu ez duena.  Karlos Zabala   «Buda zoriontsuen etxea» - João Ubaldo Ribeiro, 2003 - 165. orr.

Bi modutakoak ziren, berriz, gaztelaniaz irakurtzen nituenak: klasean jatortzat eta eredutzat jartzen zizkigutenek [...] ez zuten zer ikusirik, ez xarman ez jarioan, nik neuk hautatutakoekin.  Anjel Lertxundi   «Mentura dugun artean», 2001 - 181. orr.

Rastignacek bere xarmaz emakume aberatsak konkistatu eta goi mailako gizartean sartzea du xede.  Markos Zapiain   «Errua eta maitasuna», 2002 - 26. orr.

Horiek hola, laurak eta laurden gutitarik laster sartzea eginez, holako jendeketaren begi-beharriak bi oren eta erdiz bere xarman atxiki dituen Pastoralak.  Herria   2003-07-31

Hasieran xarmazkoa izan zen haren bizia.  Juan Garzia   «Bizi alegiazkoak» - Marcel Schwob, 2002 - 52. orr.

2 (izenondo eta izenlagunekin)

Susana xarma handiko emakumea zen, ikusgarria benetan.  Elizen arteko biblia   DnGr 3,31

Harriturik nauka ordea sentitu dudan xarma ezezagunak.  Jon Muñoz   «Harreman arriskutsuak» - Choderlos de Laclos, 1997 - 405. orr.

Desirak, berriz, xarma berriak eman zizkion alaitasunari.  Jon Muñoz   «Harreman arriskutsuak» - Choderlos de Laclos, 1997 - 243. orr.

Frantsesa dakitenentzat halako xarma berezia duen abisua.  Ramuntxo Etxeberri   «Skyroom», 2004 - 162. orr.

Santa Katalinako feriak xarma berezi bat atxikia duela.  Herria   2004-12-02

Mementoaren xarma paregabeak lagunduta.  Txillardegi   «Putzu», 1999 - 184. orr.

Bazuen dohainik merkataritzarako, xarma pertsonal handiko gaztea baitzen.  Askoren artean   «Asisko Frantzizko, Asisko Klara», 2002 - 25. orr.

-Horixe da nire xarma arriskutsuaren giltzarria.  Lopez de Arana   «Manhattan Transfer» - John Dos Passos, 1999 - 418. orr.

Oloroe hautatuko dut, bada, jauna, gaizki ez baderitzo: exotikoegia izan gabe, badu halako xarma nostalgiko berezi bat.  Anjel Lertxundi   «Konpainia noblean», 2004 - 94. orr.

Edgar Poe-ren pertsonaiak iruditu zitzaizkidan segituan; baina bazuten halako xarma bat, xarma dohakabe bat.  Josu Zabaleta   «Fantasiazko ipuinak» - Guy de Maupassant, 2000 - 204. orr.

Haren samurtasunaren xarma suharra.  Josu Zabaleta   «Fantasiazko ipuinak» - Guy de Maupassant, 2000 - 103. orr.

Ordezkatzen dituzte xarma liluratzaileak ontasun maitagarriaz.  Jon Muñoz   «Harreman arriskutsuak» - Choderlos de Laclos, 1997 - 371. orr.

3 erakartzen edo atsegina sortzen duen gauza.

Musu eman dio eta neskaren xarmen artean ibiltzen utzi die bere eskuei.  Juan Martin Elexpuru / Bego Montorio   «Filosofia apaingelan» - Sade, 2001 - 162. orr.

Ez da zaila izango, atorra hau kentzea aski baita xarmarik erakargarrienak agerira ateratzeko.  Juan Martin Elexpuru / Bego Montorio   «Filosofia apaingelan» - Sade, 2001 - 90. orr.

Gizagaixoak ezin izan omen zion eutsi nire xarmen aurrean.  Oskar Arana   «Brooklyngo erokeriak» - Paul Auster, 2006 - 318. orr.

Bi gizon gorriak isildu egin dira; emakume gaztearen xarmen xehetasunei erreparatzen diete, lotsatu gabe.  Monika Etxebarria   «Goragalea» - Jean Paul Sartre, 2003 - 185. orr.

4 (hitz elkartuetan)

Kartagon, Iaon, Abriaon, Salbaalen, Batbaalen ospea duten indar infernutiarrengatik, jaso ezan ene xarma-ele hau.  Juan Garzia   «Bizi alegiazkoak» - Marcel Schwob, 2002 - 47. orr.

· Zinka iratzarri egiten duk, hidrogeno-burbuilatxozko geruza batek estaltzen dik, hori duk eta, intxixu-xarma gauzatu duk.  Juan Garzia   «Sistema periodikoa» - Primo Levi, 1998 - 56. orr.

5 xarma gabeko izlag xarmagabea.

Egia erran, xarma gabeko arkitekturari ez zion kasurik emaiten.  Ramuntxo Etxeberri   «Skyroom», 2004 - 84. orr.

Eliza, xarma gabeko barroko antzeko estiloko betoizko eraikina zen.  Ramuntxo Etxeberri   «Skyroom», 2004 - 237. orr.

Nekagarri eta xarma gabekoak aurkitzen zituen oro!  Ramuntxo Etxeberri   «Skyroom», 2004 - 65. orr.

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

badu bere xarma (5); bere xarma (16); beren xarma (8); haien xarma (5); halako xarma (12); haren xarma (3); liburuen xarma (4)

xarma berezi (12); xarma berezi bat (9); xarma berezia (20); xarma du (3); xarma dute (4); xarma guztia (9); xarma handia (3); xarma handiko (4)

xarmarik gabea (3); xarmarik gabeko (3)


xarmadura iz xarmatzea; xarmatzearen ondorioa.

Erlisioneko seinaleak erabili behar ote dira, ala ez? Erabiltzen badira, nola erabili? Agerian? Gorderik? Gordetzen badira, zertarako erabili? Zer xarmadura daukate bada? Zer beldur edo haserre pizten?  Herria   2003-12-25

Inork ez zekien zeinen atsegina zen xarmadura, susmatu ez baizik jakitea zer gauza dauden gauzen atzean.  Anton Garikano   «Maitea» - Toni Morrison, 2004 - 65. orr.

Zuhaiztiko argi tantodunean barrena zihoala, orain buru argiagoarekin -Soilguneko xarmaduratik kanpo-, hatz haien ukituaz oroitu zen Sethe, bereak baino ezagunagoak zituen eta.  Anton Garikano   «Maitea» - Toni Morrison, 2004 - 142. orr.


xarmagabe (orobat xarma gabe) izond xarmarik ez duena.

Emakume bat bizitzako loraldian, erakargarria, mardultasuna eta jantzi xarmagabeak gorabehera.  Oskar Arana   «Lotsaizuna» - John Maxwell Coetzee, 2004 - 102. orr.

Kontulari-lan bat erdietsi zuen oihal-denda batean, Hamburg kanpoaldeko herrixka batean, ilehori xarmagabe betaurrekodun baten itxurapean ezkutaturik.  Oskar Arana   «Brooklyngo erokeriak» - Paul Auster, 2006 - 17. orr.

Bihar bazterrak hobeto ezagutzen ahaleginduko naiz, azal xarmagabearen azpian merezi duen zerbait aurkitzeko esperantzaz.  Jon Arretxe   «Ekialdeko mamuak», 2003 - 143. orr.

Aurpegia zurbil, betzuloak sakon, bluxa urdin hura exkax, orrazkera bera xarmagabe.  Txillardegi   «Labartzari agur», 2005 - 14. orr.

Ez, traje zabalarekiko gizontxoak behar du guztiaren atzean, gizontxoak eta Pauline lehengusinak, xarmagabe hark, etxekoandreak.  Oskar Arana   «Lotsaizuna» - John Maxwell Coetzee, 2004 - 52. orr.


xarmagai iz xarmatzeko gai den gauza.

(Musu eman dio eta neskaren xarmen artean ibiltzen utzi die bere eskuei.) Alajainkoa! Zein xarmagai fresko eta politak!  Juan Martin Elexpuru / Bego Montorio   «Filosofia apaingelan» - Sade, 2001 - 162. orr.

Dolmancé, Eugeniren titiei begira, ukitu gabe: Eta beste xarmagai batzuk iragartzen dituzte.  Juan Martin Elexpuru / Bego Montorio   «Filosofia apaingelan» - Sade, 2001 - 85. orr.

Badakit erruduna eta arau-urratzailea naizela; xarmagai hauek ez dira erakargarrienak nire begientzat; baina ororen gainetik dago nik neskatila honi lizunkeriaren lehen ikasgaiak emateko gogoa.  Juan Martin Elexpuru / Bego Montorio   «Filosofia apaingelan» - Sade, 2001 - 139. orr.


xarmagarri (145 agerraldi, 57 liburu eta 8 artikulutan; orobat xarmegarri 44 agerraldi, 4 liburu eta 38 artikulutan -denak Herriakoak-) 1 izond xarmatzen duena. ik xarmangarri; liluragarri; xoragarri. (pertsonez)

Emakume batzuek ere ematen digute horrelako sentipena, amodioaren kontra igurzteko aukeratu gaituzten begi argi eta faltsuzko emakume xarmagarri, gozoek.  Josu Zabaleta   «Fantasiazko ipuinak» - Guy de Maupassant, 2000 - 257. orr.

Emakume xarmagarria zen Susana, guztiz ederra.  Jose Antonio Mujika   «Agindutako lurraren bila II», 2002 - 177. orr.

Gwendolen bezalako neskatxa xarmagarri batekin ezkontzen banaiz.  Antton Olano   «Fidel izan beharraz» - Oscar Wilde, 2000 - 35. orr.

Bai neskatxa xarmagarria!  Jose Morales   «Arima hilak» - Nikolai Gogol, 1998 - 140. orr.

Neskato xarmagarri haren begiak ikusi nahi zituen.  Ibon Uribarri   «Loti ederrak» - Yasunari Kawabata, 2006 - 59. orr.

Biloba, hemezortzi hilabeteko ume xarmagarria.  Koldo Izagirre   «Idi orgaren karranka» - Victor Hugo, 2002 - 123. orr.

Ez zen irakasle xarmagarri, alai horietakoa; aitzitik, ahots doinu monotono samarra zuen eta ez zuen lortzen gu ikasgaiarekin gehiegi txoratzea.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Nerabearen biluzia», 1999 - 78. orr.

Turko bikaina zen; ez arabiarra, turkoa baizik, lodia, abegikorra, xarmagarria, turkoz jantzia, turbante eta guzti.  Josu Zabaleta   «Fantasiazko ipuinak» - Guy de Maupassant, 2000 - 262. orr.

Nire laztana, bai xarmagarria zaudela!  Antton Olano   «Fidel izan beharraz» - Oscar Wilde, 2000 - 36. orr.

Xarmagarri iruditzen zaidan irudi bat datorkit.  Josu Zabaleta   «Gerrako pilotu» - Antoine Saint-Exupéry, 2003 - 65. orr.

Xarmagarriarena egin nahi zuenean jokatzen zuen horrela, mutilek bagenekien hori.  Anjel Lertxundi   «Ihes betea», 2006 - 73. orr.

2 (bestelakoez)

Zinez sorkari xarmagarria gure mariposa.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 306. orr.

Hango edo hemengo herri tipi xarmagarriak.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 56. orr.

Alemaniara datozen Euskal Herriko lagunei erakustea gustatzen zaidan herrixka turistiko xarmagarria.  Koldo Izagirre   «Idi orgaren karranka» - Victor Hugo, 2002 - 33. orr.

Hortz irten xarmagarri bat.  Ibon Uribarri   «Loti ederrak» - Yasunari Kawabata, 2006 - 119. orr.

Aitak bekozkoa zimurtzen du arku xarmagarri bat eratuz.  Josu Zabaleta   «Anne Franken egunkaria» - Anne Frank, 2004 - 143. orr.

Kantarik xarmagarrienak kantatzen zizkiotela.  Aurelia Arkotxa   «Septentrio», 2001 - 84. orr.

Gorteko manera xarmagarriekin kamisoia apur bat bildu zuen.  Julen Gabiria   «Peter Pan» - James Matthew Barrie, 2004 - 56. orr.

Erregina Zuriak denentzat zuen hitz adeitsu bat, buru makurtze xarmagarri bat.  Alberto Ladron Arana   «Xake mate», 2002 - 55. orr.

Orain dakusun aniztasun xarmagarria.  Xabier Amuriza   «Gauzen izaeraz» - Lukrezio, 2001 - 383. orr.

Bera zen, bere inorgabetasun xarmagarrian, gauza benetan eder bakarra.  Jose Morales   «Arima hilak» - Nikolai Gogol, 1998 - 168. orr.

Itxurakeria xelebre hori, aldi berean pedantea eta xarmagarria.  Monika Etxebarria   «Goragalea» - Jean Paul Sartre, 2003 - 231. orr.

Zoruan kolore xarmagarriko perretxiko sendoak hazten ziren, aulki legez erabiltzen zirenak.  Julen Gabiria   «Peter Pan» - James Matthew Barrie, 2004 - 108. orr.

Segur aski ez du sekula izango bakartasun une baten plazer xarmagarriaz gozatzeko aukerarik.  Antton Olano   «Fidel izan beharraz» - Oscar Wilde, 2000 - 43. orr.

Magia larderiazkoa eta xarmagarria zuen. Xarmagarria zen haren irribarrea.  Monika Etxebarria   «Goragalea» - Jean Paul Sartre, 2003 - 115. orr.

Sorgin Astekariak antolaturiko Irribarrerik Xarmagarriena sariaren irabazle bost aldiz.  Iñaki Mendiguren   «Harry Potter eta sekretuen ganbera» - J.K. Rowling, 2001 - 193. orr.

Xarmagarria eta erakargarria izaten jakin behar da.  Xabier Paya   «Desio izeneko tranbia» - Tennessee Williams, 2006 - 143. orr.

3 (adizlagun gisa)

Ia hautematen ez zen marra gorria xarmagarri ageri zen larruazal zuri-zuri hartan.  Ibon Uribarri   «Loti ederrak» - Yasunari Kawabata, 2006 - 96. orr.

Zorionez, xarmagarri zegoen Honoré gau hartan eta akuria ahantzi egin nuen kasik.  Joxan Elosegi   «Ahardikeriak» - Marie Darrieussecq, 2004 - 50. orr.

4 (hitz soila -en atzizkiaren eskuinean)

Ez ote zen alabaina, herritar eta kanpotiar jendearen xarmagarri egina izan oroz lehen Pierre Lotiren elaberri goxo eta buru-hauste gabeko kondaira hura?  Herria   2003-07-31

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

neskato xarmagarri (3)


xarmagarriki (corpusean xarmegarriki soilik) adlag era xarmagarrian.

Mezatik landa, zintzur bustitzea eta bazkaria egin dira "Larrun Xoko" gelan, Pantxo Azaretek zituelarik mahainak lore flokez xarmegarriki apainduak.  Herria   2004-06-10


xarmagin iz aztia

Berunezko xafla biribilkatu eta iltze batez zulatuan irarririk dago xarma-elearen testua, xarmaginak bere ahizparen hilobiko libazioen hodira limurtua.  Juan Garzia   «Bizi alegiazkoak» - Marcel Schwob, 2002 - 49. orr.


xarmakeria iz sorginkeria, aztikeria.

Bere baitan egin zuen ea neskaren erantzun ezkorra xarmakeria hutsa zen, ala haren errefusaren agerpen garbia.  Patxi Zubizarreta   «Mirarien kalezuloa» - Nagib Mahfuz, 2006 - 111. orr.


xarmandu izond xarmatua.

Indar hori Psikearen sakontasun subkontzienteetan aske dabilelarik, limes-etik kanpo dagoen inoren lurralde ezagunetik hesiaren kolapsoak zabalik utzi duen mundu xarmandura salto batean igarotzeko esperientzia asaldagarriak askatuta.  Iñaki Mendiguren   «Historiaren azterketa II» - A.J. Toynbee, 2000 - 156. orr.


xarmangarri (108 agerraldi, 31 liburu eta 10 artikulutan) 1 izond xarmagarria. ik xarmant. (pertsonez)

Emakume oso eder eta xarmangarria zen.  Elizen arteko biblia   Jdt 8,7

Neskatila xarmangarri honek aingeru baten moduan xurgatu dit.  Juan Martin Elexpuru / Bego Montorio   «Filosofia apaingelan» - Sade, 2001 - 157. orr.

Guztia harengatik eta alabatxo xarmangarriarengatik.  Lopez de Arana   «Manhattan Transfer» - John Dos Passos, 1999 - 28. orr.

Eugeni xarmangarria, laztanik gozoenez ase nahi dut ipurdi hori!  Juan Martin Elexpuru / Bego Montorio   «Filosofia apaingelan» - Sade, 2001 - 91. orr.

Bere osaba xarmangarriarekin bizitzera joan nahi zuela, nire malenkonia eta krudeltasuna jasan ezin zituelako.  Berria - Kultura   2006-01-31

Bai, xarmangarria zara, eta ez nau harritzen neskatila hori Dancenyri zuri baino gehiago iharduki izanak.  Jon Muñoz   «Harreman arriskutsuak» - Choderlos de Laclos, 1997 - 177. orr.

Poz handia guretzat, Patri, pertxenta baitzen, zinez, gure amonen amona xarmangarri hura.  Hasier Etxeberria   «Patri maitea», 2003 - 35. orr.

-Lan bakarra dun: xarmangarria izatea.  Aingeru Epaltza   «Lasto sua», 2005 - 78. orr.

2 (bestelakoez

Piztiatxo xarmangarria zaitut!  Patxi Zubizarreta   «Mirarien kalezuloa» - Nagib Mahfuz, 2006 - 263. orr.

Lur eder bat, Holanda, herri xarmangarriak eta hiri are xarmangarriagoak dituena.  Bernardo Atxaga   «Groenlandiako lezioa», 1998 - 46. orr.

Ikusi ditut begi xarmangarri horiek nigan finkatuak, amoltsutasunaren eiteak ederragotuak.  Jon Muñoz   «Harreman arriskutsuak» - Choderlos de Laclos, 1997 - 107. orr.

Irribarre xarmangarriak erakutsi zituzten hasieratik; ez zen gutxiagorako.  Berria - Kultura   2004-11-19

Musika-tresna horren tonu xarmangarria hainbat hari sinpatikok eragiten dute.  Irene Aldasoro   «Giza gorputza lanean» - John Lenihan, 2006 - 117. orr.

Gazte zarenean eta etxetik lekutu berritan, xarmangarri dira korridore ilunak, lau tanta isurita agortzen den dutxa, labezomorroak sukaldean eta berogailu eza ganberetan.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 118. orr.

Gai liluragarria, xarmangarria, erakargarria.  Iñaki Mendiguren   «Harry Potter eta sorgin harria» - J.K. Rowling, 2000 - 350. orr.

Asmo xarmangarri horiek zergatik behar dute izan nire irudimenaren ameskeria hutsa [...]?  Jon Muñoz   «Harreman arriskutsuak» - Choderlos de Laclos, 1997 - 383. orr.

Nola didaten burua sutzen eta arima limurtzen zure hitz xarmangarri horiek!  Juan Martin Elexpuru / Bego Montorio   «Filosofia apaingelan» - Sade, 2001 - 113. orr.

Zein otzana zen modurik xarmangarrienean, prest beti nik nahi nuen guztia egiteko, nik nahi nuen gisan, nik nahi nuen momentuan.  Karlos Zabala   «Buda zoriontsuen etxea» - João Ubaldo Ribeiro, 2003 - 154. orr.

Ahotsaren ñabardura, bularren kulunka zainarta edo ipurdi borobilen balantza xarmangarria.  Itxaro Borda   «%100 basque», 2001 - 177. orr.

Haurraren xalotasun xarmangarriak ez zion ordea gezurrik erraten utzi.  Jon Muñoz   «Harreman arriskutsuak» - Choderlos de Laclos, 1997 - 53. orr.

Zure manuak xarmangarriak dira; zure manatzeko manera are da atseginagoa.  Jon Muñoz   «Harreman arriskutsuak» - Choderlos de Laclos, 1997 - 45. orr.

Irakurri ondoren maite zaitut xarmangarri hura, zure eskuz idatzia, aditu dut zure aho ederra aitormen hori errepikatzen.  Jon Muñoz   «Harreman arriskutsuak» - Choderlos de Laclos, 1997 - 107. orr.

3 (adizlagun gisa)

Xarmangarri zegoen, eta gainera hain zentzudun: mutil baten itxura zeukan -bularralde guztiz emeduna, hori bai-, bere aldaka estu haiekin, modeloengan hala behar ere.  Joxe Austin Arrieta   «Homo Faber» - Max Frisch, 2001 - 96. orr.

Andoni Olaberengana txanpona jaurtitzera hurbiltzen ziren andrazko gazte guztiak barre eginda urruntzen ziren, kapelu kriket haiek xarmangarri luzituz.  Koldo Izagirre   «Sua nahi, Mr. Churchil?», 2005 - 84. orr.

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

emakume xarmangarri (4)


xarmankeria iz xarmantasun gaitzesgarria.

Seguruenik xarmankeriaz jokatu zuen, neskek ohi duten gisara.  Patxi Zubizarreta   «Mirarien kalezuloa» - Nagib Mahfuz, 2006 - 68. orr.


xarmanki adlag xarmantasunez; ederki.

Airoski jotzen du, xarmanki, bai eta tristeki ere, malkoak isurarazteraino zenbaitetan.  Xabier Montoia   «Elektrika», 2004 - 27. orr.

Mutikoak burua altxatu zuen beraz eta sorginak xarmanki agurtu zituen.  Ramuntxo Etxeberri   «Skyroom», 2004 - 228. orr.

Xarmanki oroitarazi dauku nor ginuen Etienne Salaberry.  Herria   2003-10-30

Holandesak dira bi presuna gazteak eta bat frantsesez xarmanki mintzo izanki eta, erran diot [...].  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 172. orr.

-Enetzat ere xarmanki da hemen berean.  Janbattitt Dirassar   «Bihotzeko mina», 1997 - 45. orr.

Bizpahiru egunez gordetzen ahal banauzu, xarmanki.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 65. orr.

Ihardetsi nion baietz, xarmanki izanen zela hori, bientzat gela bat hartzea.  Janbattitt Dirassar   «Bihotzeko mina», 1997 - 62. orr.

Bestalde, banko handi gehienak xarmanki akomeatzen direla denek hein bera edo bertsua hartzeko, gisa hortako tratuak ere jendearen bizkar eginak direla.  Herria   2004-10-14

Badira ere, toki guztietan bezala, aukera horretaz baliatzen direnak xarmanki urte batzuen galtzeko lanera joan gabe, munduan ez baita biztanlerik orotan aingeru denik, ez saindurik, orotan saindu denik.  Pello Salaburu   «Euskararen etxea», 2002 - 91. orr.

Urruñako Kulturaldia xarmanki bururatu.  Herria   2003-05-08

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

besta xarmanki (3); xarmanki iragan da (9); xarmanki joan da (8)


xarmankiro adlag xarmanki.

Xarmankiro portatu zen marabuta nirekin.  Joxan Elosegi   «Ahardikeriak» - Marie Darrieussecq, 2004 - 35. orr.


xarmant (300 agerraldi, 63 liburu eta 104 artikulutan –ia guztiak Herriakoak-) 1 izond xarmagarria. ik xarmangarri. (pertsonez)

Egun batez, errege aulkian bere handikiez inguratua zegoela, merkatari batek neskatila ezin xarmantago bat eraman zion.  Patxi Zubizarreta   «Mila gau eta bat gehiago» - Anonimoa, 2002 - 68. orr.

Ene aitzinean, neska gazte bat iduriz xarmanta, bizkar erditarainoko ile luze batzuekin.  Janbattitt Dirassar   «Bihotzeko mina», 1997 - 59. orr.

-Alaba xarmanta eta prestua duzu zinez.  Aingeru Epaltza   «Mailuaren odola», 2006 - 75. orr.

Badira ere emankizun berriak, hala nola TF1 gatean "Le Bleu de l'océan" Miarritzeko auzapezaren ilobarekin, emazte xarmanta, egia erran.  Herria   2003-07-24

-Dama gazte xarmanta, euskalduna ote zara?  Ramuntxo Etxeberri   «Skyroom», 2004 - 31. orr.

Tira, hoa, eta ekar ezak hona ustezko printzesa xarmant hori.  Patxi Zubizarreta   «Mila gau eta bat gehiago» - Anonimoa, 2002 - 124. orr.

Berrogei urteen bueltan, andre txiki beltzaran honek, aurrezturik zuenarekin, gizon gazte xarmant bat, Lecointe lantegiko doitzaile, oparitu zion bere buruari.  Monika Etxebarria   «Goragalea» - Jean Paul Sartre, 2003 - 40. orr.

Ausartu da halako batean bere begiko ilehori xarmantari dantzan egiteko eskatzera.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Uda betiko balitz», 2003 - 58. orr.

Ene lagun xarmanta, ez ezazu zeure burua engaina: ongintza harrokeriaren bizioa da, arimaren benetako bertutea bainoago.  Juan Martin Elexpuru / Bego Montorio   «Filosofia apaingelan» - Sade, 2001 - 105. orr.

Zer gizon xarmanta, ausarta eta bihotz handikoa...  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 30. orr.

Artista xarmantei izar esaten diete.  Patxi Zubizarreta   «Mirarien kalezuloa» - Nagib Mahfuz, 2006 - 240. orr.

Adio, Cécile xarmanta: hona zure etxera abiatzeko orena.  Jon Muñoz   «Harreman arriskutsuak» - Choderlos de Laclos, 1997 - 108. orr.

Bertako jendea xarmanta da, emakumeak sutsuak, gizonak lagun onak eta, txortan ondo egiten dutenean, oso-oso ondo egiten dute.  Karlos Zabala   «Buda zoriontsuen etxea» - João Ubaldo Ribeiro, 2003 - 139. orr.

Konkorduna baino itsusiagorik ez dinat egundo ikusi, baina neska hura baino xarmantagorik ere ez...  Patxi Zubizarreta   «Mila gau eta bat gehiago» - Anonimoa, 2002 - 41. orr.

Hau jende xarmanta!  Patxi Zubizarreta   «Mirarien kalezuloa» - Nagib Mahfuz, 2006 - 47. orr.

Harrigarriro xarmanta zen.  Ibon Uribarri   «Loti ederrak» - Yasunari Kawabata, 2006 - 109. orr.

2 (bestelakoez)

Haren burua xarmanta zen zinez, molde eslabiarrekoa bete-betean.  Karlos Zabala   «Mikel Strogoff» - Jules Verne, 2002 - 74. orr.

Nolako plazera ematen didan ipurdi xarmant honek.  Juan Martin Elexpuru / Bego Montorio   «Filosofia apaingelan» - Sade, 2001 - 166. orr.

Zure behako xarmantek nire arima beheititua bizkortuko lukete.  Jon Muñoz   «Harreman arriskutsuak» - Choderlos de Laclos, 1997 - 384. orr.

Haren begirakune xarmant eta sarkorraren aurrean ezin apalago sentitzen zen.  Patxi Zubizarreta   «Mirarien kalezuloa» - Nagib Mahfuz, 2006 - 68. orr.

"Minutu bat, mesedez", irribarre xarmantaz erantzun zion.  Iñaki Zabaleta   «110. Street-eko geltokia», 2003 - 90. orr.

Orotara bidaia xarmanta de Carolis jaunari esker egin duguna.  Herria   2005-07-07

Geure eskuinean dugun 'Roche Percée'aren ondoko Gamarraitzeko bideska xarmant hori ere, garai berekoa da.  Txillardegi   «Putzu», 1999 - 320. orr.

Haren sabelak bihurgune xarmanta erakusten zuen.  Juan Martin Elexpuru   «Esku bakarrarekin irakurtzeko kontuak» - Pilar Cristobal, 1999 - 12. orr.

Bere aita Dominique artzainaren historia kontatzen digu, estilo xarmant batean.  Pello Salaburu   «XX. mendearen argi-itzalak», 2001 - 78. orr.

Eszena xarmanta irudikatzen digu Lizardik, eta halakoxea izango zen egiaz.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Arbelaren gainean», 2004 - 142. orr.

Goi mailako pop xarmanta.  Berria - Kultura   2004-10-09

Zerbait apain eta xarmant egin zitekeen.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 349. orr.

Kolore gorria izaten zen nagusi, tonu bortitzek, urdinek, horiek, moreek, kolore gogor xarmantek ebakita.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 244. orr.

Xarmanteko loa egin nuen lehen gau hartan.  Marzel Etxehandi   «Alemaniara deportatua» - Grégoire Joannateguy, 2003 - 18. orr.

3 (adizlagun gisa)

Bi mutilak eder eta galant, jakintsu eta xarmant hazi ziren.  Patxi Zubizarreta   «Mila gau eta bat gehiago» - Anonimoa, 2002 - 151. orr.

4 xarmanteko izlag ipar xarmanta.

Otsailaren 19an larunbatarekin xarmanteko jende aldea elgarretaratu gira edo erran behar nuke xarmanteko euskaldun andana elgarretaratu girela, zeren eta abantxu denak euskaldunak baiginen, gure usaia xaharrez goxatzeko elgartuak.  Herria   2005-03-10

Berriz ere gure ezker paretako plaza ginuen jatetxe bilakatua, xarmanteko herritar taldea elgarretaratu gira adin guzietakoetarik.  Herria   2005-11-03

Lurrean pausatu dudan bizkarzakua xarmanteko burukita gisa baliatuko dudala, belar xixtaduna etzanzakuaz estalirik, jatera noa, gero nagiki luzatzekotan.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 168. orr.

Marydok bere xarmanteko bozaz bestalde talendu haundia agertzen baitu kantu idazten.  Herria   2003-02-27

Xarmanteko loa egin nuen lehen gau hartan.  Marzel Etxehandi   «Alemaniara deportatua» - Grégoire Joannateguy, 2003 - 18. orr.

Xarmanteko ikusgarria, biziki alegera da eta denbora berean bi mezu zabaltzen ditu: ura dugula ontasun bat paregabea, guziz baliosa, urik gabe ez baita bizirik, eta uraren pare ondare gaitza dugula ere euskara, gure mintzaira maitea!  Herria   2005-04-21

Eusebio xarmanteko tenorean heldu zen, sabela karruskaka hasia baitzitzaion.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 65. orr.

Xarmanteko kalostrapea bazaukan komentuak.  Herria   2003-04-24

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

andere xarmant (9); andere xarmant bat (7); bikote xarmant (3); dama gazte xarmant (3); emakume xarmant (3); gazte xarmant (10); gazte xarmant bat (5); gazte xarmant horiek (3); neska xarmant (8); neska xarmant bat (5)

adiskide xarmanta (7); andere xarmanta (5); neska xarmanta (5)

neska xarmantak (5)

neska xarmantaren (3)


xarmantasun iz xarmanta denaren nolakotasuna.

Graziak, xarmantasuna eta edertasuna ematen zuten hiru ahizpa, mitologia greko-latindarreko jainkosa zirenak.  Xabier Olarra   «Deabruaren hiztegia» - Ambroise Bierce, 2001 - 292. orr.


xarmantdun izond xarma duena.

Laburtuz: ilehoria, lepo luze eta xarmantduna, polit-polita, existitu behar zuenik ere iruditzen ez zitzaion moduko eme bat aurkitu zuen.  Pako Aristi   «Urregilearen orduak», 1998 - 190. orr.


xarmapetu, xarmape(tu), xarmapetzen da/du ad xarmapean gertatu.

Pixkanaka xarmapetu al zuen lokarrarazitako neskatoaren aztikeriak?  Ibon Uribarri   «Loti ederrak» - Yasunari Kawabata, 2006 - 73. orr.


xarmatsu izond xarmaz betea.

Antzokiaren barrutia zenbat eta itxiagoa izan, barruko gauza guztiek hainbat xarmatsuago barre egiten dute, egunaren argia bildurik.  Xabier Amuriza   «Gauzen izaeraz» - Lukrezio, 2001 - 237. orr.


xarmatu, xarma(tu), xarmatzen 1 du ad norbaiten xarmak erakarri edo menderatu. ik liluratu; limurtu; xoratu.

Egutxik arnasari eutsi zion, atea irekitzen ari zen emakumeak xarmatuta.  Ibon Uribarri   «Loti ederrak» - Yasunari Kawabata, 2006 - 24. orr.

Haurrek xarmatzen dute.  Pablo Sastre   «Eguzkipekoak», 2003 - 189. orr.

Lehenago ibili gabea zen horrelako lanetan, baina xarmatu egin zuen ugazaba bere irribarrearekin, zango luzeekin eta aurpegi politarekin.  Oskar Arana   «Brooklyngo erokeriak» - Paul Auster, 2006 - 84. orr.

Geroxeago uhinen hotsa nabarmendu zen, neskatoak Egutxiren bihotza xarmatu zuelako, hain zuzen.  Ibon Uribarri   «Loti ederrak» - Yasunari Kawabata, 2006 - 29. orr.

Ostatu batean, neska zerbitzariak erromes gazte bat xarmatu nahi izan zuen.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 89. orr.

Ez zen, hain segur ere, jarrerarik aproposena xarmatu nahi duzun neskaren aitzinean.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 166. orr.

Gauak sanoak dituk, planetek ez ditek makur jotzen, ez amandreek ez sorginek ez ditek xarmatzeko ahalmenik.  Juan Garzia   «Hamlet» - William Shakesperare, 2002 - 30. orr.

2 zerbaiten xarmak erakarri edo menderatu.

Laboratorioko beirakiak xarmatu egiten gintuen eta kikildu.  Juan Garzia   «Sistema periodikoa» - Primo Levi, 1998 - 43. orr.

Arabia hitzaren silabek zeharkatzen zuten nire arimaren nagitasun gozo isila, eta sortaldeko lilura batez xarmatzen ninduten.  Irene Aldasoro   «Dublindarrak» - James Joyce, 1999 - 47. orr.

Hain zegoen ikuskizunak xarmatua, ohartu ere ez baitzen egin iluna sartzen hasia zela.  Patxi Zubizarreta   «Mirarien kalezuloa» - Nagib Mahfuz, 2006 - 202. orr.

Hantxe xarmatu zuen merkatu nagusiak, bere zalapartarekin, bere egundoko esamesekin.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 99. orr.

'Kromagnon' aroko doinu hunkigarri horren melodiak ez ote zaitu xarmatu?  Ramuntxo Etxeberri   «Skyroom», 2004 - 234. orr.

Haren hitzen eztiak xarmatu zuela.  Patxi Zubizarreta   «Pospolo kaxa bat bezala», 2005 - 105. orr.

3 (nork osagairik gabe)

Bihotza xarmatzen zitzaion, barazki haiek zerupean, oihal beltz bustiekin estalitako mahaien gainean, ikusten zituelarik.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 263. orr.

Kattalinek besta zenbaitetara eraman zuen eta Sophie xoraturik, xarmaturik gelditu zen.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 195. orr.

Abasek, bien bitartean, aurpegiera xarmatua, grinaz eta itxaropenez beterik, begiez milikatzen zuen.  Patxi Zubizarreta   «Mirarien kalezuloa» - Nagib Mahfuz, 2006 - 117. orr.

Liluraturik zihoan, xarmaturik, zentzuak hordi.  Patxi Zubizarreta   «Mirarien kalezuloa» - Nagib Mahfuz, 2006 - 243. orr.

Sorgortuta baino gehiago xarmatuta zegoen.  Ibon Uribarri   «Loti ederrak» - Yasunari Kawabata, 2006 - 116. orr.

Gero iruditu zitzaion neskato xarmatzailea ez baizik neskato xarmatua zela.  Ibon Uribarri   «Loti ederrak» - Yasunari Kawabata, 2006 - 61. orr.

4 sorgindu, sorginkeriaz menderatu.

Deabruak gure auzokideetako bi gizon eta neskatxa bat xarmatu zituen.  Patxi Zubizarreta   «Mirarien kalezuloa» - Nagib Mahfuz, 2006 - 348. orr.

Satanek ere xarmatu gaituzte, hamabortz agertu baitira mutiko eta neska, ez baita oraindik hilen dantza gure Zuberoan.  Herria   2001-07-19

Tomek ukitu egin zuen azkenean, hitz egiten entzun zion azkenean, eta hori xarmaturik zeukan sorginkeria hausteko nahikoa izan edo ez, egina zen jada elkarren ezagutza.  Oskar Arana   «Brooklyngo erokeriak» - Paul Auster, 2006 - 104. orr.

-Jauna, arbola xarmatua dago; adarretan tinkatua nauka.  Patxi Zubizarreta   «Pospolo kaxa bat bezala», 2005 - 83. orr.

Ezerk ez du begirada liluratzen, ezerk ez ditu begiak xarmatzen.  Jose Morales   «Arima hilak» - Nikolai Gogol, 1998 - 321. orr.

Bere boza entzuten duen oro xarmatua izateko arriskuan dago.  Berria - Kultura   2004-06-09

5 (era burutua izenondo gisa)

Bi-biak besarkatu eta jauzi eragiten ziela belaunetan eserarazita, besarkadazko, kantazko eta barrezko zirkulu xarmatu batean.  Oskar Arana   «Brooklyngo erokeriak» - Paul Auster, 2006 - 97. orr.

Hor hasten zela haurraren erresuma xarmatua, Aladinoren erresuma.  Eduardo Matauko   «Emakume ezezagun baten gutuna» - Stefan Zweig, 2005 - 36. orr.

Haizea aldeko izaki, bela hanpatzen, eta arraunlariek arraunak altxatzen dituztenean, hegan egitearen pare da, isiltasun xarmatu batean.  Juan Garzia   «Sistema periodikoa» - Primo Levi, 1998 - 129. orr.

Gozo, lazgarriki gozo mangatu diot kriminal arriskutsu honek biktima xarmatuari.  Koldo Izagirre   «Agirre zaharraren kartzelaldi berriak», 1999 - 185. orr.

Hala da-eta, Mariano bezalako batek egunero begi berritu eta xarmatu batekin ikusten eta maite dituela bere herria, eta herritarrak.  Herria   2001-01-18

Gerraren, torturaren, terrorismoaren kontra... betor borroka xarmatua!  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 154. orr.

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

xarmatuta utzi huen (20)


xarmatzaile izond/iz xarmatzen duena.

Begirakunea jasorik, begira zuela ohartu zen, halako aire xarmatzaile batez eta luzaroan asaldatu izan zuen irribarrearen zantzuak ezpainetan.  Patxi Zubizarreta   «Mirarien kalezuloa» - Nagib Mahfuz, 2006 - 242. orr.

Ahoa zabaldu nuen hura hobeto hartzeko, arima loak hartua baitzen, ahazten ari zen, eta asfixiaren lehen zoraldian opio xarmatzaile oinaztarriaren pareko baten mozkor sorgingarria ari zen dastatzen.  Josu Zabaleta   «Fantasiazko ipuinak» - Guy de Maupassant, 2000 - 382. orr.

Gero iruditu zitzaion neskato xarmatzailea ez baizik neskato xarmatua zela.  Ibon Uribarri   «Loti ederrak» - Yasunari Kawabata, 2006 - 61. orr.

Hadrumeteko nekropolisean datza Sextilio, Septima xarmatzailearen eta haren ahizpa birjina Foinisaren artean.  Juan Garzia   «Bizi alegiazkoak» - Marcel Schwob, 2002 - 49. orr.

Ni, otxan eta atzerakorra, Jean Gabin desertore, xarmatzaile, harroputz eta malamentean hilarekin: absurdua, eta gainera haiek elkarrekin maitemindurik zeuden, gu ez bezala, ez al da hala?  Juan Garzia   «Sistema periodikoa» - Primo Levi, 1998 - 159. orr.

Merezi du arazo hauek zehaztasun geometrikoz aztertzea, sofismen lainoei, hizjario xarmatzaileei, eta zalantza lotsakorrei zirrikiturik utzi gabe.  Juan Martin Elexpuru   «Delituez eta zigorrez» - Cesare Beccaria, 1999 - 47. orr.

Herriko xarmatzaile usteko zenbaitek eta amorostu anitzek eskatuta asmatzen nituen lerro haietan erakutsi gabe gordeak neuzkanak esan eta idatziko nizkiola berari, gordinak, garratzak, gaiztoak.  Koldo Izagirre   «Sua nahi, Mr. Churchil?», 2005 - 156. orr.

Eta hara han ni hura konbentzitu nahian Osorioarenik ez sinesteko, xarmatzaile gezurti hutsa baitzen bestalde.  Juan Garzia   «Pedro Páramo» - Juan Rulfo, 2001 - 37. orr.


xarmatze iz xarmak erakarri edo menderatzea; sorgintzea, sorginkeriaz menderatzea.

Santiagoko Bideko ostaleren sehiak, xarmatzea laket baitzaie eta diru pixka bat lortzeko, gauaz erromesen ohean luzatzen dira, deabruak bultzaturik gaitzetsi behar dira.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 223. orr.

Harryren eta Ronen eskolako lana, Xarmatzeei buruzkoa, ari zen ikuskatzen Hermione.  Iñaki Mendiguren   «Harry Potter eta Azkabango presoa» - J.K. Rowling, 2002 - 164. orr.

Xarmatze-kondaira bateko pertsonaia aproposa zatekeen neskatoa.  Ibon Uribarri   «Loti ederrak» - Yasunari Kawabata, 2006 - 61. orr.


xarmegarri ik xarmagarri.

xarmegarriki ik xarmagarriki.

xarnafera 1 iz San Joan gaueko sua.

Aurten, ekainaren 24ean, Uztaritzeko ikastolako haurrek, haundi ta ttipi nahasirik, manera berezi batez eginen dute "xarnafera".  Herria   2005-06-16

Xarnafera deitzen da ekaineko josteta hori.  Herria   2005-01-13

2 irud/hed

Xarnafera berria sortu da Frantzian urte zaharretik urte berrirako gauan beribilak errez: orotara hiru ehun baino gehiago Estrasburgon, Parisen, Pariseko inguruetan...  Herria   2004-01-08


xarnego ik xarnegu.

xarnegu (orobat xarnego) izond/iz ipar mestizoa.

Ohartu ginen haiek jotzen zituzten dantza asko euskaldunak zirela, eta beraiek azaldu ziguten doinuetako asko xarnegoak direla, alegia, bi kulturetan daudela.  Berria - Kultura   2004-12-24

-Mike izendatzen da, Tulsan sortua, indio-breiztar xarnegua, eta ziberkomunikazio gau baten buruan interes gune asko parekoak genituen, sexuaz aparte bistan dena.  Itxaro Borda   «Entre les loups cruels», 2001 - 116. orr.

Gaskonia eta Euskal Herriaren arteko herrialde xarneguen musika berraurkitzen dute bertan, tresna ugari erabiliz: zarrabetea, xirulak, ttun-ttunak, biolina, alboka, besson-a).  Berria - Kultura   2004-12-07

Zeelanda Berrian, ile moztea nahiz orrazi trakets haiekin ile xarpa batzuk ateratzea, hori dena beti, konjuruak eginez gauzatzen zen.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 209. orr.


xarpa1 1 iz adkor zarpa. irud/hed (izenondo gisa)

Gizajoak eman zuen kabitu hainbat xagar koxkor ttiki xarpa horietakotik basa-pipitetan.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 126. orr.

Handik hiru egunera elurrak bisitatu zuen: uste dut elur hura ez zela hotza, frexkagarria bakarrik, nire sagarrondotto xarparentzat.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 126. orr.


xarpa2 iz ipar ehunezko zerrenda zabala, eskubiko besaburutik ezkerreko aldakara pasatzen dena, edo gerrian lotzen dena, ezaugarri gisa erabiltzen dena.

Auzapezaren ordezko, hautetsi abertzale batek egin du ezkontza hori, bainan frantses banderaren hiru koloretako xarpa ez du jauntzi eta jaun esposaren familiak arrunt gaizki hartu du hori.  Herria   2002-12-12

Auzapezak jakin-arazi du legearen aldetik ezkontza egiten duen hautetsia ez dela batere bortxatua xarparen ezartzerat bainan xarparen ezartzeko usaia badela haatik aspaldian eta aspaldian.  Herria   2002-12-12

Xarparen jaunztea ez dela legez batere bortxuzkoa ezkontza bali izaiteko.  Herria   2002-12-26


xarpa3 1 iz adkor atzaparra.

Bere xarparekin hartu egin zuen billete hura eta airera bidali zuen eta berak pagatuko zuela.  Pablo Sastre   «Elurretan hotsak», 2004 - 75. orr.


xarpail izond adkor zarpaila.

Noski, ez da hodeia artean ere, ez eta gutxiagorik ere; laino matazatxo merke desguaze modukoa, lainokume ttiki xarpail tximatsua.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 171. orr.


xarpot ik xarbot.

xarranpin ik txarranpin.

xarrastada iz jasa txikia. ik txarrastada.

Oraingoan, argi ikusten da, kopuru handiak ez izan arren, kostan, eta Gipuzkoa aldeko txoko golkotsu horretan jausten dela, isuri normalean, lainateria eta euri xarrastada.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 230. orr.


xarta iz ipar agiria. ik karta 9.

Pariseri buruz Euskararen ofizialtasuna lortzeko eta mintzaira guttituen aldeko Europako xarta sinatzeko urratsak aspaldi eginak dira.  Herria   2004-04-15

Horretarako, lanbide mailan ihardueren kalitatezko xarta osatu nahi du Frantziako Gobernuak.  Berria - Euskal Herria   2004-07-13

Gutiz gehienek begi onez ikusten badituzte ere xarta horren printzipioak, gertatu da sektore batek edo besteak, arrazoi desberdinengatik ez dutela xarta hori bere osotasunean izenpetu nahi izan, edota ez dutela interes berezirik ikusi aliantzak egiteko.  Berria - Euskal Herria   2004-01-10

Horra nun beraz ingurumenaren aldeko xarta bat beharra duten finkatu.  Herria   2003-07-03

Abertzaleen Batasunak definitzen du oinarrizko testu bat, xarta bat bilakatuko dena: Abertzaleen Batasuna, egiazko plataforma bat bilakatzen ari da.  Herria   2004-07-15


xartaña iz ipar

Jangoenean aldiz da erakutsia Josette Dacostak margotu xartañaren irudi hirigarria.  Herria   2003-08-07


xartatu, xarta(tu), xartatzen du ad txertatu.

Makina ustekabean deskonektatuz gero gerta zitekeenaren deskripzio kasik danteskoak eskaintzen zituen -arduragabearen heriotza latza bat-batean berragertutako hormaren barruan, gorputz-adarrak han-hemenka xartatuta...-; gero, halakorik sekula gertatu ez dela gehitzen bazuen ere.  Iban Zaldua   «Etorkizuna», 2005 - 68. orr.

Egun batean, eskolako frontoian palaz jokatzen ari ginela, Inaxioren pilota horma gaineko sarean geratu zen xartaturik.  Iban Zaldua   «Gezurrak, gezurrak, gezurrak», 2001 - 69. orr.


xartel ik txartel.

xartela ik txartel.

xarter iz hegaldiez mintzatuz, erregularra ez dena eta konpainia pribatu batek kudeatzen duena.

Japonesak hasten balin badira, xarter beteka jinen zaizkigu!  Herria   2003-09-11


xasis iz euskarria.

Eguzkirantz jiratu etxetxoa, eta aurrez aurre esertzen zen; gero bere azeri-isatsak ekarrarazten zituen, aurkitzen zituzten euli eta erle guztiak esetsi eta sarraskitzeko; jarraian xasisak ixten zituen.  Juan Garzia   «Bizi alegiazkoak» - Marcel Schwob, 2002 - 20. orr.


xastar ik xaxtar.

xasur iz soldadu mota.

Chasseurs delakoak, "xasurrak", borrokalari ausartak ziren, diziplina gutxikoak baina.  Martin Anso   «Elezaharren bidetik», 2004 - 41. orr.

Joan dira biak eta xasurrak kasernan aurkitu dituzte, kantari ari direla aurkitu ere: [...].  Martin Anso   «Elezaharren bidetik», 2004 - 42. orr.

Harispe mariskalaren xasurrak.  Martin Anso   «Elezaharren bidetik», 2004 - 41. orr.

Irakurleak dagoeneko igarriko zion, baina Enperadoreak ez zekien xasur haiek euskaldun elebakarrak zirenik.  Martin Anso   «Elezaharren bidetik», 2004 - 43. orr.


xatar1 1 iz ipar haur oihala.

Eta hau izanen duzue seinale: haur bat aurkituko duzue xatarrez troxatua, eta otalako batean etzana. Haurrarekiko afektibotasuna nola landu, xatarren aldaketa, negarra, osasuna, janaria, jokoak edo jantzien inguruan komunikazioa lantzen dute, 200 orduko modulutan.  Herria   2003-12-25

Ere malkoak lerratzen zitzaizkion, xatarrez eta buruxkandoz tinkatu eta gaixotasunak ahuldu mutikoa besoetan gauak gauari zihoaneko irudiak berritxuratzen zituenean.  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 51. orr.

2 irud/hed

Ene hizkuntza bakar et sakratua zen orduan erdara eta latinak baino are gehiagoko xarma zeukaten xatarretan garatzen ari ziren hitz berriek.  Piarres Aintziart   «Azken apeza», 2005 - 102. orr.


xatar2 izond adkor zatarra, itsusia.

Edo xatarrak gara edo, bestela, ederregiak.  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 29. orr.


xausun ik xauxun.

xauxix iz ipar saltxitxa.

Eguerdiko oren batetik goiti bazkaria: xauxix piperada, zikiroa, entsalada, gasna, bixkotx kafe eta ondoko.  Herria   2004-09-16

Salda, piperrada xauxixekin, ahate ixterra ilar biribilarekin, gasna, bixkotxa, horma, kafea ondokoarekin eta arnoa nasaiki.  Herria   2003-08-14

Oren bata inguruan bazkaria nahi duten guzientzat 17 eurotan: piperada xauxixekin, zikiroa, gasna, bixkotxa, kafea eta denen pusatzeko behar diren edari guziak.  Herria   2005-09-15


xauxun (orobat xausun) izond ipar txikikeria eta nardagarrikerietan aritzen dena.

Holakoa zen gure "arbasoa", munduko gizonik hoberena, ez batere xauxuna, gatz eta biper birbirita bat ere ez batere hastiro, bere kasetako saltsa edo errakian.  Herria   2001-10-18

Ez baitzen batere gizon hertsi, murritx eta xauxun hetarik idaien eta hitzen apaintzale xorrotx eta xuxen hori: bai haatik berak hain maite zituen mundutiar ainitz bezain hedatua eta zabala. Ikusten dituzularik, hautagai agertzen direlarik-edo... batzuetan biziki xausunak dira eta, dena jestu eta hau eta hura.  Herria   2001-11-08


xaxa1 1 iz xaxatzea.

Guk zirikatu egiten genuen hitz egin zezan, algara handiak egiten genituen haren hanka-sartze ugarien xaxan.  Anjel Lertxundi   «Ihes betea», 2006 - 107. orr.

2 (interjekzio gisa)

-Xaxa, xaxa nagusiari -egin zion oihu.  Josu Zabaleta   «Fantasiazko ipuinak» - Guy de Maupassant, 2000 - 227. orr.

3 xaxa egin xaxatu.

Bion arteko liskarrak gero eta ugariago, gaina hartzen hasi nintzaion aitari: istilu bat lehertzeko zorian, amak pazientzia eskatzen zion aitari, aita amarekin haserretzen zen, eta elkarri xaxa eginez jardun ondoren, ama sukaldera erretiratzen zen negarrez hasteko puntuan, eta aitak egunkariaren atzean ezkutatzen zuen frustrazioa.  Anjel Lertxundi   «Ihes betea», 2006 - 28. orr.


xaxa2 iz ipar tantoa.

Geroago, Iparraldean, "tanto" edo "kintze" hitzaren orde, erraiten zakoten xaxa.  Angel Aintziburu / Jean Baptiste Etxarren   «Luzaiden gaindi», 2002 - 18. orr.

Pilota partida bukatzerakoan, azken kintzea edo xaxa egin eta, [...].  Angel Aintziburu / Jean Baptiste Etxarren   «Luzaiden gaindi», 2002 - 118. orr.


xaxaka adlag xaxatzen, zirikatzen.

Jendea boxeolariei xaxaka, oihuka, txakur amorratu eta odolgosetuen arteko borroketan bezala, aurkaria akabatzeko eske.  Paddy Rekalde   «Ragga-ragga dator gaua», 2006 - 105. orr.

Eskola osoa haien inguruan bilduta dago orain, borroka ikusten, batari eta besteari xaxaka.  Mirentxu Larrañaga   «Peaceful soldadua» - Michael Morpurgo, 2006 - 25. orr.

Gudu-lerrora itzultzen ginen bakoitzean, Hanley xaxaka izaten genuen orpoz orpo, eta haren ahotsa zaunka basati bilakatu zitzaigun buruan.  Mirentxu Larrañaga   «Peaceful soldadua» - Michael Morpurgo, 2006 - 154. orr.

Gizon haiek xaxaka hasi zitzaizkion.  Juan Kruz Igerabide   «Nire aitaren fusila» - Hiner Saleem, 2004 - 9. orr.

Arbel-mendiaren beheko aldean geratu da bera, eta jaistea baino zailago iruditzen zaio orain igotzea, atzetik xaxaka zituen arerioak desagertu eta gero.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Arbelaren gainean», 2004 - 116. orr.

Txarrerako sena, geure barruan xaxaka ari zaigun tentazioa.  Xabier Kintana   «Alderraien gidaria» - Mose ben Maimon, 2006 - 13. orr.


xaxarazi, xaxaraz, xaxarazten du ad xaxatzera behartu.

Xaxarazteko anfetaminak ematen dizkiete.  Gotzon Garate   «Zakurra, zeure laguna», 2002 - 98. orr.


xaxari iz ipar pilota-partidetan tantoak kontatzen dituen pertsona.

Hemen da hasia 15-30-40 kondatzeko ohitura edo usaia; jokoka kondatze hori Hegoaldetik heldu zaigu; aldiz Iparralden kintzea edo tantoaren izena "xaxa" zegoen: horretatik xaxariaren izena; lehen hemengo herri hauetan xaxaria zen juje eta kondatzailea.  Angel Aintziburu / Jean Baptiste Etxarren   «Luzaiden gaindi», 2002 - 119. orr.

Gazte horiek bazuten beren partidetan pundu kondatzaile edo xaxaria, bazterrak atzartzen zituena.  Angel Aintziburu / Jean Baptiste Etxarren   «Luzaiden gaindi», 2002 - 101. orr.

Berdintzen zirelarik bi pilotari andanak, nola baitziren sos jokatzaileak, oihu egiten zuen xaxariak jendea beroarazteko jokatzeari buruz: "Kintzez berdin! Trebesa libro!"  Angel Aintziburu / Jean Baptiste Etxarren   «Luzaiden gaindi», 2002 - 19. orr.


xaxati izond xaxatzen duena.

Antropologoek mila gai lituzkete xaxati...  Andoni Egaña   «Hogeita bina», 2004 - 111. orr.


xaxatu, xaxa(tu), xaxatzen 1 du ad zirikatu. (pertsonak)

Lagunek xaxatu egiten zuten: "Hi ez haiz arabiarra...”.  Pablo Sastre   «Eguzkipekoak», 2003 - 39. orr.

Ezetz ausartu, xaxatu zuen batek.  Mikel Hernandez Abaitua   «Ohe bat ozeanoaren erdian», 2001 - 107. orr.

Publikoak ere ez zuen Zarandona asko xaxatzen eta bere onenak eman barik ari zen nabarmen.  Josu Landa   «Odolbildua», 2002 - 160. orr.

Beren burua aristokratatzat zuten karlistak, Katxo hura babesten hasi ziren, zirikatzen eta Martinen kontra xaxatzen.  Koro Navarro   «Zalakain abenturazalea» - Pio Baroja, 2006 - 70. orr.

Baina gauza bat da hori eta bestea, egin zuten bezala, Mendiondo laguna nire kontra xaxatzea.  Hasier Etxeberria   «Arrainak ura baino», 1999 - 79. orr.

Zure aurka xaxatuko dute jendetza: harrika emango dizute, ezpataz zeharkatuko.  Elizen arteko biblia   Ez 16,40

III. Errepublikak bere prefetak xaxatu zituen apezak mehatxatzera Flandrian eta Bretainian.  Piarres Xarriton   «De re publica edo politikaz», 2003 - 115. orr.

Apezeriak eta zenbait jaunskilek erreformatuen kontra xaxatua zuten herriko jendaila, Maitia delako oskigilea buru zutela.  Aingeru Epaltza   «Mailuaren odola», 2006 - 168. orr.

Funtzionarioak presoak xaxatzen aritu ziren guri egurra emateko.  Berria - Euskal Herria   2004-08-04

Herriaren altxamendu espontaneoa, elizak eta nobleziak xaxatu eta antolatua izan dela.  Joxe Azurmendi   «Espainiaren arimaz», 2006 - 51. orr.

Beti mairuek xaxaturik, ezin izan dugu inoiz altxorrik metatu, altxorrak metatuz gero, maiz, ezin daitekeelako segurtasunez bizi.  Jon Alonso   «Lisboako Setioaren Historia» - José Saramago, 2000 - 61. orr.

Biko horren ostean, Armstrong xaxa dezaketenen zerrenda luzea da.  Berria - Kirola   2004-07-03

2 (bestelakoak)

Erreka zulora joan ginen Jack eta biok, korrika, oihuka, gure makila mehekin sasiak ebakiz, dantzan, zakurrak xaxatuz.  Koro Navarro   «Artistakume baten erretratua» - Dylan Thomas, 1999 - 33. orr.

Erromesaren kontra xaxatu ditu zakurrak, jolas anker moduan.  Martin Anso   «Elezaharren bidetik», 2004 - 88. orr.

Iragan ditugu karrika eta zubia, eta errege bidea hartu dugu gau beltzean, hiru gizonek sutu, xaxatu, kitzikatu, zigortu, akuilatu, onetik ateratako zortzi mandoren lauhazka suharrean.  Koldo Izagirre   «Idi orgaren karranka» - Victor Hugo, 2002 - 179. orr.

Bazirudien sugea xaxatzen-edo ari zinela.  Iñaki Mendiguren   «Harry Potter eta sekretuen ganbera» - J.K. Rowling, 2001 - 166. orr.

Aitak etorkizunari begira jartzeko, oroitzapenei ez xaxatzeko, "hartaz guztiaz" hitz gehiagorik ez egiteko agintzen zion amari.  Joxan Elosegi   «Nola hustu nuen gurasoen etxea» - Lyidia Flem, 2005 - 63. orr.

Komunikabideek, ohi bezala, polemika xaxatu egin zuten [...] baina laster baretu zen kontua.  Iban Zaldua   «Itzalak», 2004 - 159. orr.

Gau iluna da, eta haizeak ametsak xaxatzen ditu teilatutik behera.  Alberto Barandiaren   «Mundu txikia», 2005 - 46. orr.

Gorputza lan astunekin zailtzen duenean, geldituta geratzen zaio xaxatzen duen irudimena.  Juan Martin Elexpuru / Bego Montorio   «Filosofia apaingelan» - Sade, 2001 - 35. orr.

3 (era burutua izenondo gisa)

Iaz hil zen, Florencio yogia iaz hil zen, zerri xaxatu batek horzka egin zion jugularrean, eta zerri bat bezala odolustu zen.  Karlos Linazasoro    «Glosolaliak», 2004 - 145. orr.

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

kontra xaxatu (3)

kontra xaxatzen (3); xaxatzen saiatu zen (3); xaxatzen saiatuko (3)


xaxatzaile izond/iz xaxatzen duena.

32 urteko gorliztarra Basaurin atxilotu zuten, ustezko hilketa saioaren xaxatzaile izatea egotzita.  Berria - Euskal Herria   2004-07-24

Elkarlanean aritzeaz gain, bera izan dut lehen irakurle, kritikari, xaxatzaile.  Jokin Urain   «Errotarria», 2006 - 13. orr.

Niri izugarrizko amorrua pizten zitzaidan orduan faxisten kontra, haiexek izan baitziren gerra haren xaxatzaile eta azkenean irabazle.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Errautsen distira», 2002 - 65. orr.

Eta moralistak ere hortxe, gehientsuenak behintzat zuhurgabeziaren xaxatzaile.  Joxe Austin Arrieta   «Homo Faber» - Max Frisch, 2001 - 159. orr.


xaxki iz adkor saskia.

Hainbat xaxki otartxo eta banaxta ttiki osatzeko.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 158. orr.


xaxpikitu, xaxpiki(tu), xaxpikatzen du ad adkor zazpiki bihurtu.

Galdu-usteak edo, hobeki esanda, galminak bizimindu egiten gaitu, eta biziarazten, urduritzen, tirtiritzen, xaxpikitzen, ezinegon gozo batez janzten, asetzerik izan ez dezakeen gose-egarri batekin adiskidetzen.  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 113. orr.


xaxtar (orobat xastar g.er.) 1 izond adkor zaztarra.

Beste aldeko aitona, Patxi Elizegi -baserri xaxtarra eta mantentzeko bederatzi alaba-, arbel meatzean aritu zen lanean.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Nerabearen biluzia», 1999 - 18. orr.

Lana bukatu eta txabola xaxtar batean bilduko dira amarekin.  Gotzon Garate   «India harrigarria», 2001 - 145. orr.

Mendiko ostatu xaxtar eta narratsa oroitzen nuen nik: eulientzako zintak sabaian, mahai zaharren hankak kolokan, mostradore altua, eta haren atzean neskazahar erdi herren begi-oker bat.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Errautsen distira», 2002 - 83. orr.

Adreiluzko bi espaloi ikaragarri garairen artean sakon zihoan kalezulo xaxtar batean sartu ginen.  Juan Garzia   «Ipuin hautatuak» - Jorge Luis Borges, 1998 - 86. orr.

Ia ustekabean, ubide eta aintziretan zehar Arkangelsketik San Petersburgora zihoan ontzi xaxtar batean tsarren udako hiriburu distiratsu hartara bidaiatzeko aukera izan zuen.  J.M. Olaizola "Txiliku"   «Bizitza eredugarriak», 2006 - 70. orr.

Eguberri batean, bere San Damiango ohe xaxtar hartatik, [...].  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 325. orr.

Txistor xaxtar hari esker errazago sartuko zen ardo garratza, kontua edatea baitzen.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Nerabearen biluzia», 1999 - 103. orr.

Bazkaria ez zen bazkari, eta ez izateagatik, kanpaia ere ez zen kanpai, txapak txaparen kontra jotzean ateratzen zuen metal xaxtar baten hots lehorra besterik ez.  Harkaitz Cano   «Neguko zirkua», 2005 - 131. orr.

Ohartu nintzen kanpai ez zen kanpai haren zintzarri hots xaxtar hark bazuela zerbait berezia, ez zela ohiko hots xaxtarra.  Harkaitz Cano   «Neguko zirkua», 2005 - 139. orr.

Zahar ugari, itxura xaxtarreko jendea, arropa zarpailez jantziak.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Arbelaren gainean», 2004 - 91. orr.

2 (-en atzizkiaren eskuinean izen gisa)

Nire jokamoldeen zakarra, nire arropen xaxtarra...  Xabier Mendiguren Elizegi   «Nerabearen biluzia», 1999 - 19. orr.


xaz ik iaz.

xazko ik iaz 2.

xedapen 1 iz agindu edo lege bateko puntuetako bakoitza.

Usadio hori, lege erromatarren xedapenaren kontrakoa, eliz auzitegietan sartua zen, non ez baitziren ikusten zuzenbide kanonikoko arauak baizik.  Iñaki Iñurrieta   «Legeen espirituaz II» - Montesquieu, 1999 - 161. orr.

Lege honen xedapenak eta arauak betetzen saiatuz.  Elizen arteko biblia   Dt 17,19

Lege argia bete beharrekoa da; ilunak, berriz, berorren xedapenetan sakontzea eskatzen du.  Andres Urrutia   «Frantziako kode zibilaren lehen proiektua» - Jean di Portalis, 2000 - 17. orr.

Bete arretaz Jaunak zeuen Jainkoak ematen dizkizuen agindu, lege eta xedapenak.  Elizen arteko biblia   Dt 6,17

Xedapen zuzenak ezarri dituzu.  Elizen arteko biblia   Sal 119,138

GATT hitzarmenak ezartzen zituen xedapenak zabaltzen ditu.  Iñaki Heras   «Txanponaren bi aldeak», 2003 - 262. orr.

Eraikuntzako langileek 1999ko hitzarmen kolektiboan jaso ziren xedapenak indarrean izatea eskatu zuten ELAk, LABek eta UGTk.  Berria - Ekonomia   2004-06-15

Espainiako Aurrekontuen Legearen xedapen batean jasotzen denez, [...].  Berria - Harian   2006-01-19

Araubide horietako xedapen batzuk arrotz egiten zaizkigu.  Andres Urrutia   «Frantziako kode zibilaren lehen proiektua» - Jean di Portalis, 2000 - 93. orr.

Lonbardiarren legeari erantsitako xedapenetan, lege zibilek hamarrenak biltzea onartzeko zuten zailtasuna ikus daiteke.  Iñaki Iñurrieta   «Legeen espirituaz II» - Montesquieu, 1999 - 325. orr.

Kultuari buruzko xedapenak.  Elizen arteko biblia   Lb 24,1 tit

Bahituraz xedapen gehiago.  Elizen arteko biblia   Dt 24,10 tit

2 (izenondo eta izenlagunekin)

Ez dagoela zuzenbide zibileko xedapen orokorrei jarraitu beharrik.  Iñaki Iñurrieta   «Legeen espirituaz II» - Montesquieu, 1999 - 177. orr.

Agintariek xedapen zorrotzak eman behar izan zituzten aurki.  Juan Garzia   «Ipuin hautatuak» - Jorge Luis Borges, 1998 - 64. orr.

Txindasvinto eta Rezesvintoren legeek juduen kontrako xedapen beldurgarriak zituzten; baina judu haiek indartsuak ziren hegoaldeko Galian.  Iñaki Iñurrieta   «Legeen espirituaz II» - Montesquieu, 1999 - 199. orr.

Horra zure aitonaren testamentuko xedapen zuhurra, Cecily.  Antton Olano   «Fidel izan beharraz» - Oscar Wilde, 2000 - 153. orr.

Hala non ezkontza-kontratuak xedapen feudal eta xedapen zibil bilakatu baitziren nobleentzat.  Iñaki Iñurrieta   «Legeen espirituaz II» - Montesquieu, 1999 - 349. orr.

Testamentua egiteko baimen mugagabeak [...] hondatu egin zuen pixkanaka lurren banaketari buruzko xedapen politikoa.  Iñaki Iñurrieta   «Legeen espirituaz II» - Montesquieu, 1999 - 183. orr.

Arestian jasotzako atal guzti horietaz gain, lege proposamenak hamaika xedapen gehigarri, aldi baterako hiru xedapen, behin behineko bost xedapen eta xedapen indargabetzaile bat jasotzen ditu.  Berria - Harian   2005-10-01

Espainiako Kongresuan Kataluniako estatutu berriaren testua eztabaidatzen dabiltza, eta atzo bost xedapen gehigarri kentzearen alde bozkatu zuten.  Berria - Mundua   2006-03-04

Aldi baterako laugarren xedapena.  Berria - Euskal Herria   2006-05-10

Kasu horretan, zeharkako xedapen bat legegilearen asmo onaren froga hobea da gauzari zuzenean helduko liokeena baino.  Iñaki Iñurrieta   «Legeen espirituaz II» - Montesquieu, 1999 - 146. orr.

3 (hitz elkartuetan)

Alde bat utzi ditugu, esate baterako, genealogia astunak, lege bilduma luzeak eta kultu xedapen nekagarriak.  Jose Antonio Mujika   «Agindutako lurraren bila I», 2002 - 9. orr.

4 xedapen iragankor iraupen mugatua duen xedapena.

Errege dekretuaren hirugarren xedapen iragankorrean, etorkinen ezohiko «normalizazio» prozesu bat arautu zuen, etzi hasi eta maiatzaren 6an amaituko dena.  Berria - Harian   2005-02-05

Espainiako Gobernuak Euskal Unibertsitate Sistemaren Legearen zortzi artikuluren eta bi xedapen iragankorren kontrako helegitea jarri du.  Berria - Euskal Herria   2004-08-04

Xedapen Iragankorra ordezkatuko duen edozein formulak nafar guztien eskubide demokratikoak bermatu behar ditu.  Berria - Euskal Herria   2006-04-19

Xedapen Iragankorra ez du baliogabetu nahi Espainiako Gobernuko presidente Jose Luis Rodriguez Zapaterok.  Berria - Euskal Herria   2006-04-19

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

bigarren xedapen gehigarria (3); konstituzioaren laugarren xedapen (10); laugarren xedapen iragankorra (16); laugarren xedapen iragankorraren (3); lege honen xedapen (5); legearen xedapen (3); xedapen gehigarri (6); xedapen gehigarria (7); xedapen gehigarriak (3); xedapen iragankor (3); xedapen iragankorra (50); xedapen iragankorra ezabatzeko (6); xedapen iragankorra kentzearen (6); xedapen iragankorra kentzeko (10); xedapen iragankorraren (9); xedapen iragankorraren ezabaketa (3); xedapen iragankorrari (3)

xedapena ezabatzearen alde (3); xedapena kentzea (3); xedapena kentzearen aurka (4); xedapena kentzeko (9)

itunaren xedapenak (4); lege eta xedapenak (3); zure xedapenak (12)


xedarri ik zedarri.

xedatu, xede(tu), xedetzen (orobat xedetu g.er.) 1 du ad horretarako esku duenak zerbait egin behar den ala ez, edo nola egin behar den adierazi.

Legeak [...] agindu, xedatu, ezarri, zigortu edo saritu egiten du.  Andres Urrutia   «Frantziako kode zibilaren lehen proiektua» - Jean di Portalis, 2000 - 55. orr.

Hori guztia Jaun ahalguztidunak xedatua da: haren egitasmoak harrigarriak dira eta arrakasta handikoak.  Elizen arteko biblia   Is 28,29

Ez al nituen nik eguna eta gaua ezarri eta zeru-lurren legeak xedatu?  Elizen arteko biblia   Jr 33,25

Legean xedatutako neurriak «gomendiozkoak» direla diote, «eta ez agintezkoak».  Berria - Euskal Herria   2004-12-28

Eusko Legebiltzarreko legeetan xedatutakoa aplikatzea.  Berria - Euskal Herria   2004-08-06

Legeak xedatzen duena debekatzen du hizkuntzak, edo ñabarduraz janzten, bihurritzen.  Joxan Elosegi   «Nola hustu nuen gurasoen etxea» - Lyidia Flem, 2005 - 23. orr.

Testamentuaren bitartez, desio zahar bat, hil aurretik xedatua, ezagutaraziko zidaten guraso hilek.  Joxan Elosegi   «Nola hustu nuen gurasoen etxea» - Lyidia Flem, 2005 - 23. orr.

1888ko uztailaren 13ko legean xedatutakoarekin bat etorriz.  Lopez de Arana   «Manhattan Transfer» - John Dos Passos, 1999 - 345. orr.

Legeek xedatzen dutenez, esaten diegu ikasleei, giza duintasunaren aurkakoa litzateke berez berritzen ez diren gorputz atalekin negozioa egitea.  Berria - Gaiak   2006-02-14

Iraken etorkizuna xedatuko duen ebazpena Segurtasun Kontseiluak gaur bozkatzea espero du Washingtonek.  Berria - Mundua   2004-06-08

Erroma bera ere, handia izateko jaioa eta zelanbait esateko, betiereko hiria izateko xedatua, ez al zen berehalakoan konturatu lege horien askiezaz?  Andres Urrutia   «Frantziako kode zibilaren lehen proiektua» - Jean di Portalis, 2000 - 44. orr.

Azken mota horretakoak lege zibilari erantsi zitzaizkion, hau da, nazio bakoitzaren lege pertsonalei: horrexegatik esaten da kapitularretan ez dagoela ezer xedaturik erromatar legearen kontra.  Iñaki Iñurrieta   «Legeen espirituaz II» - Montesquieu, 1999 - 201. orr.

Finean, den-dena nik atondu eta xedatu bezala.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 88. orr.

Rubertek oso argi dio euskaldunoi eta katalanei bakarrik dagokigula geure etorkizuna xedatzea.  Markos Zapiain   «Errua eta maitasuna», 2002 - 111. orr.

Esaerak dioen bezala, gizonak asma, Jainkoak xeda.  Koro Navarro   «Zortzi kontakizun» - Isaac B. Singer, 2002 - 103. orr.

2 mugatu; izendatu, bereizi.

Begien aurrean gauzek gauzen mugatzaile dirudite; aireak mendiak xedatzen ditu eta mendiek airea; lehorrak itsasoa eta itsasoak, berriz, lehor oro bereizten du; orotasunaz harago, ostera, ez dago mugarik jar dezakeen ezer.  Xabier Amuriza   «Gauzen izaeraz» - Lukrezio, 2001 - 85. orr.

3 (era burutua izenondo gisa)

Erregeri ez zion eskuak dardararik eragin zigor xedatua agintzeko orduan: burua, Erreinuko ongileentzat; gorputza, basapiztientzat.  Karlos Linazasoro    «Glosolaliak», 2004 - 123. orr.


xede 1 iz helburua.

Ezinbesteko du geziak xedea, baina hari buruz doala da gezia gezien.  Joxerra Garzia   «Egonean doazen geziak», 2000 - 18. orr.

Atal honen xedea Hizkuntzaren Filosofian sortu diren arazo nagusiez eta joera desberdinez sarreratxo bat egitea da.  Askoren artean   «Filosofiako gida», 2004 - 8. orr.

Xedea hau da: gizakiok mintzairaren ahalmena erabiltzeko modua ulertaraziko digun sistematika bilatzea, eta hori dela eta "ordena natural bat" ezartzea estudio horretan.  Isabel Arrigain   «Hizkuntzalaritza orokorreko ikastaroa» - Ferdinand de Saussure, 1998 - 7. orr.

NBEren Milurtearen Egitasmoko xedeetako bat da edateko ur egokia ez duen jendearen kopurua 2015. urterako erdira jaistea.  Berria - Gaiak   2006-03-10

Silogismoen xedea argudiatzea da.  Askoren artean   «Filosofiako gida», 2004 - 51. orr.

Ikusi dugu zer xede zuen Mina-k: zenbait egunen pausa bere gizonentzat.  Angel Aintziburu / Jean Baptiste Etxarren   «Luzaiden gaindi», 2002 - 134. orr.

Bi eskuez ipurmamiak bereizi nizkion eta hantxe ikusi nuen une hartako ene irrikaren helburu eta xede gorriska: Imanolen uzkia.  Aitor Arana   «Onan», 2000 - 42. orr.

Anny eta biok begirada samurren xede sentitzen ginen.  Monika Etxebarria   «Goragalea» - Jean Paul Sartre, 2003 - 181. orr.

Animalia/gizaki gizajo hark bere burua bihurtu zuen bere aginduen xede.  Markos Zapiain   «Errua eta maitasuna», 2002 - 97. orr.

Auskalo bere xede hura bete izango ez ote zuen, baldin eta bere bidean beste irakasle hura tartekatu izan ez balitzaio.  Joan Mari Irigoien   «Ipuin batean bezala», 2002 - 21. orr.

Behin xedea zehaztuz gero -enbrioiaren garapena-, hilabete batzuetan lortu zuten bilatzen zutena biltzea.  Juan Garzia   «Sagua, eulia, eta gizakia» - François Jacob, 2004 - 59. orr.

Askapen-borrokak, hari esker, iritsi zuen bere xedea.  Elizen arteko biblia   1 M 3,6

ETAren armada zibilak xede hori legalki erdiets ezina zela ikusi zuena?  Itxaro Borda   «Hiruko», 2003 - 81. orr.

Berez ez duen xedea ezartzen zaio bat-bateko bertsoari, bertsolariaren asmoa ez baita maila estetiko-literario handiko testuak sortzea.  J. Garzia / A. Egaña / J. Sarasua   «Bat-bateko bertsolaritza», 2005 - 141. orr.

Beren xedeak betetzeko zernahi bidegabekeria egiteko prest baitaude haiek.  Juan Garzia   «Sagua, eulia, eta gizakia» - François Jacob, 2004 - 92. orr.

Bainan xede hori etzen gauzatu.  Herria   2003-06-26

Legatzeko gaitasuna mugatzen zuen lege horren kapituluak xede horri ekiten zion: izan ere, nahi bezala legatu ahal izan balitz, emakumeek legatu gisa hartu ahalko zuten jarauntsi gisa jaso ezin zutena.  Iñaki Iñurrieta   «Legeen espirituaz II» - Montesquieu, 1999 - 185. orr.

Begiak hartan erre beharrean eman nion segida, xede oraindik jakin gabeko bidaiari.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 10. orr.

Ordutik hona, hiru eskakizun oinarrizko izan dira beren ekintzen xede: Euskal Departamendua [...] euskara eta euskal presoen eskubideak.  Txema Ramirez de la Piscina   «Ikus gaitzazuen», 2004 - 65. orr.

Aholkua, hartzen duenaren xedera ordenaturik dago; legea, berriz, agintzen duenaren xedera.  Esteban Antxustegi   «Herritarra» - Thomas Hobbes, 2004 - 187. orr.

Gizon karan hark ez zuen zertan beste xederik izan.  Patxi Zubizarreta   «Mirarien kalezuloa» - Nagib Mahfuz, 2006 - 235. orr.

Hura zen aurreneko gure xedea, bertan baitzegoen Babeserako Batzarraren egoitza nagusia.  Inazio Mujika Iraola   «Gerezi Denbora», 1999 - 56. orr.

Ziburun ere, agiantza-bilkuran, xede eta proiektu ainitz aipatu da.  Herria   2005-01-13

Lerroon xedea Alderraien Gidariaren irakurlea irakurketan gidatzea da.  Xabier Kintana   «Alderraien gidaria» - Mose ben Maimon, 2006 - 7. orr.

Badirudi akusatuen galbidea bilatzeko xedez bideratu direla araudi kriminalak.  Juan Martin Elexpuru   «Delituez eta zigorrez» - Cesare Beccaria, 1999 - 116. orr.

Jatorriz, gogoz eta xedez nor bere ukuilukoak izan ginen beti.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 309. orr.

Xedea oso urruti dago oraindik.  Berria - Gaiak   2006-03-29

Hala bada nik ere orain xedera, bizitzearen bazterrera eta adinaren finera hurbildu naizenean, ez dut gelditu behar.  Anjel Lertxundi   «Konpainia noblean», 2004 - 58. orr.

2 (izenondo eta izenlagunekin)

Xede jakinik gabe, Boston edo Baltimorera edo beste hiri txiki edo herri batzuetara joaten zen autoz.  Xabier Olarra   «Antropologo bat Marten» - Oliver Sacks, 2003 - 55. orr.

Baldin eskarmentua bazen autofede haien xede nagusia, zalantzarik ez dut ezen Urbiaingoak ere osoki eta konplituki egin zuela bere xede hartarako bidea.  Joan Mari Irigoien   «Lur bat haratago», 2000 - 432. orr.

Guztien ongia ezarri zuten jokabidearen xede nagusitzat norberaren onaren gainetik, hala mundu honetan nola etorkizunekoan.  Iñaki Mendiguren   «Historiaren azterketa II» - A.J. Toynbee, 2000 - 95. orr.

Xede eder hori ez zen, egia erran, bururatu ahal izan.  Piarres Xarriton   «De re publica edo politikaz», 2003 - 63. orr.

Argitu gabe utzi zuen bere esaldiaren xede ezkutua.  Anjel Lertxundi   «Azkenaz beste», 2005 - 204. orr.

Xede garbiak nituen.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 185. orr.

Xede argi bat izateak dakarren segurtasunaz sartu nintzen barne patioan.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 346. orr.

Arimaren jardunaren xede bakarra den Jaungoikoari buruz.  Imanol Unzurrunzaga   «Hainbat idazlan» - San Agustin, 2003 - 167. orr.

Egia aurkitzea du xede bakarra Filosofiak.  Xabier Olarra   «Deabruaren hiztegia» - Ambroise Bierce, 2001 - 81. orr.

Don Kijotek, beti xede beraren atzetik jardun arren, ez zeukala aurretik erabakitako ibilbiderik.  Patxi Ezkiaga   «On Kixote Mantxako» - Miguel de Cervantes, 2005 - 5. orr.

Gizatasunaren xede garaienak lortzeko adorea emango diguten bizimoduak bultzatzearren.  Iñaki Heras   «Txanponaren bi aldeak», 2003 - 332. orr.

Ikerketa kontzertatu bat, xede zehatzak dituena eta sozialki oso antolaturiko jarduera bat eskatzen duena.  Juan Garzia   «Sagua, eulia, eta gizakia» - François Jacob, 2004 - 143. orr.

Ederki jantzitako burua, xede beltz baten menpe.  Alberto Ladron Arana   «Eguzki beltzaren sekretua», 2004 - 108. orr.

Mahomaren karikaturek sortutako krisia konpontzea dute xede parte-hartzaileek.  Berria - Mundua   2006-02-11

Egiaren bila dabilen teologoak erdiets lezakeen xede helgarria.  Xabier Kintana   «Alderraien gidaria» - Mose ben Maimon, 2006 - 186. orr.

Agian artistak ez zuen erabili horrelako xede alferrikakorik bere buruan.  Hasier Etxeberria   «Mutuaren hitzak», 2005 - 30. orr.

Zure piezarik hoberenak hiltzera bidali, gorengo xede bat iristeko.  Alberto Ladron Arana   «Xake mate», 2002 - 22. orr.

Beraz, Jainkoa (gorets bedi!) gauza guztien "azken xedea" da.  Xabier Kintana   «Alderraien gidaria» - Mose ben Maimon, 2006 - 177. orr.

Lehengo xede berak bultzatuko dituela iragarri du PSOE alderdi sozialistak, betiere Habanari aurka egin gabe.  Berria - Mundua   2004-11-26

Kontsumoa bilakatu dela askorentzat benetako xede, ez beharrak asetzeko bide, baina ustezko zoriontasuna edo fantasia ustelaren helburu.  Iñaki Heras   «Txanponaren bi aldeak», 2003 - 88. orr.

3 (hitz elkartutetan lehen osagai gisa)

Mirande-ren egitasmoa (programa geia, xede bildüma) etxera üken dügü kantonamentüko botzemaileek.  Herria   2001-03-01

3a (hitz elkartutetan lehen osagai gisa, testuinguru teknnikoetan)

Beren xede-geneen jarduna modulatuz egiten dute lan homeogeneek; xede-geneok determinatzen dute hazkuntza-eragileen eta haien hartzaileen ekoizpena, eta, beren adierazpenez, zelulen ugalketa eta eragin-trukea arautzen.  Juan Garzia   «Sagua, eulia, eta gizakia» - François Jacob, 2004 - 63. orr.

Sasi-itzulpen hauek euskara dute sorburu- edo xede-hizkuntza, eta beste edozein erdara egon daiteke tartean.  Iñaki Arranz   «Hitza azti», 2006 - 166. orr.

Ikusita nago euskarazko testu batzuetan "estaldura" esaten zaiola koberturari, eta "joaldi" xede taldeko norbait iragarkiz kolpatzeari.  Joxerra Garzia   «Kurrin-kurrun vitae», 2004 - 120. orr.

Ez abialekua ez xede-lekua ditu besteak gogoko.  Joxerra Garzia   «Egonean doazen geziak», 2000 - 140. orr.

4 (hitz elkartutetan bigarren osagai gisa)

Maiz asko, ordea, politika- eta gizarte-xedeak lortzeko baliatzen da nahasbide hori.  Juan Garzia   «Sagua, eulia, eta gizakia» - François Jacob, 2004 - 138. orr.

Gero Mendebalde modernoko gizartean dendariek egokitu zuten salmenta-xedeekin.  Iñaki Mendiguren   «Historiaren azterketa II» - A.J. Toynbee, 2000 - 247. orr.

Jakintsu usteko edozein ergelen maiseaketa-xedea izateko arriskurik gabe.  Xabier Kintana   «Alderraien gidaria» - Mose ben Maimon, 2006 - 29. orr.

Azoretan ikusi dira elgarretaratzen gerlaz baizik ez dela Saddam Hussein ixil-arazten ahal diotenak: Bush, Blair eta Aznar, hiruak ere beren herritarreri gerla-xede horiek ezin sinets-araziz ari.  Herria   2003-03-20

Beste batengandik mesede bat jaso duena edo beste edozein modutara karitate-xede dena.  Xabier Olarra   «Deabruaren hiztegia» - Ambroise Bierce, 2001 - 108. orr.

Urtarrilaren 27an irrati xede osoa aurkeztuko dugu zehatz-mehatz Bilbon eta 30ean hasiko da emisio arrunta.  Berria - Euskal Herria   2006-01-10

John D. Rockefeller (1839-1937), petrolioaren magnatea, AB-ren satiraren tiro-xede izan zen.  Xabier Olarra   «Deabruaren hiztegia» - Ambroise Bierce, 2001 - 303. orr.

Izan ere, bere barne argiaz asmatu du gizon zintzoak harentzako saltsa bat, onkailu gozo-gozo askoren konspirazio xede dena.  Xabier Olarra   «Deabruaren hiztegia» - Ambroise Bierce, 2001 - 184. orr.

Abian da Errobi-Urdazuri garapen xede parte-hartzailea.  Berria - Euskal Herria   2004-09-08

5 asmoa, egitasmoa.

Pio V.ak bazuen xedea bi kardinale frantses eta bi kardinale espainol izendatzeko.  Piarres Xarriton   «Enkiridion» - Martin Azpilkueta, 2006 - 26. orr.

Sutsuki Bushen aldekoa baitzen eta Bush leinukoek obratzen zutena errotik begiko zuen, izan Irakeko gerla edo abortuaren legearen ezabatzeko xedea.  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 305. orr.

Xede onak ditu gobernuak.  Herria   2002-07-25

Xede onak, biziki xede onak, agertu dituzte batzuek eta bestek.  Herria   2001-09-13

Sekulako indarra egin beharko zuten oraino biek ama-semeen arteko harreman normaletara iritsi arte, baina bera xede horretan zegoen, eta semea ere, dudarik ez. Zein ziurrago ez da helburua bilatzea eliza legeen bide handitik, ezen ez asmakeria berrien xendra bide berrietarik, hauek xede onez asmaturik ere.  Elena Touyarou   «Hautsi da katea» - Toti Mtz. de Lecea, 2004 - 282. orr.

Ekintza ona dela, xede onez egin deno, gaitza, berriz, xede gaiztoz egin-eta gero.  Piarres Xarriton   «Enkiridion» - Martin Azpilkueta, 2006 - 92. orr.

Edozein arimari [...] bere xede pertsonal hutsalak gainditzen zituen helburu bat eskainiz.  Iñaki Mendiguren   «Historiaren azterketa II» - A.J. Toynbee, 2000 - 389. orr.

Egia esan, Lugdunum berariaz sortarazi zen xede inperial garrantzitsuen zerbitzurako.  Iñaki Mendiguren   «Historiaren azterketa II» - A.J. Toynbee, 2000 - 46. orr.

Aitortu nion rugbya uzteko xedea hartua nuela.  Daniel Landart   «Anaiaren azken hitza», 1999 - 142. orr.

Berehala xede bat hartu nuen; egin nuen sudurra odoletan nuelako iduria, eta jalgi nintzen.  Jon Muñoz   «Harreman arriskutsuak» - Choderlos de Laclos, 1997 - 138. orr.

Era horretan gizabanakoa, beste kasu askotan bezala, esku ikusezin batek gidatzen du bere gogokoa ez zen xede bat sustatzera.  Iñaki Heras   «Txanponaren bi aldeak», 2003 - 73. orr.

6 xede izan da ad helburu izan.

Gaiztakeriaren, bekaizkeriaren eta irainaren gezien xede izateko leku egokian jarria.  Xabier Olarra   «Deabruaren hiztegia» - Ambroise Bierce, 2001 - 243. orr.

Ikusten ditut, irribarre eginen nieke ausartuko banintz, sozialista naizela pentsatzen dut, nire bizitzaren, nire ahaleginen xede direla denak eta ez dakitela oraindik hala denik.  Monika Etxebarria   «Goragalea» - Jean Paul Sartre, 2003 - 194. orr.

Historia izen handikoek idazten dute, baina egin, inoiz egunkarien eta historialarien xede izaten ez diren horiek egiten dute.  Fernando Rey   «Zorrotz begiratutako trenak» - Bohumil Hrabal, 2002 - 10. orr.

Gaizki gaudenean gure esperantzen eta ongi gaudenean gure amorrazioaren xede den pertsona.  Xabier Olarra   «Deabruaren hiztegia» - Ambroise Bierce, 2001 - 234. orr.

Era guztietako irain, gezur eta erasoren xede izaterainoko gorrotoa.  Monika Etxebarria   «Goragalea» - Jean Paul Sartre, 2003 - 9. orr.

7 (du aditz gisa)

Argia dut xede, gaua dut itsaso.  Joan Mari Irigoien   «Lur bat haratago», 2000 - 14. orr.

Guk, berriz, ona ezinean, berria dugu xede.  Ramon Saizarbitoria   «Gorde nazazu lurpean», 2000 - 153. orr.

Garbi zegoen, bestalde, gizonak Ana zuela xede eta helburu.  Aitor Arana   «Bost ahizpa», 2005 - 47. orr.

Tristurak, ordea, tristaraztea du xede.  Joxerra Garzia   «Egonean doazen geziak», 2000 - 49. orr.

Egiatzat hartzen duzu herrien gobernua xede duen giza legeak zilegi egiten dituela, eta zigor gabe uzten, jainkozko Probidentziak zigortzen dituen hainbat egintza.  Imanol Unzurrunzaga   «Hainbat idazlan» - San Agustin, 2003 - 111. orr.

Noiz arte aplikatuko dute preso eta senideak hiltzea xede duen espetxe politika suntsitzailea?  Berria - Euskal Herria   2006-03-01

Bizikidetzaz hitz egiten du gizartea banatu eta liskarra proposatzen duenak eta elkarrizketaz hitz egin du bere borondatea gizarteari ezartzea xede duenak.  Berria - Euskal Herria   2004-01-02

8 (laguntzailerik gabe)

Gelaren erdian nengoen, begi serio horien guztien xede.  Monika Etxebarria   «Goragalea» - Jean Paul Sartre, 2003 - 150. orr.

Diputatu bat xede.  Berria - Euskal Herria   2004-01-07

Umea Maiatzaren Lehenean jaiotzea xede, zehatz-mehatz kalkulatu omen zuten noiz komeni zen zerako zera zertzea.  Joxerra Garzia   «Kurrin-kurrun vitae», 2004 - 46. orr.

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 4 aldiz agertzen direnak)

bere xede (20); beren xede (7); beste xede bat (4); bultzatzea du xede (6); du xede nagusia (4); egitea du xede (4); egitea xede (4); ekitaldi hunen xede (4); ematea du xede (5); gure xede (8); hartu xede (6); hartu xede onak (4); holako xede (6); irabaztea du xede (6); izango du xede (11); izango dute xede (4); plantatze xede (4)

xede bakar (10); xede bakarra (31); xede bat (31); xede baten (4); xede batzu (11); xede bera (5); xede berak (4); xede berarekin (4); xede beretan (4); xede berri (10); xede berri bat (4); xede berria (4); xede berriak (7); xede duela (4); xede duen (30); xede duten (7)

xede eder (6); xede frango (4); xede gisa (4); xede guztiak (5); xede helburuak (4); xede hori lortzeko (5); xede horretan (9); xede horretarako (7); xede hortarat (6)

xede izan (8); xede jakin (5); xede nagusi (16); xede nagusia (63); xede nagusia da (4); xede nagusiak (11); xede nagusien (4); xede nagusietako (4); xede nagusietako bat (4); xede nagusitzat (5)

xede on (9); xede ona (5); xede onak (22); xede onez (5); xede taldeak (4)

xede zehatza (4); xede zuen (14); zen xede (4); zer xede (6); zuen xede (21); zuten xede (14)

abiatzeko xedea (4); antolatzaileen xedea (4); antolatzeko xedea (7); ardura xedea (9); aspaldiko xedea (5); aurtengo xedea (4); azken xedea (17); bat egiteko xedea (4); baten egiteko xedea (6); baten xedea (10); benetako xedea (4); bere xedea (40); beren xedea (9); bileraren xedea (12); biltzeko xedea (6); da bere xedea (5); da gure xedea (23); da nire xedea (5); da xedea (50); den xedea (6); du xedea (9); duen xedea (9)

egiteko xedea (38); elkartearen xedea (5); emaiteko xedea (4); emateko xedea (4); ene xedea (12); eraikitzeko xedea (7); erakundearen xedea (7); eramateko xedea (4); erasoen xedea (4); errepide xedea (7); euren xedea (14); forma eta xedea (4); gobernuaren xedea (5); gure xedea (55); gure xedea da (6); hartzeko xedea (4); hitzarmenaren xedea (5); hurrengo xedea (4)

izateko xedea (4); jarraitzeko xedea (6); legearen xedea (5); lehen xedea (14); lortzea da xedea (5); neure xedea (4); nire xedea (19)

osatzeko xedea (8); planaren xedea (6); programaren xedea (5); proposamenaren xedea (4); sartzeko xedea (5); segitzeko xedea (5); sortzeko xedea (8); sustatzeko xedea (6)

xedea agertu (5); xedea argi (4); xedea argia (4); xedea aurkeztu (6); xedea azaldu (6); xedea baztertu (4); xedea bete (8); xedea betetzeko (4); xedea dauka (5); xedea daukate (5); xedea du (53); xedea duela (11); xedea dugu (6); xedea dute (23); xedea dutela (4); xedea gauzatu (4); xedea hartu (9); xedea hartua (8); xedea izan (7); xedea lortzeko (7); xedea salatzeko (5); xedea zein den (5)

aurtengo xedeak (4); batzuen moldatzeko xedeak (4); bere xedeak (12); beren xedeak (7); dituen xedeak (5); gobernuaren xedeak (10); gure xedeak (4); moldatzeko xedeak (4)

xedeak betetzeko (4)

hastapeneko xedean (5)

egiteko xedearekin (7); emateko xedearekin (5); ezagutarazteko xedearekin (4); sustatzeko xedearekin (6); xedearekin bat (4)

bere xedearen (4); beren xedearen (4)

xedearen alde (4); xedearen aurka (9); xedearen aurkako (10); xedearen berri (4); xedearen kontra (4)

beste xederik ez (10); beste xederik gabe (4); inongo xederik (7); xederik ez (16); xederik gabe (21); xederik gabeko (6); xederik izan (6)

zer xedetan (5)

xedetzat hartu (4)

antolatzeko xedez (4); argitzeko xedez (4); aurkitzeko xedez (5); aurre egiteko xedez (7); bermatzeko xedez (8); egiteko xedez (19); emateko xedez (11); izateko xedez (5); konpontzeko xedez (8); laguntzeko xedez (5); lortzeko xedez (7)

xedezko kausak (4)


xedegabe izond xederik ez duena.

Bitartean, egunkarien behaketa nire iritziz xehe bezain xedegabean ziharduen nire adiskideak.  Koro Navarro   «Kontakizunak» - Edgar Allan Poe, 2000 - 165. orr.

Antzezpena biz xedera baten antzeko: erregearen kontzientzia han dut nik atzemateko.  Juan Garzia   «Hamlet» - William Shakesperare, 2002 - 107. orr.

Emakume batengana hurbiltzeko nire gaitasunik eza zigor-epai apelaezina zela, zeinak, heriotzaraino bizilagun, ondamuz eta desira abstraktuz pozoituriko bizitza antzu eta xedegabe batera hertsatuko baininduen.  Juan Garzia   «Sistema periodikoa» - Primo Levi, 1998 - 169. orr.


xedeño iz adkor xedea.

Nola gauzatuko diren xedeño horiek, hori besterik da...!  Herria   2004-10-28


xedepeko izlag xedearen mendean dagoena.

Aurkezten zaion materia guztia, bere erakarmeneko xedepekoa izanez gero, biltzen du, materia hori zenbatekoaren eta nolakoaren aldetik neurri egokitik urruntzen bada ere.  Xabier Kintana   «Alderraien gidaria» - Mose ben Maimon, 2006 - 195. orr.


xedera 1 iz lakioa, segada.

Xedera jada kontrola ezin batean kartzelatua sentitzen zen.  Itxaro Borda   «Hiruko», 2003 - 19. orr.

Amaren bisitatzen izan ninduan eta han xedera abantzu hertsi.  Itxaro Borda   «Hiruko», 2003 - 56. orr.

Xedera hilgarrian kateztatu lehoiaren maneran nenbilen.  Itxaro Borda   «%100 basque», 2001 - 93. orr.

Entzun dut heriotza baino garratzagoa dela lakioa bezalakoa den emakumea: horren bihotza xedera, horren besoak lotura.  Elizen arteko biblia   Koh 7,26

Tradizio hutsaren xederetan harrapatua nintzen.  Itxaro Borda   «Entre les loups cruels», 2001 - 100. orr.

2 (hitz elkarteutan)

Baina emeki-emeki xedera mota baten hedatzen ari zen.  Itxaro Borda   «Hiruko», 2003 - 39. orr.


xedetu ik xedatu.

xefa 1 iz burua, buruzagia. ik jefe.

Karroaren bestealdetik beste zaintzale batek, iduriz ekipa horretako xefak, galdegiten dit ea ibiltokira aterako naizen goizean.  Herria   2005-02-24

Daniel Kenyon angles kaporal xefak ere lanak ditu bere buruzagiekin.  Herria   2005-02-27

Ene zaintzale troparen buruzagiak, xefak, biziki airosa iduri du.  Filipe Bidart   «Bakartasunaz bi hitz», 2004 - 26. orr.

Ondoan, klaska!, ene atean: karroa zaintzaleek inguraturik eta xefa urrunxago...  Filipe Bidart   «Bakartasunaz bi hitz», 2004 - 54. orr.

Perkain ohartzen da poliza xefa heldu zaiola xuxen xuxena berari buruz arrastatzera, keinu eginez poliza laguneri.  Angel Aintziburu / Jean Baptiste Etxarren   «Luzaiden gaindi», 2002 - 118. orr.

2 xefa-orde

Bagoiak geltokira jinak zirela, berria geltokiko xefa-ordeak hedatua zuela (apeza zen), eta prest egon behar genuela.  Marzel Etxehandi   «Alemaniara deportatua» - Grégoire Joannateguy, 2003 - 107. orr.

Bat garako xefa-ordea zen, beste bat erretegiko hilkien disekatzaile.  Marzel Etxehandi   «Alemaniara deportatua» - Grégoire Joannateguy, 2003 - 99. orr.


xeha
1 xeha-xeha egin ik xehe 9.

xehadura iz xehetasuna.

Kontatuko genien hura zorrotz eta xehaduraz, nahi bazuten.  Karlos Linazasoro    «Glosolaliak», 2004 - 161. orr.


xehagarri iz xeha daitekeena.

Zer guztiok hilkorrak direnez gero, gai malguak bigun, hauskorrak xehagarri eta arolak gorputz xumeko baitira, denek lehenkietatik at behar dute.  Xabier Amuriza   «Gauzen izaeraz» - Lukrezio, 2001 - 145. orr.

Monumentu diskurtsibo galanten zirrituan eurak oinarrituta dauden zoru xehagarria agerrarazten du.  Xabier Arregi   «Jakitearen arkeologia» - Michel Foucault, 2003 - 156. orr.


xehakatu, xehaka, xehakatzen (orobat xehekatu) 1 du ad xehatu. ik suntsitu.

Orduan ikusi bainuen zezen basa batek bi edo hiru gizon bortizki xehakatzen zituela erabaki nuen sekula gehiago horrelako lasterketarik ikustera ez joatea.  Piarres Xarriton   «Enkiridion» - Martin Azpilkueta, 2006 - 101. orr.

Orreagan arabeek (euskaldunek, Artolaren ustez) Rolanden soldaduak xehakatu zituzten moldean xehakatuko zaituztete zuek ere.  Xabier Montoia   «Elektrika», 2004 - 108. orr.

Lau amerikano dituzte han hil eta trufa baino musika gehiago, itsuski xehakatu edo urkaturik ezarri.  Herria   2004-04-08

Belaunak tiroz xehakaturik bururatu zuen hango egonaldia.  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 32. orr.

Ore hura genuen eskuz xehakatzen, purruxkatzen, errausten, gazuraren mendetik askatzen.  Itxaro Borda   «%100 basque», 2001 - 39. orr.

Ardoa hurrupatuz, zintzurrean behera akuilatzen nituen zitzi puskak hortzekin xehakatuz.  Itxaro Borda   «%100 basque», 2001 - 54. orr.

Zernahi pairatzen dute jende gaixo horiek, bideak xehakatuak direlakotz airez bakarrik eskaintzen baitzaie laguntza: jatekoak, erremedioak, mantak hotzaren kontra.  Herria   2005-10-20

Bitartean, agurea berbetan hasi zait, hitzak alerik ale xehakatuz, kafe errotatxo baten erara.  Javi Cillero   «Hollywood eta biok», 1998 - 47. orr.

Bizitzako liburu ankerraren orrialdeak haserrez xehakatuz.  Itxaro Borda   «%100 basque», 2001 - 147. orr.

2 (era burutua izenondo gisa)

Eraikuntzako materialak, zimentazioak, hormen eraikuntzak, aparailuak, gainestaldurak, etab. denak dira azalpen desberdin baina askotan oso xehekatuen gai testuan zehar.  Santiago Iruretagoiena   «Arkitekturaz hamar liburuak» - Vitruvio, 2000 - 210. orr.


xehakatze iz xehatzea.

Sagarretik juserat, sei hilabete nunbeitan behar dira: biltze, lantegiratze, garbitze, bereizte, xehakatze, tinkatze, erakitze, botoilatze, jastatze...  Herria   2001-05-24


xehaketa (corpusean xeheketa soilik) iz xehatzea.

Hemen aise ohartzen da ekintza honek jatorriz batua eta lotura orotarako balio berekoa izan behar duela, eta bere aurkakoa izatea dirudien xeheketak, analisiak, beti bera aurresuposatzen duela.  Ibon Uribarri   «Arrazoimen hutsaren kritika» - Immanuel Kant, 1999 - 70. orr.


xehamamikatu, xehamamika, xehamamikatzen du ad adkor xehatu.

Hitzaldia egiten ari zela, emakume batek sabelari lotua zeukan bonba bat lehertarazi eta bera eta Rajiv Gandhi xehamamikatuak gelditu ziren.  Gotzon Garate   «India harrigarria», 2001 - 53. orr.


xehapen iz xehatzea.

Izotzaren haustura luzeak eta txingorraren xehapenak goiko hodei handietan zarata ateratzen dute; hodei mendiak, gogortuak eta txingorrez nahastuak, haizeak gogor jotzean, meharguneetan apurtzen baitira.  Xabier Amuriza   «Gauzen izaeraz» - Lukrezio, 2001 - 403. orr.


xehatasun ik xehetasun.

xehatu, xeha, xehatzen (287 agerraldi, 68 liburu eta 64 artikulutan; orobat xehetu 56 agerraldi, 25 liburu eta 8 artikulutan eta txehetu g.er.) 1 du ad puska xehetan zatitu, desegin, birrindu. ik xehakatu; apurtu; porrokatu. (pertsonak)

Zanpa ta zanpa, presoa lurrera erori eta ez zuen inporta, sahetsetan, sabelean, bizkarrean, alde guzitean ostikoka xehatzen zuten, gizagaizoa.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 122. orr.

Giltzapean sartzeak, ordea, ebain-ebain egitea, xehatzea, oinazaraztea esan nahi du.  Gotzon Garate   «India harrigarria», 2001 - 51. orr.

Haserre gorrian ginen ehun bat jende, zahar, emazte, haur, aleman bonba batek xehatuak ikusi ginituelarik baserri baten samutsan.  Michel Oronoz   «Oilandoiko ermita», 2001 - 112. orr.

Orain, beraz, zoaz, xeha itzazu amalektarrak eta suntsitu haien ondasun guztiak.  Elizen arteko biblia   1 Sm 15,3

Xehatuko ditu Jaunak bere etsaiak, hauen gainera bidaliko ditu zerutik trumoiak. urdanga hau xehatuko bagenu ere, ez legoke horretan krimenaren itzalik.  Elizen arteko biblia   1 Sm 2,10

Ostikoen ondotik, xehaturik, deabrua gostatzen zitzaion urratsari xuxen jarraitzea eta bere abantailetan zuen ez nahastea.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 134. orr.

2 (gauzak ez-abstraktuak)

Haiek egindako zekorra hartu, sutara bota eta errauts bihurtzeraino xehatu zuen.  Jose Antonio Mujika   «Agindutako lurraren bila I», 2002 - 190. orr.

Soroetako zokilak xehatzean, belar mota guztiak eta aleak eta hostoak ikusi behar lirateke.  Xabier Amuriza   «Gauzen izaeraz» - Lukrezio, 2001 - 81. orr.

Uhainek xehatua eta barreatua zuten petrolaki gune guzia.  Herria   2001-02-15

Salbaikeria hasten da xehatzen dituztelarik eremaiten ahal ez dituzten gauzak, zizel-obrak, harri-lanak, pisuegiak direlakotz.  Herria   2003-04-17

Estankoan erositako tabako espainola, kontrabandoan lortutako holandarra piparakoa, eta berak xehatutako beste bat ustez sendagaiak ziren belar izpiak ere tartean zituena.  Josu Landa   «Odolbildua», 2002 - 55. orr.

Gizaseme guztiak ezpataz hil ondoren, hiria xehatu, harrapakinak hartu eta gorpuen gainetik igaro zen hirian zehar.  Elizen arteko biblia   1 M 5,51

Ederra zen lehen lekua baina Turkoek xehatua dute.  Aurelia Arkotxa   «Septentrio», 2001 - 67. orr.

Napoleon-en denboran, gerla izan baitzen gure eskualdean ere, zubia xehatu zuten bainan laster berriz eraiki.  Herria   2003-06-12

Hebron hiriaz eta inguruko herrixkez jabeturik, harresiak xehatu eta su eman zien haren inguruko dorreei.  Elizen arteko biblia   1 M 5,65

Gure lurrak, gure etxeak, gure artaldeak, gure ontasunak zituzten Espainolek xehatzen.  Michel Oronoz   «Oilandoiko ermita», 2001 - 89. orr.

Trein bat burdin-bidetik zeiharka joan da Japonian, zerbait gisaz zalutasun handiegian zoalarik, eta etxe bati kontra xehatu da.  Herria   2005-04-28

Birrindu egingo dut Jainkoaren toki sakratu hau, aldarea xehatu, eta toki honetan bertan Dionisosi eraikiko diot jauretxe bikaina!  Elizen arteko biblia   2 M 14,33

Nire arrazoiei berriz ere entzungor egiten bazien, tripakada pozoitsuak barrenak xehatuko zizkion esperantza geldituko zitzaidan, bederen.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 331. orr.

Gorputza xehatu eta arima suntsitzerainokoa izan liteke torturak torturatuari eragin diezaiokeen kaltea.  Joxerra Garzia   «Itsasoan euri», 2003 - 163. orr.

Kamioiak ez dakit zenbat tona, gorputzak hirurogei kilo; beraz, kamioia osorik eta gorputza xehatua.  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 83. orr.

3 (gauza abstraktuak)

Emaztekia ospakizunaren xehetasun guztiak xehatzen ari zen -non, noiz, nola, zenbat...-.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 323. orr.

Isilaldi luze baten ondoren, hitzak alerik ale xehatzen hasi da agurea, poliki-poliki, esanahia birrinduko balu bezala.  Javi Cillero   «Hollywood eta biok», 1998 - 59. orr.

Zaindariaren hitz idor haiek Joanesen ametsak mila pusketan xehatu zituzten.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 13. orr.

Oihane erail dute, bere bizi grina xehatu dute, eta horretarako errepresio krudela erabili dute.  Berria - Euskal Herria   2004-07-16

Gari aleak bezala xehatzen zituen denboraren izpi guztiak.  Bernardo Atxaga   «Soinujolearen semea», 2003 - 119. orr.

Beste kartzela batera aldatzen zaituzten bakoitzean presoaren ikasbideari lotzen zatzaizkio ostera, errotarri paratu berria bazina bezala, kendutako denboraren aleak moldekaizki xehatzen.  Jokin Urain   «Errotarria», 2006 - 47. orr.

Irakurketa desberdinen arteko muga ez zen jatorrizko hizkuntzarena, nire gaztelaniazko irakurketetan programaren galbaheak xehatzen duena baino.  Anjel Lertxundi   «Mentura dugun artean», 2001 - 181. orr.

4 (jatekoak)

Quenu txerri gibelak xehatzen ari zen.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 82. orr.

Artzain-pastela (shepherd's pie): xehaturiko haragiaz eta patata-pureaz maneaturiko jakia. Gauza ederra zen ikusteko nola pasatzen ziren xehatzeko makinatik haragi puskak, bitan, hirutan, eta nola sartzen zituen haragi masan osagai guztiak, eta nola betetzen zituen hesteak inbutu batez.  Iñaki Mendiguren   «Harry Potter eta sekretuen ganbera» - J.K. Rowling, 2001 - 103. orr.

Biperra ongi xehatu eta emeki erretzen utzi.  Herria   2004-08-12

Barazkiak garbitu, ebaki edo xehatuta (tipula, baratxuria, azenarioa) edo saltsa bihurtuta (tomatea).  Edorta Agirre   «Baietz okerreko bidea aukeratu! », 2006 - 63. orr.

Thermomixa jeneralizatuko da, pixkanaka: osagaiak birrindu, xehatu, irabiatu, nahasi, jo edota emultsionatzeko aukeraz gainera, jakiak berotu edo egosi ahal izango dira bertan.  Edorta Agirre   «Baietz okerreko bidea aukeratu! », 2006 - 50. orr.

Bi urtez harriak xehatu zituen kanpoak: ogi, arto, baratze, mahasti, denak fundituak izan ziren.  Michel Oronoz   «Oilandoiko ermita», 2001 - 21. orr.

Autotik irten eta gauzak miatzen hasi ziren, neska muselinazko zamaua ukitzen, mutila zukugailua konektatu eta XEHATU botoia sakatzen.  Koro Navarro   «Zertaz ari garen maitasunaz ari garenean» - Raymond Carver, 2003 - 16. orr.

5 (da aditz gisa)

Neu naiz gertatzen ari dena edo naizena, neure buruaren betekadaz lehertzen naiz, neure arnasak itolarritzen nau eta mila izpitan xehatzen naiz, listen naiz.  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 132. orr.

6 (era burutua izenondo gisa)

Izotz xehatua eta botila pare bat White Rock.  Lopez de Arana   «Manhattan Transfer» - John Dos Passos, 1999 - 416. orr.

Fabrikek nahi ez zuten, baina etxeetarako nahikoa ona zen, ikatz-kondar xehatua.  Anjel Lertxundi   «Ihes betea», 2006 - 219. orr.

Ahate bat haragi xehatu eta garraztuez betea.  Karlos Zabala   «Mikel Strogoff» - Jules Verne, 2002 - 82. orr.

Okelak eta haragi xehatuak ere baziren, ontzi zabal batzuen hondoan, gantz gatzatuzko puskez inguratuak.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 63. orr.

Gero tea hartuko zuten, eta bina sandwich-triangelu jango zituzten, bezpera gauean geratutako oilasko-hondar xehatuz eginak. bakailao xehatua, edo San Martin de Unxeko ardoa, edo Zubiriko hestebeteak.  Mirentxu Larrañaga   «Hona hemen gu biok» - Dorothy Parker, 2006 - 236. orr.

Hiru sukaldari izerditsu arrautzak, urdaiazpikoa, hanburgesak, patatak eta latako behiki xehatua frijitzen ari ziren.  Lopez de Arana   «Manhattan Transfer» - John Dos Passos, 1999 - 72. orr.

Karibu jaki xehatuz betea zen opila.  Aurelia Arkotxa   «Septentrio», 2001 - 119. orr.

Zerbitzariak plantxan eginiko xerra handi bat eraman zuen, perretxikoz, azenario xehatuz, ilarrez eta patata-purez osatutako guarnizio batez hornitua.  Lopez de Arana   «Manhattan Transfer» - John Dos Passos, 1999 - 392. orr.

Baratzekari xehatuz, garagarrez edo oloz egin nahasketa bat margarina puxka bat astean hiru lau aldiz.  Marzel Etxehandi   «Alemaniara deportatua» - Grégoire Joannateguy, 2003 - 51. orr.

Gure onkailu bakarra "compost" deitzen da: ongarri usteldua eta xehatua da, bizpahiru hilabetez usteltzera utzi ondoan.  Herria   2001-09-20

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

eraso eta xehatu (3)

haragi xehatuaren (3)


xehatx izond adkor zehatza.

Handik goizeko lauretara, zirkinik ttikien eta xehatxenak ere apuntatu, bai haize xafladaren bat balin bada, edo izar-lokaren bat azaldu denentz, laino xumerena ere bai... eta horrela bi ordutik bi ordutara.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 307. orr.


xehatzaile izond xehatzen duena.

Hara nondik ageri den, zeinen xehatzaileak diren menditar zitalduen eskutan jarritako makilak.  Patxi Ezkiaga   «On Kixote Mantxako» - Miguel de Cervantes, 2005 - 50. orr.


xehatze (orobat xehetze g.er.) iz puska xehetan zatitzea, desegitea, birrintzea.

Pirinioetan, euskal zale batzuren jokabidea ez omen da garbiegia izan: bazterren zikintze, gauzen xehatze, mehatxu...  Herria   2004-07-29

Borrokaren bidez herri egiten gaituzten zutoinen xehatze eta birrintze iraunkorra atzeraezina bilakatzea ekidin nahi dugu.  Berria - Euskal Herria   2004-02-24

Quenuk beti leporatu zion osaba Gradelle dendako xehatze mahaiaren gainean hil zela barreiatu izana.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 107. orr.

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

xehatze mahaiaren (3)


xehe (orobat txehe g.er.) 1 izond tamaina, pisu, gorabehera, maila edo garrantzi txikikoa. ant larri.

Gizon zaharrak gomutara dakartza abere larriak eta abere xeheak zaintzen zituztenen arteko liskarrak.  Pablo Sastre   «Eguzkipekoak», 2003 - 59. orr.

Nire eri itsuek arrosarioa ezagutu zuten, zurezko bihi larri eta xeheetan harilkatua.  Aingeru Epaltza   «Mailuaren odola», 2006 - 193. orr.

Lehen gatz larria eta xehea baizik ez genuela, egun Camargue, Maldon, Guèrande eta beste hainbat tokitakoa kontsumitzen dugu.  Edorta Agirre   «Baietz okerreko bidea aukeratu! », 2006 - 38. orr.

Hauts kosmikoa ale xehetan bilduko zen, aleak legarretan, eta aurki harritxo bilakatu, gero harri gero eta koxkorrago, planeta txiki, eta, azkenean, horra hautsak.  Juan Garzia   «Sagua, eulia, eta gizakia» - François Jacob, 2004 - 33. orr.

Tabako xeherako erabiltzen zuen narruzko toxa.  Josu Landa   «Odolbildua», 2002 - 55. orr.

Alga xehetatik oskoldun txikietara.  Juan Garzia   «Sistema periodikoa» - Primo Levi, 1998 - 305. orr.

Legar xeheko hondartzan urak ekarri porroskak, adar mutur, xori eta arrain ustel.  Aurelia Arkotxa   «Septentrio», 2001 - 147. orr.

Haizeak daramatzan harri bikor xehezko harriabar gisako batek.  Josu Zabaleta   «Fantasiazko ipuinak» - Guy de Maupassant, 2000 - 114. orr.

Hareazko geruza bakar bat eta marmol xeheko beste bat bakarrik ematen badira, [...].  Santiago Iruretagoiena   «Arkitekturaz hamar liburuak» - Vitruvio, 2000 - 3310. orr.

Ur-tanta xeheak izozten hasiak baitziren.  Anjel Lertxundi   «Azkenaz beste», 2005 - 141. orr.

Gau grisa zen, elur-ur xehea ari zuen, ziri-ziri.  Mirentxu Larrañaga   «Hona hemen gu biok» - Dorothy Parker, 2006 - 173. orr.

Euri malko xehe eta finez bazterrak astinduz.  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 145. orr.

Arnasari eutsirik, sorbalda jaso zuen, lepoaldea euri xehe sarritik babesteko.  Anjel Lertxundi   «Azkenaz beste», 2005 - 63. orr.

Zirimiri xehe bat ari zen, kasik ikusezina.  Elena Touyarou   «Hautsi da katea» - Toti Mtz. de Lecea, 2004 - 67. orr.

Langar xehe bezain hotza hezurretaraino sartzen zaie.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 178. orr.

Nire hiru besaulki sumatu nituen, puntu xehezko tapizeriaz estaliak.  Josu Zabaleta   «Fantasiazko ipuinak» - Guy de Maupassant, 2000 - 405. orr.

Sagarrondo bi ageri ziren etxetxo zahar baten aurrean, eta itxura kaxkarreko lorategi xehe bat atzean.  Jose Morales   «Arima hilak» - Nikolai Gogol, 1998 - 327. orr.

Etxea txukun edukitzeko eta landareak zaintzeko argibide zehatzak utzi zizkidan Arantxak: guztira, letra xehez idatzitako sei orrialde. ik beherago 5.  Iban Zaldua   «Gezurrak, gezurrak, gezurrak», 2001 - 46. orr.

2 (gauza abstraktuez)

Nahiz ezer ez jakin ardiekin mendian ibiltzeaz edo txahal bati biberoi esnea emateaz, mira sentitzen nuen lan xehe haiekiko.  Bernardo Atxaga   «Soinujolearen semea», 2003 - 64. orr.

Dozena bat estatu-nazio xehe nahiz larri.  Piarres Xarriton   «De re publica edo politikaz», 2003 - 98. orr.

Ez dut testua oroipen xeheekin puztu nahi, ordea.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Nerabearen biluzia», 1999 - 96. orr.

Paueko Casinoan egin den biltzar nagusiaren berri xeheak.  Piarres Xarriton   «De re publica edo politikaz», 2003 - 7. orr.

Hirurehun frankoko gela bat, hamabost franko egunean mantenurako: laurehun eta berrogeita hamar franko geratuko dira arropa garbitzeko, gastu xeheetarako eta zinemarako.  Monika Etxebarria   «Goragalea» - Jean Paul Sartre, 2003 - 276. orr.

Erosketa xehe frangoren pagatzeko baliatzen ahalko den karta.  Herria   2002-11-07

Irri xehe eta bihotz oneko profetaren mendekua ote zen?  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 87. orr.

Gogolek errealitatea itxuragabetzen du etengabe, hiperboleen bidez, gorabehera xeheei eta denetariko bitxikeriei berebiziko pisua emanez.  Jose Morales   «Arima hilak» - Nikolai Gogol, 1998 - 12. orr.

Gorabehera xehe horiek ez baitiote historiari eragiten.  Jon Alonso   «Lisboako Setioaren Historia» - José Saramago, 2000 - 31. orr.

Urteak joan eta urteak etorri berriro koadro berera itzuli eta xehetasunik xeheena aldatzeko gauza zela.  Josu Zabaleta   «Irudia» - Jacques Aumont, 2004 - 289. orr.

Datuak elkarren segidan eman behar dira, garrantzitsuenetik xeheenera.  Iñigo Aranbarri   «Hizlandia», 2006 - 125. orr.

Lakioak eta segadak ipiniz, ehiza xeheari eskopetaz segika, ehiza larria noiz agertuko zelatan.  Karlos Zabala   «Mikel Strogoff» - Jules Verne, 2002 - 57. orr.

Hobenduna beti baitago prest lege-hauste xeheak aitortzeko handiagokoen estali alde.  Koldo Izagirre   «Agirre zaharraren kartzelaldi berriak», 1999 - 7. orr.

3 pertsonez, herriez eta kidekoez mintzatuz, laua edo behe mailakoa dena.

Mendoza, esan bezala, gizon xehea izan da, herrikoa, aukera hori propio egin zuelako.  Berria - Ekonomia   2004-12-29

Hura gizon xehea eta lañoa da eta, gure iduriko, konturatu gabe mintzatu dateke bazterretan.  Piarres Xarriton   «Enkiridion» - Martin Azpilkueta, 2006 - 24. orr.

Emakume xehe, txikitxo eta zatarra bera, jendeak kakanarru deitzen dien horietakoa.  Jose Morales   «Arima hilak» - Nikolai Gogol, 1998 - 326. orr.

Agur, jaun apala, ümila, xehea!  Herria   2001-08-09

Ezin nauk fabrikako langile xehe baten emaztea izan.  Eskarne Mujika   «Atzo» - Agota Kristof, 2004 - 87. orr.

Algortako industrialari xehe batek garajea utzi zigun bertako etxe batean.  Rafa Egiguren   «Mentxakaren aitorpena» - Jose Ramon Goikoetxea, 2006 - 153. orr.

Iruditzen zitzaion Fiodor Fiodorovitx buruiritziegia zela, eta agintari xeheen ohitura guztiak zituela.  Jose Morales   «Arima hilak» - Nikolai Gogol, 1998 - 377. orr.

Napoleonek bazekien bere armadako soldadu xehe hezigabeenek ere erantzuteko moduko nota ari zela jotzen.  Iñaki Mendiguren   «Historiaren azterketa II» - A.J. Toynbee, 2000 - 402. orr.

Hortik aitzinatu da patriarken eta primatuen, artzapezpikuen, apezpikuen bitartez helduz xeheenetaraino, hau da, beste prelatu apaletaraino.  Piarres Xarriton   «Enkiridion» - Martin Azpilkueta, 2006 - 133. orr.

Bada, ikasle hori bezalaxe geratu ziren hasieran hiritar xeheak eta funtzionarioak.  Jose Morales   «Arima hilak» - Nikolai Gogol, 1998 - 276. orr.

Behe mailako jende xehea.  Xabier Kintana   «Alderraien gidaria» - Mose ben Maimon, 2006 - 60. orr.

Zergatik jende xeheak ez du duelorik egiten handikiak bezala?  Juan Martin Elexpuru   «Delituez eta zigorrez» - Cesare Beccaria, 1999 - 45. orr.

Erromes fededun eta fedegabeak, kirolari eta poetak, jende handi eta xeheak, oinazeak edo zorionak bultzaturik.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 121. orr.

Herri xehea, goseak hartaratuta, matxinatu egin zen.  Iñaki Iñurrieta   «Legeen espirituaz II» - Montesquieu, 1999 - 359. orr.

Aitortuko dut beraz gogotik, kontziliotik lekora, Jainkoaren Herria hurbildu zaiola, asko gisatara, herri xeheari eta jende xumeari.  Piarres Xarriton   «De re publica edo politikaz», 2003 - 167. orr.

Herri xehearen eta intelektualen arteko etena amildegi bihurtu zen.  J. Garzia / A. Egaña / J. Sarasua   «Bat-bateko bertsolaritza», 2005 - 22. orr.

Garai hartan irakurtzeko gauza zena ez zen herri xehea, gizartean maila jakin bat zuena baizik.  Koldo Zuazo   «Euskara batua», 2005 - 29. orr.

4 xehetasunez egina edo emana. ik zehatz.

Handik aste gutxira, poliziaren ikerketa xeheari esker, hara non aurkitzen duten orgatxoa.  Antton Olano   «Fidel izan beharraz» - Oscar Wilde, 2000 - 157. orr.

Miaketa xehea egin zen gaztelu abandonatuan.  Josu Zabaleta   «Fantasiazko ipuinak» - Guy de Maupassant, 2000 - 172. orr.

Giza ezagutza osoaren apriorizko analisi xehea.  Ibon Uribarri   «Arrazoimen hutsaren kritika» - Immanuel Kant, 1999 - 38. orr.

Halako organon baten aplikazio xeheak arrazoimen hutsaren sistema bat eraikiko luke.  Ibon Uribarri   «Arrazoimen hutsaren kritika» - Immanuel Kant, 1999 - 38. orr.

Inon diren kalkulurik xeheenak hasi zen egiten hipotesi haren probabilitatea aztertzeko.  Josu Zabaleta   «Fantasiazko ipuinak» - Guy de Maupassant, 2000 - 59. orr.

Bere lagunei azalpen xeheak ematen zizkien gertatzen zitzaionari buruz.  Bernardo Atxaga   «Groenlandiako lezioa», 1998 - 10. orr.

Eraikuntzen deskripzio xeheari esker.  Santiago Iruretagoiena   «Arkitekturaz hamar liburuak» - Vitruvio, 2000 - 200. orr.

Ez dut orduko kronika xeherik egin nahi.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Nerabearen biluzia», 1999 - 89. orr.

Teknologia berrien deskribapen xeheak.  Xabier Olarra   «Antropologo bat Marten» - Oliver Sacks, 2003 - 254. orr.

Entzima horiek katalizaturiko erreakzio kimikoen azterketa zinetiko xeheak.  Juan Garzia   «Sagua, eulia, eta gizakia» - François Jacob, 2004 - 72. orr.

Zenbait fenomeno hartu [...] eta haiek azaltzen saiatzen da, esperimentu xeheen bidez.  Juan Garzia   «Sagua, eulia, eta gizakia» - François Jacob, 2004 - 168. orr.

Garai bakoitzean erabilitako baliabideen katalogo xeheak.  J. Garzia / A. Egaña / J. Sarasua   «Bat-bateko bertsolaritza», 2005 - 202. orr.

Giza harremanen bibisekzio xehe, gordin eta erreala.  Berria - Kultura   2004-12-01

Erretinaren argazki xeheak hartuak zituen hark, operazioa egin eta berehala.  Xabier Olarra   «Antropologo bat Marten» - Oliver Sacks, 2003 - 143. orr.

Aurretik beste batzuk izan omen ziren, jakin nuenez, haien berri xeherik izan ez banuen ere.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Arima enkoniatuak», 2006 - 133. orr.

Lehenbizi elkar ikusi zuteneko aldiaren berri hunkitu eta xehea emanez.  Oskar Arana   «Brooklyngo erokeriak» - Paul Auster, 2006 - 257. orr.

Testu artistikoak beren testuinguru formal eta estilistiko zehatzaren definizio xehe baten bidez interpretatzeko metodologia.  Josu Zabaleta   «Irudia» - Jacques Aumont, 2004 - 108. orr.

Errealitate finago eta aberatsago baten irudikapen xeheagoa ahalbidetzea.  Juan Garzia   «Sagua, eulia, eta gizakia» - François Jacob, 2004 - 183. orr.

Irudi gandutsu bat besterik ez da; beste oroipen batzuk askoz xeheagoak eta jantziagoak izan litezke.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Errekarteko koadernoa», 2001 - 144. orr.

Dupinen iradokizunei jarraituz, aitorpen idatzien azterketa xehe-xehea egin nuen.  Koro Navarro   «Kontakizunak» - Edgar Allan Poe, 2000 - 165. orr.

5 letrez mintzatuz, eskuarki erabiltzen den tamaina eta formakoa. ik minuskula.

Letra larrien ordez letra xeheak erabiltzen hasi zen.  Jon Muñoz   «Loroaren teorema» - Denis Guedj, 2006 - 303. orr.

Ezker Abertzalea, letra larriz edo xehez idatzita egon, ETArekin identifikatzen da, haren oinarria da.  Berria - Euskal Herria   2004-05-20

Karea artez erabiltzea, hozkirik egin ez zezan; w larria, i xehea, bere izenaren letra ederrak, maistra Jonesek testu-liburutzat erabilitako Bibliaren esaldi goibelak.  Anton Garikano   «Maitea» - Toni Morrison, 2004 - 147. orr.

Beti dago Kultura (singularrean eta letra larrian) kulturetan (pluralean eta letra xehean), baina ez dago Kulturarik kulturetan zehar baino.  Askoren artean   «Filosofiako gida», 2004 - 303. orr.

Letra xehea nahita eginiko hautua da.  Iñigo Aranbarri   «Hizlandia», 2006 - 145. orr.

Poztu nintzen aita santua, honela, letra xehez irakurri nuenean.  Iñigo Aranbarri   «Hizlandia», 2006 - 146. orr.

6 diruaz mintzatuz, eguneroko beharretarako esku artean erabiltzen dena.

Diru xehea asti-astiro ateratzen zuen sakelatik, txanpon handien artean galduta balego bezala.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 114. orr.

Nik, burua erabat hustua, ez jakin nor behar nuen deitu; bestalde, ez neukan kartarik ez eta diru xeherik.  Daniel Landart   «Anaiaren azken hitza», 1999 - 16. orr.

Dolar bat baino ez dut diru xehean.  Lopez de Arana   «Manhattan Transfer» - John Dos Passos, 1999 - 379. orr.

-Manouryk diru xehez ordaindu din? -galdetu zion Logrek Clémenceri.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 164. orr.

Ehun liberako billete bat diru xehez aldatzeko eskatu zion osabari.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 73. orr.

Txitxikovek, horrela jantzirik elizako atean aurkitu izan balu, seguraski, txanpon xehe batzuk emango zizkion.  Jose Morales   «Arima hilak» - Nikolai Gogol, 1998 - 174. orr.

Buru-ukaldi batez eskertu nion faborea, eta xeheak itzuli zizkidan leihatila estuko zirritutik.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 300. orr.

Neukan xehe guztia eman nion, eta marmarrean gelditu zitzaidan, "ez al daukak besterik?" egiten zidala gaztelaniaz bere txanoaren leizetik.  Koldo Izagirre   «Sua nahi, Mr. Churchil?», 2005 - 222. orr.

· Kattalin ez da bi soseko xehean eta ez du portuko arrantzontzien erakusteko gogorik.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 152. orr.

Arratseko ogi xerren mozten ari zen blockältester-a ez zen, iduriz, bi soseko xehean eta ez zuen aise jasaiten Joanes han ondoan egoitea.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 156. orr.

7 (adizlagun gisa) ik xeheki.

Euria xehe ari zuen, guztiz bustitzen ari nintzen.  Anjel Lertxundi   «Ihes betea», 2006 - 188. orr.

Murmurioaren hesiak, hasieran xehe, gero zalapartatsu, zerrendak berak ez bezalako muga jartzen du hildakoaren eta nire artean.  Anjel Lertxundi   «Zorion perfektua», 2002 - 14. orr.

Heldu zitzaidala argi-argi belarrietara, parekotasun guztiz zehatzez, Sir Launcelotek hain xehe deskribatu zuen hausturaren eta urraduraren oihartzuna izan zitekeena.  Koro Navarro   «Kontakizunak» - Edgar Allan Poe, 2000 - 51. orr.

Nahiago izan dut, xehe eta zehatz jokatu ordez [...] distantzia hartu, eta ikasle horiei zinemako irudiaz dakiten guztia gogoeta zabalago batean [...] kokatzeko aukera eman.  Josu Zabaleta   «Irudia» - Jacques Aumont, 2004 - 17. orr.

Burutik oinetaraino begiratu zion kondenatuari, arretaz eta xehe.  Jose Morales   «Zazpi urkatuak» - Leonid Nikolaievitx Andreiev, 2006 - 38. orr.

Gero azalduko ditut xeheago.  Xabier Olarra   «Estilo-Ariketak» - Raymond Queneau, 2005 - 11. orr.

Baina gero aztertuko ditugu xeheago, gaiaren beste alderdi batekin duten loturaren ikuspuntutik.  Koro Navarro   «Kontakizunak» - Edgar Allan Poe, 2000 - 163. orr.

Partikula elementalak puntu infinitesimalak lirateke onenean ere, baina prezisio jakin batekin begiratu ezkero; handik gora, prezisio jakin batetik haruntzago, hau da, xehekiago behatu ezkero, lausotu egiten dira, lurrundu.  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 66. orr.

Gozamen estetiko bat dago baserriko gauzen zerrenda zehatz hori egitean, dendari txorrotx batek bere salgaien inbentarioa egingo lukeen bezain xehe.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Errekarteko koadernoa», 2001 - 68. orr.

8 xehe-xehe adlag

Euria ari zuen, xehe-xehe.  Anjel Lertxundi   «Ihes betea», 2006 - 80. orr.

Kafe sendo eta trinkoa prestatzen dute, alea xehe-xehe ehota.  J.M. Olaizola "Txiliku"   «Bizitza eredugarriak», 2006 - 187. orr.

Zeharo nahigabetuta nago, eskuturrak xehe-xehe ebaki balizkidate bezala sentitzen naiz.  Oskar Arana   «Brooklyngo erokeriak» - Paul Auster, 2006 - 342. orr.

Komenigarria litzatekeela bat-bateko bertsolaritzaren baliabide poetikoak xehe-xehe aztertzea, garaien eta bertsolarien arabera.  J. Garzia / A. Egaña / J. Sarasua   «Bat-bateko bertsolaritza», 2005 - 201. orr.

Istorio honetan Arazo jauna aurkeztu zidaten unera iristen naizenean, xehe-xehe emango dizuet gertatu zenaren berri.  Oskar Arana   «Brooklyngo erokeriak» - Paul Auster, 2006 - 114. orr.

Xehe-xehe azaldu nion dena Dussel jaunari.  Josu Zabaleta   «Anne Franken egunkaria» - Anne Frank, 2004 - 80. orr.

Egun osoa idazten eman beharko nuke, den-dena eta xehe-xehe kontatu beharko banizu.  Josu Zabaleta   «Anne Franken egunkaria» - Anne Frank, 2004 - 257. orr.

Haietako batzuk, xehe-xehe aipatu baitzituen, interesgarriak iruditu zitzaizkidan, eta harrigarriak.  Koro Navarro   «Kontakizunak» - Edgar Allan Poe, 2000 - 38. orr.

San Frantziskok, anai Bernardoren bidez Jainkoak egindako guztia xehe-xehe entzun zuenean, eskerrak eman zizkion Jainkoari.  Askoren artean   «Asisko Frantzizko, Asisko Klara», 2002 - 953. orr.

Egunero-egunero, fusila bizkar gainean eman; eta Zirauki eta Mañeru herrietako inguruak miatzen genituen xehe-xehe.  Txillardegi   «Putzu», 1999 - 245. orr.

Xehe-xehe aztertua zuten, bada, zer konplikazio gerta zitezkeen operazioan eta operazioaren ondoren.  Xabier Olarra   «Antropologo bat Marten» - Oliver Sacks, 2003 - 125. orr.

Organismo batetik harturiko gene bat beste batean txertatu, eta xehe-xehe aztertu haren funtzionamendua.  Juan Garzia   «Sagua, eulia, eta gizakia» - François Jacob, 2004 - 56. orr.

Xehe-xehe aztertzen dute aurkitze-prozesua, eta frogatzearen eta gezurtatzearen zoko-mokoak jorratzen.  Juan Garzia   «Sagua, eulia, eta gizakia» - François Jacob, 2004 - 163. orr.

Notarioak xehe-xehe papereratu zuen Garrüzeko kapitainordearen arrangura.  Aingeru Epaltza   «Mailuaren odola», 2006 - 80. orr.

9 xehe-xehea adlag ipar xehe-xehe.

Blockältester-ak emeki emeki, lasaitasun osoz, xehe xehea miatzen zituen.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 155. orr.

Azkenean xehe-xehea jakin nahi izan dut nire baliakizunak zeintzuk ziren.  Jon Muñoz   «Harreman arriskutsuak» - Choderlos de Laclos, 1997 - 440. orr.

Lanean ari ginela, armada guzietako berriak emaiten zizkigun xehe-xehea.  Marzel Etxehandi   «Alemaniara deportatua» - Grégoire Joannateguy, 2003 - 125. orr.

10 xehe-xehe egin (orobat xeha-xeha egin g.er.) erabat xehatu.

Uranioa xehe-xehe egin eta prozesu kimiko batzuen bidez garbitu ostean, itxura solidoa hartzen du berriz.  Berria - Mundua   2006-01-18

Zekorra hartu, sutara bota eta xehe-xehe egiteraino erraustu zuen.  Elizen arteko biblia   Ir 32,20

Haragia jateko, hezurrak xehe-xehe egin eta hegaztiei jaten emateko.  Oskar Arana   «Lotsaizuna» - John Maxwell Coetzee, 2004 - 164. orr.

Egin hartatik puska bat xehe-xehe eta ezarri itun-kutxa aurrean, zurekin elkartuko naizen elkarketa-etxolan.  Elizen arteko biblia   Ir 30,36

Hildakoak sakan eta putzuetatik zehar San Francisco mendiraino garraiatzeak lan handia ematen baitzuen, xehe-xehe eginda iristen ziren.  Jon Alonso   «Lisboako Setioaren Historia» - José Saramago, 2000 - 333. orr.

Xeha-xeha eginda geratu nauk.  Iñaki Iñurrieta   «Kuskue tanden», 2004 - 197. orr.

11 xehe-xeheki adlag

Xinaurriek berek dute urre hori garbitzen zikinkeria guziak xehe-xeheki kenduz.  Aurelia Arkotxa   «Septentrio», 2001 - 79. orr.

Ez dugu Etxauzko bizkondearen izenean egin dutan bidaia, gaur, xehe xeheki, elgarrekin bururaino eremanen.  Michel Oronoz   «Oilandoiko ermita», 2001 - 195. orr.

Jeannettek, artean, bere tragediaren kondaira hitsa azaldu zidan, xehe-xeheki.  Txillardegi   «Labartzari agur», 2005 - 66. orr.

12 xehe-mehe adlag adkor xehe-xehe.

Fray Rogeirok kronista-fama eskuratu zuen Osberno hari egin zion gutunean xehe-mehe kontatzen denaren arabera.  Jon Alonso   «Lisboako Setioaren Historia» - José Saramago, 2000 - 388. orr.

Beñaten baikortasunak kutsatuta, lehengo asteko nire ibileren berri eman nion, xehe-mehe.  Aingeru Epaltza   «Mailuaren odola», 2006 - 128. orr.

Pozoitze lanaren deskripzioa bidali zion, xehe-mehe, etxeko arratoiak akabatzeko ahaleginak balira bezain gordin idatzirik.  J.M. Olaizola "Txiliku"   «Bizitza eredugarriak», 2006 - 164. orr.

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

azterketa xehe (3); diru xehe (4); euri xehe (3); herri xehe (8); herritar xehe (3); jende xehe (22); lan xehe (4); txanpon xehe (4)

xehe aztertu (4); xehe aztertzeko (3); xehe aztertzen (3); xehe bezain (3); xehe egin (9); xehe eginda (5); xehe egiten (3); xehe ematen (4); xehe mehe (4); xehe xehe (71); xehe xehe aztertu (4); xehe xehe aztertzeko (3); xehe xehe egin (9); xehe xehe eginda (5); xehe xehe egiten (3); xehe xehe ematen (4); xehe xehea (14); xehe xeheki (4); xehe xehez (3)

abere xehea (6); azalpen xehea (3); bezain xehea (3); diru xehea (3); euri xehea (9); gizon xehea (3); herri xehea (22); herriko jende xehea (5); jende xehea (44); jende xehea zapaltzen (3)

xehe xehea (14); xehea baizik ez (3)

gauza xeheak (3); herri xeheak (34); jende xeheak (36)

letra xehean (3)

herri xehearekin (4)

herri xehearen (36); herriko jende xehearen (3); jende xehearen (44); jende xehearen alde (6); jende xehearen artean (5); jende xehearen onetan (4)

herri xehearentzat (4); jende xehearentzat (8)

herri xeheari (5); jende xeheari (8)

jende xeheaz (4)

jende xeheen (3)

diru xeherik (4)

letra xehez (5); xehe xehez (3)


xeheka 1 adlag salerosketez mintzatuz, kopuru txikietan. ik txikizka.

Gaiak guk bezala dendan eta xeheka erosten dituztenez, arreta handiz dihardute, iruzurra txertatzeko tartea estu-estua baita.  Edorta Agirre   «Baietz okerreko bidea aukeratu! », 2006 - 126. orr.

Armadarentzat izendaturiko salgai-konboi harez gainera, baziren beste kotxe batzuk ere lepo-hezurreraino gauzez beteak, Baionako merkatari batzuek xeheka saltzeko asmoarekin hara eramanak.  Koro Navarro   «Zalakain abenturazalea» - Pio Baroja, 2006 - 211. orr.

2 xehekako izlag

Datu horien arabera, Bizkaian %12 jaitsi da xehekako merkataritza azken urteotan.  Berria - Ekonomia   2004-07-13

Bazarra lurrinen saltoki gunea zen, handizkakoa nahiz xehekakoa.  Patxi Zubizarreta   «Mirarien kalezuloa» - Nagib Mahfuz, 2006 - 89. orr.

Tokiko merkataritza nekazarien bigarren mailako jarduera zen, eta xehekako salerosketa baino ez zen haietan egiten.  Koro Navarro   «Ekonomiaren globalizazioa» - Jacques Adda, 2004 - 19. orr.

Bizkaiko merkataritza xehekakoak «eskaerari erantzun ezin hobea» eman diezaioke.  Berria - Ekonomia   2004-07-13

3 (izen gisa)

1.200-1.400 milioi artean balio du enpresak eta xehekakoei zuzendua da akzioen %40.  Berria - Ekonomia   2004-04-15

Eguneko datu makroekonomiko garrantzitsua AEBetako xehekakoen salmentena izan zen, martxoan %1,8 hazi baitziren, euroa ahulduz.  Berria - Ekonomia   2004-04-14


xehekatu ik xehakatu.

xehekeria iz funts edo gorabeherarik gabeko xehetasuna. ik huskeria; txikikeria.

Filmeak kitzikagarriagoak ziren beti gero, kankailu hark kontatuta, oharkabean joandako xehekeria guztiak bihurtzen zituen garrantzizko eta durduzagarri.  Koldo Izagirre   «Sua nahi, Mr. Churchil?», 2005 - 112. orr.

Kontratua eta soldata aipatzeak xehekeria barregarria irudi lezake gaurko lan-baldintza negargarriak ezagutu ezean, baina niretzat berriak ziren hitz horiek: kontratua, soldata, eta orobat lanaren munduarekin loturiko guztia.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Arima enkoniatuak», 2006 - 36. orr.

Hona hemen guztiz ezezaguna den xehekeria bat, eta biltzea merezi duena.  Koldo Izagirre   «Idi orgaren karranka» - Victor Hugo, 2002 - 62. orr.

-Zuk badakizu arestian aipatzen nizun profesionaltasun hori bermatzeko edozein gauza, behar dena, egiten dudala eta ez zaidala horretarako xehekerietan erreparatzea gustatzen.  Joxemari Iturralde   «Euliak ez dira argazkietan azaltzen», 2000 - 246. orr.

Esku trebekoa izan arren ez da behargabeko xehekerietan galtzen; [...] guti dira haren funtseko eta irudimen samurreko eskultoreak.  Herria   2002-07-25


xeheketa ik xehaketa.

xeheki (247 agerraldi, 45 liburu eta 146 artikulutan) 1 adlag xehetasunez. ik xehero.

Bere esperientziaren berri eman zidan lañoki eta xeheki.  Daniel Landart   «Anaiaren azken hitza», 1999 - 148. orr.

Bere oroimenak egun harrigarri hartako gertakari guztiak berritzeari ekin zion, xeheki, keinu, isilune eta hitz bakoitza aintzat harturik.  Patxi Zubizarreta   «Mirarien kalezuloa» - Nagib Mahfuz, 2006 - 255. orr.

Kontua da maitasunak eta maiteak asko izan zirela, izugarri, gehiegi, eta den-denak xeheki aipatzea ezinezkoa zaidala.  Bernardo Atxaga   «Groenlandiako lezioa», 1998 - 91. orr.

Kontu horiek aski xeheki azalduko dira, zure interesa bizteko.  Xabier Kintana   «Alderraien gidaria» - Mose ben Maimon, 2006 - 120. orr.

Erabat logikoa zen, bada, xeheki aztertzea han organismo haren genetika- eta enbriologia-alderdiak.  Juan Garzia   «Sagua, eulia, eta gizakia» - François Jacob, 2004 - 81. orr.

Dokumentuak xeheki aztertu edo miatu ondoan, lekukoen erranak entzunik, ararteko ziren gizonek beren erabakia eman zuten.  Angel Aintziburu / Jean Baptiste Etxarren   «Luzaiden gaindi», 2002 - 217. orr.

Beñat Oihartzabal-ek xeheki erran du zertan diren Euskaltzaindiaren lanak.  Herria   2003-05-22

Ez dizkizut xeheki kontatuko Valmont justifikatzen duten egintzak edo arrazoiak.  Jon Muñoz   «Harreman arriskutsuak» - Choderlos de Laclos, 1997 - 451. orr.

Norbaitek bere bizia hola kondatu duela, ahal bezain xeheki eta xintxoki.  Janbattitt Dirassar   «Bihotzeko mina», 1997 - 85. orr.

Kontsumitzaileak segurtamena badu bio ekoizpenak onak direla, xeheki kontrolatuak direlako urte guziez.  Herria   2001-09-20

Hemen ez dugu mito hori xeheki kritikatzeko lekurik, eta ez da, gainera, hau lekua.  Josu Zabaleta   «Irudia» - Jacques Aumont, 2004 - 273. orr.

Oinazeari eta plazerrari, orori nengoen xeheki so, Lakarko inguruak, beti xixpa besaburuan eramaki, egunero xeheki begiratzeko agindu ziguten.  Jon Muñoz   «Harreman arriskutsuak» - Choderlos de Laclos, 1997 - 253. orr.

Bi ordu luzez elkarren berri trukatu genuen xeheki.  Txillardegi   «Labartzari agur», 2005 - 65. orr.

Hatzak eta aztarnak xeheki garbiturik han berean abandonatu zuen emazte apurtua.  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 33. orr.

Ikus dezagun xehekiago.  Herria   2003-01-21

Hanna desgogara baina dexente mintzo da hartaz, nahiz eta niri, zenbat eta xehekiago jardun, hainbat eta gutxiago interesatzen zaidan.  Joxe Austin Arrieta   «Homo Faber» - Max Frisch, 2001 - 217. orr.

Partikula elementalak puntu infinitesimalak lirateke onenean ere, baina prezisio jakin batekin begiratu ezkero; handik gora, prezisio jakin batetik haruntzago, hau da, xehekiago behatu ezkero, lausotu egiten dira, lurrundu.  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 66. orr.

Gobernuak bere xedeak xehekixago agertu ditu erretreten auzi guziz minbera horri buruz.  Herria   2003-05-15

· Tristura oinazegarria xeheki printzatu zitzaion barrenean, harritzar leun artean jausi izango balitz bezala.  Mirentxu Larrañaga   «Hona hemen gu biok» - Dorothy Parker, 2006 - 181. orr.

2 xehe-xeheki

Xinaurriek berek dute urre hori garbitzen zikinkeria guziak xehe-xeheki kenduz.  Aurelia Arkotxa   «Septentrio», 2001 - 79. orr.

Ez dugu Etxauzko bizkondearen izenean egin dutan bidaia, gaur, xehe xeheki, elgarrekin bururaino eremanen.  Michel Oronoz   «Oilandoiko ermita», 2001 - 195. orr.

Jeannettek, artean, bere tragediaren kondaira hitsa azaldu zidan, xehe-xeheki.  Txillardegi   «Labartzari agur», 2005 - 66. orr.


xehela iz ipar kereta.

Eskolako lanetan hasi aitzin, ardiak deizten genituen; batek kortean begiratzen zituen, xehela zabal eta herts, beste batek ileetarik tinkatzen, beste bi kuxkurturik lurrean, kotxua ardien zangopean pausaturik, ari zirela zirrizti-zarrazta melodikoan deizten.  Itxaro Borda   «%100 basque», 2001 - 22. orr.

Jadanik xehela pasaia baten galdea egina zuten jende hauek.  Herria   2005-08-04

Kamioiak pasatzeko, egunaren barnean harrobiko xehelak zabal-zabalik zeuden; gauez, aldiz, kateez hertsiak eta hurbiletik begiratuak.  Itxaro Borda   «Hiruko», 2003 - 30. orr.


xeheria iz gauza xehen multzoa. ik xeheteria 2.

Elkarte horrek jakin arazten du helduden 19 an larunbatarekin ateak zabalik izanen dituela egun guzian beztitzeko, oinetako, xeheria eta bertzerik salment merkerik, miseriaren soleitzeko duen proiektuaren laguntzeko, goizeko 9 etarik aratseko 6 ak arte.  Herria   2003-04-10


xehero (44 agerraldi, 9 liburutan) 1 adlag xeheki.

Horratx gure alderdiotako ikazkinen irudia xehero azaldurik.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 166. orr.

Gero pistola aztertu zuen, xehero, aditu baten pareko mugimenduez.  Xabier Olarra   «Azken hitzordua» - Sandor Marai, 2003 - 74. orr.

Pasabide zuri eta gangadunetan, ikasgeletan, jantokian, lotokietan, alde guztietan, dena xehero antolatua zegoen.  Xabier Olarra   «Azken hitzordua» - Sandor Marai, 2003 - 38. orr.

Osabak historia haren gorabehera printzipalak kontatu zizkidan, ez xehero baina laburzkiro.  Joan Mari Irigoien   «Lur bat haratago», 2000 - 262. orr.

Liburu eder baterako emanen lizuke gaiak, xehero hasiz gero.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 57. orr.

Ezin dut xeheroago adierazi.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 259. orr.

2 xehero-xehero

Gizon hark xehero-xehero zekizkien gu Okhranako funtzionarioon berezitasun guztiak.  Matías Múgica   «Hiltzaile baten aitormena» - Joseph Roth, 2004 - 82. orr.

Gizakiaren eta gizartearen ankerkeria eta oinazea xehero-xehero erakusten ditu: politikak apurturiko adiskidetasuna, senide harremanen goibela, [...].  Markos Zapiain   «Errua eta maitasuna», 2002 - 99. orr.


xehetarzun ik xehetasun.

xehetasun (orobat xehatasun g.er.) 1 iz zerbaiten berri jakiten laguntzen duten alde xeheetako bakoitza.

Gainerako biografoek ez dute xehetasun hau ezagutzen.  Askoren artean   «Asisko Frantzizko, Asisko Klara», 2002 - 806. orr.

Xehetasun horiek deszifratzeko premia larriagoa dut orain huskeriak zirelakoan arbuiatu nituenean baino.  Joseba Urteaga   «Lekua» - Annie Ernaux, 2003 - 50. orr.

-Kontatu behar ez niakeen xehetasun bat emango diat, dena dela.  Txillardegi   «Putzu», 1999 - 94. orr.

Kroniketan nahiko oharkabe igaro zen xehetasun bat nabarmendu nahi dut hemen, bera izan baitzen populazioaren erreakzioa ahalbidetu zuen giltza.  Txema Ramirez de la Piscina   «Ikus gaitzazuen», 2004 - 39. orr.

Harri hura zuriegia zela pentsatu nuen, eta bi umeek errazegi mugitzen zutela alde batetik bestera, baina ez nion xehetasunari aparteko garrantzirik eman.  Bernardo Atxaga   «Soinujolearen semea», 2003 - 202. orr.

Hoteleko idazkariak izen-deiturak eta bertze hainbat xehetasun galdegin zizkion, ez baitzuten nehor atxikitzen nortasunari buruzko xehetasunik hartu gabe.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 69. orr.

Weinberg doktoreak ez zuen xehetasun askorik eman.  Oskar Arana   «Brooklyngo erokeriak» - Paul Auster, 2006 - 17. orr.

Laburtasunaren amoreagatik, xehetasun asko bazterrera utziko ditut.  Askoren artean   «Asisko Frantzizko, Asisko Klara», 2002 - 436. orr.

Bereizmenaren baitan dago mikroskopioak xehetasunak jasotzea.  Juan Garzia   «Sagua, eulia, eta gizakia» - François Jacob, 2004 - 192. orr.

Hainbat xehetasun eta bitxikeria kontatu zidan gero.  Anjel Lertxundi   «Azkenaz beste», 2005 - 8. orr.

Prozesuaren xehetasunak jakiteko.  Joan Mari Irigoien   «Ipuin batean bezala», 2002 - 183. orr.

Hiru-lau telefono dei aski izan nituen istripuaren xehetasunak eskuratzeko.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 196. orr.

Gogoan zituen Gasteizko hilerriko fusilamenduko xehetasunak.  Juan Luis Zabala   «Agur, Euzkadi», 2000 - 10. orr.

Webgunean ere txapelketari buruzko informazio eguneratua emango du (taldeei buruzko xehetasunak, emaitzak, kronikak, txapelketako argazkiak...).  Berria - Kirola   2006-01-08

Xehetasunak ahoz aho zebiltzan.  Aingeru Epaltza   «Mailuaren odola», 2006 - 176. orr.

Orain arte aipatu ditugu Huarte kalonjeak idatzi xehetasunak.  Angel Aintziburu / Jean Baptiste Etxarren   «Luzaiden gaindi», 2002 - 210. orr.

Izen emaitea eta xehetasunak: 06 08 63 05 12.  Joan Mari Irigoien   «Lur bat haratago», 2000 - 529. orr.

Programa osoa xehetasun guztiekin zeukan gogoan.  Xabier Olarra   «Antropologo bat Marten» - Oliver Sacks, 2003 - 64. orr.

Xehetasun guztiak nahi nituen, eta Aintzanek ez zuen oztoporik jarri.  Iban Zaldua   «Etorkizuna», 2005 - 65. orr.

-Konta iezazkizadu xehetasun guzti-guztiak.  Joanes Urkixo   «Gerlari zuria», 2004 - 120. orr.

Txundituegi geratu baitzen eta ez baitzuen estutu nahi izan xehetasun gehiago eman ziezazkion.  Oskar Arana   «Brooklyngo erokeriak» - Paul Auster, 2006 - 89. orr.

-Agian xehetasun gehiegirekin ari nauk kontatzen -esaten du desenkusatuz-.  Xabier Olarra   «Azken hitzordua» - Sandor Marai, 2003 - 181. orr.

Ez zekien asko Harryk Tomek emanak zizkidala jada xehetasun mordo bat, baina ez neukan asmorik berari ezer esateko.  Oskar Arana   «Brooklyngo erokeriak» - Paul Auster, 2006 - 142. orr.

Ehun urteren buruan, xehetasunak berreskuraezinak dira, baina ez da zaila barruntatzen zer gertatu zen.  Juan Garzia   «Ipuin hautatuak» - Jorge Luis Borges, 1998 - 78. orr.

Oso gauza gutxitzat daukat hori, huskeriak eta xehetasunak baizik ez baitira.  Bernardo Atxaga   «Groenlandiako lezioa», 1998 - 159. orr.

Autista askoren ezaugarria da xehetasunei josita gelditzea, osoago edo zabalagoko zerbaiten parte ez balira bezala.  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 193. orr.

Ez zaitut xehetasunekin gogaituko.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Arima enkoniatuak», 2006 - 16. orr.

Dena dela, xehetasunetan sartu aurretik, gauzak garbi uztea izango litzateke egokiena.  Migel Angel Mintegi   «Denak du bere prezioa», 2002 - 139. orr.

Hona zergatik hasia naizen Luzaide, gure herri maitearen historian gaindi xehetasun biltzen.  Angel Aintziburu / Jean Baptiste Etxarren   «Luzaiden gaindi», 2002 - 5. orr.

Inork ez zuen, halere, pertsonei buruzko xehetasunik batere ematen.  Txillardegi   «Putzu», 1999 - 230. orr.

2 (izenondo eta izenlagunekin)

Xehetasun adierazgarri hau ez dator Zelanoren testuan.  Askoren artean   «Asisko Frantzizko, Asisko Klara», 2002 - 847. orr.

Argiak eta denboraren joanak argazkietako aurpegien xehetasun bereizgarri zehatzak higatzen dituzte.  Xabier Olarra   «Azken hitzordua» - Sandor Marai, 2003 - 22. orr.

Ezin daiteke hemen xehetasun zehatzagoetan sartu, luzeegi joango litzateke eta.  Josu Zabaleta   «Irudia» - Jacques Aumont, 2004 - 125. orr.

Arrazoia, noski -xehetasun baldarrenetik sotilen direnetaraino- leku jakin bakoitzeko ideologia nagusian bilatu behar da.  Bernardo Atxaga   «Groenlandiako lezioa», 1998 - 68. orr.

Xehetasun berri jakingarririk ere ekarri du espediente aurkitu berriak.  Berria - Harian   2005-08-13

Xehetasun zirtzil bat baizik ez, beharbada, baina aspalditik jabetua da Fernan negozio honetan xehetasunek duten muntaz.  Aingeru Epaltza   «Lasto sua», 2005 - 74. orr.

Ez pentsa xehetasun atseginak edo anekdotikoak ahantzirik zeudenik.  Monika Etxebarria   «Goragalea» - Jean Paul Sartre, 2003 - 239. orr.

Artearen historiatik marrazketaren xehetasun teknikoetaraino hedatzen ziren haren ezagupenak.  Xabier Olarra   «Antropologo bat Marten» - Oliver Sacks, 2003 - 206. orr.

Ez gara hemen xehetasun aspergarrietan luzatuko.  Karlos Linazasoro   «Ez balego beste mundurik», 2000 - 63. orr.

Erasmo "eskolastikaren xehetasun lehor eta antzuen" bidetik apartatu zen.  Anjel Lertxundi   «Mentura dugun artean», 2001 - 160. orr.

Mariak xehetasun lazgarriak eman ditu.  Xabier Etxabe   «Lurtarra da begiratua», 2004 - 197. orr.

Ehorzketaren inguruko xehetasun makabro-barregarrietan luzatu nintzen. Xehetasun txiki horrek asko harritu ninduen. Xehetasun bakar bat kontatuko dut.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 103. orr.

Behin eta berriz errepikatzen baitira xehetasun bakar bat ere aldatu gabe.  Xabier Olarra   «Antropologo bat Marten» - Oliver Sacks, 2003 - 177. orr.

Bekadunaren lekukotasuna argi baino argiagoa izan da eta xehetasunik lizunena ere zehaztasunez azaldu du.  Patxi Zubizarreta   «Jeans-ak hozkailuan», 2000 - 148. orr.

Xehetasunik ñimiñoenak ere bazekizkien.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 327. orr.

3 (kontagaitz gisa)

Begiaren behaketa-eremu onenean dagoen kono-ikusmenak xehetasun handia ematen du.  Irene Aldasoro   «Giza gorputza lanean» - John Lenihan, 2006 - 95. orr.

Xehetasun handiz kontatu baitzigun nola Prévani men egin zion, eta bien artean gertatuak oro.  Jon Muñoz   «Harreman arriskutsuak» - Choderlos de Laclos, 1997 - 223. orr.

Talmudaren bigarren eranskina, lehen zatia edo Mishnah xehetasun handiz komentatzen duena, eta, hori bezalaxe, ahozko legeari dagokiona.  Koro Navarro   «Zortzi kontakizun» - Isaac B. Singer, 2002 - 221. orr.

Harrigarri zitzaidan zeinen bizi gordetzen zuen gertaeraren oroitzapena -xehetasun handiz agertzen zitzaion, nonbait, gogoan- eta zeinen aldagaitza zen.  Xabier Olarra   «Antropologo bat Marten» - Oliver Sacks, 2003 - 272. orr.

Eginahal guztian saiatzen zen alegiazko errealitate hura xehetasun osoz azaltzen.  Ander Irizar   «Eszterren ondarea» - Sandor Marai, 2003 - 17. orr.

Begirada urrunean galdurik, xehetasun ikaragarriz ikusten zituen irudiei begira.  Joxean Agirre   «Romain zen bere izena», 2003 - 50. orr.

Eskolan "marrazkilaria" esaten zioten, eta marrazkiak ez ziren haurrenen tankerakoak izaten, inola ere: xehetasun izugarriz papereratzen zituen San Paulo katedrala, Tower Bridge eta Londresko beste leku nabarmenen batzuk.  Xabier Olarra   «Antropologo bat Marten» - Oliver Sacks, 2003 - 198. orr.

Luze eta zabal jardun liteke gai hauetaz baina xehetasun handitan sartu gabe ere esan dezakegu gauzak ez zirela horrela.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Errekarteko koadernoa», 2001 - 76. orr.

John White-k (1957) xehetasun handiko historia bat argitaratu zuen Berpizkundeko perspektiba linealaz ez ezik, baita berak perspektiba "sintetikoa" deitzen duenaz ere.  Josu Zabaleta   «Irudia» - Jacques Aumont, 2004 - 204. orr.

Xehetasun handi barik kontatu zion ordura arte pentsatuta zeukana.  Josu Landa   «Odolbildua», 2002 - 102. orr.

Gaiaren berezko zailtasuna, xehetasuna eta sakontasuna.  Xabier Kintana   «Alderraien gidaria» - Mose ben Maimon, 2006 - 87. orr.

4 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa)

Xehetasun mota horretan nabaritzen da desordena jabetzen hasia dela zeure bizitzaz.  Joseba Urteaga   «Gertakizuna» - Annie Ernaux, 2003 - 25. orr.

Gu baldin bagara, eta ez xehetasun multzo bat.  Josu Zabaleta   «Gerrako pilotu» - Antoine Saint-Exupéry, 2003 - 32. orr.

Autokarretan baziren bideko argitasun emaile erneak, bakoitxaren bihotz-gogoak prestatzea gatik xehetasun eta xede emaile.  Herria   2002-07-18

Xehetasun eta izen emaite: Donibane Garaziko turismo bulegoa.  Herria   2002-07-18

5 (hitz elkartuetan bigarren osagai gisa)

Bezero asko zituen -liluragarria da aditzea zer-nolako ukimen-xehetasunez deskribatzen dituen-.  Xabier Olarra   «Antropologo bat Marten» - Oliver Sacks, 2003 - 122. orr.

Baldintza-Xehetasunak: "gazte enplegu" moduan denbora osoko kontratua.  Herria   2001-05-10

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 4 aldiz agertzen direnak)

ainitz xehetasun (6); asko xehetasun (4); azken xehetasun (6); beste xehetasun batzuk (8); gaineko xehetasun (8); inguruko xehetasun (12); inguruko xehetasun guztiak (5)

xehetasun asko (21); xehetasun asko eman (5); xehetasun askorik (4); xehetasun bakar (7); xehetasun bakar bat (6); xehetasun balios (4); xehetasun berri (4)

xehetasun eman (8); xehetasun emanez (4); xehetasun frango (6); xehetasun gehiago (119); xehetasun gehiago agertuko (4); xehetasun gehiago eman (18); xehetasun gehiago emanen (4); xehetasun gehiago nahi (8); xehetasun gehiago ukaiteko (7); xehetasun gehiago ukanen (7); xehetasun gehiagoren ukaiteko (5); xehetasun gehiagorentzat (52); xehetasun gehiagorentzat deitu (14); xehetasun gehiagorik (4); xehetasun guti (4); xehetasun gutxi (7); xehetasun guziak (51); xehetasun guzien (6); xehetasun guzien emaiteko (5); xehetasun guzientzat (5); xehetasun guzietan (8); xehetasun guzti (7); xehetasun guzti guztiak (5); xehetasun guztiak (90); xehetasun guztiekin (35); xehetasun guztiekin kontatu (5); xehetasun guztien (7); xehetasun guztien berri (4); xehetasun guztiez (9); xehetasun handirik (12); xehetasun handiz (19); xehetasun horiek guztiak (4)

xehetasun oro (4); xehetasun osoz (9); xehetasun teknikoak (4); xehetasun ttipi (4); xehetasun txiki (13); xehetasun txiki bat (4); xehetasun txikiak (5)

xehetasun ugari (6); xehetasun zenbait (7)

inguruko xehetasunak (24); zenbait xehetasun (19); zernahi xehetasun (8)

xehetasunak azaldu (6); xehetasunak bildu (5); xehetasunak eman (28); xehetasunak eman zituen (11); xehetasunak emanen (10); xehetasunak emango (4); xehetasunak emateko (7); xehetasunak ematen (6); xehetasunak ere eman (4); xehetasunak eskatu (8); xehetasunak eskatzen (6); xehetasunak geroxago (15); xehetasunak helduden astean (6); xehetasunak jakin (5)

xehetasunen arabera (4); xehetasunen bat (9); xehetasunen berri (4); xehetasunen ukaiteko (4)

xehetasunentzat deitu (6)

xehetasunetan sartu (26); xehetasunetan sartu gabe (22); xehetasunetan sartuko (10); xehetasunetan sartzea (6); xehetasunetan sartzen (5)

imiñ inguruko xehetasunik (7); inguruko xehetasunik eman (4); inolako xehetasunik (5); oenak ere (4); xehetasunik ñ xehetasunik eman (26); xehetasunik ez (18); xehetasunik gabe (9); xehetasunik jakin nahi (4); xehetasunik txikiena (7); xehetasunik txikiena ere (5); xehetasunik txikienak ere (4)


xehetatu, xeheta, xehetatzen du ad xehatu.

Janariak erabat birrindu egin behar du, xehetatu, urdailera baino lehenago eta han berriro eragabetu.  Joan Mari Lekuona   «Mistika liburuak» - Eckhart-Tauler, 1997 - 107. orr.


xeheteria 1 iz xehetasuna.

Haren bulego-ganbarako leiho bat erdikala, ala biak zabalik, zer axola zuen holako xeheteriez Uztaritzeko jakintsunak?  Herria   2001-10-04

2 gauza xehen multzoa. ik xeheria.

Eta horra Jugoslavia Titorekin, inguruko herri xeheteria bat batasun hortan zerbait gisaz elgarri lotu zituena.  Herria   2001-11-15


xehetto izond adkor xehea.

Bazkari denboran ere maiz arrabotean zirelarik xehetto batzu beren baitezpadako errabia erakusten zutelarik pilotarientzat.  Herria   2004-09-30


xehetu ik xehatu.

xehetze ik xehatze.

xeka ik xerka.

xekatu ik xerkatu.

xekatze ik xerkatze.

xeke1 (orobat jeke g.er. eta xeik g.er.) iz arabiar buruzagia.

Hamas Erresistentzia Islamikorako Mugimenduko sortzaile eta buruzagi espiritual Ahmed Jassin xekearen hilketa «aurki eta gogor» mendekatuko dutela.  Berria - Mundua   2004-03-23

Goizean Mohamed Bakr al-Ulum xekearekin eta Mohamed Said al-Hakim aiatolarekin bildu ziren.  Berria - Mundua   2004-03-07

Goiz batean xekeari eskuan muin egin, zaldi gainera igo, jauregiko bidea hartu eta pasharen aurrera aurkeztu zen.  Fernando Rey   «Ararat mendiaren sumina» - Yasar Kemal, 2003 - 118. orr.

Xekea Almaza Al Thania meskitako imama zen.  Berria - Mundua   2004-06-15

"Profetaren zerbitzari handia," esan zion Txibuk Inperialeko Xeikak Armada Garaitezineko Mamuxari, "zenbat soldadu garaitezin dauzkagu armetan?".  Xabier Olarra   «Deabruaren hiztegia» - Ambroise Bierce, 2001 - 256. orr.

Ez zuen berriz Ahmet ikusiko gogor saiatuta ere, ezta bere aitak, shah edo sultanek edo karabanen xekeak horretarako baimena emanik ere.  Fernando Rey   «Ararat mendiaren sumina» - Yasar Kemal, 2003 - 45. orr.

Alderdi hartan ez zegoen inor ere xekearen zigiluari kontra egiten zionik, haren aurrean makurtzen ez zenik.  Fernando Rey   «Ararat mendiaren sumina» - Yasar Kemal, 2003 - 72. orr.

Ezin du inork deus egin, ezta xekeak ere.  Fernando Rey   «Ararat mendiaren sumina» - Yasar Kemal, 2003 - 79. orr.

Hala bada, dibanak hustu egin ziren eta, gauerdirako, hiru pertsona besterik ez zen geratzen: Kirxa nagusia, Sanker zerbitzaria eta Darruitx xekea.  Patxi Zubizarreta   «Mirarien kalezuloa» - Nagib Mahfuz, 2006 - 29. orr.

-Oraintxe konponduko dizut hori auzuneko xekearekin.  Patxi Zubizarreta   «Mirarien kalezuloa» - Nagib Mahfuz, 2006 - 199. orr.

-Egin otoitz ene alde, xeke jauna.  Patxi Zubizarreta   «Mirarien kalezuloa» - Nagib Mahfuz, 2006 - 200. orr.

Xekeak bere bizarra laztandu eta gogoeta sakonean murgildu zen.  Fernando Rey   «Ararat mendiaren sumina» - Yasar Kemal, 2003 - 69. orr.


xeke2 ik txeke.

xekel iz Israelgo estatuko dirua.

Irabazleek 220.000 xekel jasotzen dituzte, hots, 39.800 euro inguru.  Berria - Kultura   2004-07-09


xelai ik zelai.

xelebre 1 izond/iz adkor bitxia. (pertsonez mintzatuz)

Ez diat sekula horrelako gizon xelebrerik ezagutu.  Koro Navarro   «Artistakume baten erretratua» - Dylan Thomas, 1999 - 172. orr.

-Ondoan tipo xelebre bat neukan.  Xabier Olarra   «Estilo-Ariketak» - Raymond Queneau, 2005 - 255. orr.

Bazen bentan bildutakoen artean baserritar xelebre bat, kontu-kontari hasi zena.  Koro Navarro   «Zalakain abenturazalea» - Pio Baroja, 2006 - 137. orr.

Ingeles xelebre bat tematu zuan hori kalkulatzen.  Jon Muñoz   «Loroaren teorema» - Denis Guedj, 2006 - 480. orr.

Ezkerretara auzokide handi, mehar eta xelebre samarra neukan, etengabe zerbait marmarka eta gorputzaren goi aldea aurrera eta atzera balantzaka zerabilena.  Urtzi Urrutikoetxea   «Zoririk ez» - Imre Kertész, 2003 - 132. orr.

Goizuetako Txapomordan xaharturik ezagutu nuen Xantux mutilxar xelebre hura datorkit gogora.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 224. orr.

-Esan zidaten etxekoek, bai, mutil-zahar xelebre-xelebre bat bizi zela hor, bakar-bakarrik.  Joxean Sagaztizabal   «Kutsidazu bidea Ixabel», 2003 - 74. orr.

-Zu bai xelebrea, Jimmy.  Lopez de Arana   «Manhattan Transfer» - John Dos Passos, 1999 - 190. orr.

Xelebrea zela oso Amuña, eta laurogei urte beteta ere aurresku txapelketak irabazia zela.  Xabier Etxabe   «Lurtarra da begiratua», 2004 - 81. orr.

Xelebreak dira, gero, gizakiak!  Joxe Austin Arrieta   «Homo Faber» - Max Frisch, 2001 - 62. orr.

Xelebre samarra koronela!  Jose Morales   «Arima hilak» - Nikolai Gogol, 1998 - 426. orr.

Ospitaleko praktikanteen artean baziren batzuk xelebre askoak.  Josu Zabaleta   «Jakintzaren arbola» - Pio Baroja, 2006 - 80. orr.

Ni xelebre bat baino ez naiz, gizona, xelebre koloretsu txiki bat, eta ez naiz hemengoa.  Oskar Arana   «Brooklyngo erokeriak» - Paul Auster, 2006 - 258. orr.

Sabethek xelebretzat hartu ninduen.  Joxe Austin Arrieta   «Homo Faber» - Max Frisch, 2001 - 111. orr.

1a (pertsonez mintzatuz izen gisa)

Gorotz harrotzailea, herriko xelebre gixajoren bat izaten zen jeneralean.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 300. orr.

Kasualitatez heldu zitzaidanan Heiligenstadt-eko liburuzale baten izena, xelebre bat, erdi piltzarketari, erdi bildumagile.  Anton Garikano   «Bederatzietatik bederatzietara» - Leo Perutz, 2003 - 90. orr.

Labur esanda, inguruetako xelebre guztiak hurbildu zitzaizkidan, hala marihuana-erretzaileak nola burutik nahastutakoak edo salgai zeuden aldizkarietan orripasa bat egiten uzteko eskatzen zidaten eskale edo eskaleondoak.  Bernardo Atxaga   «Lekuak», 2005 - 237. orr.

Xelebreren bat, pentsatu zuen errabinoak.  Koro Navarro   «Zortzi kontakizun» - Isaac B. Singer, 2002 - 172. orr.

2 (gauzez mintzatuz)

Gure mundu xelebre honetan.  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 257. orr.

Aurpegi xelebrea zeukan.  Urtzi Urrutikoetxea   «Zoririk ez» - Imre Kertész, 2003 - 109. orr.

Leku xelebreak daude Buchenwalden.  Urtzi Urrutikoetxea   «Zoririk ez» - Imre Kertész, 2003 - 203. orr.

Kontu xelebrea da.  Berria - Kirola   2006-05-06

Honetan, gauza xelebre bat gertatu zen.  Bernardo Atxaga   «Groenlandiako lezioa», 1998 - 131. orr.

Hizketa xelebrea du (kapitalekoa izan...), erremerre eta guzti.  Xabier Etxabe   «Lurtarra da begiratua», 2004 - 147. orr.

Aitaren krisi hartatik aste pare batera-edo, pasadizo xelebrea gertatu zitzaidan.  Joan Mari Irigoien   «Odolean neraman», 2004 - 124. orr.

-Aizue, bai gertaera xelebrea ikusi dudana gaur goizean -esan zuen Albertek.  Xabier Olarra   «Estilo-Ariketak» - Raymond Queneau, 2005 - 253. orr.

Apustu xelebre bat izan zen 1924. urteko otsailaren 17an, arratsaldez, "Beote" baserriaren inguruan.  Xabier Etxabe   «Lurtarra da begiratua», 2004 - 35. orr.

Eta gero itxurakeria xelebre hori, aldi berean pedantea eta xarmagarria.  Monika Etxebarria   «Goragalea» - Jean Paul Sartre, 2003 - 231. orr.

-Aitzakia xelebrea, ezin uka.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 95. orr.

Bururako itxura xelebreko txapel astun samar bat aurkitu nuen.  Urtzi Urrutikoetxea   «Zoririk ez» - Imre Kertész, 2003 - 241. orr.

Non dago hitz xelebre hori asmatu duenaren sena?  Koldo Zuazo   «Euskararen sendabelarrak», 2000 - 139. orr.

Rakelek horrela antolatzen du bere informazio sentimentala, esaldi itxuraz xelebre batzuen inguruan.  Patxi Zubizarreta   «Jeans-ak hozkailuan», 2000 - 217. orr.

Delfin izen xelebreko diziplina-burua "Flipper" bilakatu zen nire bitartez.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 183. orr.

Luzea, iharra, lepo xelebrekoa.  Xabier Olarra   «Estilo-Ariketak» - Raymond Queneau, 2005 - 255. orr.

Horregatik da bizia hain gauza bitxia eta arraroa, auskalokoa eta parte xelebrekoa, eta zulatu ezina, eta ulertezina.  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 265. orr.

Tomek atsegin zuen Harryrekin hitz egitea, hain baitzen xelebrea eta tolesgabea.  Oskar Arana   «Brooklyngo erokeriak» - Paul Auster, 2006 - 37. orr.

Xelebrea zen kamisoiaz eta bataz jantzita han kanpoan ibiltzea.  Koro Navarro   «Zertaz ari garen maitasunaz ari garenean» - Raymond Carver, 2003 - 45. orr.

-Bai xelebrea eguraldia! -esan zuen ondoko agure batek.  Lopez de Arana   «Manhattan Transfer» - John Dos Passos, 1999 - 288. orr.

Olibondo bat hemen, beste bat han... xelebrea benetan.  Iban Zaldua   «Itzalak», 2004 - 107. orr.

Biak mozorrotuko ziren eta ikaragarri broma xelebrea egingo zieten arizmenditarrei.  Koro Navarro   «Zalakain abenturazalea» - Pio Baroja, 2006 - 112. orr.

3 (adizlagun gisa)

Charly xelebre zegoen, atorra lepoduna eta zapata abantzu estandarrak jantzita.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 237. orr.

Gizon hura oso xelebre portatu zen. Arestian, Achille jauna xelebre sentitzen zen, bakar-bakarrik zegoela iruditzen zitzaion.  Anton Garikano   «Bederatzietatik bederatzietara» - Leo Perutz, 2003 - 17. orr.

Badakit, arrats hartan, neskaren iritzira, inoiz baino alaiago aritu nintzela, xelebre oso.  Joxe Austin Arrieta   «Homo Faber» - Max Frisch, 2001 - 184. orr.

4 (-en atzizkiaren eskuinean izen gisa)

Honako hau ere, bere xelebrean, elkarrizketa bat da.  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 73. orr.

5 (hitz elkartuetan)

Matxin Labaien gizon xahartu, begi-urdin, kaskasoil bat zen, xelebre fama zeukana Tolosan.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Nerabearen biluzia», 1999 - 67. orr.

Xelebre, paranoiko, maltzur eta enigmatiko fama du.  Berria - Mundua   2004-07-09

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

ateraldi xelebre (3); gazte xelebre (3); hire ideia xelebre (20); hitz xelebre (3); ideia xelebre (24); ideia xelebre horiekin (20); jarrera xelebre (4); kontu xelebre (3); pasadizo xelebre (3); tipo xelebre (4)

xelebre samarra (7)

zahar xelebre (3)

gauza xelebrea (6); gizon xelebrea (3); itxura xelebrea (10); itxura xelebrea ematen (4); izen xelebrea (4); kontu xelebrea (4); modu xelebrea (4); tipo xelebrea (3)

xelebrea benetan (3); xelebrea iruditu (5); xelebrea izan (10); xelebrea izan zen (7); xelebrea zara (3); xelebrea zela (4); xelebrea zen (9)

gauza xelebreak (6); ideia xelebreak (3); izen xelebreak (5); xelebreak dira (5); xelebreak izaten (3)

itxura xelebreko (4)


xelebredun izlag xelebreko.

Lepoko xelebredun mutil gazteak gainbegiratu urduria bota zion besaulkian eserita eta parpailadun soinekoz jantzita zegoen neskari.  Mirentxu Larrañaga   «Hona hemen gu biok» - Dorothy Parker, 2006 - 31. orr.


xelebrekeria 1 iz bitxikeria.

Edozer gauza bihurtzen zen xelebrekeria alproja haren ahotan.  Koro Navarro   «Zalakain abenturazalea» - Pio Baroja, 2006 - 43. orr.

Pattarra eskatzen zuen, baina ez kopan, platertxo batean baizik, eta halaxe ateratzen zion haren xelebrekerietara aspaldi ohitutako tabernariak.  Pako Aristi   «Note book», 2005 - 64. orr.

Matxin Labaien gizon xahartu, begi-urdin, kaskasoil bat zen, xelebre fama zeukana Tolosan, baina artistei eman ohi zaien xelebrekeriarako lizentzia horrekin toleratua.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Nerabearen biluzia», 1999 - 67. orr.

Xelebrekeria franko dago testu honetan, baina jarrera desmitifikatzaile baten ondorioz betiere.  Xabier Olarra   «Estilo-Ariketak» - Raymond Queneau, 2005 - 12. orr.

Herrietako kronista izateak horixe ematen baitizu, xelebrekeria mordo baten jakitun bihurtzea.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Errautsen distira», 2002 - 15. orr.

2 (egin aditzarekin)

Jaiki eta arrotz baten moduan begiratu zion emazteari, bat-batean xelebrekeriak egiten hasi den ero baten moduan.  Mirentxu Larrañaga   «Hona hemen gu biok» - Dorothy Parker, 2006 - 52. orr.

Irabaztea inoiz baino beharrezkoagoa denean, xelebrekeriak egiten.  Berria - Kirola   2006-04-27

Seguru asko aitak edo amak xelebrekeriaren bat egin beharko du milako batzuk patrikaratzeko.  Jokin Muñoz   «Bizia lo», 2003 - 50. orr.

Geroztik ere, nire nortasunaren osagarri finkoen artean geratu da orduko sentipen hura: nik egin ditzakedan xelebrekeriak, ihesaldirik burugabeenak gauza normaltzat hartuta bizitzea.  Pako Aristi   «Gauza txikien liburua», 2004 - 94. orr.

3 (hitz elkartuetan)

Ni ez aspertzea nahi zuen, bistan zen, beldur zen bere festan istilu bat sortuko ote nuen nire atzerritar-xelebrekeriekin.  Fernando Rey   «Paradisuko Almanaka» - Gianni Celati, 2005 - 71. orr.


xelebreki adlag bitxiki.

Nola adierazi "Lizarran ere ez haiz busti" zaunka datozkidan liberatu izeneko yupi abertzale ezker hotseko horiei, toponimo xelebreki arrotza baizen ez dela izan neretzako Lizarra?  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 241. orr.

Zentimetro batzuk hazitako ilearen azpian bekoki txiki nabarmena zeukan, xelebreki zabaldutako belarri-gingilen azpian hantura berri eta zakar bi, beste leku batzuetan betzuloetako zorro bigunak.  Urtzi Urrutikoetxea   «Zoririk ez» - Imre Kertész, 2003 - 240. orr.


xelebretxo izond adkor xelebrea.

Neskato xelebretxoa da, baina xelebretxo buru-argia, ulertzen didazu, ezta?  Oskar Arana   «Brooklyngo erokeriak» - Paul Auster, 2006 - 317. orr.


xemaiko ik semaiko.

xeme iz adkor semea.

Ikertxo ume bat da oraindik, baina jakinaren gainean dago edo jarri dute noizbait umea izateari utzi beharko diola; lehentxeago edo geroxeago bere umeaz beste egin beharko duela, "guk egin behar izan genuen bezala, xeme”.  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 138. orr.


xemeiko ik semaiko.

xemeko ik semaiko.

xenbaki iz adkor zenbakia.

Exekutibo dirugile edo dirugile exekutiboaren atarramentua jolas txoro edo umekeria gisa ikus liteke ("nik xenbaki gehiago", "nik beti gehiago"...), bai, baina baita zahardade goiztiar gisa ere.  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 185. orr.


xenda 1 iz xendra, bidezidorra.

Kanpoan, hilerriko xendak lohiz estaliz, euri eta haize hotza ari zen.  Itxaro Borda   «%100 basque», 2001 - 141. orr.

Xenda parapetotik urrun samar doa, berro zelai zabal eta fresko batek aldendua.  Koldo Izagirre   «Idi orgaren karranka» - Victor Hugo, 2002 - 153. orr.

Etxean jarrita gelditu beharrean erretzen eta edaten, mainguka joaten zen kaleetan eta xendetan barna.  Fernando Rey   «Zorrotz begiratutako trenak» - Bohumil Hrabal, 2002 - 18. orr.

Bilkurak ardurenean gogorrak baldin baziren, are neketsuagoak naski Euskal Herriko xendak, bihurgunez bihurgune, basurdeak, azkonarrak, orkatzak, hontzak eta kahakak, zaldiak eta ardi saldoak ustekabean gurutzatzeko arriskua zegoelako.  Itxaro Borda   «%100 basque», 2001 - 30. orr.

Bazen oren erdia xenda pattar batean gora ari ginela.  Koldo Izagirre   «Idi orgaren karranka» - Victor Hugo, 2002 - 208. orr.

Xenda mehar bat izanen zen garai hartan, beltza eta kirasduna, galtzada-harrien artetik arrain buruak eta erraiak garraiatzen zituen erreka batekin.  Monika Etxebarria   «Goragalea» - Jean Paul Sartre, 2003 - 85. orr.

Biek harrizko xendari ekin zioten.  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 236. orr.

2 irud/hed

Noiztenka, irriz behatzen zenidan, ikusteko ea zure gogoetaren xenda bihurrietan ez nintzenez galtzen.  Itxaro Borda   «%100 basque», 2001 - 86. orr.

Ezen zeruetako erresumarako xendak ez baitira denei irekitzen, baizik eta bihotza garbi eta gogoa argi datxikatenei.  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 154. orr.

3 (hitz elkartuetan)

Ailegatzen zarenean, zeretik joan beharra dago, markesina batetik abiatzen den mendi-xenda batetik.  Fernando Rey   «Paradisuko Almanaka» - Gianni Celati, 2005 - 12. orr.


xendera ik xendra.

xendotu, sendo(tu), xendotzen da/du ad adkor sendotu.

Aa!, hau kostaldekoa ez baina, barrukoa da: garia eta besteak ari dira, xuabe, isilean, erroak hartzen, xuxtartxoak luxatzen eta xendotzen lurrean.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 453. orr.


xendra (orobat xendera g.er.) 1 iz bidezidorra.

Badira mila xendra, bide nahiz bidexka kasko horietan bai eta ordokian ere, guardiek ezagutzen ez dituztenak.  Elena Touyarou   «Hautsi da katea» - Toti Mtz. de Lecea, 2004 - 173. orr.

Etxearen ingurumaritik urrunduz joango dira taldeak, inguruko kamino, xendra, zidor eta estratetan barrena, horietan guztietan ibili baitira goizean goiz jaikita begirale pare bat.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Uda betiko balitz», 2003 - 24. orr.

Xendra batetik errepideraino jaitsita, Martin eta Bautista armada liberala kanpatua zegoen lekura iritsi ziren.  Koro Navarro   «Zalakain abenturazalea» - Pio Baroja, 2006 - 197. orr.

Neurekin ibiltzen zen parkeko xendra eta bidezidorretan barrena piztiei jana ematen.  Javi Cillero   «Hollywood eta biok», 1998 - 112. orr.

Badakit kontrabandista maltzurra zarela, eta ezin hobeki ezagutzen dituzula pasabideetara doazen bide eta xendrak oro.  Elena Touyarou   «Hautsi da katea» - Toti Mtz. de Lecea, 2004 - 98. orr.

Alde bietako sasitza sarriaren ondorioz hartxintxarrezko bidea xendra bihurtzeraino estutzen zen.  Anton Garikano   «Bederatzietatik bederatzietara» - Leo Perutz, 2003 - 23. orr.

Zaldietatik jaitsi eta xendra batetik abiatu ziren.  Koro Navarro   «Zalakain abenturazalea» - Pio Baroja, 2006 - 218. orr.

Xendra bat hartu zuten, Lizuniagara iritsi aitzin, eta zeharka ibili ziren usotegien guneraino.  Elena Touyarou   «Hautsi da katea» - Toti Mtz. de Lecea, 2004 - 213. orr.

Xendra batean gora egin nuen.  Edorta Jimenez   «Hemingway eta euskaldunak zerbitzu sekretuetan», 2003 - 256. orr.

Kapa goratu eta xendraren bihurgunean desagertu zen.  Anton Garikano   «Bederatzietatik bederatzietara» - Leo Perutz, 2003 - 27. orr.

Urrats ernean zebilen, eta xara ttipi bateko xendran desagertu zen.  Elena Touyarou   «Hautsi da katea» - Toti Mtz. de Lecea, 2004 - 140. orr.

Mehainerateko xendra hertsian.  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 19. orr.

So bat aski ote zen xendra lahartsuan tematzeko?  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 138. orr.

Arriskutsua eta labaina zegoen xendra, alboko ibaitik sortzen zen hezetasunak bustia.  Anjel Lertxundi   «Ihes betea», 2006 - 343. orr.

2 irud/hed

Ospetsuen bidea alde batera utzita, juxtu alderantzizko xendra hartu nuen.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Arbelaren gainean», 2004 - 8. orr.

Bizia bereber ikastera behartua izan zen, xendra okerretan barna galduz, erantzun egokiak itsumandoka harrapatzen saiatuz.  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 143. orr.

Zein ziurrago ez da helburua bilatzea eliza legeen bide handitik, ezen ez asmakeria berrien xendra bide berrietarik, hauek xede onez asmaturik ere.  Piarres Xarriton   «Enkiridion» - Martin Azpilkueta, 2006 - 25. orr.

Ez nintzen konturatu patuaren xendrak etengabe hausten badira ere, modu etengabe berean elkartzen direla aurrerago, ez dugula zertan jardun ustezko egia osoaren bila, batez ere delako egia hori gure xendratik kanpo badago.  Javi Cillero   «Hollywood eta biok», 1998 - 130. orr.

3 (hitz elkartuetan)

Argindarrik gabeko bide-xendrak, eta ilundu ondoren itzuli behar etxera behin baino gehiagotan.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Arbelaren gainean», 2004 - 64. orr.

Tren geltokian jaitsita, bidezidor batetik iristen zen hara azkarrena, eta egundokoa izaten zen goizeko tranbia gelditu bezain laster bide-xendra estu eta mehar hartan eratzen zen lasterketa, anbulatoriora lehenbailehen ailegatu eta ahalik eta numerorik onena hartzeko.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Nerabearen biluzia», 1999 - 9. orr.

4 xendra-bide (orobat xendrabide)

Zein ziurrago ez da helburua bilatzea eliza legeen bide handitik, ezen ez asmakeria berrien xendra bide berrietarik, hauek xede onez asmaturik ere.  Piarres Xarriton   «Enkiridion» - Martin Azpilkueta, 2006 - 25. orr.

Angelutik Hendaiarat,gaitzeko ibilaldia egiten da, errebide handia utzirik haatik, xokoz-xoko eta xendra-bide batzu hartuz.  Herria   2003-07-17

Helduta ohartu naiz herrian sartu aitzin lurrezko xendrabide bat hartzen ahal nuela, asfalto beroaren bihurgune anitzak baztertuz.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 95. orr.


xendrabide ik xendra 4.

xendratu

Oparitxo bat da, berak xendratutako preso eskerturen batek emana.  Koldo Izagirre   «Agirre zaharraren kartzelaldi berriak», 1999 - 49. orr.


xenila iz nasaitasun gutxiko kapa mahukaduna.

Kolore iluneko xenila bat janzten zuen normalean, bizkarrekorik eta brodaturik gabe, Karlos III.aren plakarekin eta urrezko artilearekin.  Koldo Izagirre   «Idi orgaren karranka» - Victor Hugo, 2002 - 98. orr.

Eseri zen mahai aurrean, sartu zuen bere zapia xenilan, zabaldu bere ondoan eskuizkribu preziatua.  Josu Zabaleta   «Fantasiazko ipuinak» - Guy de Maupassant, 2000 - 56. orr.

Gizonak izerdi lapetan zeuden oihal lodiz egin palto eta xenilak soinean; emazteek berriz, itzalgune bat bilatzen zuten, hats bahiturik.  Elena Touyarou   «Hautsi da katea» - Toti Mtz. de Lecea, 2004 - 197. orr.


xenodiru iz herrialde batez mintzatuz, atzerriko bankuetan duen dirua.

Eurodolarren merkatua, 1960ko hamarraldian bigarren mailako fenomenoa izan zena -eta, orokorrago, xenodiruen merkatua (euromarkoak, asiardolarrak, etab.)-, nazioarteko finantzen ardatz bihurtu zen petrolioaren krisiaren ondorioz.  Koro Navarro   «Ekonomiaren globalizazioa» - Jacques Adda, 2004 - 87. orr.


xenofobia 1 iz atzerritarren eta atzerriko gauzen kontrako gorrotoa.

Euskal idazle bati ahozkotasunaz galdetzen diotenean, azpian dagoena betiko xenofobia da.  Bernardo Atxaga   «Lekuak», 2005 - 69. orr.

Xenofobiak formarik bariatuenak har ditzake, ideia "atzerritarren" jasanezin ideologikotik, kontinente osoetako arrazen erdeinuraino.  Joxe Azurmendi   «Espainiaren arimaz», 2006 - 183. orr.

Islamaren jarraitzaileen kontrako xenofobia saihesteko politikak sustatzea.  Berria - Euskal Herria   2004-08-29

Komunitate ezberdinetan gero eta handiagoa den xenofobiari aurre egiteko bide baketsua sendotzea dugu xede.  Berria - Mundua   2004-06-18

Kontxi Bilbao legebiltzarkideak Espainiako Gobernuari «arrazakeria eta xenofobia sustatzea» leporatu zion.  Berria - Euskal Herria   2004-02-14

Baztertzea da sozializazioaren antitesia, eta masako langabezian, xenofobia berpiztu berrian eta familiak desegitean nabarmentzen da bereziki.  Koro Navarro   «Ekonomiaren globalizazioa» - Jacques Adda, 2004 - 107. orr.

Uste dut "un sang impur abreuve nos sillons" arrazakeria eta xenofobia dela.  Herria   2004-01-01

Badakizue, gazte talde erradikalen xenofobiaren arazoa dagoela, langile etorkinei erasoekin, asilante etxeen erreketekin, etab.  Joxe Azurmendi   «Euskal Herria krisian», 1999 - 85. orr.

Xenofobiaren makinaria martxan da dagoeneko Frantziako presidentziarako hauteskundeei begira.  Berria - Euskal Herria   2006-04-27

Arrazakeriaren eta Xenofobiaren aurkako Nazioarteko Eguna.  Berria - Euskal Herria   2004-03-17

2 (izenondoekin)

Belgikan ere xenofobia eta arrazakeria handia dago, eta horri eta aurreiritziei aurre egin behar zaie.  Berria - Mundua   2006-01-14

Ederra hautaketa, xenofobia hutsa ezkutatzen duena.  Berria - Euskal Herria   2006-02-22

Genet, beste batzuekin batera, Sartre, esaterako, xenofobia faxista haren kontra aritu zen, ahal zuen foro guztietan hura salatzen.  Paddy Rekalde   «Ragga-ragga dator gaua», 2006 - 70. orr.

3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa)

Iparraldeko politikari ainitzek ihardoki dute [...] "persona non grata" latinezko erranaldi berexle horren kontra, hitz horien azpian suma daitezkeen xenofobia sentimenduen sustatzea leporatuz abertzaleei.  Herria   2001-04-26

Txostenak dio Arartekoak «era askotako kexuak» jasotzen dituela torturen, begirunerik gabeko tratuen edo xenofobia kontuengatik.  Berria - Euskal Herria   2004-04-01

Batetik, merkatua osatzeko jende hori behar dute; baina, bestetik, etorkinen sarrera kontrolatu nahi dute arrazakeria edo xenofobia arazoak saihesteko.  Berria - Euskal Herria   2004-01-17

Gobernuek Kontalaria gonbidatu beharko lukete, arrazakeria, bazterketa eta xenofobia kasuak aztertzeko.  Berria - Euskal Herria   2004-03-31

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

arrazakeria eta xenofobia (3)

arrazakeria eta xenofobiaren (3); arrazakeriaren eta xenofobiaren (6); xenofobiaren aurkako (7)


xenofobiko izond xenofoboa.

Duela bizpahiru komunikatu, esaterako, oharkabean pasatu zen aipamen xenofobiko bat.  Hasier Etxeberria   «Patri maitea», 2003 - 80. orr.


xenofobo 1 izond xenofobiari dagokiona.

Hori maiz konnotazio nazionalista eta xenofobo ohiko guztiekin egin duela.  Joxe Azurmendi   «Espainiaren arimaz», 2006 - 183. orr.

Adierazpen arrazista eta xenofoboak.  Berria - Euskal Herria   2006-01-11

Batzuetan lehergailuez betetako motxilak dira, beste batzuetan lokian tiroak, beste batzuetan jarrera xenofoboak, eta beste batzuetan, artistei egindako boikotak.  Berria - Kultura   2004-04-02

Arrazakeriaren aurkako lege zorrotzenak ere ez ditu desagerraraziko gure baitan hain errotuak ditugun eskema xenofoboak.  Anjel Lertxundi   «Mentura dugun artean», 2001 - 49. orr.

Berria-k ez ditu, berez, eta estilo zuzenean, erabilera sexista, xenofoboa edo oro har, baztertzailea duten hitzak erabiltzen.  Iñigo Aranbarri   «Hizlandia», 2006 - 101. orr.

Zure iritziz, Sarkozyren proposamena xenofoboa da?  Berria - Euskal Herria   2006-05-04

2 izond/iz xenofobia sentitzen duena.

Monumentuzaleak bezala jokatzen du [...] euskararekin inolako harremanik nahi ez duen hainbat jende xenofobok ere.  Bernardo Atxaga   «Lekuak», 2005 - 53. orr.

Xenofobo eta antisemita itzela ere bada Baroja, judufobia birulento partikularrekoa bereziki.  Joxe Azurmendi   «Espainiaren arimaz», 2006 - 245. orr.

Horrela jokatzen dute hiriko señorito klasistek nekazariekin; horrela xenofoboek eta beste askok -fede oneko demokratak, tartean- euskaldunekin.  Bernardo Atxaga   «Lekuak», 2005 - 55. orr.

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

xenofobo eta arrazistak (3)


xenoi ik xenon.

xenon iz gai bakuna, airean oso proportzio txikietan dagoen gas geldoa (Xe; at. z. 54).

Xenon gasaren ioiak jaurtita lortzen du bultzada motorrak.  Berria - Gaiak   2004-11-16

Aurreikuspenak gainditu ditu zundak: 82 kilo xenon erregaitik soilik 59 erabili ditu eta uste baino bi hilabete lehenago heldu da Ilargira.  Berria - Gaiak   2004-11-17

Zundak xenon ioizko motorea abiatu zuen astelehen arratsaldean, Ilargiaren inguruan.  Berria - Gaiak   2004-11-17


xenopus iz jatorria Afrikan duen igel mota haragijalea.

Badira itsas trikuaren zale amorratuak, bai eta igelarenak ere, edo, hobeki esanda, xenopusarenak, handiagoa baita haren arrautza; oilaskoa kuttun dutenak.  Juan Garzia   «Sagua, eulia, eta gizakia» - François Jacob, 2004 - 122. orr.


xenotransplante (orobat xenotrasplante) iz espezie baten organoak edo ehunak beste espezie batean txertatzea.

Gaixotasun mota hauei aurre egiteko bi estrategia berri planteatu dira azken urteotan: batetik ama-zelulen erabilera eta bestetik xenotransplanteak.  Berria - Gaiak   2006-02-28

Txerrietan oinarritutako xenotransplanteak gizakiok pairatzen ditugun hainbat gaixotasun osatzeko.  Berria - Gaiak   2006-02-28

Xenotrasplanteen inguruko AEBetako legedia.  Berria - Gaiak   2006-02-21


xenotrasplante ik xenotransplante.

xentimentu iz adkor sentimendua.

Xentimoko xentimentuak.  Iñaki Arranz   «Hitza azti», 2006 - 47. orr.


xentimo 1 iz adkor zentimoa.

Bi eskola-ume, hamabi xentimoren "goxoki garratzak" erosi zituztenak.  Anton Garikano   «Bederatzietatik bederatzietara» - Leo Perutz, 2003 - 11. orr.

Bost xentimoko pupua, hamar xentimoko trapua.  Berria - Kultura   2004-06-16

Lau xentimoan bakoitza.  Anton Garikano   «Bederatzietatik bederatzietara» - Leo Perutz, 2003 - 31. orr.

Eraztunak bere horretan, urtetan gorde duzun moduan, bost xentimo ez du balio.  Ander Irizar   «Eszterren ondarea» - Sandor Marai, 2003 - 26. orr.

ik beherago 3.  Askoren artean   «Asisko Frantzizko, Asisko Klara», 2002 - 574. orr.

Pobreek bost xentimo ematen dute; burgesek erreal bana; jaunek pezeta erdia.  Koldo Izagirre   «Idi orgaren karranka» - Victor Hugo, 2002 - 109. orr.

-Ezagutzen diat etxe bat, ordu laurden uzten ditek baineran ur berotan, berrogei xentimo xaboiarekin.  Koldo Izagirre   «Sua nahi, Mr. Churchil?», 2005 - 97. orr.

Ez dut sekula ikusi inork bere libreta ekartzeari uko egitea, dolar bat eta bi xentimo jasotzeko izanda ere.  Xabier Olarra   «Iruzurgilea» - James Cain, 2002 - 54. orr.

Ez zuen behin ere xentimorik izaten sakelan.  Fernando Rey   «Gure etxeko kontuak» - Natalia Ginzburg, 2004 - 50. orr.

Berrogeiren bat neska izango ginen, denak koarto handi batean, xentimorik kobratu gabe egun osoan lanean, jatekoa negargarria eta leihotik kanpora begiratzea debekatua.  Arantxa Iturbe   «Kontu-jaten», 2006 - 78. orr.

Oraindik ez dugu xentimorik ikusi.  Pako Aristi   «Venezuela, iraultza isilaren hitzak», 2000 - 122. orr.

Diru horretatik xentimorik ere ez dela iritsi kutxara.  Xabier Olarra   «Iruzurgilea» - James Cain, 2002 - 80. orr.

Amerikara xentimorik gabe joandako milaka eta milaka euskal emigranteen bertso, gutun eta berri apalak.  Anjel Lertxundi   «Mentura dugun artean», 2001 - 27. orr.

Ez dago txartel bakar bat, koma bakar bat, xentimo bat falta denik.  Xabier Olarra   «Iruzurgilea» - James Cain, 2002 - 71. orr.

Lau xentimoak utzi, eta hogeikoa hartu zuen.  Juan Garzia   «Pedro Páramo» - Juan Rulfo, 2001 - 33. orr.

Hamar xentimoko txanpon bat.  Joan Mari Irigoien   «Oilarraren promesa», 2003 - 30. orr.

Koroa bat eta hamar xentimoko bat aurkitu zituen eskuko poltsan.  Anton Garikano   «Bederatzietatik bederatzietara» - Leo Perutz, 2003 - 38. orr.

2 irud/hed

Gure ospeak orain ez du xentimorik ere balio.  Fernando Rey   «Ararat mendiaren sumina» - Yasar Kemal, 2003 - 91. orr.

3 bost xentimoko izlag ia baliorik ez duena.

Ibarretxe eta EAJ adituak dira bost xentimoko adierazpenak egiten, baina adierazpen horiek ez datoz bat inondik inora egiten duten politikarekin», dio Batasunaren oharrak.  Berria - Euskal Herria   2004-06-24

Eta biak ala biak politikaz bost xentimoko esaldiak esaten, atertu gabe.  Fernando Rey   «Paradisuko Almanaka» - Gianni Celati, 2005 - 136. orr.

Bost xentimoko iraultzailea.  Jokin Muñoz   «Bizia lo», 2003 - 39. orr.

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

xentimo bat ere (3)

bost xentimoko (6); hamar xentimoko (4)

bost xentimokoa (3)

xentimorik ere (13); xentimorik ere ez (7); xentimorik gabe (4)


xeoxe izord adkor zer edo zer.

Nola -pentsatzen duzu gogapetik- batere ez baino hobe den betiere xeoxe, ba hortxe segitzen duzu goma-puska lehor bati koxk eta koxk.  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 137. orr.


xera (31 agerraldi, 18 liburu eta artikulu 1ean) 1 iz txera, xamurtasunezko sentimena.

Sarrerazainak xera handirik erakutsi gabe utzi zidan pasatzen.  Anjel Lertxundi   «Argizariaren egunak», 1998 - 224. orr.

Enperadore Horiak, pintatzaileari xera handia ziolako, barkatu egin zion urdinaren atrebentzia halakoa, baina ez zuen ahaztu koadroarekin erakutsitako lotsagabekeria.  Felipe Juaristi   «Itzarri nahi ez zuen printzesa», 2002 - 208. orr.

Felix Sumarakov-Elston gizon lehorra omen zen, semearekiko maitasun eta xera gutxi erakusten zuena.  J.M. Olaizola "Txiliku"   «Bizitza eredugarriak», 2006 - 244. orr.

Xera goxoz oroitzen ote nauzu?  Xabier Mendiguren Elizegi   «Arima enkoniatuak», 2006 - 48. orr.

Oso atseginak ei ziren eurekin, xeraz eta adeitasunez tratatzen ei zituzten.  Urtzi Urrutikoetxea   «Zoririk ez» - Imre Kertész, 2003 - 115. orr.

Gizonak, azkenik, emakumea amodiorako prest zuelakoan, ezpainak jarri zituen emakumearen ezpainetan, honek, xeraz, erantzun egokia emango ziolakoan, baina, emakume nafarrak, amorruz kosk egin eta goiko ezpainari mami puska txikia kendu zion.  Felipe Juaristi   «Itzarri nahi ez zuen printzesa», 2002 - 169. orr.

2 (ekintza gisa)

Zein erraz egin nintzakezun zoriontsu -irriño bat, xera bat-, eta zein aise kondenatzen ninduzun desesperantzaren zorigaitzetara!  Xabier Mendiguren Elizegi   «16 ipuin amodiozko», 2002 - 26. orr.

Potzolorekin nirekin baino luzeago joan zitzaion kafe gozatzea, ez baitzuen xera pare bat egiteko parada galdu.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 382. orr.

Keinuak eta xerak eta hasperen erdiak egiten zizkioten elkarri.  Pello Lizarralde   «Denak hasperenka» - Gianni Celati, 2005 - 215. orr.

Hala egon zen luzaz, kotoiari xera eta xera, laztan antzuetan.  Xabier Mendiguren Elizegi   «16 ipuin amodiozko», 2002 - 96. orr.

Xera eta xera, eztiki mintzatu zaio.  Xabier Montoia   «Elektrika», 2004 - 21. orr.

3 irud/hed

Eguzkiaren xera azalean nabaritzen dudala.  Xabier Montoia   «Baina bihotzak dio», 2002 - 145. orr.


xeratsu 1 izond txeratsua.

Nire agur xeratsuak Patricki eta Andreari.  Edorta Jimenez   «Hemingway eta euskaldunak zerbitzu sekretuetan», 2003 - 269. orr.

Hain amodio sutsuz sentitzen zen Kristorengana erakarria eta Maiteak hain maitasun xeratsuz erantzuten zion, ezen Salbatzailearen presentzia beti begi aurrean zuela ematen baitzuen, berberak lagunik minenei noizbait esan zienez.  Askoren artean   «Asisko Frantzizko, Asisko Klara», 2002 - 796. orr.

Zenbat eta xeratsuago eta prestuago Kristinarekin, hainbat eta hotzago eta iheskorrago nirekin.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 81. orr.

Hontz txikiak, Ronen eskuan poz-pozik uluka, hatz batean mokoka egin zion, era xeratsuan, bere ustez.  Iñaki Mendiguren   «Harry Potter eta sorgin harria» - J.K. Rowling, 2000 - 348. orr.

2 irud/hed

Ene gorputz akituak atseden hartzen zuen alfonbratxo xeratsuarekin.  Patxi Zubizarreta   «Pospolo kaxa bat bezala», 2005 - 89. orr.

3 (adizlagun gisa)

-Asmatu duk, orduan, bete betean asmatu duk, laztana -hurbildu zitzaion, xeratsu.  Migel Angel Mintegi   «Denak du bere prezioa», 2002 - 60. orr.


xeratu, xera(tu), xeratzen du ad xeraz laztandu.

Bizkarra xeratu zion hurrena, "Lasai Lakatz, lasai; laster amaituko diagu" esanaz ahots mehe eta irribarretsu batez.  Joxemari Urteaga   «Ordaina zor nizun», 2001 - 165. orr.


xerbitxari ik zerbitzari.

xerbitxatu ik zerbitzatu.

xerbitxu ik zerbitzu.

xerbitzari ik zerbitzari.

xerbutxu ik zerbitzu.

xeremonia iz adkor zeremonia.

-Hainbeste xeremonia erabiltzen duzue azaltzeko! -esan zuen Francesco aingeru hark bere hortz gabeko aho gaixoarekin.  Josu Zabaleta   «Gauza baten ametsa» - Pier Paolo Pasolini, 1998 - 133. orr.


xerez (orobat jerez) 1 iz Xerezen egiten den ardo zuria, idorra eta urrintsua.

Pastatxoak jaten eta xereza edaten.  Harkaitz Cano   «Neguko zirkua», 2005 - 151. orr.

Biak bakarrik ilunabarrean xereza edaten ari ziren hosto zabaleko platanondo baten azpian.  Lopez de Arana   «Manhattan Transfer» - John Dos Passos, 1999 - 411. orr.

Mahaira inguratu eta nire jereza dastatu nuen.  Irene Aldasoro   «Dublindarrak» - James Joyce, 1999 - 25. orr.

2 (neurriez)

Okela zatitxo bat, kopa bat Xerez eta katilukada kafe.  Josu Zabaleta   «Jakintzaren arbola» - Pio Baroja, 2006 - 211. orr.

Kopa bat jerez hartzea sekulako mozkorraldi baten hasiera gertatzen zitzaion.  Koro Navarro   «Kontakizunak» - Edgar Allan Poe, 2000 - 10. orr.

Kopa bat jerez, Lane.  Antton Olano   «Fidel izan beharraz» - Oscar Wilde, 2000 - 61. orr.

3 (hitz elkartuetan)

Nanniek, arasara joan, eta jerez botila bat eta ardo-kopa batzuk atera zituen.  Irene Aldasoro   «Dublindarrak» - James Joyce, 1999 - 21. orr.

Piano aurreko aulkitxoan atseden hartzera gonbidatu zuen Antonia eta, gura ote zuen itaundu barik, jerez basokada bat zerbitzatu zion.  Josu Landa   «Odolbildua», 2002 - 161. orr.


xerka (108 agerraldi, 37 liburu eta 18 artikulutan; orobat xeka 28 agerraldi, 3 liburu eta 19 artikulutan –guztiak Herria-koak-, eta txerka g.er.) adlag bila.

Sarri aita heldu zait xerka.  Janbattitt Dirassar   «Bihotzeko mina», 1997 - 73. orr.

Mundu eder eta zoragarri oso bat datorkit xerka, jadanik ez zaitut behar, Eñaut, jadanik ez dut gehiagorik behar.  Sonia Gonzalez   «Ugerra eta kedarra», 2003 - 107. orr.

Hor ere autobusa jina zauku xerka, berekin duela Bernadette gure agentziako zerbitzari baitezpadakoa eta paregabea.  Herria   2004-03-25

Prousten xerka ospetsua, denbora galduaren aurkako lehia.  Berria - Kultura   2004-12-11

-Haurraren xerka nator -erran zion agur gisa.  Elena Touyarou   «Hautsi da katea» - Toti Mtz. de Lecea, 2004 - 48. orr.

-Hasieran ez zegoen hain... ez zegoen hain... -errepikatu zuen, hitz egokiaren xerka iduri.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 137. orr.

Pierra, hoa ezkaratzean den pildagiaren xerka.  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 11. orr.

Gero, gogaiturik, aparatuko eskanerra hegaz utzi nuen, zerbait interesgarriagoaren xerka.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 395. orr.

Bera ere ibilia baitzen Parisen, ogiaren xerka.  Harkaitz Cano   «Neguko zirkua», 2005 - 57. orr.

Klitorisa ferekatzen hasi da, ailegatzear dagoen orgasmoaren xerka.  Juan Martin Elexpuru   «Esku bakarrarekin irakurtzeko kontuak» - Pilar Cristobal, 1999 - 47. orr.

Marmarioa plazara iritsi zenean, guardia zibilek, Vicentek eta inguruko guztiek burua harantz jiratu zuten, iristen ari zen hotsaren xerka.  Jon Maia   «Riomundo», 2005 - 58. orr.

Zoaz, beraz, Indiara, andregaiaren xerka.  Gotzon Garate   «India harrigarria», 2001 - 102. orr.

Ekuazio baten xerka akaso, zeinen osagaiak askotarikoak ziren: kaioak, tamarindoak, olatuak, jendea, ostertza...  Iñaki Iñurrieta   «Kuskue tanden», 2004 - 187. orr.

Gizonaren ahoa itsumustuan ari zen masaila batean, sudurraren azpian, emakumearen ahoaren xerka, irrikatsu.  Lopez de Arana   «Manhattan Transfer» - John Dos Passos, 1999 - 375. orr.

Zuen gizonen xerka hasi zara Mazellaren laguntzaz.  Xabier Montoia   «Elektrika», 2004 - 156. orr.

Erran dizut ezen bakearen eta soseguaren xerka ibili nintzela.  Joan Mari Irigoien   «Lur bat haratago», 2000 - 601. orr.

Langintza gogorra zen itzalen xerka ibiltzea.  Edorta Jimenez   «Hemingway eta euskaldunak zerbitzu sekretuetan», 2003 - 29. orr.

Igorri norbait xerka.  Juan Garzia   «Hamlet» - William Shakesperare, 2002 - 164. orr.

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

itzalen xerka (3); xerka hasi (6); xerka ibili (3); xerka joan (3); zure xerka (3)


xerkarazi, xerkaraz, xerkarazten du ad xerkatzera behartu. ik bilarazi1.

Hango erregek bere lurreko emazte ederrenak xerkarazten ditu eta bere aitzinera ekarrarazten.  Aurelia Arkotxa   «Septentrio», 2001 - 89. orr.


xerkari izond/iz xerka dabilena.

Zorigaitzez, ateratzeko punduan, hor zituzten beha xerkariak, betiko zaintzaileak...  Angel Aintziburu / Jean Baptiste Etxarren   «Luzaiden gaindi», 2002 - 54. orr.

Izar-Xerkariak / Foka ehiztariak.  Aurelia Arkotxa   «Septentrio», 2001 - 20. orr.


xerkatu (108 agerraldi, 37 liburu eta 18 artikulutan; orobat xekatu 63 agerraldi, 5 liburu eta 52 artikulutan –ia guztiak Herria-koak-, eta txerkatu g.er.) bilatu.

-Zerbait xerkatzen duzu?  Elena Touyarou   «Hautsi da katea» - Toti Mtz. de Lecea, 2004 - 35. orr.

So egizu, esnez egarri da, xerri tipiaren pare titia xerkatzen du!  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 27. orr.

Trenpu txarraren arintzeko, jartoki bat xerkatu baina ez zuen ezer kausitu: zutik geratu zen.  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 338. orr.

Nire esku presatuek eskelen orrialdea xerkatu zuten.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 235. orr.

Makurtu eta ohe azpian bere botikin partikularra xerkatu zuen: ohepetik sei botila Cutty Shark atera zituen.  Harkaitz Cano   «Pasaia blues», 1999 - 37. orr.

Ezpainek ezpainen bahiak xerkatzen eta atzematen zituzten, intziri, irri eta so geldoen gerizan.  Itxaro Borda   «Entre les loups cruels», 2001 - 100. orr.

Beste gizonak potxotx-zuloa xerkatu du, eta nekerik gabe sartu zakil osoa bertan.  Juan Martin Elexpuru   «Esku bakarrarekin irakurtzeko kontuak» - Pilar Cristobal, 1999 - 52. orr.

Lan bat xerkatzen du emazte batek, ez sobera dorpea, adinaren gatik (55 pasatzen), bainan oraino erretreta urrun izana gatik bizi behar duena.  Herria   2004-02-19

Momentu zehatz baten harrapatzea xerkatzen dudalako.  Ana Urkiza   «Zortzi unibertso, zortzi idazle», 2006 - 304. orr.

Euskaraz pentsatzeko ahalmen hori dut hain segur berriz xerkatzen.  Berria - Kultura   2004-07-10

Argibideak xerkatzen hasita, goitizena da bideko lehen argia; Xenpelar.  Berria - Kultura   2004-11-05

Irakurle zein idazle gisa, tentsioa dut xerkatzen.  Berria - Kultura   2004-04-11

Joantto eta Gartzia nahasmenduaz baliatu ziren presoen erdira joateko eta Mariren xerkatzeko.  Elena Touyarou   «Hautsi da katea» - Toti Mtz. de Lecea, 2004 - 292. orr.

Ut, ezpata; xerka ezak tertzio latzagoren bat.  Juan Garzia   «Hamlet» - William Shakesperare, 2002 - 145. orr.

Berorren mandatariak han aurkitzen ez badu, berorrek beza xerka beste lekuan.  Juan Garzia   «Hamlet» - William Shakesperare, 2002 - 164. orr.

Dabilela suak harturik gauean; xerka nazala hire hilobiaren ondoan, oi Foinisa!  Juan Garzia   «Bizi alegiazkoak» - Marcel Schwob, 2002 - 48. orr.

Ea berunik bazuten, non erosten zuten eta zenbat ordaintzen zuten: zenbatenaz garestiago ordaindu, hainbatenaz xerkatzenago nuen nik inguruetan.  Juan Garzia   «Sistema periodikoa» - Primo Levi, 1998 - 116. orr.


xerkatzaile iz xerka dabilen pertsona.

eskuarki, bidaiari behar dugu, xerkatzaile ez ezik.  Juan Garzia   «Sistema periodikoa» - Primo Levi, 1998 - 115. orr.

Xerkatzaile on batek, serio den eta ez besteei eta ez bere buruari gezurrik esan nahi ez dion batek, ez du fidatu behar itxuraz.  Juan Garzia   «Sistema periodikoa» - Primo Levi, 1998 - 119. orr.

Ur-xerkatzaileei bezala gertatzen zaigu apika guri, ez baitakite zerk gidatzen dituen ura den lekura, baina zerbaitek gidatzen baititu hala ere, eta zotza makurrarazten haien hatz artean.  Juan Garzia   «Sistema periodikoa» - Primo Levi, 1998 - 131. orr.


xerkatze (corpusean xekatze soilik) iz bilatzea.

Entzun ditugun eztabadak ere biziki interesgarriak ziren, bereziki Lustifer Kardinalarena, hunek erran baitu barkamena galde egitea Amodioaren xekatze bat dela.  Herria   2002-08-15


xerlo 1 iz besteetatik bereizten den ile multzoa.

Haren lokietako xerloak beste inorenak ez bezala kizkurtzen ziren, eta beste modu batera lotzen zuen lepoko zapia. Haizeak ile urdinezko xerlo batzuk soilune higatuan inarrosten zizkion bitartean, [...].  Koro Navarro   «Zortzi kontakizun» - Isaac B. Singer, 2002 - 200. orr.

-Zure ilearen xerlo bat nahi dut.  Fernando Rey   «Ararat mendiaren sumina» - Yasar Kemal, 2003 - 82. orr.

Ile kizkurrezko bi xerlo zeramatzan masailetan itsatsiak.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 354. orr.

Noizean behin bere ile tindatuaren xerlo bat estutzen zuen.  Koro Navarro   «Zortzi kontakizun» - Isaac B. Singer, 2002 - 112. orr.

Mototsa garai, xerlo kizkurrez hornitua, haragia zuri eta delikatua.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 152. orr.

Gizon pentsakor bat zen; aurpegi estu iluna zuen, eta ile luzeak, xerloz estaliak.  Juan Kruz Igerabide   «Txoria» - Oh Jung-hi, 2006 - 28. orr.

Don Ottaviori begiratu zion Ruche jaunak; biraka ari zitzaizkion zilar-koloreko ilajeko xerlo luzeak, hegan.  Jon Muñoz   «Loroaren teorema» - Denis Guedj, 2006 - 470. orr.

Bustitako lekuetan, ilea beltz eta leun ageri zen; besteetan, aldiz, latz, xerlo argi eta ile-urriekin.  Jose Morales   «Zazpi urkatuak» - Leonid Nikolaievitx Andreiev, 2006 - 33. orr.

Ilea xerlo argiz tindatuta darama.  Iban Zaldua   «Traizioak», 2001 - 27. orr.

2 (hitz elkartuetan)

Ikusi zuen irriz ari, kantua amaitzean zoriontsu, eta haren bilo xerloen beren tokian emateko eskuaren luzatzeko tirria ukan zuen.  Elena Touyarou   «Hautsi da katea» - Toti Mtz. de Lecea, 2004 - 103. orr.

Ohitura zuen mazocchiak marrazteko, zeinak oihalez estaliriko zurezko uztaiak baitira, buruan jartzen direnak, dilindan geratzen diren ehun-xerloek aurpegi guztia inguratzen dutela.  Juan Garzia   «Bizi alegiazkoak» - Marcel Schwob, 2002 - 89. orr.

3 ile xerlo

Ile-xerlo bat dindilizka zeukan bekain baten gainean.  Lopez de Arana   «Manhattan Transfer» - John Dos Passos, 1999 - 137. orr.

Mirariri ile-xerloa erori zitzaion kopetara.  Fernando Morillo   «Ortzadarra sutan», 2003 - 249. orr.

Soinean zeukan jantzia eta bere seme hilaren ile-xerlo bat, gero gutunazal batean gordetzen zuena: horiexek besterik ez zuen bererik.  Xabier Olarra   «Azken hitzordua» - Sandor Marai, 2003 - 13. orr.

Ile-xerlo bihurri batek ihes egin zion.  Fernando Morillo   «Ortzadarra sutan», 2003 - 25. orr.

Ile-xerlo horailak ageri zitzaizkion bere kapelu oktogonalaren azpitik.  Koro Navarro   «Zortzi kontakizun» - Isaac B. Singer, 2002 - 159. orr.

Han izaten zen, ile xerlo horiak lepoan eta lokietan, soinekoaren botoiak gaizki lotuak, bere postuaren atzean eserita, ganoragabe.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 175. orr.

Gizenago zegoen eta burutik soildua ia-ia, baina buruaren goiko aldean bazituen, artean ere, ile-xerlo hori leun banatu batzuk.  Fernando Rey   «Gure etxeko kontuak» - Natalia Ginzburg, 2004 - 230. orr.

Horregatik ateratzen da kea ile xerloa balitz bezala estolderietatik gora.  Gotzon Garate   «New Yorkeko kronika beltza», 2004 - 15. orr.

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

ile xerlo (40); ile xerlo bat (11); ile xerlo batek (3); ile xerlo hori (4)

xerlo beltz (3); xerlo hori (4); xerlo horiak (3)

ile xerloa (7)

ile xerloak (6); lokietako xerloak (3)


xerloka adlag xerlo multzoak osatuz.

James Cagney trauskil bat, xerloka ilehoria, etengabe algara batean zegoen Nicole guri-guri batekin ezkondua.  Josu Zabaleta   «Lorategi beldurgarriak» - Michel Quint, 2003 - 21. orr.


xerment ik xirmendu.

xerra 1 iz adkor zerbaitetatik bereizten den zati luze, zabal eta mehea.

Oholaren mutur batean, haren aurrean, xerrak ebakitzen ari zen kontu handiz.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 110. orr.

Hiru koilarakada gurin mardul-mardulak bota zituen Ruche jaunak, lehenengo xerra zartaginean jarri baino lehen.  Jon Muñoz   «Loroaren teorema» - Denis Guedj, 2006 - 180. orr.

Arasaren goiko apalean paperez bilduta zegoen hirugiharretik lau xerra hartu zituen.  Josu Landa   «Odolbildua», 2002 - 34. orr.

Zartaginean, bost xerrak egosten; eltzean, berriz, tipulatxak urtzen.  Jon Muñoz   «Loroaren teorema» - Denis Guedj, 2006 - 184. orr.

Bi tipulatx xerratan moztu -malkorik isuri gabe oraingoan ere-, basobete olioa eltzera bota, eta sua egokitu zuen.  Jon Muñoz   «Loroaren teorema» - Denis Guedj, 2006 - 182. orr.

Neskari uzten dio txanpinoiak xerratan ebakitzen.  Oskar Arana   «Lotsaizuna» - John Maxwell Coetzee, 2004 - 22. orr.

-Libra erdi bat soltxitxoi, xerretan ebakia.  Lopez de Arana   «Manhattan Transfer» - John Dos Passos, 1999 - 96. orr.

Varsovian xerretan mozten zuten gurina, puska handi batetik, zerraz.  Koro Navarro   «Zortzi kontakizun» - Isaac B. Singer, 2002 - 126. orr.

Moztu tomateak zentimetro bateko xerretan, gatz-pipertu, arto-irinetan pasa.  Pablo Sastre   «Eguzkipekoak», 2003 - 109. orr.

Tea, esnea, gurina eta marmelada, xerra bat urdaiazpiko eta ogia.  Joxemari Iturralde   «Euliak ez dira argazkietan azaltzen», 2000 - 186. orr.

Ogitartekoa ireki eta lau xerra mortadela zenbatu ditu.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Uda betiko balitz», 2003 - 33. orr.

Bost xerra txistor edo errefauak edo izkirak edo apioa saltsan, erretilu bat.  Monika Etxebarria   «Goragalea» - Jean Paul Sartre, 2003 - 178. orr.

Bost xerra zekor-zangar jarri zituen mahai gainean Ruche.  Jon Muñoz   «Loroaren teorema» - Denis Guedj, 2006 - 180. orr.

2 (izenondoekin)

Xerra mehetan ebaki.  Jon Muñoz   «Loroaren teorema» - Denis Guedj, 2006 - 181. orr.

Ahalik eta xerra mehenak, zera.  Jon Muñoz   «Loroaren teorema» - Denis Guedj, 2006 - 131. orr.

Amak umeari ogi puska eman eta xerra mehe-mehe bat besterik ez zuen pikatzen beretzat.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 68. orr.

Ogi-xerra xigortu batzuk jan eta kafe bat hartu nuen.  Fernando Rey   «Hobe nuen etxean gelditu» - Horace McCoy, 2002 - 47. orr.

Zenbait minutu geroago, berdintsu egin zuen bigarrenez atera zizkiguten xerra errusiar zigortuekin.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 331. orr.

Pixka bat gerturatuz gero, ikusten zen xerra luze lodi berdinetan ebakirik zeudela.  Irene Aldasoro   «Dublindarrak» - James Joyce, 1999 - 144. orr.

3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa)

Urdaiazpiko xerra-erdi bat jango dut.  Joseba Urteaga   «Lekua» - Annie Ernaux, 2003 - 60. orr.

4 (hitz elkartuetan bigarren osagai gisa)

Lasai zegoen, ogi xerrak jaten zituen, irribarre egiten zien emakume guztiei.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 235. orr.

Hozkailua ireki eta gasna xerra bat brast! ebaki nuen.  Itxaro Borda   «%100 basque», 2001 - 26. orr.

Eltzearen gainean tipula xerrak pikatu berriak zituen.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 131. orr.

Rona isurtzen zuen tantaz tanta limoi xerraren gainean, urarekin ez nahasteko moduan.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 350. orr.

Goi-goian zuen tomate xerra askatu eta zabal-zabal eroria zen, gorria gorriaren gainean.  Monika Etxebarria   «Goragalea» - Jean Paul Sartre, 2003 - 133. orr.

Legatz xerra batzuk oliotan frijituak.  Koldo Izagirre   «Idi orgaren karranka» - Victor Hugo, 2002 - 125. orr.

Han jarri nahi baitzituen urdaizpiko-xerrak.  Jon Muñoz   «Loroaren teorema» - Denis Guedj, 2006 - 133. orr.

Xingar xerra eta arrautzak azietan pausatu zizkion.  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 58. orr.

Berak ebakitzen ditu kebab-xerra meheak suaren inguruan bueltaka ari den haragi-puska handitik.  Jon Arretxe   «Ekialdeko mamuak», 2003 - 61. orr.

Tailarinak eta haragi-xerrak eskatu zituzten.  Fernando Rey   «Gure etxeko kontuak» - Natalia Ginzburg, 2004 - 92. orr.

Bada, eraman ezazu mingain bat, edo txerri buru puska bat, edo urdaiz beteriko txahalki xerra bat.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 108. orr.

Ondoren, idi xerrak baratxuri saltsarekin.  Berria - Kirola   2004-01-13

Odolki hotza, saltxitxoi xerrak, txerri okela gazitu puska bat.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 264. orr.

Eta menbrilo-xerra batzuk, mehe-meheak urdailari lagundu eta jan-ondo ona izan dezan.  Patxi Ezkiaga   «On Kixote Mantxako» - Miguel de Cervantes, 2005 - 179. orr.

Haragi puskak, ehiza xerrak, arrain buruak edo isatsak.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 333. orr.

Bitarte hartan, gaizkata-xerra onduak jan zituzten.  Jose Morales   «Arima hilak» - Nikolai Gogol, 1998 - 115. orr.

5 (hitz elkartuetan bigarren osagai gisa, lehena izenondoduna dela)

Urdaiazpiko egosi xerra lodiak ogi artean.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Uda betiko balitz», 2003 - 34. orr.

Soldaduaren zaku mailatua zopa urtsua eta tipula-buru biguna dituela, ogi beltz-xerrari lagun egiten.  Felipe Juaristi   «Azken gutuna» - Vassili Grossman, 2005 - 61. orr.

6 (hiru osagaiko hitz elkartuetan)

Arratsean, urdaitegitik igotzen zelarik, saltxitxa zatiak, gibel pate xerrak, urdai azal paketeak ateratzen zituen bularretik.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 266. orr.

Oheratu baino lehen, eri artean bihikatu etxe-gasna xerra fin baten irenstea, ogi poxi batez lagundurik, ohitura sakratua bilakatua zitzaidan.  Itxaro Borda   «%100 basque», 2001 - 10. orr.

7 haragi xerra.

Fideo-zopa bat, xerra bat, fruta bat.  Rafa Egiguren   «Mentxakaren aitorpena» - Jose Ramon Goikoetxea, 2006 - 230. orr.

Serio bazkaltzen zuen, lasai, axola ez zitzaiola zer xerra mota jaten ari zen, baldin bazen, inongo zalantza-izpirik gabe, xerra bat plantxan egina.  Fernando Rey   «Gure etxeko kontuak» - Natalia Ginzburg, 2004 - 248. orr.

Xerra patatekin, ardoa gaseosarekin, flana mantekaduarekin.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Arima enkoniatuak», 2006 - 74. orr.

Amerika... -esan zuen altzairu leunduzko aizto batez ondo piperraustutako xerra lodi eta gutxi egindako hura ebakitzen zuen bitartean.  Lopez de Arana   «Manhattan Transfer» - John Dos Passos, 1999 - 392. orr.

Zainzurien buruak % 50 proteina dauka, xerrak baino askoz gehiago.  Irene Aldasoro   «Giza gorputza lanean» - John Lenihan, 2006 - 203. orr.

Jantokian gelditu dira umeak, xerra jaten.  Berria - Harian   2005-10-28

Orain ezagutuko ez nukeen etxekoandreak ateratzen zizkigun xerra pusketak ditut gogoan, eta Joxeaustin.  Xabier Etxabe   «Lurtarra da begiratua», 2004 - 203. orr.

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

gasna xerra (11); gasna xerra bat (4); haragi xerra (4); ogi xerra (30); ogi xerra bat (7); tomate xerra (4)

xerra bana (4); xerra mehe (5); xerra mehetan (4); xerra on bat (3)

haragi xerrak (3); ogi xerrak (5); saltxitxoi xerrak (3); xerrak ebakitzen (3)


xerrada iz xerra.

Xerrada ekonomiko hau, nonbait, txahala txiki-txiki egin eta dena zatitu ondoren gelditzen diren hondarrekin egindako anabasa bat da.  Pako Aristi   «Venezuela, iraultza isilaren hitzak», 2000 - 41. orr.

Beraz, diote egunkariek, ez da xerrada bat, industri-prozesu baten bidez zati ezberdinak josirik egindako mondongo zaztar bat baizik, begien aurretik ilunpetan eta azkar-azkar pasaz gero xerrada dela pentsa litekeen arren.  Pako Aristi   «Venezuela, iraultza isilaren hitzak», 2000 - 41. orr.

Etorkizuna infragastronomikoa omen dator beraientzat, eta xerrada ekonomiko hori ez ei da Chavez eta bere ingurukoen erretratu zehatz bat baizik, anabasa nazkagarri bat alegia.  Pako Aristi   «Venezuela, iraultza isilaren hitzak», 2000 - 42. orr.

Beragatik, mendiak hartu eta ri-rau altxatzeko trebe sentitzen nintzen; beragatik, nire txitxiak xerradatan ebakiko nituzke; beragatik, su motelean erre nintzaten utziko nuke.  Jesus Mari Mendizabal   «35 kilo esperantza» - Anna Gavalda, 2004 - 72. orr.


xerraka adlag xerretan.

Egia erran, aski badakit ez dituztela beren ama marrakariak berriz ikusiko, joan diten haragi-hoztegietarat kostelet eta xerraka ala, doi-doiko epe luzeagoan, gizentegien betetzerat toki zerratuetan.  Herria   2002-12-26


xerratu1, xerra(tu), xerratzen 1 du ad xerretan zatitu.

Bera salmahai altu eta hotz horren atzean ezkutatzen zen, eta hortik begiratzen zion disimuluan, ganibeta zorrotzarekin haragia zeharkatzen, xerratzen, txikitzen zuen bitartean, odol arrasto nabarmenak zituen mantala soinean zeramala.  Berria - Kultura   2006-04-06

2 (era burutua izenondo gisa)

Bizkotxoak, souffleak, entsaladak, zopa eta saldak, haragi beratuak, saltsak, arrain xerratu eta birrineztatuak, kroketak, ogi eta hostore ia erreak.  Edorta Agirre   «Baietz okerreko bidea aukeratu! », 2006 - 103. orr.


xerratu2, xerra(tu), xerratzen du ad adkor ebaki.

Txalupa saihetsera zihoan okertuta, ura zorrotz xerratu eta kaskada berdetan eroriz, burbuiletan, kataratetan.  Anton Garikano   «Farorantz» - Virginia Woolf, 2001 - 163. orr.

Biek sentitzen zuten poztasun bera, olatuen mugimenduak piztua; eta geroago baita belauntzi baten lasterketa zorrotzak piztua ere, badian arku bat xerratu ondoren geldituz.  Anton Garikano   «Farorantz» - Virginia Woolf, 2001 - 26. orr.


xerratxo iz xerra txikia.

Entsalada xume bat, zopa hotza eta purez lagunduriko txerriki xerratxo bat izan da agintariek eskaini diguten oturuntza.  Edorta Jimenez   «Europako mugetan barrena», 2000 - 283. orr.

Orduan plateretik beste urdaiazpiko xerratxo bat ostu nuen.  Edorta Jimenez   «Kilkerren hotsak», 2003 - 183. orr.


xerrenda 1 iz adkor zati luzetxo eta mehartxoa. ik zerrenda.

Xerrenda mehe bat, errotulagailuz marraztuta, kopetan jartzeko.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Uda betiko balitz», 2003 - 151. orr.

Oihalezko xerrenda ilun batek inguratzen zion lepoa, eta mantelina beltza ikus zekiokeen sorburuen gainetik.  Txillardegi   «Putzu», 1999 - 67. orr.

Lizarrako gure artxibategi apal hartan, halaz ere, bi kartoiren artean eta xerrenda hori batez loturik aurkitu nuen orri-sorta hura irakurririk, [...].  Txillardegi   «Putzu», 1999 - 197. orr.

Hego Afrikako zuhaitz-sugearen azala xerrendatan.  Iñaki Mendiguren   «Harry Potter eta sekretuen ganbera» - J.K. Rowling, 2001 - 141. orr.

Xerrenda gorri batez zintzilikaturik eramateko asmaturik, gurutze itxura zuen.  Txillardegi   «Putzu», 1999 - 193. orr.

Zeru urdin eta lur arrearen xerrenda mehea.  Xabier Montoia   «Baina bihotzak dio», 2002 - 221. orr.

Kortex-azpiko epilepsia baten antzekoa da Touretteren sindromea; gailentzen denean, kontrol xerrenda bat, kortex xerrenda bat dago zure eta beraren artean.  Xabier Olarra   «Antropologo bat Marten» - Oliver Sacks, 2003 - 112. orr.

Iparraldera Gaskoinia, hegoaldera Zuberoa [...] eta bataren eta bertzearen artean, elkarrekiko mugarik gabe utzirik, xerrenda biarnesa.  Aingeru Epaltza   «Mailuaren odola», 2006 - 207. orr.

2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa)

Hortaratzeko, Udalak onartzen du bere lur xerrenda baten uztea.  Herria   2001-10-11

Soinean, ume mantal handi eskotatu bat zeukan, eta haren ertz xerrenda estu brodatutik haurraren beso maitagarriak ateratzen ziren.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 307. orr.

Bixar xerrenda beltza zeukan ezpain gainean.  Xabier Olarra   «Azken hitzordua» - Sandor Marai, 2003 - 33. orr.

1985 bereko 12an, Iruñean, -16.2 graduraino jaitsi zen merkurio xerrenda zerotik behera.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 24. orr.


xerrenki ik xerrentki.

xerrent 1 izond artatsua.

Esku-langile bat nintzen, ahal bezain xerrenta eta plazenta.  Daniel Landart   «Anaiaren azken hitza», 1999 - 151. orr.

Xutik bururaino, oro egin ditu ahal zueno, hogoi egun lehenago undar aldikoz ikusi dugu elizan, hain baitzen xerrenta.  Herria   2004-09-16

2 (adizlagun gisa)

Panpilik, usaiako arraileria baitzuen, urguiluz eta herraz xerrent segitzen zuen.  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 118. orr.

Begira jarri nintzen, ttattit eta xerrent beha.  Itxaro Borda   «Entre les loups cruels», 2001 - 160. orr.

Xerrent beha nengokizun.  Itxaro Borda   «%100 basque», 2001 - 86. orr.

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

xerrent beha (4)


xerrentki (orobat xerrenki eta xerrentuki) adlag artaz.

Donapaleuko motokulturan xerrentki bere lan denbora bete zuen Annie-k.  Herria   2003-02-27

Biarritz Art Expo-k ezagutaraziko dizkigu Donostiako "Gipuzkoako Belenzaleek" elkarteak bildu dituen obra miresgarriak, berrogei bat kidek xerrenki apailatuak, batzuek urte bat lan galdegin dutenak.  Herria   2003-12-04

Egunaz sakelan ibiltzen nuen, gauaz aldiz, xerrentuki, armairuko tiraderan ezartzen.  Daniel Landart   «Anaiaren azken hitza», 1999 - 26. orr.


xerrentuki ik xerrentki.

xerri 1 iz ipar txerria. ik zerri1.

-So egizu, esnez egarri da, xerri tipiaren pare titia xerkatzen du!  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 27. orr.

Garai hartan euskal xerri arrazako 50 urde baizik ez zeuden.  Herria   2005-09-29

Aurtengo menua berezia izanen da eta berria aitzineko urteetakoeri konparatuz: meloina, xingarra eta patea sartzeko, xerri ttipia ilarra eta entsaladarekin, ardi gasna, bixkotxa, kafea eta arnoa barne.  Herria   2005-06-30

2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa)

Egun osoan, xerri hiltzea, iruleak, ikuzleak, ardi-mozleak, gasnagileak...  Herria   2005-09-01

Bazen lan mota frango laborari etxeetan: arto jorrak, arto biltzeak, arto xuritzeak, ogi joiteak, belar egiteak, belarketak, egurketak, iratze epaiteak, gisu labeak, auzolanak, xerri hiltzeak eta nik dakita zer oraino.  Angel Aintziburu / Jean Baptiste Etxarren   «Luzaiden gaindi», 2002 - 183. orr.

Laster abiatu zuen xerri eta xahal hazkuntza Aldude-Esnazun familiako lurretan.  Herria   2004-12-23

Sukaldean, Christophe Leborgne-k kozinatuko du xerri zango eta tripotarekin eginikako jaki bat.  Herria   2005-11-24

Larunbat goizean, Alduden, Euskal-Herriko Xerri Elkarteak bere egoitza berria estreinatzen.  Herria   2005-09-22

3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa, lehen osagai hori izenondoduna dela)

Ortzirale aratsean xerri ttiki janaldia, Hiruak taldeak alaiturik.  Herria   2003-05-22

15 etan, herri kirolak plazan: xerri ttiki lasterketak, soka tira eta beste.  Herria   2001-08-09

4 xerri ume ik xerrikume.
hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

latsan xerri hiltzea (3); xerri hiltzea (8); xerri ttiki (3); xerri ttipi (12); xerri ttipi jatea (8); xerri ttipia (5)

euskal xerria (10)


xerriki 1 iz ipar txerrikia.

Hor dauzka salgai etxolan bere lagunek egin etxeko xerriki, ezti, lukinka, tripotx, tokiko arno, mozkin eta besteak.  Herria   2003-07-10

Eguerditan bazkari handi bat etxe ekoizpenekin egina: ahate gibel, xerriki, axoa, oilaskoki, lukinkak, euskal bixkotxa, gasna...  Herria   2005-08-11

Hor dauzka salgai etxolan bere lagunek egin etxeko xerriki, ezti, lukinka, tripotx, tokiko arno, mozkin eta besteak.  Herria   2003-07-10

Pasta eltzekaria eta xerriki 'Dim Sum'-ak besterik ez zituzten hartu.  Ramuntxo Etxeberri   «Skyroom», 2004 - 139. orr.

Ondotik, aperitifa izanen da eta, gero, xerrikia Alzaziako maneran prestaturik jastatzen ahalko da.  Herria   2005-11-24

Orduan xerrikia jaten ahalko da.  Herria   2002-10-10

2 (hitz elkartuetan)

Donibane Garaziko hiltegiak ere jestu pollita egiten die ostegunetan xerriki saheskia dohainik emanez.  Herria   2005-12-08

Zoingehiagoka, urriaren 20 ean bururatuko da, xerriki afari on baten inguruan, xapeldunek pidaia bat irabaziko dutelarik.  Herria   2001-09-13


xerrikume (orobat xerri ume) iz ipar txerrikumea.

Hiru etxalde horietan xerrikumeak beren bi hilabete eterdiak arte hazi ondoan (25 kilo arte nunbeitan), gizentzale batzuren etxetara igorriak dira hiruzpalau hilabeterentzat, 100 kilotara heldu arte.  Herria   2005-03-24

Xerri ume jatea 9 orenetan Bidekoa taldeak alaiturik.  Herria   2001-06-07


xertatu ik txertatu.

xertatze ik txertatze.

xerto ik txerto.

xeru
1 xeru-xeru adlag

Garazi begira gelditzen zitzaiela, eta leunki mintzatzen; eta haur korrikalari haiek, xeru-xeru, barre algaratan hurbiltzen zitzaizkiola.  Txillardegi   «Putzu», 1999 - 334. orr.


xexen iz adkor zezena.

Zerikusiren bat izango zuten xexenek horretan: arratsaldeko bostetan-edo xexenak ateratzen zituzten zezen-plazan, ez dakit sokamuturrarekin ala gabe.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Nerabearen biluzia», 1999 - 103. orr.

Euskaldun herri askotan, ikusiak baigaude maiz, kakeria dariela xexenak festatan, jendeak inguratuak eta amorraraziak ihesbiderik gabeko hondarplaza itxian lausoturik dabiltzala.  Patziku Perurena   «Harrizko pareta erdiurratuak», 2004 - 71. orr.

Xexenak airean bota du mozkorra trapuzko panpina baten antzera.  Eider Rodriguez   «Eta handik gutxira gaur», 2004 - 148. orr.

Azkenean ez gintunan bailera joan, zerera joan gintunan, xexenetara.  Xabier Mendiguren Elizegi   «16 ipuin amodiozko», 2002 - 79. orr.


xexetasun iz

Meditazioari ematen nintzen artetan, leihoak erdi hetsirik atxikiz, orain berean oroitzen naizenez xexetasun horretaz.  Piarres Aintziart   «Azken apeza», 2005 - 86. orr.


xextra 1 iz eztabaida, kalapita.

Ez dut nik bestelako misteriorik ikusten hainbat aldiz eztabaidagai izan dugun xextra honetan.  Andoni Egaña   «Hogeita bina», 2004 - 170. orr.

Xextra izan diagu etxean, azkenean Egin-en ez ditiztek atera testuak, eta Godot berehala hasi duk hitaz gaizki esaka.  Iñaki Iñurrieta   «Kuskue tanden», 2004 - 204. orr.

Diskurtso politikoek eskola-patioko umeen kasketa eta xextren antz handiegia hartu duten garaiotan, [...].  Berria - Kultura   2004-10-23

Telebistan ikusten ditugunen antzeko politiko txikiak ematen duzue, zeuen xextra pertsonaletan sartuta beti.  Pako Aristi   «Urregilearen orduak», 1998 - 262. orr.

2 xextran

Emaztearekin eztabaidatu dezakezu, xextran ibili, baina gordinkeriarik gabe, orain, emakumea beste batekin jolasean hasten bada...  Pako Aristi   «Venezuela, iraultza isilaren hitzak», 2000 - 98. orr.

Mari Karmen koskorretaraino (sic) egina dago bere gizon-gauzarekin beti xextran eta kalapitan ibiltzeaz.  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 139. orr.

2 (hitz elkartuetan)

Erantzun "pribatua" luzatzen segitzen zuen, eta hori ia enpresa-xextra bezain sumingarri eta nekagarri zen.  Juan Garzia   «Sistema periodikoa» - Primo Levi, 1998 - 284. orr.


xiba iz ziba.

Izanen diren jokoak: harri altxatzea, ingudea, lasto altxatzea, dantza, toka, xiba, zerra, soka tira, [...].  Herria   2005-04-21

Eta beste animazio guziak: xiba jokoak, ikastolen topaketaren finalarekin; [...].  Herria   2005-05-05


xibarta iz itsas ugaztuna, 16 metrotaraino luze dena, eztarrian luzetarako marra nabarmenak dituena (Megaptera novaeangliae).

AEBetako, Erresuma Batuko eta, oro har, NATOko ontziek eginiko maniobrek zetazeo espezie ugariri eragin diete: euskal balea, xibarta, zere arrunta, zere txikia, zeroi arrunta, zeroi pigmeoa, Atlantikoko izurde pikarta eta marzopari, besteak beste.  Berria - Gaiak   2004-11-03

2002an, bestalde, hainbat xibarta balea agertu ziren Brasilgo hondartzetan.  Berria - Gaiak   2004-07-23


xiberera (orobat xuberera) iz zuberera.

Lehenik gure xuberotar bipil heietarik haste: denekin ez bazioten ere beren mintzaira jauxikari eta arin hartarik eman, ezin gorde halere, eta ez gorde nahi, beren xiberera xotila eta hortan berean emana zuten egunaren giroa eta bihotza.  Herria   2001-06-21

-Xubereraz, xuabe-xuabe.  Iñaki Iñurrieta   «Kuskue tanden», 2004 - 42. orr.


xiberotar (159 agerraldi, 4 liburu eta 125 artikulutan; orobat xuberotar 136 agerraldi, 5 liburu eta 101 artikulutan eta xiberutar g.er.) 1 izlag/iz zuberotarra.

Zonbat dira lan hori esküalatü düen xiberotar eüskalzaleak?  Herria   2002-12-05

Sei xiberotar neska gazte hats berri bat emaiten ari dira kantuari.  Herria   2004-12-30

Xiberotar dantzen irakasle anderea eta sonügileak ahatze gabe.  Herria   2002-11-07

Xiberotar kulturak urrats berri bat eman du atzo.  Berria - Kultura   2004-10-10

Zikiro bestan, joan den urtean baino afaltiar gehiago (500 bat hurbil), igande arratsaldearekin, dantzari eta kantari xiberotarrek eskaini ikusgarri ederra.  Herria   2005-07-07

Xiberotar bat museoaren adiskideen buru.  Herria   2003-06-05

Battittu Coyos xiberotarra ginuen hiru urte hauetan Kontseilu Nagusiko euskararen permanentea Bayrou departamendu buruak izendaturik kargu hortan.  Herria   2003-07-17

Larunbat huntan, maiatzaren 31an, aratsaldeko 4 etan aurkeztua izanen da Anne Marie Lagarde xiberotarraren liburua.  Herria   2003-05-29

Biarnesetiko hitz hanitx erabilten dü Topetek, ekialdeko xiberotar xaharrek üsatzen züen bezala.  Herria   2005-05-26

2 xiberera.

Jokü, mintzaldi, animazioer esker, xiberotarraren ikasteko parada.  Herria   2001-07-19

Gehitüentako kurtsoak xiberotarrez.  Herria   2003-09-18

Xiberotarrez, frantsesez edo inglesez ezagütarazirik da, Üskal Herriko itxurapen koloretsü batekin.  Herria   2003-03-13

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

xiberotar ikerleak (3); xiberotar kantaria (3)

davant xuberotar euskaltzainak (3); xuberotar dantzari (4); xuberotar kantari (4)


xiberotarsa (orobat xiberotartsa eta xuberotarsa) iz xiberotar emakumea.

Lukubehereko Raymond Bidartek eta bere lagun xiberotarsak Iholdiko elizan bataiatu dute beren lehen haurra Manon deitu dutena.  Herria   2003-07-24

Mizel Lehu, iragan uztailean ezkondua zen Raymonde Xuberotarsarekin.  Daniel Landart   «Anaiaren azken hitza», 1999 - 106. orr.


xiberotartsa ik xiberotarsa.

xiberotartu, xiberotar(tu), xiberotartzen (corpusean xiberutartu eta xuberotartu soilik) da/du ad xiberotar bihurtu.

Xiberutartu egin naiz, bestalde, hein batez bederen.  Txillardegi   «Putzu», 1999 - 380. orr.

Bizkaitarra jatorriz aspaldidanik xuberotartua den Gonzalo Etxebarria funtsezko pintorea da, eta osoki emana bere arteari.  Herria   2002-11-14


xiberutar ik xiberotar.

xiberutartu ik xiberotartu.

xifra ik zifra.

xifre ik zifra.

xifridura iz xifritzea, xifritzearen ondorioa.

Sismografoan begiratu beharko nuen nire erantzunak masailezurretan eragin zuen xifridura arinaz jabetzeko: gozatzen ari zen.  Joxan Elosegi   «Durduzaz eta dardaraz» - Amélie Nothomb, 2003 - 153. orr.

Burua aitaren sorbalda gainean jarririk, oinazearen xifridurak guztiz ezabatu zuen neskaren aurpegiko zurbiltasunaren ederra.  Anjel Lertxundi   «Azkenaz beste», 2005 - 35. orr.


xifritu, xifri, xifritzen 1 da-du ad larritu, urduritu.

Jendea xifritua, pariatzaileak hatsa moztua, juje bakarra, Txikito Kanbokoa, nardatua, denak untsa zuzendu nahiz, haren boza ezin entzuna arrabotsaren eta oihuen artean.  Michel Oronoz   «Oilandoiko ermita», 2001 - 35. orr.

Aitamak herstura haundian zeuden, xifrituak.  Michel Oronoz   «Oilandoiko ermita», 2001 - 152. orr.

Xifritzen hasi zen Saito jaunaren aurpegia, keinuak han-hemenka etengabe.  Joxan Elosegi   «Durduzaz eta dardaraz» - Amélie Nothomb, 2003 - 157. orr.

Xifritua, buru guzia erlez betea bezala.  Janbattitt Dirassar   «Bihotzeko mina», 1997 - 139. orr.

2 (era burutua izenondo gisa)

Ordezkari xifrituari, gohaina zerion kopetan behera. -Arrazoia duk, aurpegi xifrituak, kezkatuak eskaintzen zizkigutek beti.  Itxaro Borda   «%100 basque», 2001 - 47. orr.

Bizkitartean, Duroneak eta auzapezak noiztenka egin zituzten beltzuri xifrituetarik susmatu zuen mezuaz ez zela osoki jabetzen.  Elena Touyarou   «Hautsi da katea» - Toti Mtz. de Lecea, 2004 - 146. orr.


xigarreta iz adkor zigarreta.

Kattalinek sakelatik Malboro paketa atera zuen eta Sophie-ri xigarreta luzatu.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 15. orr.


xigarro iz adkor zigarroa.

Sarrerako atea zabaldu da orduan, eta emakume heldu, zartatu bat sartzen da, asistenta, xigarro muturra ezpainetatik txintxilika, egunonak marmarka.  Xabier Mendiguren Elizegi   «16 ipuin amodiozko», 2002 - 167. orr.


xigor ik txigor.

xigordura ik txigordura.

xigorgailu ik txigorgailu.

xigorgarri ik txigorgarri.

xigorki ik txigorki.

xigortu ik txigortu.

xihita ik xiita.

xihitar ik xiita.

xii izond/iz xiita.

Moktada Al Sadr buruzagi xiiaren aldekoek [...] soldadu poloniarren kontrolguneen aurkako hainbat eraso egin dituzte Kerbalan.  Berria - Mundua   2004-04-25

13 irakiar hil eta 30 inguru zauritu ziren atzo Bagdadeko Medinat Al Sadr auzo xiian jazotako hainbat leherketatan.  Berria - Mundua   2004-04-25

Borroka gogorrak gertatu ziren atzo xiien hiri santu Kerbalan, Sayyed Hassan Nasrallah gizarte xiiaren lider espirituala Libanon eta Iranen.  Berria - Mundua   2004-05-22

Samarrako santutegiaren kontrako erasotik lehen aldiz, gobernu berriaren osaketari buruz hitz egiteko bildu ziren buruzagi suniak eta xiiak.  Berria - Mundua   2006-03-12

Izan ere, deus gutxi egin lezakete musulmanen mundutik ekarritakoen aldean: xiiak, fejaidinak, mujaidinak, talibanak... zergatik ondo ez dakizula, baina gurutzada santuetako soldadu-apaizentzat bezalaxe, Gaizkiaren eta Infernuko Txikitoren pertsonifikazioak guztiak ere.  Iñigo Aranbarri   «Hitzak eta giltzak», 2001 - 68. orr.


xiismo iz islamisnoaren adar xiita.

Maroniten kristautasun monotelita eta drusoen xiismoa, Hakim gurtzen duena, Erdialdeko Sirian jaio ziren biak.  Iñaki Mendiguren   «Historiaren azterketa II» - A.J. Toynbee, 2000 - 169. orr.


xiita (1008 agerraldi, 3 liburu eta 267 artikulutan; orobat xihita 20 agerraldi, 17 artikulutan; txiita g.er., xihitar g.er. eta xita g.er.) 1 izond/iz musulmanen artean, Mahometen ondorengo edo oinordekotzat haren suhi Ali hartzen duena eta sunna onartzen ez duena.

Madaien herrian bahituak izan ziren biztanle xiiten gorpuak direla baieztatu dute, dio irratiak sukaldetik.  Pako Aristi   «Note book», 2005 - 76. orr.

Moktada Al Sadr buru duten miliziano xiitek eraso egin dietela hainbat oliobideri eta putzuri.  Berria - Ekonomia   2004-08-21

Moktada al Sadren mugimendu xiita fundamentalistaren aurka.  Berria - Harian   2005-01-29

SCIRI Irakeko Iraultza Islamikoaren Kontseilu Nagusia alderdi xiita nagusia da, konfesionala eta Iranen sustraitua.  Berria - Harian   2006-02-26

Gerra zibilaren beldurra berriz piztu da Iraken, Samarrako Al Askari santutegi xiitaren aurkako erasoaren ondorioz.  Berria - Harian   2006-02-26

Mezkita xiita eta sunitei eraso diete, etsaiak bagina bezala.  Berria - Mundua   2006-02-25

Xiiten eta suniten artean aste honetan piztu den indarkeria gutxitzea da neurri horien xedea.  Berria - Harian   2006-02-26

Gero, zehazten hasteko nahiko adorerik ez, eta ez dakigu talibanok xiitak diren, edo suniak; pashtunak diren, edo arabiarrak.  Iñigo Aranbarri   «Hizlandia», 2006 - 157. orr.

Hiru adar nagusi ditu Islamak, sunitak, xiitak eta sufismoaren jarraitzaleak.  Berria - Euskal Herria   2004-07-07

Badute orai xiitek askatasun osoa beren erlisionearen pratikatzeko.  Herria   2003-05-01

Irakeko Gobernu Kontseiluko kide Mouafak al Rubajiren arabera, xiiten eta suniten artean gerra zibila sustatzeko ahaleginak ez du arrakasta izango.  Berria - Mundua   2004-04-08

2 (izenondoekin)

Irakeko Aliantza Batua xiita erlijiosoen koalizioak, aldiz, 128 diputatu dauzka.  Berria - Mundua   2006-03-03

Hautagaitza honekin bat etortzen zirela jakinarazi zuten kurduek, sunitek eta xiita laikoek.  Berria - Mundua   2006-04-23

Hemen nozitu ditudan arriskurik handienak eguraldia eta trafikoa izan dira, eta xiita fanatikoen ordez buru oso irekiko jendea aurkitu dut.  Jon Arretxe   «Ekialdeko mamuak», 2003 - 146. orr.

3 (izenlagun gisa)

Moktada al Sadrek aldarrikatu du mausoleoaren kontrola Irakeko xiita erlijioburu gorenen eskuetan uzteko prest legokeela.  Berria - Mundua   2004-08-21

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

alderdi xiita (9); apaiz xiita (4); auzo xiita (4); auzune xiita (3); buruzagi erlijioso xiita (3); buruzagi xiita (25); buruzagi xiita erradikalaren (3); dozenaka mila xiita (3); ehunka xiita (3); erlijioso xiita (6); gerrillari xiita (5); iad alaui xiita (5); irakeko buruzagi xiita (4); irakeko xiita (6); langile xiita (3); meskita xiita (9); meskita xiita batean (5); meskita xiita baten (3); mezkita xiita (5); mila xiita (5); milaka xiita (6); milizia xiita (3); ordezkari xiita (6); sadr buruzagi xiita (11); santutegi xiita (3); sunita eta xiita (4)

xiita erlijiosoek (3); xiita erlijiosoen (6); xiita erradikalaren (3); xiita eta sunita (5); xiita hil (28); xiita hil dira (5); xiita hil dituzte (3); xiita hil ziren (4); xiita hil zituztela (3); xiita hil zituzten (5); xiita hil zuten (3); xiita izango (3); xiita laikoa (3); xiita laikoak (3); xiita laikoek (12); xiita nagusia (3)

agintari xiitak (3); alderdi xiitak (3); buruzagi erlijioso xiitak (5); buruzagi xiitak (36); erlijioso xiitak (6); erromes xiitak (3); gerrillari xiitak (6); milaka xiitak (3); miliziano xiitak (3); sadr buruzagi xiitak (22); sunitak eta xiitak (7)

xiitak eta kurduak (4); xiitak eta sunitak (3); xiitak izan (5)

alderdi xiitako (10)

auzo xiitan (6); auzune xiitan (13)

buruzagi erlijioso xiitaren (7); buruzagi xiitaren (36); buruzagi xiitaren bozeramaile (5); buruzagi xiitaren eledun (3); buruzagi xiitaren jarraitzaileek (3); buruzagi xiitaren jarraitzaileen (4); erlijioso xiitaren (9); erresistentzia xiitaren (3); imam xiitaren (7); immam xiitaren (3); mezkita xiitaren (5); sadr buruzagi xiitaren (24); sadr imam xiitaren (7); sadr immam xiitaren (3); sadr xiitaren (3); santutegi xiitaren (3)

xiitaren bozeramaile (6); xiitaren eledun (4); xiitaren jarraitzaile (3); xiitaren jarraitzaileak (4); xiitaren jarraitzaileek (3); xiitaren jarraitzaileen (4); xiitaren kontra (5); xiitaren kontrako (5)

buruzagi xiitari (3)

buruzagi xiitek (10); ekintzaile xiitek (3); gerrillari xiitek (12); miliziano xiitek (3); musulman xiitek (4); sunita eta xiitek (3)

xiitek eskatzen (3); xiitek eta kurduek (5)

gerrillari xiitekin (3)

gerrillari xiiten (9); gerrillari xiiten artean (3); irakeko xiiten (17); irakeko xiiten buruzagi (4); irakeko xiiten erlijioburu (4); miliziano xiiten (7); musulman xiiten (4); osatzen duten xiiten (3); sistani irakeko xiiten (3); sunita eta xiiten (8); suniten eta xiiten (8)

xiiten aiatola (5); xiiten aldetik (3); xiiten artean (19); xiiten arteko (9); xiiten aurka (3); xiiten aurkako (9); xiiten aurkako eraso (3); xiiten buruzagi (18); xiiten buruzagi ali (3); xiiten buruzagi goren (3); xiiten erlijio (3); xiiten erlijioburu (5); xiiten eta suniten (23); xiiten haserrea (5); xiiten hiri (13); xiiten kontra (5); xiiten kontrako (6); xiiten oldarraldia (3); xiiten oldarraldiak (3); xiiten ordezkariek (3)


xikana iz ipar iruzurra, engainua.

Preso euskaldunek, halarik ere, beti atxemaiten zuten debekuen sahetsetik ibiltzeko xikana.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 12. orr.

Nahi zuten xikana guzia eginik.  Angel Aintziburu / Jean Baptiste Etxarren   «Luzaiden gaindi», 2002 - 79. orr.

Zer dakigu azkenean xuxenik?... eta badenez ere hanbat fidatzekorik Lege Nagusi eta Konstituzio gai lodi lodi honek segurrenik dituen- eta beti handi mandien alde!- zenbait xikanetaz?  Herria   2005-05-12


xikanatu izond engainatua.

Joanden udazkenekoetan, Eduard Shevardnaze nagusitua zen bainan aski "xikanatuaren" bortxaz.  Herria   2004-01-08


xikin (orobat xikiñ g.er.) 1 izond adkor zikina.

Milaka lantxo xikin egin behar nituen idaztearren, idazlea izan nahi nuen.  Koldo Izagirre   «Sua nahi, Mr. Churchil?», 2005 - 21. orr.

Bestela, biziaren gezagarriak, gorri-beltzen zurigarriak, xikiñaren garbigarriak... nahi adina atera daitezke hemen.  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 25. orr.

Beroa zen giroa, eurixka xikin bat izanikan ere, beroa kantuekin, bertsulariekin.  Herria   2001-04-12

Badakizu: lurrean galdutako izar xikin horietarik.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 90. orr.

Aste haundian gibelatu partida horrek biper egiter du berriz ere, aurten ditugun aro ilun eta xikinekin.  Herria   2002-09-12

Burua eta bihotza tipiegiak eta xikinegiak dira; zentzuen ondar xixtrin batzuk baizik ez dituzte berenganatzen.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 336. orr.

2 (izen gisa)

Aldazek mahaiko xikinen artxipielagoan zeukan galdua behakoa.  Koldo Izagirre   «Sua nahi, Mr. Churchil?», 2005 - 121. orr.


xikin (orobat xikiñ g.er.) 1 izond adkor zikina.

Milaka lantxo xikin egin behar nituen idaztearren, idazlea izan nahi nuen.  Koldo Izagirre   «Sua nahi, Mr. Churchil?», 2005 - 21. orr.

Bestela, biziaren gezagarriak, gorri-beltzen zurigarriak, xikiñaren garbigarriak... nahi adina atera daitezke hemen.  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 25. orr.

Beroa zen giroa, eurixka xikin bat izanikan ere, beroa kantuekin, bertsulariekin.  Herria   2001-04-12

Badakizu: lurrean galdutako izar xikin horietarik.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 90. orr.

Aste haundian gibelatu partida horrek biper egiter du berriz ere, aurten ditugun aro ilun eta xikinekin.  Herria   2002-09-12

Burua eta bihotza tipiegiak eta xikinegiak dira; zentzuen ondar xixtrin batzuk baizik ez dituzte berenganatzen.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 336. orr.

2 (izen gisa)

Aldazek mahaiko xikinen artxipielagoan zeukan galdua behakoa.  Koldo Izagirre   «Sua nahi, Mr. Churchil?», 2005 - 121. orr.


xikindu, xikin(du), xikintzen da/du ad adkor zikindu.

Arratsean, Abel, Eugène dohakabea eta hirurok, amaren inguruan bilduta, koloretako kutxa baten kikarak xikinduz saiatzen ginen Mila eta bat Gau-ren ale zahar baten grabatuak nork ankerrago margotzen.  Koldo Izagirre   «Idi orgaren karranka» - Victor Hugo, 2002 - 48. orr.


xikitatu ik zikitatu.

xikokatu, xikoka(tu), xikokatzen du ad larrua jo.

Saint-Ange Andereak Lapierre astinduko du, honek Mistival Anderea adorez xikoka dezan.  Juan Martin Elexpuru / Bego Montorio   «Filosofia apaingelan» - Sade, 2001 - 301. orr.

Lapierrek alua xikokatu dionean, ipurdia xikokatzeko agindua jaso du bere ugazabarengandik, eta honek agindua bete du.  Juan Martin Elexpuru / Bego Montorio   «Filosofia apaingelan» - Sade, 2001 - 301. orr.

Zein den gozoa honela bi gizonen artean xikokatua izatea!  Juan Martin Elexpuru / Bego Montorio   «Filosofia apaingelan» - Sade, 2001 - 304. orr.


xilar iz adkor zilarra.

Aurten (1935ean), baziren herri "xilar" hortan, udaminean, ez bakarrik Espainia barneko jendeak, bainan ere frantsesak, inglesak, alemanak, eta beste erresumetakoak.  Angel Aintziburu / Jean Baptiste Etxarren   «Luzaiden gaindi», 2002 - 191. orr.


xilatu ik zilatu.

xiletar ik txiletar.

xilindron iz arkumea eta oilaskoa prestatzeko saltsa, oinarri gisa tomatea eta piper gorria duena.

Bretania eta Euskal Herriko errezetak, batzu ezagutuak (Ttoro, bildoski xilindron edo etxe pastiza...), bertze batzu bereziagoak (effeuillé de chocolat, glace au mamia edo xapata gereziak zitroin izozkiarekin) .  Herria   2004-12-23


xilintxa (orobat txilintxa g.er.) 1 iz ipar txilina.

Noiz eta ere presuna bat bidean gertatzen baitzen, haurrak edo gazteak xilintxa joiten zuen, ibilkariaren abisatzeko: honek, gelditurik, agurtzen zuen Sakramendua.  Angel Aintziburu / Jean Baptiste Etxarren   «Luzaiden gaindi», 2002 - 142. orr.

Komunitateak jana duelarik, aumonierrak jatekoen arrastoak baratzera badakartza eskuetan duen zilarrezko xilintxa joz.  Aurelia Arkotxa   «Septentrio», 2001 - 93. orr.

Bazabilan ezker eta eskuin, xilintxa bat eskuan jendea jarraiki zakion, hemen predika, han kofesa, bataioari buruz prestatuz lekuko jendeak.  Herria   2005-03-17

Mendeko Ama Birjinaren harrizko itxura bat aurkitzen du elorri xuri batean eta zintzilik txilintxa bat.  Herria   2001-08-02

Komentuko atean xilintxa jo zuen haren aitzinean gertatu nintzen.  Marzel Etxehandi   «Alemaniara deportatua» - Grégoire Joannateguy, 2003 - 22. orr.

Txarangak entzun nitzakeen, txistulariak eta txülülari hirukoteak, dantzarien xilintxa graziosoak eta ororen gainetik odola kopetan kolpeka bezala, Euskal Herri osoko joaldun zein sanpantzarrak, tematsu.  Itxaro Borda   «Entre les loups cruels», 2001 - 40. orr.

2 xilintxa-jotzaile (corpusean txilintxa-joile soilik)

Anartean, atean xilintxa joileak xapela kendua zuen.  Marzel Etxehandi   «Alemaniara deportatua» - Grégoire Joannateguy, 2003 - 12. orr.


xilintxadun izlag xilintxa duena.

Maiatz edo ezkongai-lore finak bere xilintxadun zango xuria agertu du: "zorion ekarle" omen da.  Herria   2004-05-06


xilipurdi iz adkor zilipurdia.

Zenbait goiargik Putzu-ren soiltasun formala mespretxuzko imintzio aristokratiko batez arbuiatzen du, ez baitu ez dakit zer xilipurdi nouveau baliatu: irakurle pepelerdoa duzu hori, idorreriak jotako gizajoa.  Markos Zapiain   «Errua eta maitasuna», 2002 - 146. orr.


xilko iz zilborra.

Ene galtzoin haiek, goiko partean eta erdialdean, xilkoaren azpian doi, urratu bat zutela.  Joan Mari Irigoien   «Lur bat haratago», 2000 - 475. orr.

Besoak eta besagainak has, xilkoa agerian.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 295. orr.

Anak kamiseta tirantedun zuri llaburra janzten zuen, behealdean xilko ttiki xarmanta.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 49. orr.

Top gorri batek agerian uzten zion xilko eraztunduna.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 391. orr.

Espaloian dago munduaren xilkoa.  Harkaitz Cano   «Piano gainean gosaltzen», 2000 - 106. orr.


xilo ik zilo.

xilofen iz pipien aurkako produktua.

Pipiak jotako zulotxoak xiringa batez xilofenaz bete litezke.  Javi Cillero   «Hollywood eta biok», 1998 - 54. orr.


xilofoi (orobat xilofono eta xylofono) iz perkusio musika-tresna, bi mailukaz jotzen diren eta luzera ezberdina duten zurezko edo metalezko xaflaz osatua.

Max eserita zegoen, zangoak gurutzatuta, gong, xilofoi, danbor, txindata eta abardun orkestra bateko jotzaile baten jarreran.  Jon Muñoz   «Loroaren teorema» - Denis Guedj, 2006 - 117. orr.

Bost indio, mailutxo batzuekin instrumentu hura -egurrezko xilofoi antzeko bat, mahai baten tamainakoa- amorru bizian jo eta jo.  Joxe Austin Arrieta   «Homo Faber» - Max Frisch, 2001 - 65. orr.

Cutty Shark botiletatik zurrupada txikiak edaten hasi zen, gero eta trago luzeagotan, harik eta leihoko arasan lerraturiko botila haiek kristalezko xilofono itxurako bat osatu zuten arte, isurkin horia gero eta beheratzenago, Maîtreak My Old Kentucky Home kantaren bertsio bikain bat eskaini zuen, Delaware-ko Well Watered Gasoline Company-ko zazpi zuzendarien soilune durunditsuez estreinako aldiz xilofono gisa baliatuta.  Harkaitz Cano   «Pasaia blues», 1999 - 191. orr.

Oker ez banago, Mikel maitea, iduritzen zait ez zenuela kantatzen, eta xylofonoa baizik ez zenuela jotzen!  Ramuntxo Etxeberri   «Skyroom», 2004 - 30. orr.


xilofono ik xilofoi.

xilogismo iz adkor silogismoa.

Guk talde horien ezaugarri bertsuak genituen; eta azken finean Garzonek badu nolabaiteko xilogismo maltzur bat, non erraten duen ETAren helburuekin bat egiten duten erakunde guztiak ETA direla, eta horren barruan gu sartu gintuen.  Berria - Euskal Herria   2004-04-29


xilografia ia zurean grabatzeko teknika; teknika horrekin grabaturiko testu edo marrazkia.

Wolf Hamm artista alemaniarraren xilografia zuri-beltzean, bere seme nagusia, emaztea eta txakurra ageri dira, hondartzan, itxura guztien arabera.  Berria - Kultura   2006-02-25


xiloka iz ipar zuloa.

7 kilometro ja eginik, hortxe dut, xiloka batean kokatua, Torres del Rio: herri miresgarri bat, Linares ibaiaren "thalweg" batean eraikia eta aldapa xutei aztaparrez bezala lotua.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 64. orr.

Oren erdi guziz, zaintzaleek beren itzulia egiten dute kartierreko zelda guzietan, begi xilokatik begiratuz, klixka! klixka! klixka!  Filipe Bidart   «Bakartasunaz bi hitz», 2004 - 97. orr.


ximaur ik simaur.

ximel izond adkor zimela.

Orratz bat kendu, eta bere hatz ximel narratsez, han ateratzen zuen kaiolatik euli bat.  Juan Garzia   «Sagua, eulia, eta gizakia» - François Jacob, 2004 - 48. orr.

Itxura gabeko haragi-puxka ximel hura puztu egin zen artoa krispetetan bezala, eta nik, agertokiko kantaria bere mugimendu zabarrak eta bere akorde zatarrak sinkronizatzen saiatzen zen bitartean, zakil eder hura estutu nuen hatzen artean.  Karlos Zabala   «Buda zoriontsuen etxea» - João Ubaldo Ribeiro, 2003 - 167. orr.

Alabaina, emakume flakoxta zen, ximela, bai gorputzean bai ariman banan-banan hil zitzaizkion seme-alaba guztien heriotzaren drama aztarrenak ezin nabarmenago zituena.  Patxi Zubizarreta   «Mirarien kalezuloa» - Nagib Mahfuz, 2006 - 122. orr.

Paglietta gaixoa lusus naturae delakotik hurbil asko zegoen: txikia zen, bularrik ez aldakarik gabea, ezkokara, ximela eta begilabur ikaragarria.  Juan Garzia   «Sistema periodikoa» - Primo Levi, 1998 - 160. orr.

Lur lehorrak ziren barru aldeko haiek, herri sakabanatuak, animalien oihuak gauean, jende ximela.  Pablo Sastre   «Eguzkipekoak», 2003 - 312. orr.


ximeldu, ximel(du), ximeltzen 1 da/du ad adkor zimeldu.

Aurpegia ere aldatu zaio, eta gaztaro lore paregabe hura, pittin bat ximeldu.  Txillardegi   «Putzu», 1999 - 307. orr.

Ia emakume guztiak berrogei urtetik berrogeita hamar urtera bitartean dira hain zuzen ere ahalketi eta garratz bilakatzen, begitartea ximeltzen ikusteaz etsi beharrez.  Jon Muñoz   «Harreman arriskutsuak» - Choderlos de Laclos, 1997 - 370. orr.

Horregatik jende anitzek aurpegiko azala urratua eta ximeldua duela ohartuko zara.  Gotzon Garate   «India harrigarria», 2001 - 20. orr.

Apez zaharra sendo izana eta hondatua zen, emakumea ederra izana eta ximeldua zen, eraikina osorik egona zen eta mutilatua zen.  Koldo Izagirre   «Idi orgaren karranka» - Victor Hugo, 2002 - 196. orr.

Apenas ezagutzen zuen emakume hura hilik ikustean, bihotzean zerbait ximeldu zitzaiola esango zukeen. Ez zara buru-arina, ezta engainaria ere; eta etsialdi honetan berean ere, laidozko susmo batek ez du nire arima ximelduko.  Aritz Gorrotxategi   «Egurra Pinotxori», 2002 - 126. orr.

Eguneroko harremanak uxatuko ote ditu inkomunikazioaren fruitu diren mesfidantzak eta kateaketak, ximelduko ote du inkomunikazioak ereiten duen gorrotoaren landarea?  Berria - Euskal Herria   2004-09-10

2 (era burutua izenondo gisa)

Iratzeen usain marroia, arto ximelduaren karraska sinkulina.  Piarres Aintziart   «Azken apeza», 2005 - 15. orr.


ximeleta ik tximeleta.

ximendu ik zimendu.

ximenea ik tximinia.

ximikatu, ximika, ximikatzen du ad adkor zimikatu.

Gutarteko hurrengo hilaren aipamena entzutean lo kimikotik iratzartzen nintzen, angustiaz beterik eta ikusi nuena amets gaiztoa baino ez zela frogatzeko, beso ondoa odoleraino ximikatuz.  Itxaro Borda   «%100 basque», 2001 - 142. orr.

Beso zainak ximikatu eta begiak torratu nituen: zaldien itxurak zirauen!  Itxaro Borda   «%100 basque», 2001 - 31. orr.


ximiko 1 iz adkor zimikoa.

Utzi errege puztuak zaitzan ostera ohera tenta, masailan ximikoz balaka, sagutxo deitu, eta, pare bat musu kerutsuren truke, edo zure lepoa haztatuz bere atzamar madarikatuez, atera diezazula argitara kontu guztia, alegia funtsean ez nagoela eromenak joa, eroarena egiten ari baino.  Juan Garzia   «Hamlet» - William Shakesperare, 2002 - 156. orr.

Txizatoki batean norberari atzealdean ximiko egiteko agindu eta, harrigarri badirudi ere, adeitasun hori onartu ez.  Xabier Olarra   «Estilo-Ariketak» - Raymond Queneau, 2005 - 251. orr.

2 irud/hed

Ez idurika, joko horrekin zernahi ximiko ttipi egiten daukute eta azkenean ximiko horiek ausiki pollita.  Herria   2005-07-28

Batean lañoki ari eta arrunt goxoan, beste batzuetan aise lerratzen dena piko eta ximiko, bereziki biziki partida zituen "gorri" heien kontra.  Herria   2004-09-23

Goihenetxeren argazkiaren ondoan jarrita, liburuak ximiko berezia eragin du Biltzarrean bildutakoen artean.  Berria - Harian   2005-03-29

Jende maitagarri hoien uzteak bihotzean ximiko bat egin dauku bainan bidaia segitu behar zen.  Herria   2001-03-01

Amatxi gogoratzen da ez zela ausartu mutikoari begiratzera, baina sendi zuela irriño horrek sabelean halako ximiko bat egin ziola.  Ramuntxo Etxeberri   «Skyroom», 2004 - 102. orr.

Ganbara garbi eta berria utzi dut, doi-doiako ximiko batekin, zeren gogoan baitut, Villafranca pasatuta, Okamendiaren igoera.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 99. orr.

Berehala eta laster afaldurik, segidan jautsi naiz aterpera, bakardadearen ximikoa ahal bezala eztiaraziz, gogoan dudala biharko etapa.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 228. orr.

Bihotzean ximiko bat egin zion hainbertze lagunek, hainbertze jendek miseria hartan, surfrimendu hartan usteltzen segituko zutelako.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 14. orr.

3 (irud/hed, hitz elkartuetan bigarren osagai gisa)

Preso ohi guztiek bezala, bihotz ximiko hori izan duzu barnean utzi dituzun lagunentzat.  Berria - Euskal Herria   2004-04-11

«Bihotz ximiko bat egiten digu hemen izateak», atzo betetzen baitzen Manex Goihenetxeren heriotzaren lehen urteburua.  Berria - Harian   2005-05-03

Galdua dugu gu baino gehiago dena miresteko gaitasuna, poz ximiko bihurri batez mespretxatzen dugu ulertzen ez duguna, gure zozokeriak larderiaz aldarrikatuz.  Berria - Kultura   2006-01-24

Joango al gara gora? -galdetu diot; betiere halako barne ximiko baten harrak artegatzen ninduelarik.  Txillardegi   «Labartzari agur», 2005 - 70. orr.

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

bihotz ximiko (7); bihotz ximiko bat (4); bihotzean ximiko bat (4); halako ximiko (8); halako ximiko bat (3); halako ximiko batekin (4); ximiko bat egin (5); ximiko bat egiten (6); ximiko batekin (7)


ximikoka adlag ximiko bat egiten.

UDF delakoan, François Bayrouarras berotua da, boz-alde eder bat biltzeko menturan! Aise mendekatzen bazaiote ezkerraldekoeri, ximikoka ari da ere polliki UMP-tiarreri...  Herria   2004-05-06


ximikoño iz adkor zimikoa.

Ximikoño bat edo beste egin badu ere Jakes handiari.  Herria   2001-07-12


ximinea ik tximinia.

ximinei ik tximinia.

ximini ik tximinia.

ximino ik zimino.

ximinokeria ik ziminokeria.

ximio ik kimio.

ximioterapia ik kimioterapia.

ximista ik tximista.

ximitx ik zimitz.

ximixta ik tximista.

ximur 1 izond adkor zimurra.

Gizon txiki ximur bat zen, burusoila, mozkotea, baina indar handia zuen besoetan eta hanketan.  Koro Navarro   «Zertaz ari garen maitasunaz ari garenean» - Raymond Carver, 2003 - 101. orr.

Lilyren xarma begi txinatar haiek zirela, bere aurpegitxo txuri ximur hartan zeharka jarriak.  Anton Garikano   «Farorantz» - Virginia Woolf, 2001 - 31. orr.

Hura baino pertsona maitekorragorik ez duzu topatuko, haren begi-bazter ximurrak bezalakorik ez dut inorengan ikusi.  Karlos Zabala   «Buda zoriontsuen etxea» - João Ubaldo Ribeiro, 2003 - 103. orr.

Perla basa haren koskor ximurren ukimenak zemaion sentsazio atsegina asetzeko asmoz.  Xabier Mendiguren Elizegi   «16 ipuin amodiozko», 2002 - 51. orr.

Bi malko lodik zeharkatu zituzten goitik behera bere masail ezin ximurragoak.  Martin Anso   «Elezaharren bidetik», 2004 - 111. orr.

Piko melatua baino ximurragoa duk atso zar zeken hori; mutilzar horrekin ezkondu?  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 84. orr.

Txoriaren burutxoa okerka zegoen lepoan; bere begia marra ximur bat zen.  Bernardo Atxaga   «Soinujolearen semea», 2003 - 197. orr.

Monederotik billete ximur bat atera zuen.  Pablo Sastre   «Elurretan hotsak», 2004 - 93. orr.

Frantses puru eta eder batean mintzo zen gizon heldu berria zerbitzatu zuen, xuxurlatuz eni, ezpainak ximur: [...].  Itxaro Borda   «%100 basque», 2001 - 19. orr.

2 zekena, zikoitza.

Dirua zer den ere jabetu nintzen: ez nintzen ximurra bihurtu, ez, -diruak beti, gure amari bezala, eskuak erretzen zizkidan-, baina erreparatu nuen dirua zegoela gauzen atzean buru-hauste nekagarri eta bihurri gisara.  Fernando Rey   «Gure etxeko kontuak» - Natalia Ginzburg, 2004 - 171. orr.

-Zure ametsetako andrearen aldean, uste dut badudan halako xuhur eta ximur aire bat.  Janbattitt Dirassar   «Bihotzeko mina», 1997 - 18. orr.

3 irud/hed

Txistor xaxtar hari esker errazago sartuko zen ardo garratza, kontua edatea baitzen, edatea eta festan segitzea, poltsiko ximurrak ematen zuen bitartean.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Nerabearen biluzia», 1999 - 103. orr.

Artetik erraiteko, beren aldetik nagusi elkarteek ere ez dute espanturik, gobernuaren xedeak ximurrak eta xuhurrak dauzkate.  Herria   2005-06-16

• 4 iz zimurra, zimurdura.

Haren kokospeko sugandila-larmintza, haren baldokietako ximurrak, haren begiak, nekatuak ez, izutuak soilik, behinola baino ederragoak.  Joxe Austin Arrieta   «Homo Faber» - Max Frisch, 2001 - 233. orr.

Durerok ere iritzi berbera adierazi zuen beste hitz batzuekin, esanez bere xedea "ximur eta zaintxorik txikienak ere" agerian jarriko zituen erreproduzioa zela.  Bernardo Atxaga   «Groenlandiako lezioa», 1998 - 166. orr.

Ximurrak ezkutatzen, ilea ondo txukuntzen, ezpainen gorria retokatzen.  Xabier Mendiguren Elizegi   «16 ipuin amodiozko», 2002 - 55. orr.

Azal gazteago baten igurtziaz zeuen ximurrak suntsituko direlakoan, magia sinpatikoz edo?  Xabier Mendiguren Elizegi   «Arima enkoniatuak», 2006 - 31. orr.

Begi eta aho inguruetan, denborak ximur mehe-mehe batzuk zituen marraztuak.  Ander Irizar   «Eszterren ondarea» - Sandor Marai, 2003 - 18. orr.

Bere matrailezur ironikoa eta kopeta belztua eta ximur ironikoz betea hurbildu zituen harengana.  Fernando Rey   «Gure etxeko kontuak» - Natalia Ginzburg, 2004 - 190. orr.

5 irud/hed

Entzun eta entzun egon ohi gara pozik asko; hamaika ximur leuntzen dizkigu.  Patxi Ezkiaga   «On Kixote Mantxako» - Miguel de Cervantes, 2005 - 75. orr.

6 ximur-ximur adlag

Ximur-ximur egina zegoen, ihartua.  Fernando Rey   «Ararat mendiaren sumina» - Yasar Kemal, 2003 - 68. orr.


ximurtasun adlag adkor zimurtasuna.

Bai, fruitu sorgina duzu pikoa, eta endemas piko idortua, inoren antzutasuna edo ximurtasuna adierazteko orduan, batik bat.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 84. orr.


ximurtu, ximur(tu), ximurtzen 1 da/du ad adkor zimurtu.

Bagoia akordeoi baten antzera ximurtu zen.  Karlos Linazasoro   «Ez balego beste mundurik», 2000 - 23. orr.

Ala gutiago ama ote da xaharra, adinak ximurtu eta ezindu ere duelarik?  Herria   2001-05-24

Berak irribarre, nire desorduko txisteen aurrean beti egin ohi zuen bezala: bekokia ximurtuz bi bekainen artean.  Joxe Austin Arrieta   «Homo Faber» - Max Frisch, 2001 - 198. orr.

Kattalin pentsaketa bezala hasten da, ezpainak ximurturik.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 62. orr.

Axala ximurtuta eta junturak lotuta dauzkan adinekoarentzat.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 436. orr.

Hotzak ximurtuta bezala.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 455. orr.

Zomorro zapatariek soilik ximurtzen eta biziberritzen dute uraren azala, etengabeko dantzan.  Hasier Etxeberria   «Mutuaren hitzak», 2005 - 12. orr.

2 irud/hed

Lüküze xuhurrak sobera sos xahutuak zituen altxamendua prestatzen eta patrika ximurtu zitzaion notario baten zerbitzuak pagatzeko tenorean.  Aingeru Epaltza   «Mailuaren odola», 2006 - 123. orr.

3 (era burutua izenondo gisa)

Emakume ttiki bat, xahar eta ximurtua, lepo inguruan azeri-larru bat eramaten zuena.  Fernando Rey   «Gure etxeko kontuak» - Natalia Ginzburg, 2004 - 64. orr.

Beti ere urte zahar askoren fruitu umotu eta ximurtuen antzera iritsi izan zaizkigu.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 451. orr.

Giza haragi puska hura, larmintzaren azpian zainak ageri, eta larmintza bera zetazko paper ximurtua zirudiena, hain guri eta aldi berean dizdizari.  Joxe Austin Arrieta   «Homo Faber» - Max Frisch, 2001 - 213. orr.

Bitartean lauzpabost indio haiek hantxe, zirkinik egin gabe, pantaila ximurtuaren aurrean kukulumuxu.  Joxe Austin Arrieta   «Homo Faber» - Max Frisch, 2001 - 59. orr.

Hura urrearen pareko zen nire patrika ximurtuarentzat.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Errautsen distira», 2002 - 112. orr.

Andrea, aristokraziako familia ximurtu bateko alaba.  Juan Martin Elexpuru   «Esku bakarrarekin irakurtzeko kontuak» - Pilar Cristobal, 1999 - 58. orr.


xinatar ik txinatar.

xinaurri (orobat txinaurri) 1 iz inurria.

Eta zenbat xinaurri bidean ibilki!  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 59. orr.

Xinaurri kolorezkoak zelaietako berdean atzera eta aurrera, multzoka.  Hasier Etxeberria   «Mutuaren hitzak», 2005 - 78. orr.

Xinaurriek berek dute urre hori garbitzen zikinkeria guziak xehe-xeheki kenduz.  Aurelia Arkotxa   «Septentrio», 2001 - 79. orr.

Gizon apala eta umila, xinaurria bezain langilea!  Herria   2004-04-15

Kamiuntaraka bildu zituzten Estatuko soldadoak, xinaurri beltz kiskaliak.  Michel Oronoz   «Oilandoiko ermita», 2001 - 210. orr.

Kurutzebide guzietan, funtzionario eta preso-langileak, auxi-ak, harat hunatka, xinaurri langileak iduri.  Filipe Bidart   «Bakartasunaz bi hitz», 2004 - 104. orr.

Xinaurriak hanketan gora eta behera.  Lander Garro   «Orain galdera berriak ditut», 2004 - 72. orr.

Larrua ehun milioika xinaurri korrituko balitzaizkio bezala zen, eta xinaurriak letrak ziren.  Jon Alonso   «Euskal karma», 2001 - 53. orr.

2 (hitz elkartuetan)

Asiatik ontzi doietan heldu xinaurri-familiak.  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 41. orr.

Xinaurri lana eramanez eta epe luzerako estrategia bat abian jarriz, azkenean lortu zuen bere helburua.  Berria - Harian   2005-09-30

Bakantzen ari diren pinpirinen dantzak, erle-kofoin edo xinaurri meta baten egituraketak.  Herria   2005-09-15


xinaurrijale (corpusean txinaurrijale soilik) izond inurrijalea.

Hartz txinaurrijale batena.  Eider Rodriguez   «Eta handik gutxira gaur», 2004 - 74. orr.


xinaurritegi (orobat txinaurritegi) 1 iz inurritegia.

Giza eskubideen ideia hori zela gobernu totalitarioen eredu diren xinaurritegietarik giza elkarteak bereiz ditzakeen ideia bakarra.  Piarres Xarriton   «De re publica edo politikaz», 2003 - 144. orr.

Zer xinaurritegia! Pittaka pittaka, xoko moko guziak dira bete.  Herria   2003-07-31

2 irud/hed

Mototik jaitsi berritan hankek txinaurritegiak dirudite, eta geldirik egoteak halako mindura urduri bat eragiten du.  Pako Aristi   «Urregilearen orduak», 1998 - 154. orr.


xinaurritu (corpusean txinaurritu soilik) 1 da/du ad inurritu.

Eztarria idortu zitzaidan, soin-adarrak txinaurritu.  Aingeru Epaltza   «Mailuaren odola», 2006 - 201. orr.

Espaloian barrena, zangoak baldar joaki zitzaizkidan, txinaurritu antzo.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 16. orr.

Hozmindurik eta eskuin zangoa txinaurritua nuela besarkatu nuen kanposainduko karrika nagusiaren biki meharragoa.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 400. orr.

2 irud/hed

Guti uste zuen eskuak handik atera duena: paperak, paperik anitz, letra txiki meheaz txinaurrituak.  Aingeru Epaltza   «Mailuaren odola», 2006 - 25. orr.


xinfonia ik sinfonia.

xingar (orobat txingar g.er.) 1 iz urdaiazpikoa; urdaia.

Saltxitxoiak Betetzen zituen eta saiheski urdaia, hirugiharra eta betegarrietarako xingarra prestatzen.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 127. orr.

Xingarra ez zen ere aski errea!  Ramuntxo Etxeberri   «Skyroom», 2004 - 150. orr.

Baionako xingarraz gozatuz.  Ramuntxo Etxeberri   «Skyroom», 2004 - 148. orr.

Baionako xingarra gazitzen eta xahartzen den tokia bisitaturik, hortik hurbil bazkaldu ondoan, aratsaldean bisita labur batetik landa kantuz errepikan itzuli dira gibelerat.  Herria   2004-07-22

Bideari lotu ziren, hiru arroltze frijitu janik, xingarrarekin.  Elena Touyarou   «Hautsi da katea» - Toti Mtz. de Lecea, 2004 - 103. orr.

Partidatik landa, afaria "Lili-pean" deitu salan: arroltze-moleta, xingarra, gasna, bixkotxa, arno eta kafe: 10 eurotan.  Herria   2004-01-29

Janaldiak: salda, piperrada xingarrarekin eta urineko ahatea baratzekariekin.  Herria   2001-05-03

Biperada xingar ongi zahartuarekin.  Herria   2004-10-07

Arratseko 8 orenetan: talo eta xingar, Xiberoko Soinülariek alageratürik.  Herria   2003-09-11

Xingarraren edo xokoletaren bestek ez duten herrikoitasun zehatza erakusten du Sagarno egunak Baionan.  Herria   2003-05-29

Baionako Xingarraren Kofradia.  Herria   2001-11-01

2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa)

Ostatuan hartzen ditudan xingar ogitartekoak eta tokiko arno beltzak, gaurko aszetismoak bildu behar zizkidan merezimendu guziak airera botatu dizkit.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 47. orr.

Xingar xerra eta arrautzak azietan pausatu zizkion.  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 58. orr.

Labearen gaineko zartaginaren barnean xingar puska eta arrautza bi erretzen ari ziren olioan plisti-plasta.  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 57. orr.

Marmol eta ispiluetan zehar, txerriak eta betegarrietarako xingar zerrendak dilindan zeuden barra kakodunetatik behera.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 106. orr.

Xingar kailu bat murtxatzen ari balitz bezala.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 39. orr.

Hezurrari xingar peza politak kentzen zizkion oraino!  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 15. orr.

Xingar zati honek merezi bailuke haatik arno xorta bat.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 92. orr.

"Oberena" izenaren inguruan Lapurdiko 22 xarkutierek xingar marka berri bat sortu dute Baionan.  Herria   2001-11-01

Aurtengo xingar lehiaketako epai mahaiak deklaratu du lana biziki zaila izan duela.  Herria   2004-04-15

Lapurtarrak nagusi xingar ferian.  Herria   2004-04-15

3 xingar azpi urdaiazpikoa.

Gostu guziendako bazen hauta: ardi gasna, xingar azpi, urineko, gibelki, ezti, bixkotxa, Irulegiko arno, bazkal aintzineko, ondoko eta bertze.  Herria   2002-07-25

Denetan bilatu bazuten ere, ez zuten xingar azpirik atxeman, ez eta ere lukainkarik, odolkirik.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 42. orr.

Keinka batez, urdeak hil dira aro eztiegia zelarik, batzuetan xingar azpiek ez dute gatza behar bezala hartu.  Herria   2003-04-24

Aurten ere hogoita-hamar bat laborari, urde hazteari ari direnak, hor izanen dira xingar azpi eder batzuekin.  Herria   2003-04-17

4 (hitz elkartuetan)

Baionako xingar azpi feria iraganen da ostegun saindu honetatik haste hiru egunez merkatu plazan.  Herria   2001-04-12

Karia horretara etxeko xingar azpi lehiaketa antolatua izanen da.  Herria   2001-04-12

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

baionako xingar (6); baionako xingar azpi (3); talo eta xingar (44); talo ta xingar (90); xingar azpi (11); xingar edo talo (4); xingar eta arroltze (11); xingar eta dantzaldia (4); xingar feria (7); xingar jatea (5); xingar jateko (3)

baionako xingarraren (3); xingarraren kofradiak (3)


xingle izond adkor singlea, bakuna.

Hamabosgarren mendeko bazterreko portiko xingle, apaindura gutiko baina dotore batetik sartu naiz.  Koldo Izagirre   «Idi orgaren karranka» - Victor Hugo, 2002 - 195. orr.

Aginduaren eremuan bizi dira, esaldi motz, xingle eta gehienetan mudagaitzek biziaraziak.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 197. orr.

Analisi xingletik haratago, ordea, gogoeta eragin dute gertakari haiek Abertzaleen Batasuna bezalakoetan.  Hasier Etxeberria   «Patri maitea», 2003 - 52. orr.

Iraganarekin lotzen duen hari xingle hura.  Iban Zaldua   «Gezurrak, gezurrak, gezurrak», 2001 - 172. orr.

Esan zidan bera tipo xinglea zela, ekialdeko bizi-eskolakoa.  Karlos Linazasoro    «Glosolaliak», 2004 - 144. orr.

Poema japoniar bat errezitatu nion, Issa maisuaren haiku xingle-xingle bat.  Karlos Linazasoro    «Glosolaliak», 2004 - 144. orr.


xingola (orobat xingol g.er. eta txingola) 1 iz oihal edo ehunezko zerrenda luze eta mehea. ik zinta.

Ez zen ez xingola bat, ez listari bat, baizik eta galoi txirikordatu bat.  Xabier Olarra   «Estilo-Ariketak» - Raymond Queneau, 2005 - 55. orr.

Zango sagarretarainoko galtza motx beltzak, oihal oneko palto beso motxa xingolaz eta zilarreko botoiez apaindua, gerriko berde iluna, belusezko txapela zabala eta kapa luzea.  Elena Touyarou   «Hautsi da katea» - Toti Mtz. de Lecea, 2004 - 87. orr.

Buruan 17 zentimetroko garaierako kapela bat zeramana, 35 cm-ko xingola batez inguratua, txano aldean.  Xabier Olarra   «Estilo-Ariketak» - Raymond Queneau, 2005 - 45. orr.

Besoan zeramatzaten xingolek "Kontseilu Judu" elkarteko kide gisa nabarmendurikoek ziotenez, [...].  Urtzi Urrutikoetxea   «Zoririk ez» - Imre Kertész, 2003 - 67. orr.

Manilovek paper bat atera zuen berokiaren barrualdetik, tututxo baten inguruan bildurik eta arrosa koloreko xingola batez loturik.  Jose Morales   «Arima hilak» - Nikolai Gogol, 1998 - 207. orr.

Xingola askatu, sakelan gorde, eta ile-kiribila sasiartera bota zuen.  Anton Garikano   «Maitea» - Toni Morrison, 2004 - 246. orr.

Xingolaz lotu ile-adatsa eta lihozko soinekoa jantzi, etsaia liluratzeko.  Elizen arteko biblia   Jdt 16,8

Xingola puskatu eta gutunak irakurtzen hasi da.  Xabier Paya   «Desio izeneko tranbia» - Tennessee Williams, 2006 - 72. orr.

Kotte Ecenarro auzapezak du xingola moztu, bere aldean zituela Michèle Alliot-Marie minixtroa eta Daniel Poulou deputatua.  Herria   2004-10-28

Hartu apaiz-jantziak eta jantzi Aaroni tunika, mantua, efoda eta bularrekoa, eta lotu efoda xingolaz. beste aldean, ibaia xingola moduan luzatzen zen Pelargirreraino, eta harantzago, hodeiertzaren hegalean, itsasoaren berri ematen zuen argitasuna zegoen.  Elizen arteko biblia   Ir 29,5

Euskararen alde borrokatzen den emazte bati eman diote urtaskari "Légion d'honneur" xingola.  Herria   2001-01-11

2 irud/hed

Zilarrezko xingola bat, mehea eta distiratsua, begi bistatik galdu arte itsasbazterrean bihurka.  Koldo Izagirre   «Idi orgaren karranka» - Victor Hugo, 2002 - 149. orr.

Goiko muturrean Legazpi eta behekoan Irun, trenbideko xingola luze mehar hori zen niretzat Gipuzkoa.  Joxerra Garzia   «Kurrin-kurrun vitae», 2004 - 19. orr.

Petrola lanpa batetik dantzan ari da argi hori flako bat, ke beltz baten xingola firurikan eskapatzen dela.  Michel Oronoz   «Oilandoiko ermita», 2001 - 20. orr.

Oraindik klonatu gabeko ADN xingola multikolorearen plastikozko moldea.  Itxaro Borda   «%100 basque», 2001 - 213. orr.

3 (izenondo eta izenlagunekin)

Xingola beltza zuen ikurrinak eman zion bide martxari, Solagurenen argazkia alboan zuela.  Berria - Euskal Herria   2004-12-12

Oinetan zapata hori politak eta besoan xingola gorria, ezagun zuen bere maila gorena.  Urtzi Urrutikoetxea   «Zoririk ez» - Imre Kertész, 2003 - 108. orr.

Portzelanazko arrautza urreztatuak ikonoen aurrean, ohiko xingola urdin eta gorrietatik zintzilik.  Jose Morales   «Arima hilak» - Nikolai Gogol, 1998 - 96. orr.

Kutxa irekitzen du eta xingola urdin batez lotutako eskutitz-sorta bat ateratzen du.  Antton Olano   «Fidel izan beharraz» - Oscar Wilde, 2000 - 114. orr.

Paperezko xingola kizkur beltzak eta laranjak Halloween egunerako.  Lopez de Arana   «Manhattan Transfer» - John Dos Passos, 1999 - 126. orr.

Giltza zabalgarriak, aliketak, bihurkinak, xingola isolatzailea ere izaten zituen.  Koro Navarro   «Zertaz ari garen maitasunaz ari garenean» - Raymond Carver, 2003 - 102. orr.

Bazuen buruaren jiran urrezko xingola bat, burdinorizko sandaliak oinetan, eta artile eta ereinotzez txirikordaturiko girlandak zeuzkan lepotik.  Juan Garzia   «Bizi alegiazkoak» - Marcel Schwob, 2002 - 27. orr.

Baupresaren muturretik trinketa nagusiaren eta mesanaren barrena txoparaino zetorren argizko xingola bat.  Koldo Izagirre   «Sua nahi, Mr. Churchil?», 2005 - 11. orr.

Biltzen ninduen zerrenda edo xingola pieza-bakarra zela bururatu zitzaidan.  Koro Navarro   «Kontakizunak» - Edgar Allan Poe, 2000 - 110. orr.

Mahai gainean xingola orri-bereizlearekiko liburua zegoen.  Jose Morales   «Arima hilak» - Nikolai Gogol, 1998 - 54. orr.

Lasto beltzezko kapela xingola-gabe bat buruan.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 106. orr.

Jendea kalean gora sakabanatzen joan zen, plazarainoko bidea dolu-xingoladun ikurrinez betez.  Berria - Euskal Herria   2006-03-02

4 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa)

Xingola denda txiki bat zuen.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 68. orr.

Komisario nagusiari luzatu zion xingola puska.  Koldo Izagirre   «Sua nahi, Mr. Churchil?», 2005 - 25. orr.

Kezkarekin xingola-muturra zirtzilaturik, gizon zaharrak buelta eman eta eskailerak jaitsi zituen.  Anton Garikano   «Maitea» - Toni Morrison, 2004 - 251. orr.

5 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa, lehen osagai hori izenondoduna dela)

Xingola more zati bat atera zuen sakelatik, eta zabaldu egin zion, "Jainkoa zuekin" irakur zezan, letra larri urreztatuz.  Koldo Izagirre   «Sua nahi, Mr. Churchil?», 2005 - 25. orr.

6 (hitz elkartuetan bigarren osagai gisa)

Lazoa egin zuen gero, listaria oihal-xingola beix batez estalirik.  Anjel Lertxundi   «Azkenaz beste», 2005 - 178. orr.

Haren gorputza bizitu eta oinen gainean zutitu zen, hileta-xingolaz bil-bil eginik.  Juan Garzia   «Bizi alegiazkoak» - Marcel Schwob, 2002 - 31. orr.

Azkar zebilen [...] hitz koipetsuen burrunba belarrietatik uxatzeko, dolu-xingola beltzak utzitako sentsazioa hatzamarretatik kentzeko, lirioen usaina ahazteko.  Lopez de Arana   «Manhattan Transfer» - John Dos Passos, 1999 - 166. orr.

Aspaldi hasi eta bertan behera utzitako gakorratz-xingola etorri zaio gogora.  Imanol Zurutuza   «Errautsera arteko sugarra», 2002 - 53. orr.

Gaztea, noski, kapelaren inguruan domina-xingola zuena zen.  Xabier Olarra   «Estilo-Ariketak» - Raymond Queneau, 2005 - 79. orr.

Gizon koxkorra zen; ilea labur zeraman, idun-xingola koxkor bat, eta mauka-farfail koxkorrak.  Juan Garzia   «Bizi alegiazkoak» - Marcel Schwob, 2002 - 19. orr.

7 (hiru osagaiko hitz elkartuetan, irud/hed)

Orkatz haragi xingola idorrak.  Itxaro Borda   «%100 basque», 2001 - 209. orr.

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

besoko xingola (3); domina xingola (5); efodaren xingola (4)

xingola beltza (7); xingola beltza zuen (3); xingola beltzak (4); xingola beltzarekin (3); xingola gorria (4); xingola horia (3); xingola luze (5); xingola ordez (9); xingola urdin (4)


xingoladun izlag xingola duena.

Praka berriak ziren, baina ez hori bakarrik: lehen aldia zen Darling jaunak praka xingoladunak zituena, eta ezpainei hozka egin behar izan zien negarrez ez hasteko.  Julen Gabiria   «Peter Pan» - James Matthew Barrie, 2004 - 43. orr.

Gondoleroa oso nire begikoa zen, bere kamiseta zerrendaduna eta txoto xingoladunarekin.  Jon Alonso   «Euskal karma», 2001 - 92. orr.

Atorra zerrendaduna eta txano xingoladuna zeramatzan, eta belarri bat falta zuen.  Jon Alonso   «Euskal karma», 2001 - 81. orr.

Oihane Errazkinen argazkia, Euskal Preso Politikoen Kolektiboaren anagrama eta xingoladun ikurrina zeramaten.  Berria - Euskal Herria   2004-07-11

Goizeko etenaren ostean, euren samina eta protesta azaldu zuten Casa del Campoko aretoaren parean, dolu-xingoladun ikurrina bat erakutsita.  Berria - Euskal Herria   2006-02-28

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

dolu xingoladun (3); xingoladun ikurrina (3)

xingolaz lotu (4)


xingolaki iz xingola-zatia.

Tokiko komertsantek ere bai: denek bat egin dute bere presentazioneak berdinean egiteko, banderaz, xingolakiz eta kolorez Lurdeko eta Batikano ohidurak errespetatuz, xuri eta urdinean gehienik.  Herria   2004-07-29


xingolatu izond xingolez hornitua.

Plazarat hurbiltzen diren haur tarrotuek ikusten dute lorietan nola apainduak diren bazterrak; herriko etxe azpian izai berde eder bat aberaski xingolatua eta argiz itoa.  Herria   2004-12-23


xingoma ik xuingoma.

xinpart ik txinparta.

xinpatiko
1 xinpatiko-xinpatiko adlag adkor

Atentzioa ematen zuen beste gauza bat bere zakila zen, noski, une hartan burumakur dilindan zegoena, jabearen urrats bakoitzean ezker-eskuin xinpatiko-xinpatiko mugitzen zena.  Aitor Arana   «Onan», 2000 - 116. orr.


xinple 1 izond adkor sinplea.

Nik, eguneroko gauza xinpleak baizik ez nituen ezagutzen.  Daniel Landart   «Anaiaren azken hitza», 1999 - 151. orr.

Mezkiritz mendatea, bere oroitarri xinplearekin, Orreagako Birjinaren ohoretan eraikia.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 30. orr.

Dauzkagun hiruzpalau datuetara eta aieru xinple xamarretara mugatuko naiz.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Arbelaren gainean», 2004 - 57. orr.

Badirudi zientzilariek ezin dutela bestela pentsa, beti hipotesirik xinpleenera jotzen dutela, izadiaren hasiera bakun hori baizik irudikatzen ez duenera.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 248. orr.

Ahal banu, hitz erraz eta xinplez azalduko nioke, nire ezinegona uler dezan.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Errautsen distira», 2002 - 133. orr.

Festetako giro xinple harrigarri hartan murgildurik, goxatu egin zen nire barnea.  Txillardegi   «Putzu», 1999 - 359. orr.

Hain da mehea bizitzatik heriotzarako pasabidea, hain da ñimiñoa, eta xinplea azken finean, eta aldi berean hain ulergaitza, non [...].  Joxan Elosegi   «Nola hustu nuen gurasoen etxea» - Lyidia Flem, 2005 - 29. orr.

Pentsatu nuen okertu egin nintzela nire gazte urte haietan, eta okertze hori ezjakintasunetik etorri zela, bizitzaren lehen egia, xinpleena -"bizitza da handiena"- ondo ez konprenitzeagatik.  Bernardo Atxaga   «Soinujolearen semea», 2003 - 444. orr.

Xinplea da egin behar duzuna.  Iñaki Zabaleta   «110. Street-eko geltokia», 2003 - 40. orr.

Gogo edo asmo bakarra, bakuna eta xinplea duena.  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 193. orr.

Badakit, oroigarri xinple-apain hura, bakoitzak prezatuki etxera eraman zuela eta sukalde, egongela edo logelako murru-paretetan luzaz dilingo egon zela.  Daniel Landart   «Anaiaren azken hitza», 1999 - 93. orr.

Bigarren ideia aurrekoa bezain lausoa zen, aldi berean arin-xinple eta bihurri-korapilotsua.  Juan Garzia   «Sistema periodikoa» - Primo Levi, 1998 - 157. orr.

Ez da Historia hori bakuna, xinplea, leguna.  Michel Oronoz   «Oilandoiko ermita», 2001 - 25. orr.

Xinpleagoa da dena: maite dut edatea.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 114. orr.

Idaztea gauzak diren baino xinpleago egitea da.  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 18. orr.

2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa, izenaren izenondo gisa)

Amaturrek aldiz beren xapelgoko bigarren astea zuten eta horra hor berezko ohi batzu soldado xinple mailerat itzuli direla beren galonak utzirik.  Herria   2003-11-13

Gauza pila egiten zutela, zirri xinple pila besterik ez, egia esateko, orain bazekien.  Karlos Zabala   «Buda zoriontsuen etxea» - João Ubaldo Ribeiro, 2003 - 64. orr.

3 (adizlagun gisa)

Doi bat konplikatua irudituko zaizu menturaz xinple agertzeko.  Berria - Kultura   2004-04-23

4 sinple-sinplea adlag ipar

Primadera huntan 50 garren urte muga hori ohoratu dute xinple xinplea beren haur eta haur ttipiez inguratuak.  Herria   2001-08-02

Horra zer gatik beren urteburua xinple xinplea ospatu duten beren seme alaba eta horien familez inguratua.  Herria   2005-06-02

5 sinple-xinpleki adlag

Hiriko jantziz emana, xinple xinpleki.`  Herria   2005-04-14

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

xinple xinplea (3)

gauza xinplea (3)


xinplekeria iz adkor sinplekeria.

Gogora zetorkidan nola antzerki bat ikusten egon eta gero bokadilloak jatera joan ginen eta nola kitsch-ari buruzko xinplekeriak esaten aritu ginen.  Xabier Mendiguren Elizegi   «16 ipuin amodiozko», 2002 - 139. orr.

Egin zituen bi garraio horiek xinplekeriak iruditzen zitzaizkion orain, ume joko antzekoak.  Iñaki Zabaleta   «110. Street-eko geltokia», 2003 - 141. orr.


xinpleki 1 adlag sinpleki.

Xinpleki, umilki bizitzea, bertzeri idekia egonez, hortan da zoriona.  Herria   2001-06-07

Xinpleki eta ele on batekin, jende hartze goxo haundia zuen bereizkuntzarik gabe.  Herria   2004-07-15

Xinpleki jantzia zen atsoak, paisola irekirik zeukan esku batean.  Ramuntxo Etxeberri   «Skyroom», 2004 - 94. orr.

Nik uste, xinpleki, liburuak ez direla enetzat eskolari lotuak izan.  Ana Urkiza   «Zortzi unibertso, zortzi idazle», 2006 - 128. orr.

Nere helburua beti izan da xinpleki bizitzea, elgar lagunduz, eta ez aberastea.  Herria   2004-11-18

Askok nahiago izan dutelarik xinpleki etxeratu, berduratze hori ez zutelako gogokoa.  Herria   2003-04-24

2 sinple-xinpleki adkag

Hiriko jantziz emana, xinple xinpleki.  Herria   2005-04-14


xinpletasun iz adkor sinpletasuna.

Idazleak azaldutako bizimodu gogorra, izaera jatorra eta denbora-pasa urriak bere xinpletasun eta baldartasun guztian txertatu nizkion nik, neure gogoan, aitona Joxemariri.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Errekarteko koadernoa», 2001 - 59. orr.

Ez da neke ere apezarentzat predikuaren sujetaren atxemaitea: zonbat aldiz ez dugu aditzen urtean: artzaina, ardiak; nekexago halere apezarentzat xinpletasun eta emozio handi batekin, ongi etorri egin diolarik, Ezterentzubitar seme gisa, Ezterentzubiko gertakari izigarrian, erre eta zauritu izan den bati.  Herria   2005-06-09

Enetzat helburua ahal bezain hizkuntza zorroztuan eta xinplean idaztea da: lanari esker lortzen den xinpletasunean.  Ana Urkiza   «Zortzi unibertso, zortzi idazle», 2006 - 145. orr.


xinpletu, xinple(tu), xinpletzen da/du ad adkor sinpletu.

Sorreran ugaria, nahasia eta bihurria zen mundua, nola xinpletu, urritu eta agortu izan den, edozeinek entenitzeko moduan erakusten digu egileak.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 247. orr.


xinplezia iz adkor sinplezia.

Giza gogoak ugaldu duen xinplezia itogarria klaro azalduz.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 247. orr.


xinta iz adkor zinta.

Gauaren erdi-erdian, hor hasten baita sortzen egun berriaren argi xinta xumea.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 9. orr.

Badut aditzea, musikari handi asko, orduak eta orduak pasatuak direla urari begira eta uraren xintari adi.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 222. orr.


xintatxo iz adkor zinta txikia.

Halako puntuan, pizt! jo zuen nire ez-dakit buruan edo bihotzean, honako argi-xintatxo honek: "Hemen, Arantzazu entzungo da!".  Pello Zabala   «Zeruan zer berri», 2006 - 90. orr.


xintik ik txint 2.

xintoista ik sintoista.

xintxili ik zintzilik.

xintximari (orobat txintxamaria eta txintximari) iz pl estualdia, larrialdia.

Baina ez dira atzo sortu xitoak Itoiztarrak, ez dute sekulan barkatzen, Fabienek ere bere aire ona baliatzen aitzinean; tantoz tanto, horra 37-38, xintximariak orai.  Herria   2004-01-08

Hor xintximariak!  Herria   2004-11-11

Ontsasko bazekien laguntzen zituen iheslariek zer xintximariak ikusten zituzten mugaren bertzaldean ere. Orduan hasi dira txintxamariak.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 48. orr.

Orduan bai txintximariak, oihu eta garrasiak, irain, laido eta erasoak, sozialistak bere alkietarik joanik, denak bilduak beherean, Lege Biltzarreko uxerrek muga bat egiten zutela beren gorputzekin.  Herria   2004-05-06


xintxirikatu ik xirtxikatu.

xintxo 1 izond ipar adkor zintzoa. ik txintxo.

Badakit, eta lehen aldian ikusi orduko ezagutua dut hori, mutiko xintxoa zarela.  Janbattitt Dirassar   «Bihotzeko mina», 1997 - 111. orr.

Baina ikasle xintxoenek bezala klase bakar bat hutsegiten ez dutenak asper litezke.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 31. orr.

2 (adizlagun gisa)

Eta xintxo ibili behar zen.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 41. orr.

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

fededun xintxo baten (4)

mutiko xintxoa (3)


xintxoki adlag ipar adkor zintzoki. ik txintxoki.

Norbaitek bere bizia hola kondatu duela, ahal bezain xeheki eta xintxoki, amodio bideetako segeretu guziak ere zabal-zabala ezarriz.  Janbattitt Dirassar   «Bihotzeko mina», 1997 - 85. orr.

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

ahal bezen xintxoki (4); lana xintxoki (3); xintxoki egiten (3)


xintxotasun iz ipar adkor zintzotasuna. ik txintxotasun.

Hori guzia, xintxotasunean!  Herria   2003-05-29

30 urtez 56etik eta 86rat bere lana egin izan du xintxotasun hoberenean.  Herria   2004-11-25

C. bat guziz ederra moldaturik xintxotasun osoan dabiltza.  Herria   2003-12-25


xintxuketa (orobat xitxuketa) iz konpontze lana.

Opor edo bakantza denboran, gorputza bera heziz arimarekin batean, egiten zituzten balentria ederrak, xintxuketa, kurritze, kanpo-lan eta nekatze...  Herria   2001-09-20

Nork ez du ezagutu Pierre jende airosa eta beti prest xerbitxu baten egiteko, hargintza, zurgintza, eta ainitz lan motetan? Nork ez du haren beharra ukan xitxuketan?  Herria   2004-04-29


xintz iz

Egin dezala enarak saloian kabia; eta kardoak teilak baztertu, eta tximeletak eguzkia hartu besaulkien xintz maiztuaren gainean.  Anton Garikano   «Farorantz» - Virginia Woolf, 2001 - 137. orr.


xinxangre izond odolgabea.

Nortzuk uste duk direla etxe honetan lan egiten duten mediku, funtzionario eta erizain xinxangre horiek denak?  Harkaitz Cano   «Neguko zirkua», 2005 - 217. orr.


xinximarro iz

Bush amerikano presidentak xinximarroak ikusten ditu Amerikanoek hoin estimatzen duten dirua dela kausa.  Herria   2002-07-25


xiolari ik txiolari.

xipa (orobat txipa)

Urre kolore zorrotz horien erdian, zarboen eta perken otarreek, amuarrain sortek, xipa pilek, esparbelez harrapaturiko arrain zapalen multzoek zuritasun bizia hartzen zuten.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 149. orr.

Ekialdera xipa (txipa) deitu izan baitzaie mendebalderago ezkailu (axkalo) bezala.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 333. orr.


xipatu ik txipatu.

xipiroi ik txipiroi.

xipiron ik txipiroi.

xipotx izond adkor zipotza.

Ez eta entenitu ere ez du egiten, xipotx eta narratx halakoak.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 330. orr.

Euskal letren mundutxo harroputx eta xipotx honetan.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 350. orr.

Eta nago, euskal sena kristautu, abertzaletu, iraultzaletu ahalean ugaldu ote den txori xipotx honenganako sentiberatasuna ere.  Patziku Perurena   «Harrizko pareta erdiurratuak», 2004 - 32. orr.


xipoxtu izond adkor zipoztua.

Lotsa ere balitzake kultur gidariontzako, baina nago, gaixo xipoxtuok, kultoegi bihurtu direla, horren sustantzi klase arrunta bertatik bertara sumatzeko.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 21. orr.


xipriar izlag ipar zipretarra.

Baina Xipriar ugartea dute turkoek beren begiko zikina Europan eta, futxo, hura ere onartu beharko.  Herria   2004-12-23


xipriota izlag/iz ipar zipretarra.

Bozak eman dituzte Xipriota herrian jakiteko berek zer dioten Europan sartzeaz edo ez.  Herria   2004-04-29

Xipriota grekoek eza eman dute % 75,83en neurrian, Kofi Annan ONUko presidentak eskaini proposamenduari.  Herria   2004-04-29


xipristin izond

A ze nexka xiprixtina.  Pablo Sastre   «Elurretan hotsak», 2004 - 122. orr.


xira ik zira.

xirgil izond

Beharbada bi egun zituen begi urdin, ile xirgil eta horixka zuen neskatilatxo zapuztu hark.  Gotzon Garate   «New Yorkeko kronika beltza», 2004 - 35. orr.


xiri 1 iz adkor ziria.

Xilo haietan sartzen zuen xiri bat, konduen ongi eramaiteko.  Angel Aintziburu / Jean Baptiste Etxarren   «Luzaiden gaindi», 2002 - 19. orr.

Artzen ginen ere, pentzetan, xiri batekin ttirrittak beren xilotik aterarazten.  Menane Oxandabaratz   «Ez da musik», 2006 - 33. orr.

Bi kandela, hilaren potreta, ezkozko bi xiri gurutzatuak mahaian pausatzen ziren eta hil beila egiazki hasten zen.  Itxaro Borda   «Entre les loups cruels», 2001 - 96. orr.

Lasto xiri mutur bat erretzen denean bezala.  Janbattitt Dirassar   «Bihotzeko mina», 1997 - 37. orr.

2 edariak hartzeko hoditxo modukoa.

Ekardazu baso bat garagardo, xiri batekin.  Anton Garikano   «Bederatzietatik bederatzietara» - Leo Perutz, 2003 - 182. orr.

Dembak garagardoa bere aurrean ikusi, handitasunez eroso jarri, eta xiriari tiraka hasi zen.  Anton Garikano   «Bederatzietatik bederatzietara» - Leo Perutz, 2003 - 182. orr.

Ez gero saiatu garagardoa xiririk gabe edaten! Jokamolde finaren kontra doa basoa ahoarekin ukitzea!  Anton Garikano   «Bederatzietatik bederatzietara» - Leo Perutz, 2003 - 183. orr.

3 xiria sartu

Bakarreko ekintza horren medioz ahanzturari sartutako xiriak gainerako lagun axolagabeagoen gainetik ezarria ninduen.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 240. orr.


xirika adlag adkor zirika.

Bere mixto xorrotxarekin xirika, badirudi ni tentaztea beste xederik ez duela ekarri.  Patziku Perurena   «Harrizko pareta erdiurratuak», 2004 - 117. orr.


xirikatu, xirika(tu), xirikatzen du ad adkor zirikatu.

Gazteak gazte gisa mintzo, erran nahi baita aski ausart eta kitzikatzaile, adinari doakion moldean, bazterrak xirikatuz.  Herria   2004-02-12

Eta guk ere doi bat xirika dezagun Posta hori.  Herria   2004-02-12

Ilobak agindu zion ez zuela xirikatuko gehiagotan.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 119. orr.

Eta nahi luke hirian barrena lasterkan ibili [...] gizonezkoei begietara behatu, arratoiak xirikatu, hilarri bateko lili xapaldu bat izan!  Pablo Sastre   «Eguzkipekoak», 2003 - 90. orr.

Orain, ni bereziki xirikatzen nauena San Klemente Papa horrena da, euskaraz papa hori nondik atera ote duten.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 452. orr.


xirikordatu ik txirikordatu.

xirimiri ik zirimiri.

xirimola iz adkor zirimola.

Adin batetik goiti, bakan dira mozkorraldiaren xirimolatik oroimenean gordetzeko adina merezimendu duten egintzak.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 291. orr.

Olatuek oso gogor jotzen zuten, eta apar xirimolak oso goraino eguratsa hezetasunez eta kresal-usainez betetzen.  Txillardegi   «Putzu», 1999 - 319. orr.


xirindula ik txirrindula.

xirindulari ik txirrindulari.

xiringa (orobat jeringa g.er.) 1 iz gorputzean isurkariak barneratzeko sendagintzan erabiltzen den ponpa txikia.

Anestesia gehiago behar zuen, eta erizainak flasko bat luzatu zion xiringa betetzeko.  Xabier Olarra   «Antropologo bat Marten» - Oliver Sacks, 2003 - 104. orr.

Barealdi horrek, aitzitik, urduri jarri zuen erizaina; xiringa bat prestatzen hasi zen, zerbaitekin betetzen.  Pako Aristi   «Urregilearen orduak», 1998 - 341. orr.

Zundatik barrena erraza da xiringa arrunt batez erauzkinak urdailera helaraztea.  Juan Garzia   «Sistema periodikoa» - Primo Levi, 1998 - 165. orr.

Pipiak jotako zulotxoak xiringa batez xilofenaz bete litezke.  Javi Cillero   «Hollywood eta biok», 1998 - 54. orr.

Poliziak xiringak, odol poltsatxoak eta ur destilatuko anpuluak atzeman zituen logeletan.  Berria - Kirola   2006-02-28

2 (drogaren munduarekin loturik)

Droga, edozein motatakoa eta nahi adina zegoen han, joaten zinen aurpegia garbitzera eta harraska odolez zipriztinduta, xiringa garbitzen ibili zirelako.  Jokin Urain   «Errotarria», 2006 - 153. orr.

Dena prest zegoen, xiringa barruan eta, azkenean, lerrotxoa prestatu nuen.  Sonia Gonzalez   «Ugerra eta kedarra», 2003 - 77. orr.

Horrelako xiringa ederrekin piko bat sartzera edonor animatuko litzateke, pentsatu nuen.  Harkaitz Cano   «Piano gainean gosaltzen», 2000 - 117. orr.

Orkatilan xiringa bat du sartuta.  Sonia Gonzalez   «Ugerra eta kedarra», 2003 - 190. orr.

Pertsona infektatu baten odolarekin kutsatutako xiringa.  Luis Elberdin   «Sexua noiznahi», 2005 - 120. orr.

Gaixo zegoen beste baten xiringa kutsatua erabiltzeagatik.  Berria - Euskal Herria   2004-05-19

Beheranzko bidea hartu nuen, eta ezponda baten, hiru xiringa jaurtiak zeuden bazterrean.  Koldo Izagirre   «Nik ere Germinal! egin gura nuen aldarri», 1998 - 70. orr.

Astiki xurgatu nuen, bafada nikotinatsua birika aseetara xiringa baten karga zainean bezain astiki bidaliz.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 392. orr.

Pegatinan baino biziago segitzen dute neure buruan aspa gorri batez ezabatutako xiringak, haren alboko dianak, letra gorriz idatzitako Trafikanteak, hormara! aldarriak.  Anjel Lertxundi   «Zorion perfektua», 2002 - 107. orr.

3 (hitz elkartuetan)

Urdaileko minbiziagatik hilzorian eta oinazez zegoela, morfina xiringak aringarri bakar, emeki-emeki iraungi zitzaion bizia. Orratz xiringa txiki batzuk ikusiko dituzu, injekzioaren momentua erakusteko marraztuak.  Eskarne Mujika   «Berdin dio» - Agota Kristof, 2005 - 73. orr.


xiringakada iz xiringaren edukia.

Belauna izugarri puztu zitzaion eta sei xiringakada likido atera behar izan zizkioten.  Berria - Kirola   2004-12-31


xiringatu, xiringa(tu), xiringatzen du ad xiringaz sartu.

Argi zegoen ez zela neskatoari edanarazi edo xiringatu zioten [droga] bera.  Ibon Uribarri   «Loti ederrak» - Yasunari Kawabata, 2006 - 75. orr.


xiringatzar iz adkor xiringa handia.

Buruan zeukan neska bikainaren ordez, atso popahandi bat aurkitu zuen han barruan, xiringatzarra eskuan.  Jon Arretxe   «Ostiralak», 2000 - 90. orr.


xirio 1 iz ipar kandela.

Eliza barnea, dena xirio eta intsentsu ke, izerdi usainari nahasirik, beilariez mukurru betea zen, otoitz zurrumurru bat goiti zoala zilarrezko Birjinari buruz.  Michel Oronoz   «Oilandoiko ermita», 2001 - 180. orr.

Hara heltzearekin, giltza andana bat atera zuen, sartzea argitzen zuten xirioetarik bat hartu, eta bi guardek zaindu atea ireki.  Elena Touyarou   «Hautsi da katea» - Toti Mtz. de Lecea, 2004 - 200. orr.

Igandean, Parropiako gaztek salduko dituzte, berek egin xirio edo tortxak eliza atetan.  Herria   2005-12-01

Lehen janaldia egin ondoan, ostalertsak saltzen zizkien xirioak, zortzi edo hamar soseko peza paga-araziz, erdia balio zutelarik.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 214. orr.

2 (izenondoekin)

Ibarreko eliza ttipiak ukan du orduan bisitari, barnea alegeratzen zitzaiola beilariek pizten zituzten hamarka xirio ttipieri esker.  Herria   2002-09-05

Opariak orijinalki egiteko ideia ugari aurkituko duzue: oihalkiak nasaiki koloratuak, kolorezko kristalkiak gasagarrean edo labean landuak, larrukiak, xirio apaingarriak, haurrentzat zurezko apainki eta puzzleak, larru eta txapinak, joiak, eltzeak...  Herria   2002-12-19

Andere serorak bazituen aldare gainean zenbait xirio piztuak eta zeremonia bururatuta hiltzen zituen bat bertzearen ondotik eta usain hura hedatzen zen eliza guzian.  Herria   2003-03-17


xirla ik txirla.

xirmendu (orobat xerment eta xirmindu) iz aihena.

Xirmenduz zein buruxkaz sustatu sutetik hastapenean, ke marra meharra bermatzen baldin bazen, ondotik su nasaia, ausarta eta tematsua emendatzen ari zela ikusten zuen Pierra etxeko premu iragarriak.  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 14. orr.

Erretzeko kemen gehiegi eskatzen zuen eta etxelarren inarrosteko xirminduak, buxkak, egunkari-orrialdeak hauts hiletan metatu behar ziren aldi oroz.  Itxaro Borda   «%100 basque», 2001 - 81. orr.

Aita ari züzün mozten, xerment mozten zubüekin prefosta.  Menane Oxandabaratz   «Ez da musik», 2006 - 114. orr.

Sua aditzen zen, kriski-kraska, urrunetikako plazer erraldoi, ahalik idorren mantentzen ziren xirmenduak klikatzen.  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 24. orr.


xirmi
1 xirmi-xarma adlag aztikeriaz, azti lanez.

Bob James, herrixkako sagu-liluratzaile sudur-okerra, ekarrarazi zuen saguak xirmi-xarma desagerraraz zitzan.  Mirentxu Larrañaga   «Peaceful soldadua» - Michael Morpurgo, 2006 - 36. orr.


xirmindu ik xirmendu.

xirola ik txirula.

xiroldu, xirol(du), xiroltzen 1 da/du ad distira galdu.

Badirudi printzipio genealogikoak, NIaz estutu ahalean MUNDUaz arroztu egin gaituela, atzenerako geure buruaz eta munduaz asper gaizto egiteraino antzutuz eta xirolduz.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 176. orr.

2 (era burutua izenondo gisa)

Inorena baino lehen, bere kosetxako lakra honen aurka egin beharko likek limpieza nortea galduta dabilen abertzale jendaje xiroldu honek, duintasun zipitzik izanen balu, baina...  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 281. orr.


xirri1 1 iz adkor zirria.

Kruasanak jaten eta xirriak trukatzen.  Iban Zaldua   «Etorkizuna», 2005 - 71. orr.

Dezentziak eta modu onek mende hartan markatzen zituzten neurrietatik harago joanez gero, desegoki zen hitzen bat esanez gero edo komeni ez zen laztan edo xirriren bat desgaraian eginez gero.  J.M. Olaizola "Txiliku"   «Bizitza eredugarriak», 2006 - 229. orr.

Atzetik gazte taldeak agertzen ziren, bikoteka edo taldeka; bikoteak baldin baziren xirriak egiten zituzten eta multzoan etorriz gero builaka ekiten zioten.  Xabier Mendiguren Elizegi   «16 ipuin amodiozko», 2002 - 208. orr.

Hotel bateko kafetegian, erakusleihoaren beste aldean, putakumea eta Aintzane, kafea eta kruasanak hartzen, noizean behin elkarri xirri arinak egiten esku-gainetan.  Iban Zaldua   «Etorkizuna», 2005 - 70. orr.

Antoniori eskatu nion titiburuetan xirriak egin ziezazkidala.  Aitor Arana   «Onan», 2000 - 125. orr.

Neska hau erdian nire Mikeli xirriak egiteko? Xirri egiten ere ibili omen zineten.  Xabier Mendiguren Elizegi   «16 ipuin amodiozko», 2002 - 192. orr.

Ezin dit inork egotzi Josafateko Zelaia maitaleak xirri egitera biltzen diren parke xalo batekin nahastu izana.  Anjel Lertxundi   «Argizariaren egunak», 1998 - 21. orr.

2 xirri-xirri adlag

Klaudio zurrup-zurrup zebilen ene zakil-potroetan, Imanolek xirri-xirri zegidan titiburuetan eta nik xurga-xurga berari buztanean.  Aitor Arana   «Onan», 2000 - 126. orr.


xirri2
1 xirri-xirri izond

Xirimiri xirri-xirri hori.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 397. orr.

2 (adizlagun gisa)

Euria xirri-xirri egin arren, sekula baino ederrago iritzi nion gure hiriko gauari. Hauek, mendi kasko eta lepoei kateatuta gelditzen direnean, xirimiri eta lanbro gisara, xirri-xirri botatzen dutena, ia beti, han goian, mendian gelditzen da.  Alberto Ladron Arana   «Xake mate», 2002 - 87. orr.

3 xirri-xarra (orobat xirrixarra) iz

Zintzur karranka ematen zuen musika aditzen zen, mutiko isiotuak higiarazten zuen panderetaren xirri-xarrak suge-ozenaren ezpalen karkara zinominokatzen zuela.  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 139. orr.

Emaztearen oihu eta negarren oihartzuna biderkatzen zuen labanaren mihian hara-hona zebilen xorroxtarriaren xirrixarra metalikoak.  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 25. orr.

4 (adizlagun gisa)

Autoak aurpegi kontra, nondik bazterrera egingo, bide izkinatik xirri-xarra hasi zen.  Pablo Sastre   «Elurretan hotsak», 2004 - 93. orr.

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

xirri xirri (4)


xirri3 ik txirri2.

xirribika (orobat txirribita) 1 iz ipar biolin modukoa; biolina. ik arrabita.

Georgiako bi nexkatoek, bat xirribikarekin, bertzea pianoarekin eman dituzte beren herriko musika pollitak.  Herria   2003-05-01

Agorrilaren 18an, igande aratseko 9etan, Uharte Garaziko elizan kontzertua: xirribika, organo, kantu.  Herria   2002-08-01

Gotzon Garate-k ere dio euskaraz idaztea xirribika jotzea bezala dela.  Herria   2005-03-24

Lehenik Veronika Godlewska eta Florian Wiek, bat polonesa eta bestea alemana, batek txirribita joiten, besteak pianoa.  Herria   2004-07-29

2 apaleko xirribika

Aurten tailer berri batzuk proposatuak dira: akordeoia, flauta " traversière ", apaleko xirribika, gaita.  Herria   2004-09-30

18 gizon eta emazte kantarik iragan igandean gure elizan eman daukute kantaldi eder bat organo eta apaleko xirribika batekin ere.  Herria   2003-11-20

3 txirribika-jotzaile (corpusean txirribika joile soilik)

Helduden astelehenean, apirilak 25: Elsa Grether xirribika joilea eta Reiko Hozu piano joilea, hau motaz japonesa.  Herria   2005-04-21

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

apaleko xirribika (3)


xirribikalari ik xirribikari.

xirribikari (orobat txirribikalari) iz txirribika-jotzailea.

Xirribikariak gero eta trenpe gehiagorekin ari ziren jotzen.  Aurelia Arkotxa   «Septentrio», 2001 - 121. orr.

Apirilaren 21ean, Jean Mixel Bedaxagar kantariak eta Mikel Urbeltz xirribikariak Xuberoa eta Erronkariko kantuak eskainiko dituzte.  Herria   2005-04-21

Jean Christian Irigoien akordeoilaria, Maitane Sebastian apaleko xirribikaria eta Thierry Madiot tronboilaria.  Herria   2004-03-18

François Lambert piano-joilea, Sarah Dayan xirribikalaria eta Caroline Boita txelo-joilea.  Herria   2005-08-04


xirriki
1 xirriki-xarraka adlag poliki, nekez

Lehenbizi ongi itxi sotoko ateak, atalak, salako lehakumeak, ganbarako harleiho zaharrak, eta badator atzera xirriki xarrika aitona sutondora.  Patziku Perurena   «Harrizko pareta erdiurratuak», 2004 - 125. orr.

Ogaitoloko aitona, Artantxukoa... zakua burutik behera, hanka hankari ezin emanik xirriki-xarrika...  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 241. orr.


xirrikittu ik xirrikitu.

xirrikitu (orobat xirrikittu g.er.) iz adkor zirrikitua.

Xirrikitu batetik ikuste-izkik gauzak, eta ez beren osotasunean.  Txillardegi   «Putzu», 1999 - 93. orr.

Zalantzarako xirrikiturik gabe.  Txillardegi   «Labartzari agur», 2005 - 56. orr.

Aldaketa-xirrikituren bat nondik sumatuko.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 44. orr.


xirrimiri ik zirimiri.

xirrin izond

Euri xirrin sarriko eta egun askotakoak, baina zirin, langar, euri motela gehiena, ordu askotako jardun buxti lapatx hori, akaso?  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 174. orr.


xirrindu ik txirrindu.

xirrindula ik txirrindula.

xirrindulari ik txirrindulari.

xirripa (orobat txiripa) 1 iz ur-laster txikia.

Gure xirripetan, gure ibaietan, darion ur argia, ez da bakarrik ura, baina gure arbasoen odola...  Michel Oronoz   «Oilandoiko ermita», 2001 - 48. orr.

Eta bazihoan, gelditu egiten zen, bazihoan berriro, antsiarik gabe, xirripa bat hondarrean zehar bezala.  Bernardo Atxaga   «Soinujolearen semea», 2003 - 369. orr.

Xirripa bat bide handiaren ertzean.  Koldo Izagirre   «Idi orgaren karranka» - Victor Hugo, 2002 - 79. orr.

Larreak, erreka nagusitik bananduta arranoaren habian arranokumeek eduki behar duten txorrotxio eztiaz xuxurlatzen duten xirripak, lorez eta lurrinez beteriko belazeak.  Koldo Izagirre   «Idi orgaren karranka» - Victor Hugo, 2002 - 186. orr.

Xirripak zerizkion aurpegian behera; ez soilik urezkoak, baizik eta (gero jakin nuen) malkozkoak ere.  Juan Garzia   «Ipuin hautatuak» - Jorge Luis Borges, 1998 - 124. orr.

2 (bestelako likidoekin)

Eskegi nuenean sudurretik xurga-paperera odol ttanta bat erori zitzaidan, eta berehala xirripa bat.  Xabier Olarra   «Iruzurgilea» - James Cain, 2002 - 104. orr.

Esnearen xirripak kotxuaren bazter metalikoa jotzen zuelarik sortzen zen musika zinez eder kausitzen genuen.  Itxaro Borda   «%100 basque», 2001 - 22. orr.

Odol xirripa bat isuri zitzaion ipurtxuntxurretik isatseraino, eta, tantaz tanta, portzelanaren zurbiltasuna zikindu zuen.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 273. orr.

Ogiaren labana hartu eta harramazkak egiten hasi zen bere eskuaren gainaldean: odol-xirripak atera ziren.  Fernando Rey   «Gure etxeko kontuak» - Natalia Ginzburg, 2004 - 52. orr.

Jeneralak hartu zuen lehen esne-xirripa bera ere, Niniren bularretik hartu zuen.  Xabier Olarra   «Azken hitzordua» - Sandor Marai, 2003 - 14. orr.

Zerion tu xirripa malgu eta zehargiak izpirituaren egoera larria frogatzen zuen.  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 182. orr.

3 ur-xirripa

Han lepoa, han oihana, han bide xendera bat, han ur xirripa bat errekaren zolan.  Michel Oronoz   «Oilandoiko ermita», 2001 - 78. orr.

Ur xirripa bat bezala azaltzen zen basoko pago-lizarren artean, eta haranean behera abiatzen zen kizkurka, bizkor, "itsasora lehenbailehen iristeko erabakia hartu izan balu bezala", Redinen hitzetan.  Bernardo Atxaga   «Soinujolearen semea», 2003 - 137. orr.

Ohartu nintzen ur-xirripa batek iragaten zuela borda alderik alde.  Koldo Izagirre   «Idi orgaren karranka» - Victor Hugo, 2002 - 215. orr.

Errekak eta ur-xirripak jaitsiko dira mendi handi eta muino garai orotatik.  Elizen arteko biblia   Is 30,25

Errekarri zuria, lehor; ozta han-hemenka ur xirripa urri batzuk hondartza aldera isuri.  Txillardegi   «Labartzari agur», 2005 - 29. orr.

Alabaina Biduze ur xirripa mehea dugu Ihuri zabalaren aldean.  Aingeru Epaltza   «Mailuaren odola», 2006 - 178. orr.

Sotoa ikusten dut, jolaslekuan sartu eta ezkerretara, ur-xirripa trinko eta luzeko iturrien alboko eskaileretatik jaitsita.  Joxerra Garzia   «Kurrin-kurrun vitae», 2004 - 19. orr.

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

odol xirripa (5); ur xirripa (19); ur xirripa bat (4)


xirripaño iz adkor xirripa txikia.

Mendiaren hegalera ematen zuen paretaren orpoan zulo karratu bat zegoen, ur xirripaño garden eta freskoa jalgitzen zen handik, eta harkaitzaren gainean erortzen zen, gero amildegian behera galtzeko harrabots alegera eta bizian.  Koldo Izagirre   «Idi orgaren karranka» - Victor Hugo, 2002 - 209. orr.


xirrista (orobat xirrixta) 1 iz xirripa.

Ur erresalbu handi bat da, hamar bat mailako eskaileraren beherean, xirrista batek berritzen duela ura, etengabeko isurketa batean.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 57. orr.

Tringili-trongolo dator ibaia, xirrista apalean bokalera egiten duen errezela muskerra.  Javi Cillero   «Hollywood eta biok», 1998 - 167. orr.

Gaineko aldean edateko ura eta hortik joan den xirrixtarekin betetzen du ur naza handia.  Herria   2005-09-29

Gaur malkoak xirristan.  Herria   2003-10-02

2 irud/hed

Haize hegoa artetan, erran nahi du beltx eta euri xirrixta batzuekin, aste hau eztiago.  Herria   2001-04-26

Kotxetik jaitsi eta argi xirrixtari buruz abiatzean, laino artetik marraka motelak entzun nituen.  Itxaro Borda   «%100 basque», 2001 - 50. orr.

Argi xirrixta agertzean.  Herria   2005-02-24

3 ur-xirrista

Belarriak laztanduz zetorren txoko batetik ur xirrista jauzkari bat, eta ez zen besterik entzuten shrine hartan.  Javi Cillero   «Hollywood eta biok», 1998 - 137. orr.

Gure eskualdean ere, ur xirrixta txar bat usaian sasoin huntan ura burrustan doan toki batzuetan.  Herria   2005-06-23

Gure eskualdean ere, ur xirrixta txar bat usaian sasoin huntan ura burrustan doan toki batzuetan.  Herria   2005-06-23

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

lur xirrixta (3)


xirrito ik xirritu.

xirritu (corpusean xirrito eta xirrixtu) iz zirritua.

Bazter gozo ezti eta ixila da Baztan haranaren altzoa, Hauza mendi gotorrak ongi zaindua ipar-iguzkialdetik, aldiz erreka zabaltto apalak idekitzen diotela xirrito bat beheiti, Bidasoa eta itsaso alderat.  Herria   2002-09-19


xirrixarra ik xirri2 3.

xirrixta1 iz zerrenda.

Eremuz munduan gaindi estatu ekarriak diren herrialde ttipienetarik batto, itsas-hegian den lur xirrixta bat, lau kilometro luze tirahala, doi-doia bizpahiru ehun metroko largotasunarekin.  Herria   2005-11-24

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

lur xirrixta (3)


xirrixta2 ik xirrista.

xirrixtu ik xirritu.

xirta iz

Haratx xirta batzuk, nere usteari eusteko.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 130. orr.


xirtaño iz adkor xirta.

Harrigarri litzateke hemen zerbatto, ttintta bat, xirtaño baten itzala bada ere, sortzea.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 190. orr.


xirtxikatu, xirtxika, xirtxikatzen (orobat xintxirikatu) du ad ipar suntsitu, desegin. ik xitxifrikatu.

Orain, auzoko emazte xahar baten xakurra, adiskide handi zaukana, du rotweiller horietarik batek xirtxikatu.  Herria   2005-10-06

Liburua han dago bere gelan, poliziak xirtxikatu ostoa berriz moldatua, odol xorta eta guzi.  Herria   2004-02-19

Otsailaren 1ak ekarri duen bertze berri guzien artean [...] harrigarriena, izigarriena, Columbia izarruntziaren zapartatzea Texas-eko zeru gainean, barnean ziren zazpi espazio-presunak xirtxikatuz.  Herria   2003-02-06


xirtxil (orobat xirxil g.er. ) izond adkor zirtzila.

Monarkietan lehen tokietara heltzen direnak, maizenik deus ere ez dira, gaizkile kiskil, axpikari girgil eta nahastekari xirtxil batzuk baizik.  Markos Zapiain   «Errua eta maitasuna», 2002 - 115. orr.

Eguraldi iluna pixka bat harrotzeko, otsail xirtxil huntan.  Herria   2005-03-03

Kixkila, xirtxila eta bipila, horra nolakoa izaiten den apirila!  Herria   2004-04-01


xirtxilkeria iz adkor zirtzilkeria.

Han ere xirtxilkeriak izanez.  Herria   2005-04-28


xirula 1 iz txirula.

Soinu tresnetan, hor dira segur txistua, xirula, txiribita, txanbela, silbotea eta holako batzu.  Herria   2004-04-29

Xirula entzuten nuen, Gotainera hurbiltzen ari.  Txillardegi   «Putzu», 1999 - 384. orr.

-Zergatik ez dun herorrek ere xirula jotzen ikasten...?  Joan Mari Irigoien   «Ipuin batean bezala», 2002 - 244. orr.

Kantarien hatzek jotako xirulak.  Xabier Amuriza   «Gauzen izaeraz» - Lukrezio, 2001 - 385. orr.

Jende guztia haren ondoren igo zen, xirula joz eta beren poza ozenki azalduz.  Jose Antonio Mujika   «Agindutako lurraren bila II», 2002 - 62. orr.

Danborrak eta xirulak euren soinua barreiatzen dutela, tribuko gazteak landare haluzinogenoren baten eraginpean daudela.  Jon Alonso   «Euskal karma», 2001 - 139. orr.

Bai, bere hezurrekin egin ditu gizonak, arma sakratuak eta xirula miragarriak.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 262. orr.

Kornamusa edo xirula baten txistu zerutiarrak baizen.  Joan Mari Irigoien   «Lur bat haratago», 2000 - 178. orr.

Emakumezkoek beren nota zoliak, eta haurren ahots meheek xirula mehearen hotsak ematen zuten deboziozko burrunba suharrean.  Josu Zabaleta   «Fantasiazko ipuinak» - Guy de Maupassant, 2000 - 230. orr.

2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa)

Biharamunean Maxkaradaren xirula hotsak esnatu ninduen.  Txillardegi   «Putzu», 1999 - 384. orr.

Xirula soinu ezti xorrotx hori nahi nuen.  Txillardegi   «Putzu», 1999 - 384. orr.

-Uste da nolabaiteko munstroren bat dagoela, Slytherinen oinordekoak bakarrik kontrola dezakeena -erantzun zion Binns irakasleak bere xirula-ahots lehorraz.  Iñaki Mendiguren   «Harry Potter eta sekretuen ganbera» - J.K. Rowling, 2001 - 130. orr.

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

xirula eta ttunttuna (3); xirula jotzen (4)


xirulaka adlag txirula-txistuka.

Hautsa, eta burdinurtuzko farola, xirulaka hasten dena, eta ni kulunka eta barrez, farolaren argi dardarkari eta hil-hurrenkaria, enbata galanta behar du izan gaurkoak ere.  Joxe Austin Arrieta   «Homo Faber» - Max Frisch, 2001 - 273. orr.


xirulari iz txirularia.

Gure irudimeneko xirulariak, koplariak, larrepoetak datozkit gogora. Zuberoako kantak emango dituzte Jean Bordaxar, Jean-Pierre Luro, Jean-Noel Pinque eta Robert Larrandaburu kantariek eta Jean-Charles Sanz xirulariak.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 126. orr.

Aña Garat armendariztar eta Frantxua Lucu bitirindar makilariek; xiberotar xirulariek, Mixel Etxekopar eta hunen lagunek.  Herria   2004-12-23

Hamelingo xirulariaren gogatzeko tresnaren ordez behartzeko zartailua har dezakete.  Iñaki Mendiguren   «Historiaren azterketa II» - A.J. Toynbee, 2000 - 432. orr.

Hiru xirulari eta bi danborrero zeuden, baita turuta bat ere.  Joan Mari Irigoien   «Lur bat haratago», 2000 - 158. orr.

Kantari xirulariren bat xorroxioka.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 132. orr.


xiruliru iz txistuaren edo txioaren onomatopeia.

Maskuria lasaitzeko komunean bakarrik hagoenean ere, kontu handiz jardun beharko dun inork ez dezan hire errekastoaren xirulirua entzun: tira egingo dun etengabe katetik.  Joxan Elosegi   «Durduzaz eta dardaraz» - Amélie Nothomb, 2003 - 86. orr.


xirxil ik xirtxil.

xisma iz

Tirabira bat, hogeita hamabiren bat urtebetetzekoa, kapirio biguntxo korintiar bat zuena xisma ordez.  Xabier Olarra   «Estilo-Ariketak» - Raymond Queneau, 2005 - 183. orr.


xispildu ik xixpildu.

xistadun ik xixtadun.

xistako ik xixtako.

xistapur ik xixtapur.

xistera (29 agerraldi, 5 liburu eta 17 artikulutan; orobat xixtera 71 agerraldi, liburu 1 eta 54 artikulutan, eta txistera 7 agerraldi 7 artikulutan) iz errebotean-eta jokatzeko tresna, eskuan sartzen den zumitzezko saski moduko atal luze-estua.

Eskulangileak hor izanen dire eta landuko dituzte: pilotak, esku larruak, xisterak, sareak, kaikuak, txotxongiloak, otarreak, kandelak, zurezko kateak, makilak eta holako.  Herria   2003-09-25

Abadeak, eskuan jai-alaiko xistera duelarik, irribarre egiten du.  Edorta Jimenez   «Hemingway eta euskaldunak zerbitzu sekretuetan», 2003 - 227. orr.

Partida xisteraz jokatuko zen eta hamar jokaldi izango ziren.  Koro Navarro   «Zalakain abenturazalea» - Pio Baroja, 2006 - 70. orr.

Xisterarekin ez zen gaizki moldatuko, atzelaria izateko gorpuzkera aparta baitauka.  Berria - Kirola   2006-01-27

Ikusi behar dik, oraiko esku huska eta xisterazko jokoak, paretaren kontra egiten direnak, ez zirela haizu, aldiz ba errebotea eta laxua.  Michel Oronoz   «Oilandoiko ermita», 2001 - 32. orr.

Xistera handia asmatuko zuen beraz, beso zaurituaren indar eskasaren ordaintzeko.  Ramuntxo Etxeberri   «Skyroom», 2004 - 114. orr.

Eguna bukatuko da xistera haundiko master finalarekin, hor ariko dela Belly ekipa jazko irabazdunen kontra.  Herria   2001-06-21

Xistera ttipian ere Maulekoak ariko dira hemengo Chatillon herrikoen kontra.  Herria   2001-10-04

Horra beraz uztariztarrek nausitasun bera agertu dutela plazan ere erraboteko finalean bezala xistera labur tresnekin.  Herria   2002-07-18

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

urrezko xixtera (7); xixtera haundi (3); xixtera haundia (5); xixtera haundian (5)


xisterari (corpusean xixterari soilik) izond/iz xisteran jokatzen duen pelotaria.

Bertzalde bera pilotan xixterari izanik gure herriko haur eta gazte xixterarien erakasle egin du ainitz urtez.  Herria   2005-11-24

Gure xixterariak.  Herria   2001-09-13


xisto iz lasterketak egiteko edo paseatzeko tokia.

Pista estaliaren eta portiko bikoitzaren ondoan pasealekuak egingo dira estali gabe kanpoan; grezieraz paradromidas deitzen dira eta gure artean xistoak deitzen zaie.  Santiago Iruretagoiena   «Arkitekturaz hamar liburuak» - Vitruvio, 2000 - 2570. orr.

Xistoaren atzean estadioa egingo da, eta leku zabala utziz egingo da, jende askorentzat, inolako estuasunik gabe, atletak ikusteko lekua utziz.  Santiago Iruretagoiena   «Arkitekturaz hamar liburuak» - Vitruvio, 2000 - 2570. orr.

Bi portikoen tartean platanoak landatuz egingo dira xistoak, eta zuhaitzen artean ibiltokiak egingo dira eta Signiako morteroarekin egindako atsedenlekuak.  Santiago Iruretagoiena   «Arkitekturaz hamar liburuak» - Vitruvio, 2000 - 2570. orr.


xistrin ik xixtrin.

xistu ik txistu.

xistuka ik txistuka.

xita1 ik txita.

xita2 ik xiita.

xital izond adkor zitala.

Orduan guai bat izan liteke lerdoa, txorixoa eta pailazo merkea; edo inuzentea, nazkagarria edo errea, militante bat bezain ernegante eta neurotikoa, guraso bat bezain xitala, tristea eta alua.  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 30. orr.

Piok zituen etsairik xitalenak ere, horrexegatik zituen: bere iritzia nonahi zapla botatzen zuelakotz.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 204. orr.

Txori lotsagabe, erretxin, negarti eta xitala.  Patziku Perurena   «Harrizko pareta erdiurratuak», 2004 - 38. orr.

Alkate asko, orain gutxi arte, sekretarioaren bastoi inozentea izan ohi zen; egungo prentsa eta protagonismo xitalik gabe, jendaje xalo edo xital, baina inoxente batzuez inguratua.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 56. orr.

Irri xitala egiten du fededunak jeneralean.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 183. orr.


xitaldu 1 izond adkor zitaldu.

Aldekorik ezetz, etsaiak edo, égoak xitaldutako trepalari yupi batzuk, besterik ez uste izateko.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 351. orr.

2 (era burutua izenondo gisa)

Telebisioak haur harrottu dirudi, polittikak haur lotsagabe, merkatuak haur xitaldu lapur, zientziak gixon usteko haur ddostari.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 267. orr.


xitan ik txita 3.

xitatu ik txitatu.

xito iz ipar adin txikieneko jolakaria. ik tarro 2.

Gure xito eta ttarroek esku huska azken borroka jokatuko dute ezker paretean, azaroaren 26an Beskoitzen.  Herria   2005-11-17

Xixtera haundian Kostakoak (xitoetan), BAC (tarroetan), Kostakoak (kadetetan) xapeldun.  Herria   2004-07-22

Horra nola joan diren xitoen maileko bi finalerdiak.  Herria   2004-04-29

Xitoetan Irisartarrak dira Frantziako xapeldun atera: biba zuek Peio eta Nicolas!  Herria   2004-04-22

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

xitoen mailan (3)


xitu, xitzen du ad gainditu.

Zeren falta eta gabezia hura baitzen kalte guztien gaineko kaltea eta gaitzik gaitzena eta galgarriena, bertze guztiak xitzen eta ahanztarazten zituena.  Joan Mari Irigoien   «Lur bat haratago», 2000 - 490. orr.

Anitzetan gauza bat bertze batekin nahasten zuen, baina erdiesten ere zuen azkenean, gehienetan bai bederen, bidean sortzen zitzaizkion gaiztasunen eta zailtasunen xitzea eta garaitzea.  Joan Mari Irigoien   «Lur bat haratago», 2000 - 37. orr.


xitxi ik txitxi.

xitxifrikatu, xitxifrika, xitxifrikatzen du ad ipar suntsitu, desegin. ik xirtxikatu.

Lanak gorputzak higatzen zizkigun, buruonak xitxifrikatzen, baina atelierretan zein bulegoetan, gutxi edo aski jendetzen gintuen elkartasun zerbait bermatzen zen.  Itxaro Borda   «Entre les loups cruels», 2001 - 62. orr.

-Ohorearen estakuruz maite ditugunak oro suntsituak suertatzen ditun: amodioa, elkartasuna, umiltasuna, jendeen arteko harremanak, denak izenik ez duen gerla batean xitxifrikatuak.  Itxaro Borda   «%100 basque», 2001 - 206. orr.

Nekez eraikia erraz xitxifrikatuz.  Itxaro Borda   «%100 basque», 2001 - 70. orr.


xitxuketa ik xintxuketa.

xitxuketan adlag konpontze lanetan.

Nork ez du ezagutu Pierre jende airosa eta beti prest xerbitxu baten egiteko, hargintza, zurgintza, eta ainitz lan motetan? Nork ez du haren beharra ukan xitxuketan?  Herria   2004-04-29


xiudadano iz adkor hiritarra.

Edukazio gehiago dute xiudadekumeek [...] baina guk gehiago estimatzen dugu sanidadea, hain maite dugun herri-giroko sanidade hori, baina zoaz zu xiudadanoari sanidadea aipatzera.  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 167. orr.


xiudade iz adkor hiria.

Dena da mesedez xiudadean, edozer huskeriagatik mesedez (eta barkatu!, jakina): xiudadean dena da mesedea, kaltea eta barkakizuna, nonbait.  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 170. orr.

Hiriko jende hori, hiriburukoa eta haren inguruetakoa, xiudadekoa [...] xiudadeko jende hori, diot, ez da gure modukoa, eta gu hor "herrietako" jendea gara, edo "herri-girokoa".  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 165. orr.

Axkar-usteko tonto asko bizi da xiudadeetan, eta tristea da hori oso, zeren xiudadeko tontoa izatea baino gauza tristeagorik ez baitago.  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 166. orr.

Xiudadeko hiritarraren begiak eta buruak.  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 167. orr.


xiudadekume iz adkor hirikumea.

Edukazio gehiago dute xiudadekumeek [...] baina guk gehiago estimatzen dugu sanidadea, hain maite dugun herri-giroko sanidade hori, baina zoaz zu xiudadanoari sanidadea aipatzera.  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 167. orr.

Xiudadekumeak sineskorrak eta toleranteak direla genioen, eta halaxe dira, bai, informazioarentzat, zientziarentzat eta, nola ez!, artearentzat.  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 171. orr.


xixa1 iz adkor ziza.

Propio bila joanda sekula aurkituko ez lituzkeen batek, xixa pare bat aurkitu du, zar-zar-zar ari zela.  Berria - Kirola   2006-04-06


xixa2 iz esku pilotan, pilotak lehen botea egiten duen tokian egiten den marka.

Partidaren arauak edo legeak ez ziren haatik beti ulert errexak, xixa eta gaineratekoekin.  Herria   2003-05-01


xixare 1 iz adkor zizarea.

Begi bizkorra (erreparatzekoa da xixareei eta beste zenbait abereri so eguraldia nola igartzen zuen).  Pablo Sastre   «Eguzkipekoak», 2003 - 105. orr.

Pausatu zituen bolak bezalako begi haiek nire gainean, xixare baten, bare baten, ezerez baten gainean jarri balitu bezala.  Matías Múgica   «Hiltzaile baten aitormena» - Joseph Roth, 2004 - 48. orr.

Zer egos dezake ni bezalako alproja batek, ofiziorik narrasenean aritzen den xixare batek?  Matías Múgica   «Hiltzaile baten aitormena» - Joseph Roth, 2004 - 113. orr.

Euskara garbiz, norbeitentzat erraiten duelarik xixaria dela, horrek erran nahi du arrunt mehea eta txarra dela.  Herria   2003-02-27

Biziaren alde naiz [...] xixariak baliatzen baldin baditut ere arraintzan artzeko.  Herria   2005-12-01

2 (izenondo gisa)

Aitak ez zuen erdaraz egiten eta berak ez zuen euskaraz deus konprenitzen, euskaldunok jende xixarea ginela esaten zigun, Euskadi herrixka zikin bat zela.  Koldo Izagirre   «Sua nahi, Mr. Churchil?», 2005 - 208. orr.


xixatu, xixa(tu), xixatzen du ad adkor lapurreta txikia egin.

Gernikan errazagoa zuan: guk ondo jaten genian koartelean, eta handik xixatzen genian jatena zela, edo botak zirela, salmentan aritzen gintuan haiekin, eta Gernikan ezer zeukanak, zeukanaren truke erosiko zitian igual, beharra eduki eta.  Pako Aristi   «Urregilearen orduak», 1998 - 47. orr.


xixel iz ipar adkor zizela.

Xixel lanak, margo ala dendari obrak, hauek baizik ez aipatzeko, orotarik ikus ditaike erakusketa huntan.  Herria   2005-03-24

Urte huntan Hazparneko artixta guziak gomit izanen dira bere obren erakusterat, tindu, broderia, xixel lan, marrazki ala argazki, deneri galdegina izanen zaiote, parte hartzea proiektu hortan.  Herria   2005-02-17


xixelkadura iz ipar adkor zizelkadura.

Ainitz gauza ere etxe barneen ala zernahiren apaintzeko, zurezko, harrizko, berinazko, hexurrezko ala beste, margo, marrazki eta xixelkadura, mota askotarik, hoinbeste ederlanen artean bakoitxak bere gostukoa kausitzen ahal.  Herria   2005-09-15

Swiecinski bera luzaz Getarian egon zen eta horko erakustegiari utziak daizkio bere xixelkadura frango, artoski begiratzen dituztenak.  Herria   2005-06-02


xixelkari iz ipar adkor zizelkaria. ik eskultore.

Regis Pochelu xixelkariak 10 tonako harri bat lantuko du.  Herria   2005-09-15

Biziki ezagutua ere haren arreba, Camille Claudel, talendu gaitza zuen xixelkaria, 1943-an hila.  Herria   2004-04-01

Hor izanen dira Gonzalo Etxebarria margolari ezagutua eta Iñaki Olazabal xixelkaria, hau ere jeinu handikoa.  Herria   2005-03-03

Lan gaitza egina du, horrat gomitatuz besteak beste Hegoaldeko margolari eta xixelkari famatu asko, Oteiza, Chillida eta beste frango.  Herria   2005-11-10


xixelkatu, xixelka, xixelkatzen 1 iz ipar adkor zizelkatu.

Jadanik ainitz lan egina du sail huntan, zura ere xixelkatzen du bainan harriari doa bere amodio lehena.  Herria   2005-09-15

Harri hori aski ederki xixelkatua Gorka Arizagaazkaindar artixta gazteak.  Herria   2005-05-26

Margoen lagun, Olivier Deck biarnesak xixelkatu irakurgaiak, iturriko ur-hotxa bezen gogotik hurrupatzen ahal direnak.  Herria   2003-12-18

2 (era burutua izenondo gisa)

Horrelako gune andana bat badugu orain Hazparnen, gehienak lorestatuak direnak, bainan bakarra izanen dugu harri xixelkatu batez apaindua.  Herria   2005-11-10


xixka iz ipar apurra, poxia.

Arte hortan musean xixka bat egiten dugu, aireportu hunek ere muslariak ikus ditzan.  Herria   2005-09-01

Hemen ere arrainkiz afari bat ederra egin dugu arno onez lagundurik, eta kantuz xixka bat egin.  Herria   2005-08-04

Horren barnean sarturik eta hor zerbitzatu bazkaria janik, etxerat buruz goaz lo xixka batzu eginez.  Herria   2004-03-25

Gero bere xixka eginen Biscoubyk 20 tan ados izanik, 28 joko baitu lau boterekin besteak beste, eta beste sail bat pollita geroxago.  Herria   2002-12-05

Beherapena, aroa ortzi aire bero xixka pizkorrekin, euria negurrian.  Herria   2003-07-24

Beleztei aldean, basazikintegi bati lotu dira hogoibat lagun joanden larunbat goizean eta xixka ederra egin dute.  Herria   2005-03-31


xixkalari iz lapur txikia.

Lotsatuta, uretan murgildu ditu xixkalari baten abileziaz.  Itziar Otegi   «Axenario» - Jules Renard, 2006 - 91. orr.


xixkatu, xixka(tu), xixkatzen du ad lapurreta txikia egin. ik xixatu.

Eskua besape aldera eraman zuen kankailuaren lagun herrenaz ohartu zen Amaia, eta, era berean, Dianneri xixkatutako elkarrizketa gogoratu: Leviatanen agenteetako batek guraso kubatarrak omen zituen, eta herrenak karibetarren aurpegiera eta azal beltzarana zeuzkan.  Fernando Morillo   «Gloria Mundi», 2004 - 183. orr.


xixku iz poltsa.

Katalina Gezalakoaren bertso-paperak erosi dizkiot itsuari [...] eta brusa barruko xixkuan gorde ditut. Ondoren, emeak poltsa edo xixku berezi batean jasotzen du arrak emandako hazia.  Anjel Lertxundi   «Konpainia noblean», 2004 - 151. orr.

Petxua, birikak, bularrak, urdaila, gibela eta besikula edo xixkua.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 477. orr.


xixpa iz adkor zizpa.

Emakumeek parte hartzen dute alarde tradizionalean, bainan kantiniersa edo kantinerak bezala, eta ez eskupeta edo xixpa eremaile bezala.  Herria   2005-10-13

Ehun kanoi eta bi mila fusil -edo xixpak, zeren xixpakoak baitziren- Espainiako armadarentzat.  Joan Mari Irigoien   «Lur bat haratago», 2000 - 45. orr.

Ahal bezala, Lakarko inguruak, beti xixpa besaburuan eramaki, egunero xeheki begiratzeko agindu ziguten.  Txillardegi   «Putzu», 1999 - 247. orr.


xixpildu, xixpil, xixpiltzen (orobat xispildu) du ad kiskali.

Lo zeudela, tximista sartu eta ondoan zuen anaia xixpildu zuen.  Gotzon Garate   «New Yorkeko kronika beltza», 2004 - 57. orr.

Zeren eta ez baitut sutan erre eta xispildu nahi!  Joan Mari Irigoien   «Lur bat haratago», 2000 - 302. orr.

Baita txakurra erre eta xispildu zutenean ere, hura infernuko deabrua balitz bezala, neure buruari erraiten niola: [...].  Joan Mari Irigoien   «Lur bat haratago», 2000 - 625. orr.


xixpoleta iz adkor zizpoleta.

Donostiako San Martin kaleko 51n -irakurri dut- Perla-tik ez batere urrun, seigarren solairuan gertatutako tirokaldi batean, espainiar poliziak, ohe baten atzean babestu eta ordenu-indarrak xixpoletaz mehatxatzen zituen terrorista hil du.  Txillardegi   «Labartzari agur», 2005 - 79. orr.


xixta (orobat sista g.er.) 1 iz adkor zizta.

Gau ta egun zimitzak ezin larrutik kenduz ari ziren, beti handik xixta, hemendik xixta, ez zitzaketen gehiago jasan. Tripan, hor, halako xixta bat.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 80. orr.

Xixta horiek egin zauriak olioak bitza guri.  Herria   2001-05-10

Badu bere grazia, bere edertasuna, bainan ere zenbat eta zenbat xixta!  Ramon Etxezarreta   «Ezezaguna helbide honetan» - Kressman Taylor, 2003 - 40. orr.

Gérard-ek azken ohar hori xixta samin bat bezala hartzen du eta Kattalini ez dio barkatuko.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 161. orr.

-Eta uste duzu behar direla artetan xixtak eman?  Menane Oxandabaratz   «Ez da musik», 2006 - 29. orr.

Barkamenduak galdatzen diozkatet ez bainuke nahi ene omorezko xixtak kalterik ekar dezan egiten duten lan baliosari.  Herria   2002-09-12

2 (hitz elkartuetan bigarren osagai gisa)

Paludismoada Afrikako bigarren eritasuna, malaria ere deitzen dena, uli xixta batetik heldu dena eta gibela pozoindatzen odolaren medioz, sukarrak emanez, eta buruko minak eta beste doloreak.  Herria   2005-07-07

Ondotik zer bihotz xixta ur untzitik Buenos Aires ikusi dugularik!  Herria   2005-05-26

Liburuaren aurkeztean, Jean Louis Davant-ek lehenik eskertu ditu Elkar argitaletxea bistan da, baita ere lan berri horren egiten, akulu xixtaren gisa, sustatu duen Xabier Mendiguren bere adiskidea.  Herria   2003-11-20

3 lehen xixtan lehen unean. ik xixtako 3.

Lehen xixtan, harritu nintzen.  Daniel Landart   «Anaiaren azken hitza», 1999 - 180. orr.

Lehen xixtan endelegatu ez zuen isiltasun dorpea hedatu zen ostatuaren barnean.  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 46. orr.

Autoak non-nahi, eskualde orotarik heldu, denak presatuak eta lehen xixtan zure gainera jauzi egiteko prest!  Daniel Landart   «Anaiaren azken hitza», 1999 - 59. orr.

Eta gerlak abantail bezenbat makur ekarri deie lehen xixtan bederen.  Herria   2003-04-24

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

lehen xixtan (4)


xixtada iz adkor ziztada.

Niri hasieran barregura ematen zidanan, halako gizasemea xixtada batengatik oihu eta arrantzaka.  Xabier Mendiguren Elizegi   «16 ipuin amodiozko», 2002 - 72. orr.


xixtadun (orobat xistadun) izond adkor ziztaduna.

Arrosa xixtadun batean, ene ustez.  Menane Oxandabaratz   «Ez da musik», 2006 - 29. orr.

Belar xixtaduna etzanzakuaz estalirik, jatera noa, gero nagiki luzatzekotan.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 168. orr.

Hiru metro gorako hesi xixtadun eta tinke haien artetik, aleman armatuen zangopetik, zenbait minutaz ihes joaiten zirelako irudimena zeukaten.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 12. orr.

Orai murruz eta alanbre xistadunez bideak hetsi dituzte.  Herria   2004-11-25

Soldaduaren begirada xixtadunak hertzeak korapilatzen zizkion, baitzekien zer gerta zekiokeen.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 122. orr.

Egiaren eta herritarren errespetuaren izenean, gertatu zaio behin baino gehiagotan ihardespen xixtadun batez hala zenaren erraitea, eta eztabada polemikoetan sartzea ere.  Herria   2001-10-11


xixtako (orobat xistako) 1 iz ziztakoa.

Ni halako xixtako batek inarrosi ninduen.  Janbattitt Dirassar   «Bihotzeko mina», 1997 - 154. orr.

Izan ere, pentsatzen duela uste duenean, xistako bati (pentsamentu leitu bati) erantzun baizik ez baitu egiten; eta atzenean bestegandiko xistakoen erantzule huts bihurtzen da; bere indar guzia aurrez norbaitek pentsatutakoari baietz edo ezetz hutsak esaten agortuz.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 328. orr.

2 (pilotan) ik xixtatu 2.

Mugicaren zaflakoak, berdin airetik zabalera, edo xixtakoak ere, eta Etchegoinen lan izigarria eta borondatea, xokoetara barreatuz eta bera helduz.  Herria   2001-07-12

Gonzalezen xixtakoekin, eta Pascualek gogor iraunez, tantoz tanto berdindu dituzte eta... irabazi.  Herria   2005-01-20

Frantxix beti bezain deliberatua baina desbardin aire batekin ere bere xixtakoetan.  Herria   2001-11-01

Biziki deliberatuan da Frantxix, defentsan bezala bere airezko xixtako heietan.  Herria   2003-07-24

Ezcurra-k du defentsa bezenbat xixtako egin eta tanto gehiena bukatu ere, airetik ala perekatuz, Dermitek funski lagunduz.  Herria   2004-01-01

3 xixtakoan istantean.

Ateko zaintzaileak gaztigatu eta xixtakoan han nuen neure aurrean Iñaki Lopez de Uralde teniente adiskidea.  Gotzon Garate   «New Yorkeko kronika beltza», 2004 - 106. orr.


xixtakor iz adkor ziztakorra.

Nola ikasi ote zuen otearen eskola, horren landare xaxtar eta xixtakorra izanik?  Patziku Perurena   «Harrizko pareta erdiurratuak», 2004 - 24. orr.

Perekak xixtakorrak ziren.  Herria   2003-05-22


xixtaño iz adkor xixta.

Tortura ukatze horiek, iduri-eta Unai Romano gaztearen aurpegi desformatua leiztafin inoxent batek eginiko xixtaño baten ondorioa baizik ez zela.  Herria   2005-06-16


xixtapur (orobat xistapur) iz adkor txotxa.

Eguberriz sua mokorrekin, Pazkoz xixtapurrekin, dio esakune batek.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 494. orr.

Pazko aldera, txotxak piztearekin nahikoa litzateke: xistapurrak nahikoa izanen dira.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 148. orr.


xixtatu, xixta(tu), xixtatzen 1 du ad adkor ziztatu.

Ez du zauritu nahi, xixtatu bakarrik.  Herria   2004-07-22

Gauaren pausaldiak eta Gaucelmo aterpearen bake sakonak berriturik, eta orain albaren freskurak gorputza xixtatzen eta pizten didatela, atzo iragaiten hasi dugun patarrari lotu natzaio.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 178. orr.

Alemanek berehala xutiarazten zituzten armaren puntaz izterrak xixtatuz.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 10. orr.

Mundu huntarat etorri bezain laster, gizonak ez ditu onartzen bere mugak: debruak xixtaturik, nahi du Jainkoa bezainbat izan eta hori da bekatua.  Herria   2004-04-29

Haiti hortan, huna azken ordu huntan manifestaldi gaitza izan dela berriki ezarri gobernuaren kontra, beren gisan Frantziako Chiractiarrak eta sozialistak ere doi bat xixtatzen ari direlarik.  Herria   2004-10-21

2 (pilotan) ik xixtako 2.

Etcheverryk bi bote bakarrik baina ikasiko duelarik botearen barreatzen, eta gero xixtatzen, egun ederren bezperan da oraino gizon gaztea.  Herria   2004-10-28

Horiek dute gehienik xixtatzen pilota, bereziki Xalak, eta hunek pausatzen ere ezker xokoan.  Herria   2003-06-05

Ez baitzen oraino eginen partida jokatua, eta berriz hasi baitira Aguerre xixtatzen eta Dermit gibeleko lanean.  Herria   2001-07-12

Beren ongaitzak badituztela, pilotan sartzen airoski, xokoak xixtatzen kurioski baina ainitz ikasteko halere.  Herria   2001-06-14


xixte ik txiste.

xixtema ik sistema.

xixtera ik xistera.

xixterari ik xisterari.

xixterra iz

Aurrean margolaria, xixterra bat eskuan, kafe eta tinduz betetako bola batzu oihal gainera botatzen.  Berria - Kultura   2004-10-16


xixtima ik sistema.

xixtor ik txistor.

xixtrin (orobat xistriñ g.er.) izond adkor ziztrina.

Ikusiko duzu ze ondo biziko garen elkarrekin, ze ondo pasatuko duzun nirekin, titi-tente xixtrin honekin baino hobeto, Mikel.  Xabier Mendiguren Elizegi   «16 ipuin amodiozko», 2002 - 190. orr.

Huraxe eman zioten ordain bezala, nagusi xixtrin batekin lau hilabetean larrutan aritzearen truke.  Anton Garikano   «Maitea» - Toni Morrison, 2004 - 46. orr.

Jendaila xixtrin horrek.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 181. orr.

Zertan nabil ni baserri galdu batzuetako kontu zaharrekin, aspaldi hildako mamuen maindireekin, herri xixtrin bateko xixtrinkeriekin?  Xabier Mendiguren Elizegi   «Arbelaren gainean», 2004 - 71. orr.

Etxebizitza xixtrin bat aurkitu nuen, bestalde, Upaginen karrikan.  Txillardegi   «Putzu», 1999 - 302. orr.

Ni lan bila agertu nintzen hartan, hantxe ematen ziren BBBko eskolak, barrakoi xixtrin batzuetan.  Joxerra Garzia   «Kurrin-kurrun vitae», 2004 - 96. orr.

Paper xixtrin bat bera ere ez patrikan.  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 236. orr.

Nylon-hari xixtrin bat bizar-makinaren barruan.  Joxe Austin Arrieta   «Homo Faber» - Max Frisch, 2001 - 93. orr.

Aurretik pare bat bideo xixtrin egin eta orain zerbait luzexeagora pasatu nahi zuen.  Xabier Mendiguren Elizegi   «16 ipuin amodiozko», 2002 - 197. orr.

Zenbat hitz xixtrin ez ote dut ikusi OEHn, alka honek baino askoz ere usario exkaxagokoa!  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 265. orr.

Ikasleak, ordea, filosofiatik zizka-mizka xixtrin batzuk janda iristen ziren UBIra.  Joxerra Garzia   «Kurrin-kurrun vitae», 2004 - 98. orr.

Jenderik gehiena, plazer klase xixtrin horiekin xoratzen da.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 311. orr.

Ez pasteleoan ibili, Baskongadentzako autonomia xixtrin bat lortzeko.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Uda betiko balitz», 2003 - 132. orr.


xixtrin (orobat xistriñ g.er.) izond adkor ziztrina.

Ikusiko duzu ze ondo biziko garen elkarrekin, ze ondo pasatuko duzun nirekin, titi-tente xixtrin honekin baino hobeto, Mikel.  Xabier Mendiguren Elizegi   «16 ipuin amodiozko», 2002 - 190. orr.

Huraxe eman zioten ordain bezala, nagusi xixtrin batekin lau hilabetean larrutan aritzearen truke.  Anton Garikano   «Maitea» - Toni Morrison, 2004 - 46. orr.

Jendaila xixtrin horrek.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 181. orr.

Zertan nabil ni baserri galdu batzuetako kontu zaharrekin, aspaldi hildako mamuen maindireekin, herri xixtrin bateko xixtrinkeriekin?  Xabier Mendiguren Elizegi   «Arbelaren gainean», 2004 - 71. orr.

Etxebizitza xixtrin bat aurkitu nuen, bestalde, Upaginen karrikan.  Txillardegi   «Putzu», 1999 - 302. orr.

Ni lan bila agertu nintzen hartan, hantxe ematen ziren BBBko eskolak, barrakoi xixtrin batzuetan.  Joxerra Garzia   «Kurrin-kurrun vitae», 2004 - 96. orr.

Paper xixtrin bat bera ere ez patrikan.  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 236. orr.

Nylon-hari xixtrin bat bizar-makinaren barruan.  Joxe Austin Arrieta   «Homo Faber» - Max Frisch, 2001 - 93. orr.

Aurretik pare bat bideo xixtrin egin eta orain zerbait luzexeagora pasatu nahi zuen.  Xabier Mendiguren Elizegi   «16 ipuin amodiozko», 2002 - 197. orr.

Zenbat hitz xixtrin ez ote dut ikusi OEHn, alka honek baino askoz ere usario exkaxagokoa!  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 265. orr.

Ikasleak, ordea, filosofiatik zizka-mizka xixtrin batzuk janda iristen ziren UBIra.  Joxerra Garzia   «Kurrin-kurrun vitae», 2004 - 98. orr.

Jenderik gehiena, plazer klase xixtrin horiekin xoratzen da.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 311. orr.

Ez pasteleoan ibili, Baskongadentzako autonomia xixtrin bat lortzeko.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Uda betiko balitz», 2003 - 132. orr.


xixtrinkeria iz adkor ziztrinkeria.

Zertan nabil ni baserri galdu batzuetako kontu zaharrekin, aspaldi hildako mamuen maindireekin, herri xixtrin bateko xixtrinkeriekin?  Xabier Mendiguren Elizegi   «Arbelaren gainean», 2004 - 71. orr.

Gaia sakonxeago hartuta, ez dut uste herri xixtrin bateko xixtrinkeriak bakarrik direnik.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Arbelaren gainean», 2004 - 71. orr.


xixtu1 1 iz adkor ziztua.

Hor diaudek halako bildutasun batean [...] jestu bat gabe, pilotaren xixtuari eta klaskari beha eta kintzea trenkatzen delarik, bihotz batez, oihu batez goresten die pilotaria eta txalotzen.  Michel Oronoz   «Oilandoiko ermita», 2001 - 36. orr.

Xixtu bizian iragaiten ginen autoen artetik, eta zenbait minututan, auzitegian ginen.  Filipe Bidart   «Bakartasunaz bi hitz», 2004 - 73. orr.

2 xixtuan adlag ziztuan, laster-laster.

Xixtuan pasa ziren hiru egun horiek!  Ramuntxo Etxeberri   «Skyroom», 2004 - 135. orr.

Goazemak hemendik, xixtuan!  Xabier Montoia   «Baina bihotzak dio», 2002 - 258. orr.

140 bat polizia-gizon eta jendarme, gaitzeko xixtuan ibilki, etxe-miatze batzu eginez goizean goizik...  Herria   2004-10-07


xixtu2 ik txistu.

xixtuka ik txistuka.

xixtukatu ik txistukatu.

xixtulari ik txistulari.

xo interj ipar adkor ixo; to.

Xo, ixilik otoi, ez holakorik erran!  Herria   2001-02-08

-Xo, aski dun! -Ahotsa gizendurik, deklamatzen hasi zen-: Xo! Ate bat zabaltzen dute urruntxago.  Anjel Lertxundi   «Azkenaz beste», 2005 - 44. orr.

Ez errana, xo, baina idatzia.  Janbattitt Dirassar   «Bihotzeko mina», 1997 - 172. orr.

Baina xo! Norbaitek salatu daut hau ere: delako beheretiar hori bera ez omen dela ez, hemen bezain gizon pollita... han... bere herrian.  Herria   2001-09-13

Bainan xo, ez gero arno onetarik edo edari finetarik, nahiz horietarik ere arizan diren bixtan da, bainan gehiago barnea freskatzen duten horietarik!  Herria   2005-07-21

Bainan xo, feriak feriatei, beharriak tutaturik ere hirietako haro handi horrek, bixtan da Eguberrik besterik ere badaukala oraino.  Herria   2005-11-24

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

baina xo (4); bainan xo (10)


xobinista ik chauvinista.

xofer ik txofer.

xofurgo iz ipar txofertza.

Batez ere zur segan ari izan ziren, kamiun kargatzen eta xofurgoan.  Angel Aintziburu / Jean Baptiste Etxarren   «Luzaiden gaindi», 2002 - 71. orr.


xoil 1 izond ipar/adkor soila; bakarra.

Arzain xoilak, erran nahi baita lurrik gabeko artzainak.  Herria   2001-10-11

Orotara 121 kide, fraile xoilak bestalde, kongregazioa sortu eta hamar urteren buruan doi-doia, bederatzi apez zirelarik sortzean.  Xipri Arbelbide   «Janpierre Arbelbide», 2005 - 86. orr.

Llangile kalifikatuek 1224 euro, enplegatuek 1090 euro eta azkenik, langile xoilek 947 euro hilabetean.  Herria   2004-01-22

Jaun horri konpreniarazi diot hemen ez dela nehor burges bat bezala hiltzen, baizik edozoin jende xoil bezala.  Marzel Etxehandi   «Alemaniara deportatua» - Grégoire Joannateguy, 2003 - 88. orr.

Erakasle paregabe hori ez zen haurren eskola xoilaren mugan gelditu.  Herria   2003-09-18

Gau hartan Pettan-ek bekoz beko karabineruen aitzinean kausitu zen: bat, kabua edo kaporala; bestea, xoila.  Angel Aintziburu / Jean Baptiste Etxarren   «Luzaiden gaindi», 2002 - 219. orr.

Amatur xoil gisa ariko direnetan aldiz: Sorhuet-Lazcano, Sasco-Errecart, Etchebarne-Kurutcharry, Duhalde-Mendiboure.  Herria   2001-07-26

Ez zen publizitate-orri handia, txarteltxo xoil bat baizik.  Jon Muñoz   «Loroaren teorema» - Denis Guedj, 2006 - 369. orr.

Gertakari xoila, besterik gabe.  Janbattitt Dirassar   «Bihotzeko mina», 1997 - 176. orr.

Iep xoil batekin agurtu du eta besoarekin garagarno presioaren keinua eginez ulertarazi dio zer nahi duen.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 56. orr.

Zer erran nahi dute alabainan hiru hizki xoil horiek?  Herria   2004-03-11

Bi euroz emendatu dugu, bi euro xoilez, harpidetzaren urtesaria.  Herria   2004-12-02

Liburu guziz aberatsa, 15 euro xoilen truk.  Herria   2005-07-14

Joanes sei zifrako zenbaki xoil bat bihurtu zen.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 100. orr.

Bere mugak baititu gizon xoil baten ahalmenak akiduraren higaduran.  Herria   2001-09-27

Hanitz jende gizon xoil batentzat.  Herria   2001-02-08

Horra nola berdintzen duten 27 tan, eta aintzinerat pasatzen ere pondu xoil batez (28-27).  Herria   2003-03-20

Urte xoil bat hamarren partez, ez da haatik berdin!  Herria   2004-12-09

Entsegu xoil bat partida guzian eta entsegu horrek eman dio Frantziari abantaila.  Herria   2001-02-08

Ohartu zen erdiek baizik ez zutela euskara erabiltzen orduan, eta horietan zenbaitzuk hitz xoil batzu baizik ez.  Herria   2003-06-19

Modu laburtu eta xoilean adierazita [...] Estatu-nazioaren ideia nagusiak honela dio: "Kultura berezi baten jabe izanez gero, unitate politiko bat eraikitzeko eskubidea daukazu".  Bernardo Atxaga   «Lekuak», 2005 - 98. orr.

2 xoil-xoilik adlag ipar/adkor soil-soilik.

Zabaltze hori, jadanik gu aipatu gazte muimendu batzuetan jastatua eta erakutsia zuen bezala, ez zuen gero ere klase mailean mugatzekoa xoil xoilik Lafittek.  Herria   2001-09-27

Ez dakit batere Euskal Herri huntakoa den hau xoil xoilik, leku hauk paregabeak direla baitiote kanpotiar gehienek.  Herria   2001-09-13

Herri komunista hortan, egiaz, bulego orokorraren eskutan dira podore egiazkoak eta bulego hortan bederatzi lagun dira xoil xoilik.  Herria   2004-07-29

Beraz hutsean jokatu dute bi hauk beren partida, finala gogoan xoil xoilik.  Herria   2005-12-01

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

artzain xoil (4); etsenplu xoil bat (3); gizon xoil (3); kintze xoil (6); kintze xoil batez (3); lerro xoil (3); pondu xoil (13); pondu xoil batez (9); tanto xoil (11); tanto xoil baten (3); tanto xoil batez (7); ttantto xoil (6); ttantto xoil batez (6)

xoil xoilik (8)

tanto xoilaz (6); tanto xoilaz galdu (3)

frantses xoilez (3)


xoildu, xoil(du), xoiltzen du ad adkor soildu.

Egia erran, Ostegunak irakurtzen ari nintzela, Axular maisuaren eleak oroituz, "guti falta zedin non ez bainendin xoil gibelerat"; ahalkez, xoildu ere.  Jon Arretxe   «Ostiralak», 2000 - 19. orr.


xoilki adlag ipar soilki.

Horiek oro gogoan, jende ostea jina zen, Titant-eri egiten zizkion ikusentzungarrian parte hartzera edo xoilki ikusle bezala.  Herria   2003-11-27

Horiek oro gogoan, jende ostea jina zen, Titant-eri egiten zizkion ikusentzungarrian parte hartzera edo xoilki ikusle bezala.  Herria   2003-11-27

Huna egungoan xoilki, gero beste aste batzuez segitzeko, Santiago horren berri.  Herria   2004-06-10

Sei kantuz osatutako obra horrek “Jone” dakar xoilki izenburutzat.  Herria   2005-11-10

Bakarrik, Ibarrolak dio min egiten pilotari orai eta ez pilotari xoilki.  Herria   2001-07-12

Idortea ez da bakarrik gure tokietakoa, ez-eta xoilki aurtengoa.  Herria   2005-06-30


xoixketa ik xoxketa.

xok 1 iz inarrosaldi larri eta bat-batekoa, fisikoa nahiz psikikoa.

Xoka du orain, baina koma moduren bat ere izan daiteke.  Koro Navarro   «Zertaz ari garen maitasunaz ari garenean» - Raymond Carver, 2003 - 67. orr.

Xoka baino gehiago, tristura baino gehiago, ezin haserre handiagoa sentitzen nuen egin zioten bilaukeriarengatik.  Oskar Arana   «Brooklyngo erokeriak» - Paul Auster, 2006 - 248. orr.

Gauza asko hautsirik, barneko zauriak, hemorragia, ubelak, urratuak, denetik, eta biek zuten garuneko xoka.  Koro Navarro   «Zertaz ari garen maitasunaz ari garenean» - Raymond Carver, 2003 - 157. orr.

Nikola Agirre aittitte gurea ertzain: imajina ezazue zelako xoka.  Markos Zapiain   «Errua eta maitasuna», 2002 - 28. orr.

2 (hitz elkartuetan)

"Obus-xokaren trauma" edo "gerra-neurosia" ere esaten zaio.  Mirentxu Larrañaga   «Peaceful soldadua» - Michael Morpurgo, 2006 - 193. orr.


xokagarri izond adkor harrigarria.

Umetan durduzatu gintuen esakune xokagarri sinple hori, gero ikusten dugu historiaren filosofia guztietan -Voltaire, Kant, Hegel, etab.- oinarrizko printzipio bat dela.  Joxe Azurmendi   «Euskal Herria krisian», 1999 - 31. orr.

Konklusio xokagarri hau ezartzeko: [...].  Joxe Azurmendi   «Espainiaren arimaz», 2006 - 169. orr.


xokanahi iz

Estarta bazterretako ezpondapeak ere oso gogoko izaten ditu, bere habiari kontzeko xokanahi gorderik edo erromutur bihurririk inon bilatzen badu, benpe; baita borda zaharretako hegazpeak edo korrazpiak ere, jendea bakan samar ibiltzen denekoak badira.  Patziku Perurena   «Harrizko pareta erdiurratuak», 2004 - 65. orr.


xokatu1, xoka(tu), xokatzen du ad erabat harritu. ik txokatu.

Zentzu komunaren arrazoiketa besterik ez da, pentsaera magikoaren logikarekin pixka bat xokatzen badu ere.  Joxe Azurmendi   «Euskal Herria krisian», 1999 - 96. orr.


xokatu2, xoka(tu), xokatzen 1 du ad talka egin.
2 xokatze iz

Musuak eta esku xokatzeak, haiek sukaldera bidean, Dimasek bere artean korrok bat egin eta, berriz ere eseriz.  Pablo Sastre   «Elurretan hotsak», 2004 - 99. orr.


xoko (641 agerraldi, 32 liburu eta 440 artikulutan) 1 iz ipar/adkor txokoa. ik zoko; txoko. (etxe, gela eta kidekoetan)

Jauntxoa supazter aitzineko zizeiluan jarririk zegoen, haren gizonak xoko batean dadoetan ari ziren bitartean.  Elena Touyarou   «Hautsi da katea» - Toti Mtz. de Lecea, 2004 - 187. orr.

Gehienetan, lantokian bertan lo egiten zuten, bi metro karratuko xoko batean.  Ramuntxo Etxeberri   «Skyroom», 2004 - 131. orr.

Ibilaldi xoragarria egin dugu joan den astezkenean, ikusiz Versailles-eko jauregiaren xoko guziak.  Herria   2004-04-29

Ezkaratzeko xoko batean ezarri dut pilota, abilki.  Piarres Aintziart   «Azken apeza», 2005 - 150. orr.

Kortako xoko batean zegoen mastin zakurra balakatzera hurbildu zen Eneko.  Gotzon Garate   «Zakurra, zeure laguna», 2002 - 83. orr.

Xanek aita besoetan eraman zuen elizako xoko batera.  Elena Touyarou   «Hautsi da katea» - Toti Mtz. de Lecea, 2004 - 247. orr.

Hango geltoki bazter batean gelditu ziren eta preso guziak jautsarazi zituzten eta gorpuak atera, jenderik ez zen xoko batean, gauaren erdian.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 86. orr.

Burneteneako ganarrean [...]1920, 1930eko aldizkari pilak baziren, L'Illustrationenak bereziki, zoriontsuki irakurtzen eta ikusten nituenak, zorion osoan, bakar-bakarrik xoko gorde batean jarririk.  Ana Urkiza   «Zortzi unibertso, zortzi idazle», 2006 - 129. orr.

Emankizun horren helburua, goxoki gomitarekin oren batez solastatzea, ostatu xoko batean edota supazter ondoan egiten den bezala!  Menane Oxandabaratz   «Ez da musik», 2006 - 6. orr.

2 (bestelakoetan)

Hortaz, egiazko globalizazioa izan beharrean badirudi xoko batetik gainerako guztietara esportatutako bizimodu batez garela mintzo.  Pello Salaburu   «XX. mendearen argi-itzalak», 2001 - 148. orr.

Bazekiat Saran eta eskualdeko xoko guzietan ere zer pasatzen den. Lurreko xoko ederrena, mendiek zerua hunkitzen duten lekua.  Elena Touyarou   «Hautsi da katea» - Toti Mtz. de Lecea, 2004 - 106. orr.

Ilunak jana eta izotzak dena errea sendi zuen bihotz gaixoaren xoko batean.  Janbattitt Dirassar   «Bihotzeko mina», 1997 - 181. orr.

Mendi xoko honetan kasik denboraldiaren herena pasatu zait artean.  Piarres Aintziart   «Azken apeza», 2005 - 49. orr.

Kastilla xoko honetan, funtsean, haranetan ura bada non nahi, Kantabriako mendietarik datorrena.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 125. orr.

Zertan ote dugu Erakaskuntza Katolikoa gure xoko huntan?  Herria   2005-09-22

Urte guziz bezala etorri naiz aurten ere sortu nintzan xoko maitagarri huntara.  Angel Aintziburu / Jean Baptiste Etxarren   «Luzaiden gaindi», 2002 - 189. orr.

Edo Euskal Herri barne horretako xoko pollit zenbaitetan.  Janbattitt Dirassar   «Bihotzeko mina», 1997 - 169. orr.

Bihotzaren xoko batean atxikiko diat hire oroitzapena.  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 191. orr.

Mutikotan ezagutu nituen "Moro" izeneko haiek datozkit gogora, oroimeneko xoko ilunen batetik arrantzaka.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 140. orr.

Adierazteko orain arte, teologiaren alorrean, politika arazoek bazter xoko itsu, mugatu bat baizik ez baldin bazuten hartzen, hemendik aitzina gai horiek berak teologiaren erdi-erdiko lekuan jarri behar zirela.  Piarres Xarriton   «De re publica edo politikaz», 2003 - 168. orr.

Makar-ore hori batez estaliak zituen begiak, lerdea zerien ezpain-xoko biei.  Anjel Lertxundi   «Konpainia noblean», 2004 - 125. orr.

3 (izenondo gisa)

-Eni ez zaut iduri ene adixkidea, ene anaia bezala zena, galdu dutala, ene ondoan senditzen dut beti haren presentzia eta oraino gehiago atzodanik, hemen, gain huntako leku xoko guzietan.  Michel Oronoz   «Oilandoiko ermita», 2001 - 80. orr.

Hots, mendi xoko horietako herrixketan den hatsa!  Herria   2002-11-21

4 xoko-moko (orobat xokomoko g.er.) adkor xokoa.

Ur-erreka, oihan, pentze eta xoko moko ainitzen izenak, gutienez 90.000 euskal toponimo, 400 urte hauetakoak.  Herria   2004-03-18

Lehenik burua ongi busti nuen, gero hiruzpalau aldiz itzulikatu nintzen ur irakituaren azpian, bizkarra, papoa, hots gorputzaren xoko-moko guztiak behar bezala zipatuz.  Daniel Landart   «Anaiaren azken hitza», 1999 - 48. orr.

Erramu sainduarekin ur benedikatua nasaiki bota zuen exorziztak jendeen gainera, ganbarako xoko-moko guzietara, ohe azpia ahantzi gabe.  Michel Oronoz   «Oilandoiko ermita», 2001 - 158. orr.

1966an sortu zenetik 1984a arte, Euskal Herriko xoko moko guziak kurritu zituen Oskarbi taldeak, gaitzeko arrakasta bilduz denetan.  Herria   2004-12-02

Bakea kordokan dagon xoko moko guzietan kausitzen da Carter jauna bakearen fagoratzeko.  Herria   2002-10-17

Milako bat entzule eliza barnean, xoko moko guzietan kokaturik.  Herria   2005-04-28

Xoko-moko guztiak ezagutzen nizkion.  Daniel Landart   «Anaiaren azken hitza», 1999 - 189. orr.

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

aldudeko xoko (3); eskuineko xoko (6); eskuineko xoko hura (3); euskal herriko xoko (20); gure xoko (15); gure xoko huntan (7); haurren xoko (4); herriko xoko guzietarik (3); herriko xoko moko (6); mendi xoko (6); munduko xoko (4); oihan xoko (3); ostatu xoko (6); ostatu xoko batean (3); portu xoko (10)

xoko berri (5); xoko desberdinetan (3); xoko frangotarik (3); xoko gehienetarik (3)

xoko moko (19); xoko moko frangotan (4); xoko moko guziak (5); xoko moko guzietan (3)

xoko pollit (11); xoko pollit hortan (4); xokoz xoko (5)

bere xokoa (4); bil xokoa (10); bil xokoa alkarteak (3); eskuineko xokoa (3); etxe xokoa (3); gure xokoa (8); haurren xokoa (9)

gure xokoak (5)

aldudeko xokoan (4); begi xokoan (3); bere xokoan (16); bihotz xokoan (3); ene xokoan (4); etxe xokoan (3); ezpainen xokoan (6); gure xokoan (24); haurren xokoan (4); ostatu xokoan (4); supazter xokoan (6)

gure xokoetako (3)

gure xokoko (3)

eskuineko xokorat (3)

amikuzeko xokotik (3); bere xokotik (4); bertsularien xokotik (6)


xokodun izond ipar xokoak dituena.

"Ur-Hegi" hortan Ithurbidetarrek ari dute lehiaketa bat prestatzen horko trinket berezi xokodunean.  Herria   2001-09-06


xokolate ik txokolate.

xokolet ik txokolate.

xokolet egile ik txokolategile.

xokoletaki ik txokolateki.

xokoletesne ik txokolatesne.

xokolot ik txokolate.

xokomoko ik xoko 4.

xokoño iz adkor txoko txikia. ik xokotto.

Euskarazko irakurgaiak laket zaizkio eta zoin gosturat ez da egoiten, bere etxeko xokoño batean, Koldo Amestoi-en ipuinak eta entzun!  Herria   2005-03-31

Lehengo gorri hura zuritu egin da kolpera, biluziak jantzi, gustuko xokoño eta toki sakratuenak -nere barne produktu gordinenaren jomuga izanak- aldapa latz bilakatu.  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 201. orr.

Bertzeek, aipamenik ere ez, edo, egiari zor baitzaio berea, xokoño batean zerbait, poxi bat, guti.  Herria   2001-09-06


xokotto iz adkor txoko txikia. ik xokoño.

Xokotto bat züten ediren.  Herria   2004-07-05


xola iz ipar adkor zola.

Errekulusara buruz segitzen dugu, xola hartan Gainekoleta auzoa uzten dugula, lehenago Hanxola deitua.  Angel Aintziburu / Jean Baptiste Etxarren   «Luzaiden gaindi», 2002 - 111. orr.

Patar xolan, etxalde handi baten aitzinean, zakurrak.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 56. orr.

Gaztaroko oporretan gure mendi xolako pentzean belar edo soro metak moldatzen genituen.  Piarres Aintziart   «Azken apeza», 2005 - 28. orr.

Aski da gure erreka xoletarat itzuli bat egitea eta ez du nehork dudan ezarriko ura eskastua dela.  Herria   2005-07-21

Biribilkatua bezala dago herria, xolan, xiloan.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 181. orr.

Holako egun eder ospetsu eta debozione haundi horrek erakusten du jendeak bere bihotzaren xolan badaukala oraino zerbait onik.  Herria   2001-04-26

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

mendi xola (16); mendi xola taldeekin (4)


xolomo 1 iz adkor solomoa.

Mostradore altua, eta haren atzean neskazahar erdi herren begi-oker bat, txorixoa, xolomoa ala haragi egosia nahi al zenuen galdetzen zizuna, ahoa ia zabaldu gabeko errosarioan.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Errautsen distira», 2002 - 83. orr.

Xolomo egin berriarekin betetzea bakarrik falta zaie.  Berria - Euskal Herria   2004-04-11

2 (hitz elkartuetan)

Mendi-buelta eginda gero geratu ohi ginen garai batean Sasibilen, xolomo-otarteko bat jateko. Xolomo usain goxoa dator nonbaitetik.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Errautsen distira», 2002 - 82. orr.


xomage iz ipar langabezia.

Industriak sofritzen badu ere, eta langabeziak doi bat goiti egina tokika, badute han ere kurrinka, doi doia ehuneko bostetara jautsia dutelarik xomagea beste gune batzuetan.  Herria   2005-05-05

Ez dugu entzun baden apezik xomagean, lan gabeko.  Herria   2004-07-29


xomait ik zenbait.

xomorro 1 iz adkor zomorroa.

Lau bat orduko bidean ibili, eta apenas oroitzen dudan ezer, lehen ikusitako harri, iturri, ataka, bordaxar, zubi, arbola, belar, pizti, xomorro eta mila xokoren irudi nahastu batzuk ez badira.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 336. orr.

Azterketa horrek diraueino txindurri edo beste xomorroren bat azaltzen bada.  Bernardo Atxaga   «Soinujolearen semea», 2003 - 23. orr.

Soro eta alorretako laborean hartxo eta xomorroen izurriteen kontra.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 194. orr.

Anbar tantoetan betiko harrapaturik geratzen diren xomorroak bezala.  Bernardo Atxaga   «Groenlandiako lezioa», 1998 - 129. orr.

Herri hizkeran ezezik, literatura idatzian ere utzi du bere arrasto nabarmena gure xomorro hegalddun amorragarri honek.  Patziku Perurena   «Harrizko pareta erdiurratuak», 2004 - 120. orr.

Ebaki bat masailan, beharbada goiz hartan bertan bizarra mozten egina, eta mantxa gorrizta bat beheraxeago, xomorroren baten heldukada seguraski.  Bernardo Atxaga   «Groenlandiako lezioa», 1998 - 163. orr.

Zeru garbian errege ahaltsua da eguzki goria, eta haren azpian xomorroak bezain ezdeusak dirudite hamabi gazte izerdituek.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Uda betiko balitz», 2003 - 65. orr.

Ez-egiteko hori egitean bere burua jainkotzen zuela, xomorro izanez konformatu ezinik.  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 145. orr.

2 (mikroskopikoa dena)

Ur tanta batean bizi diren xomorroak ez ditu ezagutzen.  Josu Zabaleta   «Fantasiazko ipuinak» - Guy de Maupassant, 2000 - 302. orr.

Baliteke aurretik edukitzea nik xomorroa barruan, eta hainbat gaitzen ondorioz gorputza ahuldua.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Arima enkoniatuak», 2006 - 187. orr.

Orain elikagaiak kutsatzen dituzten xomorroekin nahiko komeria badagoenez, geroagoko legeriak zorrotzago jokatu beharko du.  Edorta Agirre   «Baietz okerreko bidea aukeratu! », 2006 - 43. orr.

3 (hitz elkartuetan)

Adar eta hostoetan, zuhaitz ale bakar batean, zientzia gizonek 50 xomorro mota topatu izan dituzte.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 237. orr.

· Jakina, paper-xomorro ezdeusen batek egingo zidan, ezer gogoan eduki gabe, Krapotkin izenpeko pasaporte hura.  Matías Múgica   «Hiltzaile baten aitormena» - Joseph Roth, 2004 - 119. orr.

4 irud/hed

Xomorro familia gara gu.  Berria - Euskal Herria   2004-09-21

5 xomorro-xomorro adlag

"Baliteke hegazkin supersonikoren batek sortutako dunbotsa izatea", adierazi zuen Baionako suprefetak xomorro-xomorro.  Patxi Iturritegi   «Behi eroak», 2003 - 89. orr.


xomorrokeria iz adkor zomorrokeria.

Kirol batek gainditu behar dituen faseak ez ditu gainditu oraindik eskupilotak, behialako tongoaren fantasmak xomorrokeriaren forma hartu dutelako eta, ondorio gisa, aldian behineko, ematen den iruzurra.  Berria - Kirola   2004-05-12


xomorrotxo iz adkor zomorrotxoa.

Burduntziei ere atsegin zaie, baina ez ditugu horregatik larru beltzezko jantziz eta zartailu-astinduz atseginaren bila dabiltzan xomorrotxo txiki doilortzat zertan hartu.  J.M. Olaizola "Txiliku"   «101 gau», 2000 - 34. orr.


xopin iz zotina.

Aiak eta hasperenak, intziriak eta nigar-xopinak, eta, zure bihotzean, ausiki ezin minagoak.  Joan Mari Irigoien   «Lur bat haratago», 2000 - 409. orr.


xopinka adlag zotinka.

Ene laguna handik gutirat agertu, eta bazter baterat eraman nuen, non nigar-xopinka hasi baitzitzaidan.  Joan Mari Irigoien   «Lur bat haratago», 2000 - 580. orr.


xopote iz

Udaberri aldera, lizar adaxka lodiskonak eta xuxenenak berextu eta kimatuz lizar arbak egiten genituen, egur xopote baten gainean xorroxtu eta, leka aihenen euskarri patzeko baratzean.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 241. orr.


xorabiatu, xorabia, xorabiatzen da/du ad adkor zorabiatu.

Batek, ez zuela lo ondo egin, besteak, haize-boladak penaturik ibili zela... horrenbesteko depresio-guneak ez xorabiatzea ere, mirariaren hurren koka liteke.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 400. orr.

Bezperatik ukan zuen eklipseak xorabiaturik edo.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 449. orr.


xoradura iz adkor zoradura.

Babacar Coulibalyk, Mamadou marabu ospetsuaren kartak banatzen zituen: maitasuna, arrakasta, lorpenak, sorginkeriak, xoradurak ezabatzea proposatuz "de san fron".  Itxaro Borda   «Entre les loups cruels», 2001 - 162. orr.

Aita izatera etsita, xoradurak hilabeteak iraun zidan.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 191. orr.

Begi aitzinean lainoa bat-batean aienatzeak istant bateko xoradura eragin zidan.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 282. orr.


xoragarri iz adkor zoragarria.

Seme xoragarri bat ere izana du.  Herria   2004-12-30

Leku xoragarri hauetan ez dakit zer naizen, so egile ala argazkilari.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 66. orr.

Gure mendi xoragarrien artean erresumaño bat bezala bildurik zituzken ikusi nahi zazpi probintziak.  Piarres Xarriton   «De re publica edo politikaz», 2003 - 126. orr.

Aran ibaiaren lehen urratsen eremu xoragarrian.  Piarres Aintziart   «Azken apeza», 2005 - 9. orr.

Errioxako Naiaratik Leongo Ponferradara, Galizia hor berean delarik orain, bide xoragarria egin dut bizian, amets guti errealitate atsegingarri bilakatzen dira.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 185. orr.

Orduko ezkilen boz xoragarriak.  Piarres Aintziart   «Azken apeza», 2005 - 20. orr.

Zenbat oroipen xoragarri hitz sorgin horren ingurukoak, beti ere gizasemeen etxetik kanpoko zereginei lotuak.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 167. orr.

Gure mendi xoragarrien artean erresumaño bat bezala bildurik zituzken ikusi nahi zazpi probintziak.  Piarres Xarriton   «De re publica edo politikaz», 2003 - 126. orr.

Denbora batez xoragarri zen gure Euskaldunak ikustea, igande egunetan, pilota partidetan, merkatuetan, bakotxa bere gerriko gorriarekin eta bere makilarekin.  Xipri Arbelbide   «Janpierre Arbelbide», 2005 - 186. orr.

Bospasei aste joan ziren hola, denak berdin xoragarriak.  Janbattitt Dirassar   «Bihotzeko mina», 1997 - 112. orr.

Meza bat zinez xoragarria, Josep Camino apeza aldarean, berrehun eta berrogoi bat kantari zituela bere aintzinean.  Herria   2005-09-01

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

aratsalde xoragarri (3); argazki xoragarri batzu (3); beharrien xoragarri (3); besta xoragarri (3); egun xoragarri (22); egun xoragarri bat (11); egun xoragarri baten (4); gune xoragarri (4); guzien xoragarri (3); ikusgarri xoragarri (7); ikusgarri xoragarri bat (5); kantari xoragarri (3); partida xoragarri (6); partida xoragarri bat (3); talde xoragarri (3); toki xoragarri (9); toki xoragarri batean (4)

besta xoragarria (4); egun xoragarria (5); ibilaldi bat xoragarria (3); ikusgarri xoragarria (6); meza xoragarria (3); toki xoragarria (4); zinez xoragarria (4)

bazterrak xoragarriak (3); boz xoragarriak (3); kantu xoragarriak (4)


xoragarriki adlag ipar adkor zoragarriki.

Xoragarriki iragan da egunkari berriaren aldeko kantaldia, tokiko sustengu taldeak antolaturik, Xuriatea ostatuan.  Herria   2003-06-05

Hemen berean berri eman bezala, xoragarriki iragan da Baionatik abiatuz, 32 Lapurtar eta Baxenabartarrek joanden igandean Nafarroan gaindi egin bidaia.  Herria   2005-09-22

20-20 berdindurik, Goñik bi azken kintzeak xoragarriki trenkatu ditu bat xokoan, bertzea bi-paret xoragarri batekin.  Herria   2001-05-24

Xoragarriki ari zitzaion Aimar Patxiri irabazten ezkerrarekin kasik baina eskuinaz behartu den pilota batean zartatu zaio zaina.  Herria   2003-06-12

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

xoragarriki iragan da (4)


xorakeria (orobat xorakeri eta xorokeria) iz ipar adkor zorakeria.

Eta gero, begiak maltzurkeriazko tanta lodiez pelatuak, destainazko ukituak ahotsean, kanona, kanona, horiek xorakeriak ditützü; dostetazko ume-engainagarriak.  Jon Alonso   «Euskal karma», 2001 - 137. orr.

Itsasuko zeremonia, edo bederen haren oihartzuna, ziurtasun horien barnetik begiratzen nituen eta beraz xorakeri horiek kanpoan uzten.  Piarres Aintziart   «Azken apeza», 2005 - 79. orr.


xoramen iz ipar adkor zoramena.

Bainan miseria ttipi horiek laster ahanzten dira, gogo-bihotzetan mendiaren xoramena baizik ez atxikiz.  Herria   2003-06-05

Ixtanteko, elur gunetan zehar igorik, Autzaren xoramena, 1306 metretan.  Herria   2005-01-06

Hegoaldean buruz-buruka lehiaketak hasi dira lau eta erdian betiko ustegabe eta publikoaren xoramenekin.  Herria   2003-03-10

Urte guziz bezala, Olentzero jin da ikastolara opariz kargatua eta arratsaldea pasatu du haurren artean kantuz, hauen xoramenerako.  Herria   2004-01-15

Urte guzian milaka jende da ibiltzen Belokeko frailetxean, otoitz eta bakealdi jastatu nahian, ixiltasunean ala fraileen kantuen xoramenean.  Herria   2001-10-18

Zer xoramena, bereziki a capella-ko kantuetan!  Herria   2003-05-08


xoramendu iz ipar adkor zoramendua.

Bere jakitate haundia iturri pare gabetik hola ixuriko zuena, eskolan bezala eskolatik kanpo, entzulearen xoramendua eginez orozbat.  Herria   2001-09-27

Xoramendu bat izan da partida hau eskuzarten erdian oren bat eta hamarrez.  Herria   2001-09-06

Gauden gurearekin gu aldiz eta beheretiar horren xoramenduan.  Herria   2001-09-13


xoranda iz adkor txoroa.

Ilupa xoranda, xoxo alaena!  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 169. orr.


xorarazi, xoraraz, xorarazten du ad ipar adkor zorarazi.

Garaiz xorarazi baino lehen sugeak zizta egiten badu, ez du irabazirik suge-xorarazoleak.  Elizen arteko biblia   Koh 10,11

Errepublikak liro xoraraz mundua.  Piarres Xarriton   «De re publica edo politikaz», 2003 - 28. orr.


xoratu, xora, xorazen da/du ad ipar adkor zoratu. ik txoratu.

Zer ikusgarria! Xoraturik, liluraturik egoiten naiz begiak altxaturik, sekulako dutxa hartzen.  Filipe Bidart   «Bakartasunaz bi hitz», 2004 - 64. orr.

Orduan ere Kattalinek besta zenbaitetara eraman zuen eta Sophie xoraturik, xarmaturik gelditu zen.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 195. orr.

Denak erakartzen zaitu, denak xoratzen, odaiertzaren marra leunak, zuhaitzen antolamenduak, hondarraren koloreak!  Josu Zabaleta   «Fantasiazko ipuinak» - Guy de Maupassant, 2000 - 231. orr.

Alde batetik xoratua, bestetik aski penatua!  Janbattitt Dirassar   «Bihotzeko mina», 1997 - 57. orr.

Sendagileak eta haurtzainak xoraturik zeuden haurrarekin eta aho batez esan zuten lehenago bakan ikusi zutela horrelako aingerutxo ederrik.  Gotzon Garate   «New Yorkeko kronika beltza», 2004 - 89. orr.

Ttipi ttipitik bertsularien manerak hartu zituen, mahai baten gainera hupatzen zuten eta bazkaltiarrak xoratzen zituen bere haur gogoan atxikitzen zituen kopla eta zirtoekin.  Michel Oronoz   «Oilandoiko ermita», 2001 - 102. orr.

Irriz irri egoten ginen, ni beti berdin xoratua.  Janbattitt Dirassar   «Bihotzeko mina», 1997 - 26. orr.

Mito honetan, itsas kantuak xoratzen du ehulea.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 94. orr.

Horrek xoratzen du, endemas jende xoxoa: seminarioan oratoria ikasi duen apezkondoak, hitzak pisatzen ikasi duen hiztun dotore doktoreak.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 73. orr.

Gaurko munduak badaki nola nun xora.  Herria   2004-08-12

Trabestismoa maite duten gizajo koadrila bat, odola ikuste hutsak xoratuko lukeena.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 148. orr.

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

bazterrak xoratu (3); denak xoratu ditu (4)

jendea xoratua (3); xoratua bezala (3); xoratua egon da (3)

jendea xoraturik (3); xoraturik egon (4); xoraturik utzi (5)


xoratze iz ipar adkor

Batzutan kantu eta mahainak utzirik, hartu ditugu beste xoratze memento batzu ere: elur erdian zakurrekilako lerrazkinak, aintzira ormatuetan arraintzan...  Herria   2003-03-20


xori ik txori.

xoriburu ik txoriburu.

xorigari ik txorigari.

xoriño ik txoriño.

xoritto ik txoritxo.

xorizo ik txorizo.

xornale iz eguneko soldata. ik jornal.

Eguneko xornalea 2-2,50 pezta, xanik bagekoa; xanaekin 1-1,75 pezta.  Angel Aintziburu / Jean Baptiste Etxarren   «Luzaiden gaindi», 2002 - 82. orr.


xoro 1 izond adkor txoroa.

Izeba eskola gutikoa zen, baina ez xoroa.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 65. orr.

Xoro batentzat hartzen nauzu ametsetako andre bat hola aipatu dizudalakotz?  Janbattitt Dirassar   «Bihotzeko mina», 1997 - 15. orr.

Geroago Compiègne-n jakin nuen Akizetar gazte xoro baten etxean gestapoak letra bat aurkitu zuela, bikario jenerala zer afera larrian sartua zen frogatzen zuena.  Marzel Etxehandi   «Alemaniara deportatua» - Grégoire Joannateguy, 2003 - 19. orr.

Mixel Labéguerie-ren bat bi aldiz eman du, xoroaren kantua xorieri, zuhaitzei mintzo zen xoroarena.  Herria   2001-02-08

Ez ahal gaituzte moda xoro batzuek airatuko, besteak gureez gustatuak direlarik?  Herria   2004-08-12

Hots, goizegi dela bai oraino amets xoroen argiegitzeko bainan ametsa xoro hartarik ari girela gero-ta-hurbilago jartzen.  Herria   2005-06-09

Xoro desafio bat izan zen lehenik.  Herria   2003-07-17


xorokeria ik xorakeria.

xorro1 iz adkor zorroa.

Dantzari batzuek perlez brodaturiko galtzarbe-uhal larruzko bana zeramaten bularrean zeharka, eta handik zintzilik hiruki-formako xorro bat, punta beherantz zuena.  Karlos Zabala   «Mikel Strogoff» - Jules Verne, 2002 - 316. orr.

Aspaldixko honetan hor dabil puja ttikiak lehertu ez lehertu, lore ttikien buruñoak xorrotik atera ez atera.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 72. orr.

Hello esan eta esertzearekin batera mahaspasazko plumcake zoragarria atera zenuen xorrotik.  Xabier Mendiguren Elizegi   «16 ipuin amodiozko», 2002 - 27. orr.


xorro2
1 xorro-xorro

Hark bezala eta otsoek bezala lapurtzen nuen: egokiera nuen guztietan, baina maltzurtasun xorro-xorroz eta neure burua arriskuan jarri gabe.  Juan Garzia   «Sistema periodikoa» - Primo Levi, 1998 - 188. orr.

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

xorro xorro (4)


xorrotada iz adkor zorrotada. ik txorrotada.

Izotz puskaren batek edo ur irakin xorrotada batek bihotzean jo egin banindu bezala.  Eduardo Matauko   «Emakume ezezagun baten gutuna» - Stefan Zweig, 2005 - 50. orr.

Betiko antzerkia, botila erakutsi, kortxoa kendu, eta xorrotada bat isurtzen dizutenean dasta dezazun, ondoren galdetuz: [...].  Joxe Austin Arrieta   «Homo Faber» - Max Frisch, 2001 - 147. orr.


xorrotx (orobat xorrotz g.er.) 1 izond adkor zorrotza.

Izaiaren antzeko osto xorrotx puntadunak ditu.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 491. orr.

Banbu luze batzuren puntan lama xorrotx bat ezarririk.  Marzel Etxehandi   «Alemaniara deportatua» - Grégoire Joannateguy, 2003 - 77. orr.

Arku dotoreko bekainak zituen, aurpegi leun xorrotxa, mugimendu bizi baina zehatzak.  Juan Garzia   «Sistema periodikoa» - Primo Levi, 1998 - 153. orr.

2 irud/hed

Neska lerdena, izpiritu xorrotxa, begi argiak, bertzeen hitzari beti erne.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 15. orr.

Segi hola xure izpiritu argi eta xorrotxarekin.  Herria   2004-07-29

Begi argi xorrotxak.  Pello Zabala   «Zeruan zer berri», 2006 - 31. orr.

Begi bat biziki xorrotxa.  Janbattitt Dirassar   «Bihotzeko mina», 1997 - 15. orr.

Bere mixto xorrotxarekin xirika, badirudi ni tentaztea beste xederik ez duela ekarri.  Patziku Perurena   «Harrizko pareta erdiurratuak», 2004 - 117. orr.

Lopez Ortiz gisa berean mintzo da hitz xorrotx hauekin: [...].  Piarres Xarriton   «Enkiridion» - Martin Azpilkueta, 2006 - 38. orr.

Erakaslek ez zuten aise onartzen, sobera galde xorrotxak ateratzen baitzituen eta, kanporatua izan ainztin, bera joan zen eta penatua gelditu nintzen.  Herria   2003-07-24

100eko 100 euskaldun izaiteko ametsa jorratu duelarik Itxaro Bordak, bere luma xorrotxarekin, Euskadi saria irabazi dion azken liburuan, [...].  Piarres Xarriton   «De re publica edo politikaz», 2003 - 99. orr.

Politikari horiek apetitu xorrotxa dute eta jadanik badira boz horiek baizik ez baitituzte gogoan!  Herria   2005-09-22

Itsasoaren marruma eta antxeten oihu xorrotxak ziren haien konpainia bakarra.  Elena Touyarou   «Hautsi da katea» - Toti Mtz. de Lecea, 2004 - 216. orr.

Jakin-gose extu xorrotxa.  Pello Zabala   «Zeruan zer berri», 2006 - 101. orr.

3 (adizlagun gisa)

Bi aintzinekoek izan dituzte beren pixtura aldiak, lehenik Belascainek, xorrotx eta bipil, gero aldiz Battitt Maytek, indartsuago.  Herria   2001-01-18

Hau bezalako toki altuxketan, haizeak xorrotx jotzen du.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 41. orr.

Arraunek xorrotx egin zuten hots, uretan denak batera berriro sartzean.  Edorta Jimenez   «Sukar ustelaren urtea», 2004 - 55. orr.

Begia beti erne eta beti berdin xorrotx.  Herria   2003-07-10

Iñaki Arrosagaray joko horretan izigarriko pilotari trebea agertu zaigu, begia xorrotx eta zangoak zalu.  Angel Aintziburu / Jean Baptiste Etxarren   «Luzaiden gaindi», 2002 - 47. orr.

Sekulan baino erneago, beharriak txut, begiak xorrotx, eraman zituzten bi iheslariak.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 60. orr.

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

begia xorrotx (3); izpiritua xorrotx (4); luma xorrotx (3)

begi xorrotxa (3); izpiritu xorrotxa (6)


xorrotz ik xorrotx.

xorroxioka adlag adkor txorriotxioka.

Apenas aldatzen duten partiturarik: kantari xirulariren bat xorroxioka, besterik apenas!  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 132. orr.


xorroxki adlag adkor zorrozki.

Baionako Ikastolek eta Tuntunak, Baionan Kantuz eremaiten duen taldeak, xorroxki prestatu dute sartzea, behar diren liburutto, dizka eta segimenduak plazan izanen direlarik.  Herria   2001-09-20

Bata ordüko teologia beharrena ikasten günüala xorroxki bere bikaria deitzen züan dizipülü gaztearen ahotik, erakasle argia eta larderiatsüa beitzen.  Herria   2001-11-08


xorroxtarri iz adkor zorroztarria.

Martizen xorroxtarriaren asots kolpekatua zurean zizelkatu opotsean hezetzeko sartzen oihartzen zen, floka-floka.  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 24. orr.

Emaztearen oihu eta negarren oihartzuna biderkatzen zuen labanaren mihian hara-hona zebilen xorroxtarriaren xirrixarra metalikoak.  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 25. orr.


xorroxtu, xorrox(tu), xorroxten 1 du ad adkor zorroztu.

Berez, eguteran eguzkiak gozo-gozo laztantzen zaitu, baina tarteka haize bixi gordintxoa nabaritzen duzu soina tentetuz eta aurpegia xorroxtuz.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 40. orr.

Izanen dituzte kontrario pollitak aste ondar huntan berean irabazleek, hor baitaude ere, hortzak xorroxturik.  Herria   2001-01-11

Begia xorroxturik, arkatz bat eskuan, barrabilak hurbiletik kontrolatu zituen, zorririk ez zen dantzan ari ikusteko.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 155. orr.

Artikuluak irakurtzean, ohartzen gira segur lumak legundu eta xorroxtu zirela astez aste.  Herria   2004-11-04

Jabeak (Tolosako Maristak) etxaldea salgai ezarri du, Herriko Etxearen apetitua xorroxtuz, hunek den mendren arazorik gabe bizitzaileak kanpora lezazkela.  Herria   2005-06-02

2 (era burutua izenondo gisa)

Isiltasun nerabea, bi begi beltz, bekainak xorroxtuak.  Ramuntxo Etxeberri   «Skyroom», 2004 - 25. orr.


xort iz pertsona helduen galtza laburra.

Gehienek tiserta eta xort txiki bat zuten soinean.  Ramuntxo Etxeberri   «Skyroom», 2004 - 164. orr.

Bulebarrera zihoan bidexkan hiru puta, beren xort eta minigonak, beren zango amaiezinekin instalatu zirelarik, [...].  Pablo Sastre   «Eguzkipekoak», 2003 - 38. orr.


xorta 1 iz likidoez mintzatuz, tanta, apurra.

Kattalinek lehenago zerbitzatu patxarenetik xorta bat hurrupatzen du eta apal apala jarraitzen [...].  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 166. orr.

Xorta epel eta larri batzuk.  Janbattitt Dirassar   «Bihotzeko mina», 1997 - 31. orr.

Botila bat esnerekin itzuli zen baratzera, xorta bat platerean ipintzera.  Javi Cillero   «Hollywood eta biok», 1998 - 198. orr.

Guk hemen maite dugu ongi jatea, xorta bat edan, dantzan eta...  Menane Oxandabaratz   «Ez da musik», 2006 - 209. orr.

2 (hitz elkartuetan bigarren osagai gisa)

Arno xorta bat, ura...? -galdegin zion.  Elena Touyarou   «Hautsi da katea» - Toti Mtz. de Lecea, 2004 - 149. orr.

Gure aitari mutilok jatorduetan ardo xorta bat edatea gustatzen zitzaiolako.  Gotzon Garate   «New Yorkeko kronika beltza», 2004 - 91. orr.

Kafesne xorta bat.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 28. orr.

Eskuan zeukan baso garbia mahaira ekarriz, kafe xorta baten zerbitzateko asmoz.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 67. orr.

Gero kafe xorta bat, edo halako zerbait, kolorez bederen.  Marzel Etxehandi   «Alemaniara deportatua» - Grégoire Joannateguy, 2003 - 51. orr.

"Ospatzeko gauza handirik ez dago, baina...", eta burbon xorta bat isuri zuen apalategitik hautatutako kopan.  Josu Landa   «Odolbildua», 2002 - 30. orr.

Hartu pattar xorta bat biderako.  Javi Cillero   «Hollywood eta biok», 1998 - 199. orr.

Ez ote dugu salda xorta bat merezi?  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 21. orr.

Ene bekatuarekiko hisiak ubide berean ipinarazten zituen, finean, ur-xorta haiek guztiak, eta uholde baterat biltzen.  Joan Mari Irigoien   «Lur bat haratago», 2000 - 392. orr.

Ikusiz deus ere ez dutenentzat joaiki direla guziak, ur xortekin egiten dire errekak.  Herria   2005-12-15

Zeren segur bainago ezen Maddalenen hitz bakoitza euri-xorta biribil bat zela.  Joan Mari Irigoien   «Lur bat haratago», 2000 - 448. orr.

Ene ezpainek bildurik Magaliren negar xorta bat edo bi.  Janbattitt Dirassar   «Bihotzeko mina», 1997 - 156. orr.

Haren hitz bakoitza olio xorta bat bezalakoa baitzen.  Joan Mari Irigoien   «Lur bat haratago», 2000 - 541. orr.

Iduri bakoitzari humore-xorta bat balegokio bezala.  Joan Mari Irigoien   «Lur bat haratago», 2000 - 479. orr.

Buruhas naizelarik, izerdi xortetan eguzkiaren sistak.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 102. orr.

Artean hazi-xorta galduren bat zeriola.  Joan Mari Irigoien   «Lur bat haratago», 2000 - 490. orr.

Sainduaren odol xorta iduriz lehor bat.  Joan Mari Irigoien   «Lur bat haratago», 2000 - 266. orr.

3 (hitz elkartuetan bigarren osagai gisa, lehena izenondoduna dela)

Mainuaren ondotik, arno bero xorta bat edan dute itsasoan sartu direnek.  Herria   2004-12-30

Ur beltz xorta bat ukaiten zuten ogiaren laguntzeko.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 126. orr.

Eguerdi haietako salda ez baitzen bertzerik, ur bero xorta bat baizik.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 127. orr.

4 irud/hed

Tauladaren gainean etzanik, bakoitza ahal bezala kokatu da, eleak isiltzen dira emeki-emeki, eta lo xorta baten egitera entseatzen gara.  Marzel Etxehandi   «Alemaniara deportatua» - Grégoire Joannateguy, 2003 - 110. orr.

Musika xorta bat Hiru-Kultur elkarteko txalaparta joileekin.  Herria   2005-04-21

Bentzenoaren matrazean "ilar erdi baten lodierako" potasio xorta bat bota.  Juan Garzia   «Sistema periodikoa» - Primo Levi, 1998 - 87. orr.

5 adkor sorta.

Edo santiobelar puxkatxo baten tisanatxoa prestatuz, edo insusa-lorerik bere garaian bildu bazenuen, handik xorta ttiki bat botata edo.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 114. orr.

Aurreko urteko lore-belar eta landarez elizan bedeinkatutako xorta xaharra sutara botatzen zen.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 254. orr.

6 (hitz elkartuetan)

Begira mihura xorta lotsati enigmatiko horiei.  Patziku Perurena   «Harrizko pareta erdiurratuak», 2004 - 54. orr.

Pazkoan azao edo gari-xorta bat zeramaten.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 223. orr.

Sudur ondora ekarri dut belar xorta loratua.  Patziku Perurena   «Harrizko pareta erdiurratuak», 2004 - 93. orr.

Noizetik noizera, xinpart batek besteak baino biziago urrez erraustatzen zituen haren ile-xorta barneko ilun-nabarrean gorrizka agiri zirenak.  Anjel Lertxundi   «Konpainia noblean», 2004 - 263. orr.

Ornitologoak adiskidetasun-frogatzat eman zion aspaldi luzean garbitu gabeko ile-xorta baten truke.  Jon Alonso   «Erretzaileen eremua», 2006 - 131. orr.

Kate-xortak ere egin zituen eta zutabeen goialdean ezarri; gero, ehun granada-fruitu egin zituen kate-xortetan ezartzeko.  Elizen arteko biblia   2 Kro 3,16

7 (hitz elkartuetan bigarren osagai gisa, lehena izenondoduna dela)

Kardea izena hartzen zuen, eskuan elorri xuri xorta bat erakutsiz jendea sorgindu eta liluratzen zuena.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 198. orr.

8 (hiru osagaiko hitz elkartuetan)

Haietan ere hegadun izaki-irudiak, palmondo eta lore-xorta-irudiak zizelkatu zituen.  Elizen arteko biblia   1 Erg 6,32

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

arno xorta (7); arno xorta bat (6); belar xorta (5); bero xorta bat (5); euri xorta (9); euri xorta bat (6); kafe xorta (4); lore xorta (9); odol xorta (5); sagarno xorta bat (3); ur xorta (24); ur xorta bat (11); ur xorta baten (3); xortaz xorta (4)

lore xortak (4); ur xortak (3)


xortadun izlag

Mihura xortadun adar ttiki bat.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 489. orr.


xortaka adlag xortetan.

Bizitza tantaka, xortaka edo borborka, zetorren bezala gozatzearen aldeko suharra.  Inazio Mujika Iraola   «Gerezi Denbora», 1999 - 15. orr.

Ipintzen dute iturri baten azpian, zeinari ura, itogin edo itaxur baten modurat, xortaka darion.  Joan Mari Irigoien   «Lur bat haratago», 2000 - 384. orr.

Batzuek, ura xortaka darion bagoiaren burdineria milikatzen dute.  Marzel Etxehandi   «Alemaniara deportatua» - Grégoire Joannateguy, 2003 - 39. orr.

Medioak xortaka eta mespretxua metaka.  Herria   2005-06-16


xorte1 iz ipar zozketa.

Lehen haitadak hasiko dira xortea tiratu ondoan ortzirale, urtarrilak 28, arratseko 20.30etan.  Herria   2005-01-20

Igande huntan xortean atera dituzte finala zortzigarrenak eta Baionesek errezebitu behar dute Pariseko Saint Germain talde haundia.  Herria   2004-01-29

Xortean tiratu ondoan, Beñat Inchauspe Hazparneko kontseilari orokorraren eskutik, heletar bat da irabazlea: Guillaume Uhart.  Herria   2005-12-15


xorte2 ik zorte.

xorten ik txorten.

xortola (corpusean txortola soilik) iz tanta.

Goizetan ordea [...] gaueko gizon-hazi txortolak xahatzen zituen.  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 92. orr.

Agian, beraien jario amniotikoen txortola zelestiarrak nonbait botatzen zituzketen: nork zekien zuzen zer bilakatzen ziren lainoak...  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 137. orr.


xortu ik sortu2.

xota ik txota1.

xotil 1 izond adkor sotila.

Kinka larri hartan, ene izaite guztia joa eta suntsitua izanki eta, zergatik neska xotil beltzaran hark deitzen bezala ninduen, zerbait garrantzitsu erran nahian?  Daniel Landart   «Anaiaren azken hitza», 1999 - 58. orr.

Baziren ehunez goiti, ongi apainduak eta zernahi zamaldunez iganak; baziren gizonak asko, andere xotilak aski trebe beren zamarien gainean.  Herria   2004-04-15

Emakume xotil, arriskutsu, gaizto bat.  Karlos Linazasoro   «Ez balego beste mundurik», 2000 - 171. orr.

Gizon langile eta xotil baten oroitzapena uzten dauku.  Herria   2004-07-22

Eta zer erran dantzari saldo hortaz, oro berdin arin eta xotil, mutil "zirtzil" eta neskatx grazios haiek!  Herria   2003-07-31

Xinplea, bakuna eta xotila dirudi.  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 18. orr.

Eguraldiaren eguneroko eta ordu oroko gurpilean, aroaren hegada pinpilinpauxa xotil intseguru baten antzekoan.  Pello Zabala   «Zeruan zer berri», 2006 - 189. orr.

Badira hemen gaindi anitz jende erretretan sartuak eta oraino izpiritu xotila dutenak pare gabeko esperientziarekin batera.  Herria   2001-09-13

Aire tentetxo bat, xotil, elizkoi eta menekoegia, Erruki Etxeko mojena bezalakoa.  Josu Zabaleta   «Gauza baten ametsa» - Pier Paolo Pasolini, 1998 - 213. orr.

Han lapatuko da, eta agudo sortuko, hormatxulo ttikienean ere bai, harkaitz arte xotilenean, bere zainak auskalo non ezkutatuta.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 75. orr.

2 (adizlagun gisa) ik sotilki.

Arantzazuko behatoki izango zena ere, xume eta xotil abiatu zen.  Pello Zabala   «Zeruan zer berri», 2006 - 47. orr.

Xotil eta garbi galdetzen, ezin asmatu du inola ere.  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 37. orr.

Vals edo polka edo skotish edo mazurka, denak zalu zalua joiten zituen orkestrak, beraren klarineta entzuten zela ozen eta xotil, denen gidari.  Angel Aintziburu / Jean Baptiste Etxarren   «Luzaiden gaindi», 2002 - 177. orr.

Oharrizko Familia Sakratuaren serorek ongi eta ixilik apaindurik laborantza gune batean apain eta xotil, etorriko diren noiztenkako otoizleen eskuko.  Herria   2002-09-19

3 xotil-xotil adlag

Xotil-xotil egiten dut galdera: zer da lurra?  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 209. orr.


xotilki adlag sotilki.

Horrelaxe, xotilki adierazi du esaerak martxoaren patua.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 92. orr.

Gargolaren pasadizo hark ez zuen bestelako garrantzirik izan: lekuz kanpoko aldarrikapenak xotilki isilaraziak -ezen jendeak uste izan baitzuen bat-bateko hotz izugarri hura fronte polar baten eraginez gertatu zela.  Karlos Linazasoro   «Ez balego beste mundurik», 2000 - 187. orr.


xotin iz adkor zotina.

Haren aurrean, nire larritasuna egiazkoa zen eta xotin ito batzuen artean xifrituriko irribarre bat zen haren mintzabidea.  Joxan Elosegi   «Durduzaz eta dardaraz» - Amélie Nothomb, 2003 - 166. orr.

Haren negar-xotinak gogoan ditut oraino.  Daniel Landart   «Anaiaren azken hitza», 1999 - 167. orr.


xotinka adlag adkor zotinka.

Ama (negar xotinka, gaztea besarkatuz): Ni ez naiz izan! Ni ez naiz izan!  Pablo Sastre   «Eguzkipekoak», 2003 - 307. orr.


xotx 1 iz adkor zotza.

Sahatsa bezalaxe, xotxak lurrean tinkotu, urmael ingurua nahikoa, altsuma berriak bertan agudo sortzeko.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 117. orr.

Xotxetik heldu dira altza, sahatsa eta bertze zonbait zuhamu mota.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 117. orr.

Xotx edo dado baten bidez, behar ziren hiru pundutako lerrora heldu irabaztekotan.  Angel Aintziburu / Jean Baptiste Etxarren   «Luzaiden gaindi», 2002 - 104. orr.

2 irud/hed

Zeren eta, ez behialako Euskal Alderdi Jeltzale zaharrak, ez haren ondotik agertu diren xotxek, ez dute oraino partida irabazi.  Piarres Xarriton   «De re publica edo politikaz», 2003 - 32. orr.

3 (hitz elkartuetan)

Ogi meta borobilak, xotx taula batean bezala jarriak daude, orain emeki emeki lurrean pausatzera doan eguzkiak haien itzalak luzatzen dituela.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 86. orr.

· Ezingo zuten noski baldin eta bentariak kanabera-xotx bat zulatu ez balu.  Patxi Ezkiaga   «On Kixote Mantxako» - Miguel de Cervantes, 2005 - 24. orr.

4 txotxetan adlag

Noiztenka ostatura hurbiltzen zen kartetan edo xotxetan jostatzera.  Elena Touyarou   «Hautsi da katea» - Toti Mtz. de Lecea, 2004 - 50. orr.

Tonneliers karrikako ostatu batean, lau gazte xotxetan jostatzen ari ziren, irriz.  Elena Touyarou   «Hautsi da katea» - Toti Mtz. de Lecea, 2004 - 11. orr.


xox iz adkor sosa.

Urtean birritan, xox xixtrin batzuen aitzakian, hori ere gezurra dela gogorarazten digute agintariek, erlojuei atzera edo aurrera eraginez.  Joxerra Garzia   «Itsasoan euri», 2003 - 33. orr.

Nik eta hik eta Denverrek azkeneko xoxa arte gastatuko dinagu.  Anton Garikano   «Maitea» - Toni Morrison, 2004 - 77. orr.

Emakumeak atea ixten zuen olana zabaldu zuen, eta sartuz zihoazenen xoxak jasotzen hasi zen.  Koro Navarro   «Zalakain abenturazalea» - Pio Baroja, 2006 - 57. orr.

Oraingoa ia debalde atera zaizue, gaizto demontreok, baina hurrengoan xoxa ekarri e?  Joseba Sarrionandia   «Lagun izoztua», 2001 - 375. orr.

Orduan lortu zituen Jexuxek soinu berria erosteko behar zituen xoxak.  Xabier Etxabe   «Lurtarra da begiratua», 2004 - 18. orr.

Diru-eskeetatik ateratako xoxekin eta lanean hasiak ziren seme-alaben soldatekin.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Arbelaren gainean», 2004 - 86. orr.

Azkar, mugi, lau xoxetan, lau txakur txikiren trukean!  Karlos Linazasoro   «Ez balego beste mundurik», 2000 - 104. orr.

Ez zuten xox bat biribila, baina ez zuten historiarik egiten horregatik.  Josu Zabaleta   «Lorategi beldurgarriak» - Michel Quint, 2003 - 21. orr.


xoxketa (orobat xoixketa g.er.) iz ipar zozketa.

Huna xoxketako zenbaki irabazdunak: 21-107-143-156-333-833-927-[...].  Herria   2004-10-28

Maiatzaren 22 an eta 29 an izanen dira xoxketa ttipiak eta aldiz haundia ekainaren 5 ean denboraldiaren bukatzearekin.  Herria   2004-10-07

Xoxketa berezi bat ere beharra da, ikuska ibiliko diren guziek parte hartzen ahal sari eder baten irabazteko menturarekin.  Herria   2004-09-09

Uztailaren 31n izanen den kermezari buruz, xartelekin agertuko dire auzotegiko andreak; xoixketa ederren mentura, irabaztunentzat.  Herria   2005-06-30


xoxo ik zozo.

xoxokeria ik zozokeria.

xoxola ik txotxola.

xoxolinkeria iz ipar adkor txotxolokeria.

Akize aldeko lau gazte dira, doi bat trufatzaileak, omore gozo batez eta berdin xoxolinkeriz beztituz beren ikusgarria.  Herria   2004-02-05


xoxolo ik txotxolo.

xoxotu ik zozotu.

xu izord ipar adkor zu.

Iduri du "xu" erraiteak berekin daukala maitasun gehiago.  Angel Aintziburu / Jean Baptiste Etxarren   «Luzaiden gaindi», 2002 - 11. orr.

-Mintzatzen ahal xira xu -ihardetsi zidan bortitz-, eta frondan bildu harri zorrotzekin kuskandel buztan ebakitzera abiatzen zineztelarik, ikasle ona xinen?  Itxaro Borda   «%100 basque», 2001 - 135. orr.

-Xu bai nini axkarra!  Aingeru Epaltza   «Mailuaren odola», 2006 - 182. orr.

Eta xu, nor xitugu?  Janbattitt Dirassar   «Bihotzeko mina», 1997 - 31. orr.

Xuk ere duxu espero.  Herria   2002-12-19

Xurekin ez dixit beldurrik!  Angel Aintziburu / Jean Baptiste Etxarren   «Luzaiden gaindi», 2002 - 95. orr.

Eskerrak xuri, ama.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 232. orr.


xuabe 1 izond suabea.

Evak larruazal xuabea zeukan. Malda behera xuabea aprobetxatuz saiatu zen arnasa berreskuratzen.  Javi Cillero   «Hollywood eta biok», 1998 - 112. orr.

Urak uhin xuabeak egiten ditu eta borobil txikiak handituz joaten dira larruaren koloreko bazterretan hil arte.  Fernando Rey   «Ararat mendiaren sumina» - Yasar Kemal, 2003 - 62. orr.

Zein atsegina udaberriko aire xuabea.  Mikel Hernandez Abaitua   «Ohe bat ozeanoaren erdian», 2001 - 37. orr.

Bazekien entzuten, lagun ona zen, ahots xuabea zuen.  Harkaitz Cano   «Belarraren ahoa», 2004 - 87. orr.

Haren manera xuabeak eta izaera biguna.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 245. orr.

Ur urdinaren eraso xuabe nekaezinak.  Matías Múgica   «Hiltzaile baten aitormena» - Joseph Roth, 2004 - 35. orr.

Berehala, xuabeak ziruditen kolpeak gogortu egin ziren, adarrak soilduz zihoazelako eta egurrak egurra besterik aurkitzen ez zuelako.  Bernardo Atxaga   «Soinujolearen semea», 2003 - 69. orr.

Gaztaina-koloreko ile hura zetazko jantzia baino xuabeagoa zen.  Lopez de Arana   «Manhattan Transfer» - John Dos Passos, 1999 - 129. orr.

2 (adizlagun gisa) ik xuabeki.

Agur esateko era politagoa zen inoren eskularruari tira egitea, hatzetatik xuabe, ume jaioberriek egiten diguten eran.  Harkaitz Cano   «Neguko zirkua», 2005 - 14. orr.

-Zuei ardoak erasan dizue -esan zien xuabe, baina hitzak ondo ahoskatuz.  Pedro Alberdi   «Kafka Bilbon», 2002 - 49. orr.

Musika aparatuan, Mick Jagger ari zen beti, xuabe, burua gorputzetik bereizten denean bezala.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 25. orr.

«Oso maitakor, xuabe, goxo» hasi zela dio.  Berria - Harian   2006-04-06

Urte batzuetan, hotz-beroaren aplakatze hau, xuabe, koskarik gabe egingo da, eguratsa eta airea baketsu, zirkinik gabe dabiltzanean.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 353. orr.

Zenbat eta geldoago, orduan eta xuabeago eta astiroago dator iparreko joera umel euritsua.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 412. orr.

3 xuabe-xuabe adlag

Beren oinetan, amildegi baten bukaeran, itsasoa ikusi-entzuten dute, arroken kontra xuabe-xuabe lehertzen.  Jokin Muñoz   «Bizia lo», 2003 - 86. orr.

Belarritik gertu ari zaio, xuabe-xuabe, ia ahopeka.  Jokin Muñoz   «Bizia lo», 2003 - 140. orr.

Lagunek adarra jotzen zidaten xuabe-xuabe, esanez: [...].  Jesus Mari Mendizabal   «35 kilo esperantza» - Anna Gavalda, 2004 - 71. orr.

Medikuak jakinarazi dio bihar bertan has daitekeela entrenatzen: korrikan eta piloteatzen, xuabe-xuabe, lehen egunetan behintzat.  Berria - Kirola   2004-04-27

Orain..., zergatik ez Pet Shop Boys xuabe-xuabe.  Pako Aristi   «Urregilearen orduak», 1998 - 217. orr.

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

xuabe xuabe (18)


xuabeki adlag suabeki.

-Hasi da gonbitoka -aipatu dio xuabeki Luziak Lucyri.  Joxemari Iturralde   «Euliak ez dira argazkietan azaltzen», 2000 - 286. orr.

Honela, zuku jariakor honen gorputzak leunak direnean, xuabeki ukitzen eta xuabeki estimulatzen dituzte mihi inguruko sapai heze jariotsuak.  Xabier Amuriza   «Gauzen izaeraz» - Lukrezio, 2001 - 267. orr.


xuabetu, xuabe(tu), xuabetzen da/du ad xuabeago bihurtu.

Eguzkiaren sarrerak utzitako argitasun arrastoek xuabetu egiten zuten zerua; bere alderdi batek laino arinez eta tarte urdinez osatutako haur tapakia ematen zuen.  Bernardo Atxaga   «Soinujolearen semea», 2003 - 252. orr.


xuberera ik xiberera.

xuberotar ik xiberotar.

xuberotarsa ik xiberotar.

xuberotartu ik xiberotartu.

xueldo iz diru zaharra, hainbat balio izan zituena garaiaren arabera.

Eskribauak, gastu guzien akta jaso du: ezpezieroak 50 xueldo, pitxergileak 33 diru; Erregeren "txermoni" partitzaileak, zaldia barne, 154 florin, zirujau odolzaleak hiru halako, eta eskribauak berak, auskalo zenbat gehiago.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 51. orr.


xuhail izond adkor zuhaila.

Bi kilometroko bide xuhail bat egin dut, eukalituen artean bide luzeak ibai bat dirudi.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 230. orr.

Behi gorri xuhailak.  Herria   2003-07-17

Hala da beti gustagarri dela itsasoaren zilarrezko dirdira iguzki pean, eta zeru gainean ere beren xafla xuhailak maiz aldatzen eta berritzen dituztela lano luma batzuek gure begien atsegingarri.  Herria   2001-11-15

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

gorri xuhailak (3)


xuhaur (orobat xuhau) izord ipar adkor zuhaur.

Oixu! Aski duxu dena xuhaurek ordaintzea.  Angel Aintziburu / Jean Baptiste Etxarren   «Luzaiden gaindi», 2002 - 94. orr.

-Izaxu xuhauk!  Itxaro Borda   «%100 basque», 2001 - 136. orr.


xuhur 1 izond adkor zuhurra, zikoitza.

Ez zaitez eseri xuhurraren mahaira, ez eta haren jakien irrikaz egon ere.  Elizen arteko biblia   EsZ 23,6

Topikoak bestela badio ere, katalan guztiak ez dira xuhurrak ez poltsa-zimurrak, ezta gutxiago ere.  Joan Mari Irigoien   «Odolean neraman», 2004 - 153. orr.

Itsuskotarrak ez zitzaizkion xuhurrak izan dotearekin: Gararregiko oihaneko zurean eginiko altzariz bete zen Garrüzeko dorrea.  Aingeru Epaltza   «Mailuaren odola», 2006 - 67. orr.

Zekena ogitan ere xuhur, bere mahaian ere falta izaten du.  Elizen arteko biblia   Si 14,10

Ez dakigula edo arrazoi jakinik ez dagoela aitortzeko modu bat funtsean, modu zuhur eta xuhur bat.  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 106. orr.

Alargun txiki lodikote bat da, Villa Gamba jauregian aita edadetuarekin bizitzen jarria, etxekoandre, diru-kontuekin xuhur, beti zerbitzariak zaintzen azukrerik ebats ez dezaten.  Oskar Arana   «Lotsaizuna» - John Maxwell Coetzee, 2004 - 236. orr.

2 (hitz elkartuetan)

-Zure ametsetako andrearen aldean, uste dut badudan halako xuhur eta ximur aire bat.  Janbattitt Dirassar   «Bihotzeko mina», 1997 - 18. orr.

Xuhur fama dauka bere lagunen artean.  Jokin Muñoz   «Bizia lo», 2003 - 12. orr.

Parte hartze horrek ez ote du ba beraz halako xuhur aireño bat?  Herria   2003-07-10

3 irud/hed

Paretan, eskuin aldera, bonbilla bat, ororen argi-emaile xuhurra.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 350. orr.

Lanik ez baitugu oraino, jatekoa xuhur dugu.  Marzel Etxehandi   «Alemaniara deportatua» - Grégoire Joannateguy, 2003 - 44. orr.

Baina nola fida daiteke geroari lana hoin xuhur deno?  Janbattitt Dirassar   «Bihotzeko mina», 1997 - 97. orr.

Egunerokoaren joanarazteko zeukaten diru xuhurra esketik biltzen zuten, bekaizgorik gabe.  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 285. orr.

Denek jornal xuhur batzu baizik ez emaiten ahal handik, Parisetik eta biziki urrun girelakotz.  Menane Oxandabaratz   «Ez da musik», 2006 - 135. orr.

Garapen xuhurreko lurraldeak behar litazke lagundu.  Herria   2002-10-10

Nola jar ikasi behar genuen, lekua xuhur.  Marzel Etxehandi   «Alemaniara deportatua» - Grégoire Joannateguy, 2003 - 37. orr.

Aurpegiak gorri, elea xuhur, ez du aspaldi helduak direla.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 116. orr.

Herri ttipietan kutxak dirua xuhur du.  Herria   2004-11-04

Toki aberatsenetan aldiz bokazioneak xuhur.  Herria   2005-01-13

Antxua biziki xuhur.  Herria   2005-05-26

"Uzta nasaia da eta langileak xuhur", zion Jesusek.  Herria   2001-07-12

Oxigenoz xuhur ziren, eta horrek ez zituen laguntzen.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 85. orr.

Klasikoa zen haren janzkera, xuhurra: beixaren tonuetan garai gehienetan, urdin, xuri eta gorriz udaberrian.  Joxan Elosegi   «Nola hustu nuen gurasoen etxea» - Lyidia Flem, 2005 - 68. orr.

Inoren agindurik gabe barreiatu dira nor bere alde, harri eta txaraka xumeek ematen duten babes xuhurrera.  Aingeru Epaltza   «Lasto sua», 2005 - 17. orr.

Gehiengo xuhur eta ximur batek.  Janbattitt Dirassar   «Bihotzeko mina», 1997 - 18. orr.

Gutarik zenbaitek ikasi genuen bizkitartean eta sinetsi, Euskal Herria ez zela mugatzen Bidasoaz honaindiko hiru hegal xuhurretara, eta mugaz haraindian, Espainiako uztarri gogorraren azpian bizi izanagatik, Hegoaldeko gure haurrideek noizbait burua altxatuko zutela eta orduan, menturaz, guk ere.  Piarres Xarriton   «De re publica edo politikaz», 2003 - 121. orr.

4 (adizlagun gisa) ik xuhurki.

Sukaldea hornitzen ere ez zuen xuhur jokatu nahi izan; aratxeak, zerrikumeak, bildotsak, oilaskoak, izokinak, barazkiak, arnoa...  Aingeru Epaltza   «Mailuaren odola», 2006 - 74. orr.

Ezin liteke instalazioak, segurtasuna eta ingurumena hobetzeko inbertsioetan xuhur ibiltzea.  Berria - Ekonomia   2006-01-25

Seme-alabekin oso xuhur agertzen zen haien pentsamentuarentzako bazka ematerakoan.  Fernando Rey   «Gure etxeko kontuak» - Natalia Ginzburg, 2004 - 260. orr.

5 zuhurra, gauzak zentzuz eta neurriz pentsatu edo pisatu artean aritzen ez dena.

Udatzenean dago, ordea, Goyaren itsua, ilunabarrean, zeruko argitasun epela munduan itzaltzera datorreneko zahartzaro xuhurrean, eta bi begietako argia burura bildu zaiola dirudi.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 109. orr.

Agian, izena bera litzake, argioilarra, sekretu horren gordelekurik xuhurrena.  Patziku Perurena   «Harrizko pareta erdiurratuak», 2004 - 110. orr.

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

dirua xuhur (3); lana xuhur (5); xuhur aire (5); xuhur xuhurra (3)

toki xuhurra (3); xuhur xuhurra (3); xuhurra izan (3)


xuhurkeria iz adkor zuhurkeria.

Pentsamoldeak oso errotuta dirau: zikoizkeria, lukurreria eta xuhurkeria bezala, indibidualkeria edo berekoikeria ere nagusi dira egungo gizartean.  Iñaki Heras   «Txanponaren bi aldeak», 2003 - 80. orr.

Ene gaztetako ikaskideak eskuin eskuko hatz lodiaren eta zuzenaren artean atxikitzen zuen kikarako kafe hutsak, hiru azukre kozkorrek gozatuagatik ere, xuhurkeriaren marka iduri zuen.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 42. orr.

Izadiaren txantxa praktiko desatsegina izan zen berak sorturiko animalia ornodunetako talde batzuk sei hatzez hornitzea lau gorputz-ataletako bakoitzean, berezko abako miresgarri hori daukatenei aldi berean erabiltzeko arrazoimena eman gabe; Genus Homo arrazoiaz hornitzean, ordea, hatz-behatzekin xuhurkeriaz jokatu zuen, hamarrekoak eta hogeikoak bakarrik ematen baitituzte batuta.  Iñaki Mendiguren   «Historiaren azterketa II» - A.J. Toynbee, 2000 - 75. orr.

Ez zuen inortaz gaizki erran, ezta diru kontuetan xuhurkerietan ibili ere.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 361. orr.


xuhurki 1 adlag adkor xuhurtasunez.

Zergatik lehengo haurrak xuhurki ziren bizi eta oraingoak aldiz holako aiserian, soberakinak ez jakin nola balia?  Angel Aintziburu / Jean Baptiste Etxarren   «Luzaiden gaindi», 2002 - 96. orr.

Xuhurki bizi segur bainan ez dugu miseriarik ikusi.  Herria   2001-03-01

Xuhurki botatzen nituen gauzak, ongi jakinik nori eskaini eta prezio hoberenean saldurik, eta etxera eramaten nuen lekua aurki zezakeen oro.  Joxan Elosegi   «Nola hustu nuen gurasoen etxea» - Lyidia Flem, 2005 - 78. orr.

Etxekoandreek ezin asmatuzko tokietan guarden bistatik gorde zituzten barazki idortuak, hala nola apez ilarrak eta ilar xabalak ahal bezain xuhurki xahutzen zituzten.  Elena Touyarou   «Hautsi da katea» - Toti Mtz. de Lecea, 2004 - 235. orr.

Urte batetik bestera, xuhurki bizi ziren laborarien zorrak erret-aginduz hurritzen ziren.  Michel Oronoz   «Oilandoiko ermita», 2001 - 198. orr.

Handik berriz ere dei bat zabaldu dauku xuhurki baino xuhurkiago bizi behar duten horien alde.  Herria   2002-10-10

Egun hautako aroa ikusiz, segur ura xuhurki erabiltzeko erabakia, Prefetak zabaldua, ezeztatua izanen da dudarik gabe.  Herria   2004-09-02

Gisa guziz aintzina segituko dutela, doi bat xuhurkiago ari behar badute ere.  Herria   2004-02-19

2 xuhurkeriaz.

Bestenaz ere Parisek laguntza bereziak untsa xuhurki emaiten baititu eta laguntza horiek beraz aise eskasegiak baitira. Lurra zain elkarteak ez duena aise onesten, autobideaz arduratzen direnek berriak xuhurki emaitea eta kasik beti azken puntan, biziki berant.  Herria   2004-02-12


xuhurreria (orobat xurreria g.er.) iz ipar urritasuna, bakantasuna. ik xuhurkeria.

Bere denboran apez erakasle egin du eta orai aspaldian bere erretreta baliatzen du oraiko apez xuhurreriak galdegiten dioten bezala bere apez lagunen zerbitzuko.  Herria   2003-12-25

Jende xehearentzat makur gertatzen dena, artzakiaren prezioa dela emendatu xuhurreriaren bortxaz.  Herria   2001-03-08

Hori ere balute Hego-Amerika hortan xuhurrerian bizi direnek!  Herria   2005-03-24

Horra laborantza batzuen jabe zirenak han, eta gaitzeko xuhurrerian gelditu zirenak eta orain halaxe bizi.  Herria   2004-12-16


xuhurrezia iz ipar urritasuna, bakantasuna. ik xuhurreria.

Egituraketa eta barne formakuntza segitu, xuhurreziaren kontra lan egin.  Herria   2001-11-15


xuhurtasun iz adkor zuhurtasuna. ik xuhurreria.

Hutsaren hurrengo iruditzen zaizkit, hur ale horren xuhurtasun eta biribiltasun xaloaren ondoan.  Patziku Perurena   «Harrizko pareta erdiurratuak», 2004 - 185. orr.

Osagai nagusia -burdinazko ohe baten gaineko estalkia- sarga urdinaren txatalez zegoen egina, artile beltza, marroia eta grisa: ilunaren eta apalaren aukera osoa, xuhurtasunak eta umiltasunak uzten duena.  Anton Garikano   «Maitea» - Toni Morrison, 2004 - 67. orr.


xuhurtu, xuhur(tu), xuhutzen da/du ad ipar urritu, bakandu.

Ez da dudarik, arrain batzu bakandu eta xuhurtu dira gure itsas-aldean.  Herria   2001-08-02

Arraina xuhurtu da, alde batetik, kutsadurarekin.  Menane Oxandabaratz   «Ez da musik», 2006 - 150. orr.

Bassoran, jendea kexaturik altxatu da podorearen kontra, elektrika eta ezantza xuhurturik.  Herria   2003-08-14

Bazter guziak kixkilduak, ura xuhurtua, kabalek ere azkarki sofritu dute ainitz tokitan.  Herria   2003-09-04

Frantzia barnean, erditsu hortan edo ipar-aldean badira departamenduak nun medikuak arrunt xuhurtuak baitira.  Herria   2004-06-24

Ikusten delarik ikatza, petrola eta holako indargaiak azkarki xuhurtzen ari-eta, frango badaudela arrunt nukleartegien menturan, [...].  Herria   2001-01-11

Mendearen bukaerarako infernuak, paradisuak, ardiak eta artzainak desagertu ziren, elizak hustu eta apez larderiadunak xuhurtu.  Itxaro Borda   «%100 basque», 2001 - 67. orr.

Ondorioz, erretreta kutxa horien gastuak emendatuz doatzi, diru-sartzeak aldiz xuhurtuz!  Herria   2003-02-06

Azken denbora hotan alabainan, lana berriz xuhurtu da.  Herria   2003-05-01

Hain zuzen, zure libertate hori berriz eskuratzeko orduan, xuhurtzen eta mugatzen omen dizute, noiz arte ote?  Herria   2001-07-19

Sortzeak hola xuhurtzea gogoetagarri da segur geroari buruz.  Herria   2002-12-12

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

ura xuhurtzen ari (3); xuhurtzen ari (11)


xuhurtze iz ipar urritzea, bakantzea.

Zerk egiten du xuhurtze hori?  Herria   2002-11-14

Lanaren berriz xuhurtze horrek ez du deus onik ekarriko, hola segitzen badu segurik...!  Herria   2003-03-06

Goizetik jadanik izana zen nahiko mugimendu Baionako karriketan, sindikaten manifestaldiarekin, 3000ko bat jendek erretreten xuhurtze mentura salatzen zuela.  Herria   2003-02-06

Apez xuhurtzearekin, langile berri batzu agertzen dira parropietan.  Herria   2001-07-12


xuhurtzia iz ipar zuhurtzia.

Euskalgintzako partaideek xuhurtziaz hartu dute berria, ez baitute neholako informaziorik eskuratu Obragintza Publikoarengandik.  Berria - Euskal Herria   2004-05-13


xuhurxko izond ipar urri, bakan.

Pena, jendea xuhurxko zela; beti berdin da, han ginenak biziki gustatu gira.  Herria   2004-03-18

Biziki ongi iragan da bertsu afaria joanden larunbatean, haatik jende xuhurxko iduritu da holako saio pollit batentzat.  Herria   2003-04-17


xuingoma (orobat xingoma) iz mastekatzeko goma zaporeduna. ik txikle.

Bestalde, sarrerako kontrola egina zuen uxerak artoski debekatu ditu xuingoma mastatzeak, eskuak sakelan atxikitzea eta esku zartak.  Herria   2003-04-10

Neskak, bien bitartean, kexu-zirkinik gabe eusten zion araketari, xingoma mastekatuz.  Juan Garzia   «Sistema periodikoa» - Primo Levi, 1998 - 233. orr.

Gero dastatu genituen liskarraren xuingoma, amorrazioaren gaztainak, hiraren mahats-aleak eta pesadunbrearen mahats-mordoak.  Xabier Olarra   «Estilo-Ariketak» - Raymond Queneau, 2005 - 149. orr.


xuka adlag Xu izenordaina eta dagozkion aditz formak erabiliz.

Xu-ka ari zitzaidanan: xauri puttil xure makila ferratua non ezar eakutsiko dautxut.  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 53. orr.


xukabide iz xukatzeko bidea.

Gauez, lurpeko lanean, metal isuria zihoan xukabidea konpontzen ari eta, hango lurrunak burua kargatu, itsutu, zulora erori zen.  Pablo Sastre   «Eguzkipekoak», 2003 - 169. orr.

Komunetako xukabideak erabiliz, listariz loturik elkarri mezuak bidaltzen zizkioten.  Pablo Sastre   «Eguzkipekoak», 2003 - 75. orr.


xukadera (orobat xukador) iz eskuarki gorputza lehortzeko erabiltzen den zapi felpaduna. ik eskuzapi.

Gero koloretako xukaderak hondar gainean zabaldu, etzan, eta eguzkitan belzten egoten ziren.  Txillardegi   «Labartzari agur», 2005 - 104. orr.

Hotelean dutxa behintzat bazegoen, eta xukadera ere bai, alkanfor-usainduna eskualde haietan ohi denez.  Joxe Austin Arrieta   «Homo Faber» - Max Frisch, 2001 - 48. orr.

Gas-berogailua piztu zuen, nola itzaltzen zen ere erakutsi zidan eta xukadera garbia eta xaboia ekarri.  Joxe Austin Arrieta   «Homo Faber» - Max Frisch, 2001 - 203. orr.

Ondo lehortu, jantzi eta xukaderak bildu ondoren, motorrera abiatu ginen.  Aitor Arana   «Onan», 2000 - 14. orr.

Azkenean, pixka bat nekaturik, errekatik atera ginen, ertzeko belarretan xukaderak zabaldu eta eguzkitan etzateko asmoz.  Aitor Arana   «Onan», 2000 - 11. orr.

Sukaldeko atean agertzen da, sorbalda biluzian xukadera, giroa aztertzen.  Koro Navarro   «Zertaz ari garen maitasunaz ari garenean» - Raymond Carver, 2003 - 97. orr.

Buluzirik -xukador bat bakarrik gerrian- bost lerrotan postako atea pasatu genuen.  Marzel Etxehandi   «Alemaniara deportatua» - Grégoire Joannateguy, 2003 - 144. orr.

Gorputza lehortzeko xukadera handiaren mutur batez.  Aitor Arana   «Bost ahizpa», 2005 - 110. orr.

Ur suil bat ekartzeko, ahalean; eta xukadera bat.  Txillardegi   «Labartzari agur», 2005 - 180. orr.

Plateren xukaderaren ondoan pilatua zeukan amantal tolestu mordo bat hartu eta pasilloan behera ezkutatu zen.  Koldo Izagirre   «Nik ere Germinal! egin gura nuen aldarri», 1998 - 37. orr.

Argi gutxiko gela batera sartu gara, eta preso batek denon eskutan, nireetan ere, zapi bat jarri digu -ez, hobe esan, xukadera- keinuka esanez: erabili ostean, itzuli.  Urtzi Urrutikoetxea   «Zoririk ez» - Imre Kertész, 2003 - 103. orr.

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

xukaderan utzi (4)


xukador ik xukadera.

xukagailu iz xukatzeko gailua.

Sentikortasun paregabeko tresna optiko bat da begia, diseinuari eta funtzionamenduari dagokionez ezaugarri harrigarri asko dituena; ez zaizkio falta, hara, ezta parabris-garbigailua eta -xukagailua ere.  Irene Aldasoro   «Giza gorputza lanean» - John Lenihan, 2006 - 106. orr.


xukagarri izond lehortzailea.

Bev Shaw-k zatar xukagarri batekin ukitzen du eskrotoa.  Oskar Arana   «Lotsaizuna» - John Maxwell Coetzee, 2004 - 110. orr.


xukapaper iz tinta-eta xukatzen dituen papera.

Lehengo egunean argazki txiki marguldu bat aurkitu nuen xukapaper baten azpian.  Monika Etxebarria   «Goragalea» - Jean Paul Sartre, 2003 - 72. orr.

Haien truke nik bost milioi emango dizkizut -oihu egin zuen Maisiek idazmahaiko xukapaper bat astintzen zuen bitartean.  Lopez de Arana   «Manhattan Transfer» - John Dos Passos, 1999 - 157. orr.


xukatu, xuka, xukatzen (orobat txukatu g.er.) 1 da/du ad lehortu, bustitasuna edo hezetasuna kendu.

Bekokiko izerdia xukatu ondoren.  Javi Cillero   «Hollywood eta biok», 1998 - 104. orr.

Sudurzapi bat atera zuen poltsikotik, bekokia xukatu eta bere gutunetara itzuli zen.  Lopez de Arana   «Manhattan Transfer» - John Dos Passos, 1999 - 228. orr.

Aitak irribarre egiten zion, izerdiaren perlatxo zuriak zapiaz xukatzen zizkiola.  Javi Cillero   «Hollywood eta biok», 1998 - 169. orr.

Malkoak xukatu eta zurrutada txikitan hasi zen edaten.  Lopez de Arana   «Manhattan Transfer» - John Dos Passos, 1999 - 61. orr.

Begizuloetako negar-malkoak xukatu nizkion musuka.  Joxe Austin Arrieta   «Homo Faber» - Max Frisch, 2001 - 143. orr.

Txabusinaren mahuka batez xukatu zituen begiak.  Lopez de Arana   «Manhattan Transfer» - John Dos Passos, 1999 - 234. orr.

Eskua erabili du aurpegian erori zaizkion euri tantak xukatzeko.  Pello Lizarralde   «Larrepetit», 2002 - 88. orr.

Ni mukiak ezin xukatuz nenbilen.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 293. orr.

Mukizapiarekin xukatu nuen aurpegia, emakume beltzak nire galtzei hautsa gain-kentzen zien bitartean.  Joxe Austin Arrieta   «Homo Faber» - Max Frisch, 2001 - 15. orr.

Eskuak xukatu zituen eta, berriz jarri zen.  Elena Touyarou   «Hautsi da katea» - Toti Mtz. de Lecea, 2004 - 22. orr.

Mariak, nardo garbizko kilo erdi bat ukendu, balio handikoa, harturik, oinak igurtzi zizkion Jesusi, eta gero bere ile-adatsez xukatu.  Elizen arteko biblia   Jn 12,3

Bev-ek eztiki xukatzen dio zauria.  Oskar Arana   «Lotsaizuna» - John Maxwell Coetzee, 2004 - 110. orr.

Mirandek betaurrekoak xukatu zituen eskuzapi txiki batez.  Javi Cillero   «Hollywood eta biok», 1998 - 199. orr.

Hirugiharren azken zukua ogiaz xukatu eta kafe kikara hustu zuen.  Josu Landa   «Odolbildua», 2002 - 36. orr.

Koxepa ontzien garbitzen ari zen, azken basoaren xukatzen doi-doia.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 67. orr.

Dutxatik xukatzeko oihalik gabe ateratzen ziren kanpora, oraino busti bustirik.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 97. orr.

Trinketeko sukalde xokoan ixil-ixila baxera xukatzen.  Herria   2004-08-12

Garbitua eta xukatua zegoen baxera.  Joxe Austin Arrieta   «Homo Faber» - Max Frisch, 2001 - 216. orr.

Harriak berez bigunak eta porotsuak izaten direnez, erabat lehortzen dute morteroa, ur guztia xukatuz.  Santiago Iruretagoiena   «Arkitekturaz hamar liburuak» - Vitruvio, 2000 - 1150. orr.

Harria bera izaten delako lodia eta sendotasun handikoa, eta ezin izaten duelako morteroak duen hezetasun guztia xukatu.  Santiago Iruretagoiena   «Arkitekturaz hamar liburuak» - Vitruvio, 2000 - 1170. orr.

2 idortu.

Idorte sasoinean, dena xukatzen da, zuhaitz batzu baizik ez direlarik berde gelditzen.  Herria   2004-04-29

3 ezin xukatzuko izlag

Itsasu herri huntan, hamalaueko gerla denboran, 48 hilabetez, hilabete oroz, bana bertze, gazte baten hil berria jasan behar izan da, ezin xukatuzko zauri biziak idekiz aldi oroz...  Herria   2005-05-26

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

begiak xukatu (8); begiak xukatu zituen (3); bekokia xukatu (3); izerdia xukatu (10); izerdia xukatu zuen (5); kopetako izerdia xukatu (3); malko bat xukatu (4); malkoak xukatu (14); malkoak xukatu zituen (4); xukatu ondoren (4)

malkoak xukatuko (3)

malkoak xukaturik (3)

malkoak xukatuz (5)

tantak xukatzeko (3)

begiak xukatzen (3); izerdia xukatzen (5); kopetako izerdia xukatzen (3); malkoak xukatzen (4); xukatzen zituen malkoak (3)


xukatzaile iz xukatze duena.

Xukatzailearekin gorputza torratzen ari da.  Berria - Kultura   2004-12-19


xukel ik txukel.

xuketa iz xuka hitz egitea.

Euskal Herriko ekialdean beste alokutibo bi ere erabiltzen dira: zuketa eta xuketa.  Koldo Zuazo   «Euskara batua», 2005 - 216. orr.

Hizkera neutroko ni naiz, esate baterako, ni nuzu da zuketan eta ni nuxu, berriz, xuketan, hitanoan ni nauk eta ni naun diren bezala.  Koldo Zuazo   «Euskara batua», 2005 - 216. orr.

Zeharo bidezkoa dute euren zuketa eta xuketa alokutibo bereziak erabiltzea.  Koldo Zuazo   «Euskararen sendabelarrak», 2000 - 199. orr.


xuko (orobat xuku g.er.) 1 izond ipar lehorra, idorra.

Bide xuko, patartsu eta harritsu batean naiz oraindik, eta hatsantzen hasia.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 42. orr.

Aro xuko ederra aste ondarrean.  Herria   2004-06-03

Gorapenean sarturik, aro xuko baten menturan gaude.  Herria   2003-07-03

Aroa bere freskoarekin xukoan dago.  Herria   2001-06-14

Toki bero eta xukoa, biziki arno ona egiten da.  Herria   2003-10-23

Oro har halere toki frangotan bazterrak zoin diren xuku, iturrotxak agortuak, pentzeak larrutuak eta iralekuak jadanik larrazkeneko jauntzitan.  Herria   2005-08-11

2 (adizlagun gisa)

Sasoineko fresko, aroa xuko segituko du, bero handirik gabe.  Herria   2002-07-18

3 xuko-xukoa adlag ipar lehor-lehor.

Galdetu diotelarik zerbait makur bazuenetz, politika-sailean bixtan da, Sarkozy-rekin, xuko xukoa hauxe ihardetsi du: ni niz nagusi eta nagusiak manatzen du, minixtroek obeditzen dute.  Herria   2004-07-22

Xuko-xukoa ezarriak.  Janbattitt Dirassar   «Bihotzeko mina», 1997 - 176. orr.

Hain naiz egarri non uste baitzait, aska xuku xukua ikusirik, agortua dela iturria.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 80. orr.


xukrut (orobat txukrut) iz ozpinetan hartzituriko azarekin prestatzen den jakia.

-Mariette, txikitxo, garagardoa aparrik gabe eta plater bat txukrut.  Monika Etxebarria   «Goragalea» - Jean Paul Sartre, 2003 - 91. orr.

Ziztorrak berehalaxe jan ditugu, eguerdian, xukrutarekin, baina lukainkak, gordetzekoak baitziren, ongi lehortu behar dira.  Josu Zabaleta   «Anne Franken egunkaria» - Anne Frank, 2004 - 85. orr.

Egiaz esaten dizut ez dela batere gauza atsegina egunero xukrut jatea, adibidez, eta egunean bi aldiz jatea gutxiago oraindik.  Josu Zabaleta   «Anne Franken egunkaria» - Anne Frank, 2004 - 261. orr.

Igandeetan txukruta hartzen dute.  Monika Etxebarria   «Goragalea» - Jean Paul Sartre, 2003 - 91. orr.

Ostatu txukuna da: txukruta eta eltzekoa ematen dute gau osoan.  Monika Etxebarria   «Goragalea» - Jean Paul Sartre, 2003 - 113. orr.


xuku ik xuko.

xukunki ik txukunki.

xularme iz poroa.

Izerdia kanporatzeko, ordea, izerdi guruinak behar dira eta izerdi hori larruazalera eramango duten xularme edo poroak.  J.M. Olaizola "Txiliku"   «101 gau», 2000 - 67. orr.

Larruki bakoitzeko poro bakoitza tranpa bat bezala zen kopiatzailearentzat [...] tintarekin edo kolorearekin behar ez zen orbanen bat egin baitzitekeen xularme horietako bakoitzean.  J.M. Olaizola "Txiliku"   «101 gau», 2000 - 68. orr.

Larrukiak egiteko antxumearen larruak erabili ohi ziren maiz, eta zenbaitetan jaio gabeko antxumearenak, baina denetan estimatuena zakurrena omen zen, izerdi-xularmerik ez zuelako.  J.M. Olaizola "Txiliku"   «101 gau», 2000 - 68. orr.


xuleta ik txuleta.

xulo 1 iz adkor zuloa. ik txulo1.

Ardura berezia hartu nuen botoiak zuzen lotzen, bakoitza bere xuloan.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 61. orr.

Ateko xulotik behatzen du zaindari ailegatu berriak.  Xabier Montoia   «Baina bihotzak dio», 2002 - 86. orr.

Leihatilara joan eta saltzaileari lau token eskatu zizkion xulotik hiru dolar sartzen zituen bitartean.  Iñaki Zabaleta   «110. Street-eko geltokia», 2003 - 30. orr.

2 (hitz elkartuetan)

Pentsatu bezala, lau hilabete alferren ondotik, nire giltzak ez zuen arroztu eskaintzen zitzaion xulo laguna.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 187. orr.

· Matraila-xulo maliziotsuek ahoaren albo banatan iraun zuten galdera egin eta gero ere.  Anjel Lertxundi   «Argizariaren egunak», 1998 - 89. orr.

Hargatik debekatu zigutela elkar bustitzen ibiltzea, erraiten zutelako ezen ura azal-xuloetarik sartu eta eragin gaixtoa izan zezakeela gure humoreen funtzionamenduan.  Joan Mari Irigoien   «Lur bat haratago», 2000 - 306. orr.


xume 1 izond aski txikia; apala. ik xehe. (pertsonez)

Gizon xume eta apalak indar izugarria erakutsi zuen pertsonak eta gizarte-harremanak aldatzeko.  Askoren artean   «Asisko Frantzizko, Asisko Klara», 2002 - 32. orr.

Gipuzkoa txikia da, Reala txikia da, eta gu geu xumeak gara.  Berria - Kirola   2006-02-28

Museo hau oso bestelakoa izango litzateke indiar xumeak gehiago kontuan hartu izan balituzte.  Berria - Gaiak   2004-10-03

Popea, berriz, herriko apaiz xume bat zen, inperio errusiarrak dauzkan seiehun mila horietako bat.  Karlos Zabala   «Mikel Strogoff» - Jules Verne, 2002 - 390. orr.

Ez zen etxeko seme handietarik ene gisa, etxetiar xumeen bizitza ezagutua zuen haurrean eta gazte denboran.  Herria   2005-07-14

Otsein xumeek egin ohi duten bezala.  Matías Múgica   «Hiltzaile baten aitormena» - Joseph Roth, 2004 - 146. orr.

Letren sukaldari xume honek osagai kulinario eta literarioz beteriko errezeta bat eskaini nahi lizuke.  Patxi Zubizarreta   «Pospolo kaxa bat bezala», 2005 - 105. orr.

Nafar noble hori ez zen, hain segur, Frantziako handiki bat, baina ezta ere kapare xumea.  Berria - Kultura   2004-04-08

Erromako elizaren kardinale gisa askoz arriskutsuago zen Azpilkueta, legelari xume gisa baino.  Piarres Xarriton   «Enkiridion» - Martin Azpilkueta, 2006 - 28. orr.

Nikolas Korpanoff baitzen bera, Irkutskeko merkatari xume bat.  Karlos Zabala   «Mikel Strogoff» - Jules Verne, 2002 - 131. orr.

Soldadutzatik libre gelditu zen zuzentzaile xume bat baizik ez baita.  Jon Alonso   «Lisboako Setioaren Historia» - José Saramago, 2000 - 293. orr.

Jende xume eta zitala bezain bihozgabea izango naiz.  Mirentxu Larrañaga   «Hona hemen gu biok» - Dorothy Parker, 2006 - 254. orr.

Berak, bere bizia ospitale hortan nahi bazuen, jende xume enbaldituen, biziak kolpatuen errespetuz zela.  Michel Oronoz   «Oilandoiko ermita», 2001 - 189. orr.

Herri xumea, zintzoa, eta lan du sinesteak, baina eliza xume bat ere ez zeukan Trintxerpek.  Koldo Izagirre   «Sua nahi, Mr. Churchil?», 2005 - 35. orr.

2 (izen gisa)

Maisu gorenak bere misterioak xume eta txikiei agertzen dizkie.  Askoren artean   «Asisko Frantzizko, Asisko Klara», 2002 - 814. orr.

Ordenara zetozen noble nahiz xumeei, beste gauzen artean esaten zitzaien, legendunak apalki zerbitzatu behar zituztela eta haien etxeetan bizi.  Askoren artean   «Asisko Frantzizko, Asisko Klara», 2002 - 665. orr.

Xumeek Jainkoari malguki jarraitzen diote, ihesbiderik gabe.  Joan Mari Lekuona   «Mistika liburuak» - Eckhart-Tauler, 1997 - 51. orr.

Emazkiozue eskerrak Jainkoari, jakinduria jainkotiarraren altxorra xumeen ahoz agertu nahi izan duelako.  Askoren artean   «Asisko Frantzizko, Asisko Klara», 2002 - 969. orr.

Adin guzietako jendeak, gutarteko xume ala kargudun ezagutu, denetarik bazen Erroman.  Herria   2005-04-14

Sarritan xumeenari agertzen dio Jaunak zer den onena.  Askoren artean   «Asisko Frantzizko, Asisko Klara», 2002 - 1180. orr.

3 (animaliez)

Txantxangorri xume apal maitagarria berriemaile da.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 216. orr.

Usoa bezain xume behar dut izan, eta zerurantz hegaz egin afektuen bidez.  Askoren artean   «Asisko Frantzizko, Asisko Klara», 2002 - 529. orr.

Hola dute zenbaitek erraiten, badutela kabala xume horiek... izpiritu bat!  Herria   2001-07-05

4 (bestelakoez)

Herder-entzat "herriaren izpiritua" herri xumearen izpiritua da.  Joxe Azurmendi   «Espainiaren arimaz», 2006 - 33. orr.

Hasierako fraternitas edo anaiarte xumea Ordena handi bilakatzen ari zen.  Askoren artean   «Asisko Frantzizko, Asisko Klara», 2002 - 29. orr.

Isuntza talde xumea izaki, Aboitizek ere ez du denboraldia guztiz oker ikusten.  Berria - Kirola   2004-08-05

Jostuna, auzo xumeenetan modelo bila ibiltzen baitzen, haren edertasun paregabeaz ohartu zen.  Matías Múgica   «Hiltzaile baten aitormena» - Joseph Roth, 2004 - 131. orr.

Barrakoi xume bat lurrean zulatua eta lubakiz inguratua bera, frontetik ez oso urruti.  Felipe Juaristi   «Airezko emakumeak», 2003 - 191. orr.

Xumea baina dotorea, dena gustu handiz atondua.  Sonia Gonzalez   «Ugerra eta kedarra», 2003 - 94. orr.

Edonon ere nekez aurkitzen dena ez ezazu bila landetxe xume honetan.  Imanol Unzurrunzaga   «Hainbat idazlan» - San Agustin, 2003 - 35. orr.

Lurralde xumea da eremuz eta jendetzez.  Herria   2004-06-24

Bai etxe eta tresna txiki eta pobretxoetan, bai liburu xume eta pobretxoetan.  Askoren artean   «Asisko Frantzizko, Asisko Klara», 2002 - 616. orr.

Agian altzariak xumeegiak, pobreegiak zirelako edo.  Xabier Olarra   «Azken hitzordua» - Sandor Marai, 2003 - 128. orr.

Mahai xume eta apalak erabili behar zituztela.  Askoren artean   «Asisko Frantzizko, Asisko Klara», 2002 - 582. orr.

Eguzkia argi eta aratz zegoen: ardo zuri xume bat.  Monika Etxebarria   «Goragalea» - Jean Paul Sartre, 2003 - 99. orr.

Argi xume bat piztea hobe da ilunbea salatzea baino.  Herria   2001-05-31

Klub xumea zena punta-puntakoa izan da handik aurrera.  Berria - Kirola   2004-11-28

Istorio txikiak, xumeak, sotilak kontatzen dizkigu Jaiok ipuinotan.  Berria - Kultura   2004-10-09

Honek guztiak lezio xume bezain garrantzizkoa iltzatu ahal izan zuen gure euskaldun entzuleengan.  Pello Zabala   «Zeruan zer berri», 2006 - 93. orr.

Hizkuntza xumeen alde dira.  Herria   2001-11-08

Gu geu, asmo eta baliabide xumeagoz jantzita gatoz oraingo honetan.  Edorta Agirre   «Baietz okerreko bidea aukeratu! », 2006 - 17. orr.

Marrazkiak, esaterako, xumeak dira, eskematikoak askotan.  Berria - Kultura   2004-12-08

Hizkera oso xumea da, kazetari hizkera, oso zuzena.  Berria - Kultura   2004-06-02

Keinu xume bat, anai-arreben artekoa bezala.  Jon Alonso   «Lisboako Setioaren Historia» - José Saramago, 2000 - 315. orr.

Aitak eskerrik asko xume batekin hartu zituen opariok.  Unai Iturriaga   «Berandu da gelditzeko», 1999 - 171. orr.

Askoz gogoeta xumeago bat etorri zait burura; xumea baina era berean egozentrikoa.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Arbelaren gainean», 2004 - 70. orr.

Gure liga enpresa pribatuen batuketa da, kalitatezko jaialdiak salneurri xumeetan eskaintzen dituena.  Berria - Kirola   2006-03-11

Bizimodu xumea darama.  Berria - Harian   2005-06-26

Bahituak izanen direno erakutsiko dut ene atxikimendua lerro xume hauetan.  Herria   2004-12-09

Antzinako igeltseritza-lan xume baina niretzat interesgarria.  Joxe Austin Arrieta   «Homo Faber» - Max Frisch, 2001 - 168. orr.

Berrogeita hamar mila lirako diru kopuru xumeagatik, turistak Cannas-eko bataila borrokatu zen landara gidatzen ditu Carlo Montanik.  Iban Zaldua   «Traizioak», 2001 - 29. orr.

Gau giro epelak xuxurla xumea eragiten dio ontzietako masten artean dabilen aireari.  Anjel Lertxundi   «Mentura dugun artean», 2001 - 119. orr.

Haren begitartearen edertasun xumea.  Juan Garzia   «Sistema periodikoa» - Primo Levi, 1998 - 102. orr.

Horretarako premiazko zituela aitzakiak, arrazoi xume baina sinesgarriak.  Karlos Linazasoro   «Ez balego beste mundurik», 2000 - 74. orr.

Egin dezagun galdera ezina izangai bihurtzen duen beste era xume, arlote eta zientifiko honetan: zer da fotoia?  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 44. orr.

Elkarrizketetan berez pizten zitzaien batak bestea zirikatzeko gurari xume bat.  Jose Morales   «Arima hilak» - Nikolai Gogol, 1998 - 273. orr.

Gehiengo xumearekin ekin zion bideari Javier Madrazoren taldeak.  Berria - Euskal Herria   2004-07-02

Hasieran jario xume bat zen, baina berehala, Jainkoaren ahalmenaz, iturburu bilakatu zen.  Askoren artean   «Asisko Frantzizko, Asisko Klara», 2002 - 870. orr.

Hori guztia nik dakidanaren lagin xume bat besterik ez da.  Monika Etxebarria   «Goragalea» - Jean Paul Sartre, 2003 - 124. orr.

Orduan ideia on bat ukan nuen, ideia xume baina egoki bat.  Koldo Izagirre   «Agirre zaharraren kartzelaldi berriak», 1999 - 107. orr.

5 (adizlagun gisa)

Hiriko zenbait andre haren predikuetara xume jantzita eta apaingarririk gabe joaten zirelako.  Askoren artean   «Asisko Frantzizko, Asisko Klara», 2002 - 1118. orr.

Hantxe zegoen eserita, xume, serios.  Anton Garikano   «Farorantz» - Virginia Woolf, 2001 - 54. orr.

Tenorra zuhur eta xume aritu zen eta kontratenorrak garai honetako musikarekiko nolakotasun nabariak agerrarazi zituen.  Berria - Kultura   2006-04-12

Loinazen teklatuak xume iragartzen zuen amaiera hori.  Berria - Kultura   2004-04-24

Xume, sakon eta ahapaldi dotoreak eginez, Igerabidek poesiaren mailuari heltzen dio.  Berria - Kultura   2004-07-01

Zintzotasunez, bizi, patxadaz, mamitsu, arin, lasai, dotoreziaz eta xume idatzi zituen 60ko hamarkada amaierakoak eta 70eko hasierakoak.  Berria - Kultura   2004-02-28

6 xume-xume izond

Gazteluko patioan mendetako pikondo bat zegoen, ixtorio xume-xumeak baizik kontatzen ez dakien sortaldeko jakintsu bat zirudiena.  Xabier Olarra   «Azken hitzordua» - Sandor Marai, 2003 - 36. orr.

Argi ttipi bat, xume-xumea, baina aski halere etsipenean ez arrunt itotzeko.  Janbattitt Dirassar   «Bihotzeko mina», 1997 - 181. orr.

Noizean behin, halere [...] agindu ozenen baten oihartzun xume-xumea heltzen zen niganaino.  Txillardegi   «Putzu», 1999 - 14. orr.

Nire lankide xume baten alaba bada ere (xume-xumeenetako batena, egia esan), baditu -eta arrazoiarekin- mundu hobereneko pertsonen pretentsio berak.  Matías Múgica   «Hiltzaile baten aitormena» - Joseph Roth, 2004 - 160. orr.

Cape Rouge deitu itsas-mutur gorrian den portu xume-xume hau, Hoyarzabalen itsas-liburuan Capenruge deitua zen.  Aurelia Arkotxa   «Septentrio», 2001 - 138. orr.

7 xume-xume adlag

Andre hori xume-xume bizi zen, errenta txiki bizi arteko batekin.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 77. orr.

Eibarko jardunaldiek xume-xume ekin zioten ibilbideari, baina urteak joan ahala hazi egin dira.  Berria - Kultura   2006-03-03

Xume-xume, ordura arte ezkutuan izan zuena kontatu zien.  Julen Gabiria   «Peter Pan» - James Matthew Barrie, 2004 - 148. orr.

Halere, argitzearen aldera xume-xume abiatu dela gure eguzkia, esan behar da dagoeneko.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 503. orr.

Plantak egiten hasten zen xume-xume anbiguotasunez eta Eduardo Pradoz hitz egiten zuen.  Karlos Zabala   «Buda zoriontsuen etxea» - João Ubaldo Ribeiro, 2003 - 19. orr.

Gaztetxo baten ikuspegitik daude kontatuta, gaur egungo Saleemen baitan dagoen gaztetxo hark kontatzen duela ematen du, oso artifizio gutxirekin, xume-xume.  Berria - Kultura   2004-06-02

Martiri bihurtzea erabaki nuen, xume-xume.  Joxan Elosegi   «Durduzaz eta dardaraz» - Amélie Nothomb, 2003 - 73. orr.

8 xume-xumea adlag ipar

Xume-xumea eta muturik jasan zuen, umiliagarri zeritzon zaindaritzako guardien ekina.  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 272. orr.

Jakin izan balu, ekaitza iragan artean, xume-xumea lerroan kokatuko zen.  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 111. orr.

Bainan orai, hemen aipa dezagun, xume-xumeagoa, beste bide bat, Euskal Herritik Lurdera, hau ere oinez edo bizikletean egin daitekeena.  Herria   2004-05-27

9 xume-xumeki adlag

-Beraz jendea xume-xumeki bizi da.  Menane Oxandabaratz   «Ez da musik», 2006 - 198. orr.

Ez ziren kikildu eta poloniarrak Joanesen trantzea esplikatu zuen, xume xumeki.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 156. orr.

Deiztegietan kokatzen dira xume-xumeki, muturraren pean zaldalea ketan sentitzen duten ber.  Itxaro Borda   «%100 basque», 2001 - 22. orr.

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

adibide xume (3); aldaketa xume (5); argi xume (5); ariketa xume (4); artzain xume (3); asmo xume (3); aterpe xume bat (3); berba xume (3); bezain xume (3)

ekintza xume (6); ekitaldi xume (7); eliza xume (3); emakume xume (3); era xume (3); etxe xume (4); galde xume (3); galde xume bat (3); galdera xume (4); gertaera xume (4); gertakari xume (3); gizon xume (8); herri xume (3); herritar xume (7); hitz xume (11)

irribarre xume (13); irribarre xume bat (8); jende xume (6); keinu xume (3); labur eta xume (3); lan xume (6); langile xume (9); lerro xume (5); letren sukaldari xume (5); liburu xume (6); merkatari xume (3); noble nahiz xume (3)

omenaldi xume (4); ostatu xume (3); txiki eta xume (3)

xume eta apal (4); xume eta apalak (3); xume gisa (4); xume jantzita (3); xume xume (8); xume xumea (7); xume xumeki (4)

bezain xumea (4); bizimodu xumea (3); ekarpen xumea (3); ekitaldi xumea (11); ekitaldi xumea antolatu (3); etxe xumea (5); euskal herri xumea (3); gauza xumea (6); herri xumea (9); herriko jende xumea (3); irribarre xumea (7); jende xumea (9); omenaldi xumea (13); omenaldi xumea egin (3); omenaldi xumea egingo (4); oso xumea (6)

xume xumea (7)

baino xumeago (3)

baino xumeagoa (6)

etxe xumeak (3); gauza xumeak (3); herri xumeak (5); herritar xumeak (5); irudi xumeak (3); istorio xumeak (3); jende xumeak (13); langile xumeak (5)

bere xumean (5); modu xumean (8)

apaindura xumearen luxua (3); herri xumearen (4); jende xumearen (9)

jende xumeari (9); jende xumeari agertu (4)

herritar xumeek (3)

herritar xumeen (7); jende xumeen (4)

hitz xumeez (3)

xume xumeki (4)


xumekeria iz xumetasun gaitzesgarria.

Erlijio hau arretaz aztertzen duen edonor jabetuko da bere baldreskeriak juduen xumekeria eta ankerkeriatik datozela batetik, eta jentilen axolagabekeria eta nahasmenetik bestetik.  Juan Martin Elexpuru / Bego Montorio   «Filosofia apaingelan» - Sade, 2001 - 305. orr.


xumeki 1 adlag era xumean.

Maimonek hemen hain xumeki adierazten duen arau hau ezin garrantzitsuagoa da edozein exegesi linguistiko edo literariotarako.  Xabier Kintana   «Alderraien gidaria» - Mose ben Maimon, 2006 - 242. orr.

Blanchek xumeki hitz egiten du.  Xabier Paya   «Desio izeneko tranbia» - Tennessee Williams, 2006 - 76. orr.

Maimonek hemen hain xumeki adierazten duen arau hau ezin garrantzitsuagoa da edozein exegesi linguistiko edo literariotarako.  Xabier Kintana   «Alderraien gidaria» - Mose ben Maimon, 2006 - 242. orr.

Izate orok halabeharrez eduki behar baitu, xumeki bederen, espezie edo formaren bat.  Imanol Unzurrunzaga   «Hainbat idazlan» - San Agustin, 2003 - 200. orr.

Aingeruen Andre Maria eliza lortu zuen apalki, eta anaiak beti bertan izatea eta elkarrekin xumeki bizitzea nahi izan zuen.  Askoren artean   «Asisko Frantzizko, Asisko Klara», 2002 - 669. orr.

Moustakik gaztelaniaz ere hitz egiten zuen noizean behin kantuen berri emateko, beti xumeki, beti presarik gabe.  Berria - Kultura   2004-05-18

2 xume-xumeki adlag

-Beraz jendea xume-xumeki bizi da.  Menane Oxandabaratz   «Ez da musik», 2006 - 198. orr.

Ez ziren kikildu eta poloniarrak Joanesen trantzea esplikatu zuen, xume xumeki.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 156. orr.

Deiztegietan kokatzen dira xume-xumeki, muturraren pean zaldalea ketan sentitzen duten ber.  Itxaro Borda   «%100 basque», 2001 - 22. orr.


xumetasun 1 iz xumearen nolakotasuna.

Orbita haiek, beren sinpletasunean eta beren xumetasunean, guztia esplikatzen zitean, epizikloetarat eta eszentriketarat jo gabe.  Joan Mari Irigoien   «Lur bat haratago», 2000 - 123. orr.

Berak sarritan itxurazko xumetasuna bilatzen du, trabarik egin ez, eta konplexutasuna nolabait ezkutuan duena, motorren zarata entzuten uzten ez duena.  Patxi Zubizarreta   «Pospolo kaxa bat bezala», 2005 - 110. orr.

Soinu egileen atalean ere, xumetasunerat jo du Jesüs pastoralak, txirulari, txanbelari, atabalari eta ttun-ttun eta arrabita jotzaileek soilik lagunduko baitituzte kiristi, türk eta satanen ateraldiak.  Berria - Kultura   2006-03-21

«Xumetasun absolutuaren bila ibiltzen zen eta, horregatik, forma berriekin esperimentatzen zuen etengabe», azaldu zuen Carmen Gimenezek, New Yorkeko Guggenheim museoko XX. mendeko saileko arduradunak.  Berria - Kultura   2004-01-29

Bat-batekotasun kantatuaren muinari eutsiz eta, ahal dela, muin hori sekula baino sakonago garatuz, bere xumetasunean, bere biluztasunean, inprobisazioaren benetakotasunean.  J. Garzia / A. Egaña / J. Sarasua   «Bat-bateko bertsolaritza», 2005 - 64. orr.

Proportzio maskulino idealen itzulpen aritmetikoa da doriarra, "emakumearen lerdentasun eta xumetasunarena" joniarra, eta "neskato baten xumetasunarena" korintoarra.  Santiago Iruretagoiena   «Arkitekturaz hamar liburuak» - Vitruvio, 2000 - 270. orr.

On guztien Emaile eskuzabalak Frantziskori eman zizkion grazia eta dohainen artean, bada bat guztiz berezia: alegia, pobretasun guztiz gorenaren maitasunari esker, xumetasunaren aberastasunak gehitzea merezi izan zuela.  Askoren artean   «Asisko Frantzizko, Asisko Klara», 2002 - 779. orr.

Norberarekiko Kontentutik Hantustea sortzen den bezala, Umiltasunetik ere Xumetasuna sortzen da.  Piarres Xarriton   «Etika» - Spinoza, 1997 - 365. orr.

2 (hitz elkartuetan)

Uste du Juan Jose Millás-ek, "xumetasun konplexua" aipatzean, osatu egiten duela idazle frantsesaren gogoeta.  Patxi Zubizarreta   «Pospolo kaxa bat bezala», 2005 - 110. orr.


xumetu, xume(tu), xumetzen da/du ad xume edo xumeago bihurtu.

Sua kondentsatzeko edo xumetzeko ere, gauzetan hutsunea nahasturik dagoela onartu behar da.  Xabier Amuriza   «Gauzen izaeraz» - Lukrezio, 2001 - 69. orr.

Ortziko hodeiak xumetzen direnean ere sortzen dira oinaztuak; zeren, haizeak leunki sakabanatzen eta joanean disolbatzen dituela, nahitaez jausi behar baitute hazi oinaztugileek.  Xabier Amuriza   «Gauzen izaeraz» - Lukrezio, 2001 - 407. orr.

Eraztunaren aurrean airea xumetu eta lekua hutsik gelditu ahala, atzean lekuturik dagoen aire guztiak sakatu egiten diola eta nolabait aurrera eragiten eta bultzatzen.  Xabier Amuriza   «Gauzen izaeraz» - Lukrezio, 2001 - 451. orr.

Hala nola lo hartu aurretixek gauzak xumetu egiten diren, xehetasun franko guztien artetik bakar bat soilik nabarmentzeraino, hala, [...].  Anton Garikano   «Farorantz» - Virginia Woolf, 2001 - 200. orr.


xungo ik txongo.

xunta iz Galiziako gobernu autonomoa.

Xunta berriarekin Kultura Saila nazionalisten esku izanik, zuzendari berriaren lehen erabakia izan zen enkargu hau egitea Ana Vallesek zuzentzen duen taldeari.  Berria - Kultura   2006-04-07

FPG Fronte Popular Galega ezker independentistako alderdiak «Galizia leheneratzeko larrialdiko proposamen sorta» aurkeztu zien Galiziako Xunta osatzen duten PSdeG alderdi sozialistari eta BNG Bloke Nazionalista Galiziarrari.  Berria - Mundua   2006-01-14

Hau da Galiziako Xunta deritzanaren lehendakaria.  Herria   2001-05-10


xur-xur adlag

Korridoretik, xur-xur entzun nuen dutxako iturria.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 61. orr.


xurga 1 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik xurgatu.

Chupa Chups xurga enpresak salmentak beheititzen ikusi ditu iaz 18 Milioi euroz.  Herria   2003-02-27

Hemengo kargudunei berriz ere errana izan zaie hetsiko dela Baionako Chupa Chups xurga lantegia, 67 langile finkoak eta 30 interimarioak deusik gabe utzirik.  Herria   2003-06-12

2 xurga eta xurga

Urka-bilurren ezkerraldera, oholtzaren albo batean, gizon patxadatsu bat zegoen, ahoan zeukan buztinezko pipari xurga eta xurga.  Anjel Lertxundi   «Azkenaz beste», 2005 - 25. orr.

Sudurrak ere ez zion arazo gutxi-gutxi ematen, xurga eta xurga aritu behar baitzuen etengabe.  Mirentxu Larrañaga   «Hona hemen gu biok» - Dorothy Parker, 2006 - 61. orr.

Neskak zakil eder bat dauka ahoan, hortz artean, xurga eta xurga.  Karlos Linazasoro    «Glosolaliak», 2004 - 85. orr.

3 xurga-xurga xurga eta xurga.

Zigarro bat piztua nuen eta handik xurga-xurga ari nintzen, mundua ezin erre eta hura erre behar.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 247. orr.

Ipurdian Antonio zunba-zunba zebilkidan ipurtalde dena goxatuz, Klaudio zurrup-zurrup zebilen ene zakil-potroetan, Imanolek xirri-xirri zegidan titiburuetan eta nik xurga-xurga berari buztanean.  Aitor Arana   «Onan», 2000 - 126. orr.


xurgada iz xurgaldia.

Sabaira begira, xurgada luzea kendu zion zigarroari.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 360. orr.

Lehen xurgada mentolatuarekin batean sumatu nuen nola indarberritzen zen apaltzera egindako buruko mina.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 357. orr.

Porroari azken xurgada kendu eta itzali du harri baten kontra.  Aingeru Epaltza   «Lasto sua», 2005 - 72. orr.

Bi xurgada jo nizkion, motz, eta Charlyri pasatzeko imintzioa egin nuen.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 23. orr.


xurgagailu (ETCn 146 agerraldi; orobat aspiradora ETCn 76 agerraldi, aspiragailu ETCn 131 agerraldi, eta aspiradore g.er.; Euskaltzaindiaren Hiztegian xurgagailu agertzen da) 1 iz xurgatzen duen gailua. ik aspiragailu; aspiradora.

Lantegiko armairura abiatu, xurgagailu bat atera handik, konektatu, eta orria desagertua zen bazterreraino hedatu zuen kablea.  Jon Muñoz   «Loroaren teorema» - Denis Guedj, 2006 - 90. orr.

Binns irakaslea bere oharrak hartu eta irakurtzen hasi zen ahots motel monotonoarekin, xurgagailu zahar bat balitz bezala.  Iñaki Mendiguren   «Harry Potter eta sekretuen ganbera» - J.K. Rowling, 2001 - 128. orr.

2 (hitz elkartuetan)

Langile batzuk hilobien inguruetako orbela biltzen ari ziren haize-xurgagailu batekin eta arduraduna non zegoen galdetu nien.  Iñaki Zabaleta   «110. Street-eko geltokia», 2003 - 191. orr.


xurgagarri izond xurgaten duena. ik xurgatzaile.

Jokoak beti edukiko du potentziala interes ez-praktikoa pizteko, eta interes hori oso xurgagarria izango da beti.  Askoren artean   «Filosofiako gida», 2004 - 242. orr.


xurgaka adlag xurgatuz.

Nik nahiago ditut bere buruaz eta buruko gogoetez eta pentsuez baliatzen eta aitzinatzen diren pertsonak ezen ez bertzeen odoletik xurgaka eta hurrupaka dabiltzanak, nola izainak eta parasitoak.  Joan Mari Irigoien   «Lur bat haratago», 2000 - 263. orr.

Aire orbange zeharrargiak, eguzki printzen aurreko argixkoari basoko zuhaitz bakoitzari bere margo eta ukittu propialak eransten uzten dio, xuabe-xuabe alddatuz, lehor, hezedura janez, xurgaka.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 410. orr.


xurgakari izond xurgatzen duena.

Magina mugimendu xurgakaritan uzkurtzen zitzaiola sentitu nuen eta bertan bota nuen nire esne beroa.  Aitor Arana   «Onan», 2000 - 73. orr.


xurgaketa 1 iz xurgatzea. ik xurgaketa.

Digestioa eta xurgaketa heste meharrean burutzen dira; produktuen birbanaketa, berriz, gibelak kontrolatzen du.  Irene Aldasoro   «Giza gorputza lanean» - John Lenihan, 2006 - 212. orr.

2 (hitz elkartuetan)

Eguzkia onuragarria da azalarentzat, D vitaminaz hornitzen baitu, hezurren kaltzio xurgaketa errazten duelako, eta errakitismo zein osteoporosia ekiditeko lagungarri delako.  Berria - Harian   2005-08-06


xurgaldi iz xurgatzen den aldia.

Lehenbiziko xurgaldian bake-une labur bat antzeman nion, ke goxoaren oroitzapen berritua birikak zeharkatzen.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 27. orr.

Hiru xurgaldi lasai emateko denbora izan nuen doi.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 151. orr.


xurgamen iz xurgatzen ahalmena.

Hona zergatik: ur lurrunezko molekula batek hamasei mila aldiz xurgamen handiagoa du aire lehorrezko molekula batek baino, ur lurruna da beraz gure bero biltegia.  Josu Zabaleta   «Fantasiazko ipuinak» - Guy de Maupassant, 2000 - 389. orr.


xurgapen iz xurgatzea. ik xurgaketa.

Haurdunaldia ebakuntza gelan eta xurgapena eginda eteten da.  Luis Elberdin   «Sexua noiznahi», 2005 - 115. orr.

Anestesia lokala jarri eta xurgapen sinple bat eginda eteten da haurdunaldia.  Luis Elberdin   «Sexua noiznahi», 2005 - 112. orr.

Ikusi dugu aintzakotzat hartzeko moduko xurgapenik jasan gabe igarotzen direla erretinara iristen den argiaren lau bosten.  Irene Aldasoro   «Giza gorputza lanean» - John Lenihan, 2006 - 103. orr.


xurgatu, xurga(tu), xurgatzen du ad zerbaitek daukan isurkariaz mintzatutz, ezpainen bidez eta ahoan hutsartea eginez erakarri; zerbaitek bere baitan inguruko isurkaria hartu.

Ezin da naturak xurga dezakeena baino gehiago kutsatu.  Berria - Gaiak   2004-04-07

Une batez Harry zur eta lur geratu zen, norbaiti arima ahotik xurga dakiokeela pentsatuz.  Iñaki Mendiguren   «Harry Potter eta sorgin harria» - J.K. Rowling, 2000 - 202. orr.


xurgatzaile 1 izond/iz xurgatzen duena.

Zergatik ezin zen ura jaso eta igan, ponpa xurgatzaile baten bidez, hogei cubitumetarik goiti.  Joan Mari Irigoien   «Lur bat haratago», 2000 - 244. orr.

Punpa xurgatzaile bat eginez.  Jon Muñoz   «Loroaren teorema» - Denis Guedj, 2006 - 245. orr.

Izain xurgatzailetzat zeukaten gehienek Lenehan, baina, fama hori gorabehera, azkarra eta ele-ederra zenari esker gorde ziren lagunak erabat haren kontrako jarrera hartzetik.  Irene Aldasoro   «Dublindarrak» - James Joyce, 1999 - 72. orr.

Birgharen energia xurgatzailea etsai bat bestearen atzetik herrestan eramaten hasi zen gero eta zurrunbilo zabalagoan.  Joanes Urkixo   «Gerlari zuria», 2004 - 178. orr.

Berehala jarri zitzaizkien alde era guztietako xurgatzaileak.  Joxerra Garzia   «Egonean doazen geziak», 2000 - 131. orr.

2 irud/hed

Kapital naturala, hondar produktuen xurgatzaile izaki, gizakiak sortutako kapitalaren osagarria ere bada.  Itziar Eizagirre / Amaia Lizarralde   «Garapen iraunkorra», 2005 - 58. orr.

Multinazional xurgatzaileen nagusitasunaren kontra, munduko nazioen elkartasuna eraiki dezagun.  Herria   2001-04-05

Sinets al zitekeen, benetan, titi bizkarroi mintzo-entzumen xurgatzaile haiena?  Karlos Linazasoro   «Ez balego beste mundurik», 2000 - 159. orr.

3 (hitz elkartuetan bigarren osagai gisa)

Arrosa-xurgatzaileak zebiltzan.  Juan Garzia   «Pedro Páramo» - Juan Rulfo, 2001 - 33. orr.

Orain ikusi dugu nola Herman E. Dalyk kapital naturala aipatzen duen, natur baliabideen hornitzaile eta hondakin xurgatzaile gisa.  Itziar Eizagirre / Amaia Lizarralde   «Garapen iraunkorra», 2005 - 59. orr.

4 (hitz elkartuetan bigarren osagai gisa elkarketak izenondo balioa duela)

Izan leitekez azeriak edo iratxo odol-xurgatzailea, eta zuzendariaren baimena behar dot oilategiaren jiran sorginkeria bat ipintzeko.  Iñaki Mendiguren   «Harry Potter eta sekretuen ganbera» - J.K. Rowling, 2001 - 170. orr.

Loa pentsamendu fagozitatzailea da, bizitza xurgatzailea.  Sonia Gonzalez   «Ugerra eta kedarra», 2003 - 128. orr.


xurgatze iz

Dementorren xurgatze-hots zaratatsuak desagertzen ari ziren.  Iñaki Mendiguren   «Harry Potter eta sorgin harria» - J.K. Rowling, 2000 - 311. orr.

Hinkypunkak xurgatze-hots beldurgarri bat egin zuen kristalaren kontra.  Iñaki Mendiguren   «Harry Potter eta sorgin harria» - J.K. Rowling, 2000 - 153. orr.

Biztanle gutxiko (eta, hortaz, xurgatze-ahalmen urriko) herrialdeetara.  Koro Navarro   «Ekonomiaren globalizazioa» - Jacques Adda, 2004 - 89. orr.


xurgauspo iz xurgatzeko auspoa.

Haizagailuaren maskorra irekirik xurgauspoa martxan jarri, huts-etetekoa itxi, eta ponpa gelditu zuen.  Juan Garzia   «Sistema periodikoa» - Primo Levi, 1998 - 218. orr.

Lanzak, sua itzali, irabiagailua eta xurgauspoa gelditu, eta huts-etetekoa ireki zuen.  Juan Garzia   «Sistema periodikoa» - Primo Levi, 1998 - 218. orr.


xuri (654 agerraldi, 50 liburu eta 257 artikulutan) 1 izond adkor zuria. ik txuri.

Munduko irri politena: bere hortz xuriek itsutu egiten naute!  Ramuntxo Etxeberri   «Skyroom», 2004 - 152. orr.

Bular biribil xuri-xuriak ageri zitzaizkion paparraldearen gainetik.  Joxan Elosegi   «Nola hustu nuen gurasoen etxea» - Lyidia Flem, 2005 - 48. orr.

Atorra xuri eta galtza beltz, gaitzeko dotorezian agertzen dira.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 76. orr.

Ator xuri luze bat zeraman tipo mehe batek.  Ramuntxo Etxeberri   «Skyroom», 2004 - 161. orr.

Galtza arin xuriak, marra urdin bertikalekilakoak.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 10. orr.

Hemen gizonaren gorputza bere ederrenean agertzen duk, bere jauntzi xurietan, izerditan berdin.  Michel Oronoz   «Oilandoiko ermita», 2001 - 36. orr.

Berria bazebilen SS-ek manurik ez zutela; batzuek bandera xuria altxatu nahi zutela eta besteek berriz azkeneraino atxiki, gu ere hilaraziz.  Marzel Etxehandi   «Alemaniara deportatua» - Grégoire Joannateguy, 2003 - 135. orr.

Petxero kontu beltx honek merezi du bere ordain hidalgo xuria.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 45. orr.

Hona non argi goxo epel batean agertzen dela mutiko gazte bat zaldi xuri baten gainean.  Michel Oronoz   «Oilandoiko ermita», 2001 - 150. orr.

Errusiar xuriak deitzen ziren bezala.  Ramuntxo Etxeberri   «Skyroom», 2004 - 118. orr.

Eskuin, bere etxe xuriekin, herri bat, frango ttarroa.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 35. orr.

Atlas mendikate urruneko gailur xuriak ikustearekin batera, [...].  Patxi Zubizarreta   «Pospolo kaxa bat bezala», 2005 - 88. orr.

Mendi kaskoetan dagoen herresta xuriak oraino urdin dagoen zerua azpimarratzen du.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 198. orr.

Baba ale xuriak eta baba ale beltxak.  Patziku Perurena   «Harrizko pareta erdiurratuak», 2004 - 55. orr.

Txilar xuria, berriz, maitasun grinaren mantsogarri omen da.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 248. orr.

Dretxo hori erosi zuten hiruen artean 800 eskudo xuriren kontra.  Michel Oronoz   «Oilandoiko ermita», 2001 - 49. orr.

Xuriak beltzen kontra eta beltzak xurien kontra sekulako partidak eginez.  Filipe Bidart   «Bakartasunaz bi hitz», 2004 - 92. orr.

Etxekoandreak ardo xuri bat atera zigun.  Josu Zabaleta   «Gerrako pilotu» - Antoine Saint-Exupéry, 2003 - 143. orr.

Arno xuri idor bat bainan hautua, biziki ona!  Menane Oxandabaratz   «Ez da musik», 2006 - 209. orr.

2 (predikatu gisa)

Egia elurra bezain xuri eta ederra dela!  Michel Oronoz   «Oilandoiko ermita», 2001 - 170. orr.

Biloa lodia eta xuria, kopeta ildo luze eta barnatsu zenbaitek zilatua.  Michel Oronoz   «Oilandoiko ermita», 2001 - 175. orr.

Zaldiak beti, lau aztalak xuri, aparteko bizitasunaren adierazle.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 122. orr.

Haren zaldiak -atzitu ezinak- lau hankak omen xuriak.  Patziku Perurena   «Harrizko pareta erdiurratuak», 2004 - 85. orr.

Aurpegia desegina zuen, xuri-xuria, iduri akidura handi zerbaitek jana, begiak aldiz gorri-gorriak.  Janbattitt Dirassar   «Bihotzeko mina», 1997 - 121. orr.

3 irud/hed

Baziren lehenago Lapurdin sabel xuriak eta sabel gorriak, batzu bertzeen kontra jokatzen zirenak, xuriak duda izpirik gabe jende onak, gorriak, aldiz, etsaiak, hitz batez gaixtaginak.  Herria   2001-09-27

Joana zen Ilargi larru haren azpian, betortzen ukaldi guztiz zehatz haien, salto handi haien, artazi-jauzi basa haien, irribarre xuri eder haien azpian.  Joxan Elosegi   «Ahardikeriak» - Marie Darrieussecq, 2004 - 102. orr.

Familiaren kontsolamendu eskariari erantzun dut ele xuriz, ene ahotsaren oihartzun kiretsa aditzen nuela.  Piarres Aintziart   «Azken apeza», 2005 - 24. orr.

Ez zaitzaten inork ele xuriz liluratu.  Anjel Lertxundi   «Argizariaren egunak», 1998 - 199. orr.

-Gaurko gizonek ez daukate hitz xuria besterik, eta inori kendu ahal diotena.  Irene Aldasoro   «Dublindarrak» - James Joyce, 1999 - 264. orr.

Haize xuriak ile bakanak mugiarazten zizkiola. ik haize 29.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 202. orr.

Haize xuri batek eguneko beroa ahantzarazi nahi zuen, baina horrek ez zidan aldartea hobetzen.  Aingeru Epaltza   «Lasto sua», 2005 - 27. orr.

Egiaz, beldur naiz "arrazismo xuri" hau franko zabaldua dagoela hemengo demokraten artean.  Joxe Azurmendi   «Euskal Herria krisian», 1999 - 25. orr.

-Hori inoiz gertatzen baduk, azken dolarra ere joka dezakek ez dela ez ilargi xuririk ez ele-melerik izango. ik ilargi 19.  Irene Aldasoro   «Dublindarrak» - James Joyce, 1999 - 118. orr.

Bistan da irri xuri batekin egin nion galde hori...  Marzel Etxehandi   «Alemaniara deportatua» - Grégoire Joannateguy, 2003 - 23. orr.

Gaurko hego xuriak argitu du mendia.  Piarres Aintziart   «Azken apeza», 2005 - 27. orr.

Hortako da erraiten bakartasuna tortura xuria dela.  Filipe Bidart   «Bakartasunaz bi hitz», 2004 - 118. orr.

Boz bat kontra, komunixtarena, sozialixtek eta abertzaleak boza xuri.  Herria   2005-12-22

Hau baztertua izan da: 313 ez, 29 bai, 2 xuri.  Herria   2005-02-10

4 eskuindarra.

Solas horrek egin du bide geroztik, baina gure frantses pentsalari, kazetari, irakasle, apezpiku, diputatu xuri ala gorrien gogoak ez dira hainbat aldatu.  Piarres Xarriton   «De re publica edo politikaz», 2003 - 40. orr.

Katolikoak, protestanteak, xuriak, gorriak, liberalak, karlistak, abertzaleak.  Itxaro Borda   «Hiruko», 2003 - 82. orr.

Kaseta guziek ongi etorria egin zioten, gorriek errepublikatzalea zelakotz, xuriek apezpikua zelakotz.  Xipri Arbelbide   «Janpierre Arbelbide», 2005 - 27. orr.

Gerla beroenean zen xuri eta gorrien artean.  Xipri Arbelbide   «Janpierre Arbelbide», 2005 - 28. orr.

Autorea, bera ere "gorri" (ez, alegia, "xuri"; beraz, garai hartan, "progresista", liberala).  Pablo Sastre   «Eguzkipekoak», 2003 - 245. orr.

Bestenaz ere esneketaria "gorria" omen baitzen, jendeak hala zioen segurik, eta ene aita aldiz "xuria".  Janbattitt Dirassar   «Bihotzeko mina», 1997 - 24. orr.

Garai haietan xuri-gorri, eskola publiko-eskola katolikoen arteko borrokak famatuak ziren.  Xipri Arbelbide   «Janpierre Arbelbide», 2005 - 147. orr.

5 (izenondo elkartuetan)

Goxokiak ageri ziren, sare-poltsa xuri-hori bati itsatsiak.  Joxan Elosegi   «Nola hustu nuen gurasoen etxea» - Lyidia Flem, 2005 - 72. orr.

Aita Gojenola, ile ezin zuriagoak, haur baten azal xuri-gorria, asaldatu egiten dute apur bat ikasleen hitzok.  Iñaki Iñurrieta   «Kuskue tanden», 2004 - 13. orr.

Printze xuri-urdinaren zain luzaz egondako neskatxa nancy baten desengainuarena.  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 233. orr.

6 (hitz elkartuetan bigarren osagai gisa, elkarketak izenondo balioa duela)

Urtea akitu baino lehen behor gazte mutur-xuri bat oparitu zidan.  Aingeru Epaltza   «Mailuaren odola», 2006 - 117. orr.

7 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa, izenaren izenondo gisa)

Garaziko gain haietan, laino beltz eta pisuak, elur xuri peza batzuk arteka erakustera utziz.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 24. orr.

Euskaltzale gorri edo xuri multzo batek asmatu zuen Victor Hugok Populu xarmant eta apur bat basaren fama eman zion Euskal Herriari erakustoki xume baten eskaintzea.  Piarres Xarriton   «De re publica edo politikaz», 2003 - 114. orr.

• 8 iz kolore xuria.

Klasikoa zen haren janzkera, xuhurra: beixaren tonuetan garai gehienetan, urdin, xuri eta gorriz udaberrian.  Joxan Elosegi   «Nola hustu nuen gurasoen etxea» - Lyidia Flem, 2005 - 68. orr.

Xuriz jantzi Herio dailuduna hartu dut bide lagun.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 73. orr.

Gojenola, ordura arte bere xuri-gorrian xalo, asaldatu egin dute hitzok apur bat, baina apenas antzeman zaion.  Iñaki Iñurrieta   «Kuskue tanden», 2004 - 72. orr.

9 aho-xuri

Hitz errazekoa, aho-xuri eta ele-ederra.  Joan Mari Irigoien   «Lur bat haratago», 2000 - 485. orr.

-Ea, aho-xuri, ezti ezak oraindik gehiago mingain likits hori!  Anjel Lertxundi   «Argizariaren egunak», 1998 - 97. orr.

10 xuri-gorri (orobat xurigorri g.er.) izond adkor zuri-gorria.

Udaberriari aurre hartuz, bero apur bat zainetan sentitu zueneko, lore xuri-gorri txikerrak hantxe zituen.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 126. orr.

Zer gauza ederra ikustea kirol zelaia jendez betea jauntzi xuri gorritan eta ere ikustea errugbia jokatzen zela futbola jokatzen den zelaian.  Herria   2005-04-07

Uhain xuri-gorriak denak gainditu ditu Parisen.  Herria   2005-06-16

Gojenola, ordura arte bere xuri-gorrian xalo, asaldatu egin dute hitzok apur bat, baina apenas antzeman zaion.  Iñaki Iñurrieta   «Kuskue tanden», 2004 - 72. orr.

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

arno xuri (3); arropa xuri (4); ator xuri (5); atorra xuri (4); bezain xuri (3); boz xuri (7); boza xuri (19); boza xuri eman (11); elorri xuri (4); elur xuri (4); elurra bezain xuri (3); errauts xuri (3); harri xuri (5); irri xuri (3); jantzi xuri (3); jauntzi xuri (4); larru xuri (3); oihal xuri (4); sozialixtek boza xuri (3); ttitta xuri (3); ur xuri (4); urde xuri (3); urde xuri ta (3)

xuri bozkatu (7); xuri bozkatu dute (3); xuri bozkatzen (3); xuri eder (5); xuri eder baten (3); xuri edo ez (4); xuri eman (11); xuri eman dute (5); xuri eta beltz (3); xuri eta gorri (4); xuri eta gorriz (3); xuri gorriek (3); xuri ta beltxak (4); xuri ta gorriz (4); xuri urdinak (5); xuri urdinek (4); xuri urdinekin (3); xuri xuri (3); xuri xuria (7); xuri xuriak (3)

zaldi xuri (6)

elorri xuria (5); haize hego xuria (3); hego xuria (5); tortura xuria (6); urzo xuria (3); xuri xuria (7); xuria deitzen (3)

hego xuriak (3); xuri xuriak (3)

jauntzi xuritan (6)

denak xuriz (3); xuriz bezti (6); xuriz beztiturik (4); xuriz jauntzia (3)


xuri-beltx (corpusean xuribeltx soilik) izond adkor zuri-beltza.

Burua lurrera makurtu aldiro bere ttontor lilugarria abaniko xuribeltx baten moduan xabalduz.  Patziku Perurena   «Harrizko pareta erdiurratuak», 2004 - 110. orr.

Bere lumaje xuribeltx gorrixka erakutsiz.  Patziku Perurena   «Harrizko pareta erdiurratuak», 2004 - 111. orr.


xuri-berdaxka (corpusean xuriberdaxka soilik) izond adkor zuria eta berdaxka.

Lihozko izara xuriberdaxka mehe batez estaliak.  Patziku Perurena   «Harrizko pareta erdiurratuak», 2004 - 183. orr.


xuridun izlag

Eta horra, Nizeko itsas-hegian, aireportua bere hotel eta jauregi iguzkitsu dirdira xuridunetan.  Herria   2001-10-25

Irri zabal eta hortz xuriduna.  Ramuntxo Etxeberri   «Skyroom», 2004 - 43. orr.


xurigorri ik xuri 10.

xurikeria iz adkor zurikeria.

Bide okerrera eramango ditu xurikeriazko promesez ituna hautsi dutenak.  Elizen arteko biblia   Dn 11,32

Eta horrelako xaboi xurikeriazko apar mezua.  Pello Zabala   «Zeruan zer berri», 2006 - 98. orr.


xuriketa 1 iz ipar arropa zuriaren garbiketa, lixiba egitea. ik zuriketa.

Usaiako garbiketak eta xuriketak, beroan bero.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 54. orr.

Karrikako emazte gehienek hor egiten zituzten bokatak eta xuriketak.  Herria   2005-09-29

Harraskan xuriketak egiten ari da erromes bat.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 135. orr.

Han berean, latsa tokian, xuriketak biziki errexki egiten ziren, dutxuloa zabalik sobera denbora utzi gabe, ura debaldetan enpoildu gabe.  Herria   2001-01-25

Nik dutxa fresko bat hartu dut, xuriketak egin ditut, baratzean xukatuko baitzaizkit berehala.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 38. orr.

2 garbitu den arropa zuria.

Gibeleratekoan xetre ikusten ginuen petikora luzea behar zelarik iragan xuriketa bustiekin.  Herria   2001-01-25

Orduan egitekoa dute alabainan beren arteko boketa, azken egun hotan oraino xuriketa meta ederra bildurik!  Herria   2005-09-22


xuriketategi iz ipar xuriketa egiten den tokia.

Sukaldeak, 60 000 pinta salda egin ditzaketenak, xuriketategia, linjeria, dutxak modernak dira eta frango ontsa pentsatuak.  Marzel Etxehandi   «Alemaniara deportatua» - Grégoire Joannateguy, 2003 - 73. orr.


xurikin ik zurikin.

xurinabar ik zurinabar.

xuriska ik zurixka.

xuritu1, xuri(tu), xuritzen du ad ipar xuriketa egin.

Puska guziak eraman behar ziren, dutxan pasatu, gure soinekoak xuritzera igorri, eta ontsa berotua zen etxazpian gaua pasaturik gure xukadorraren barnean, soineko xurituak eskuratu, denak nahasiak ziren animaleko meta batetik bereizirik.  Marzel Etxehandi   «Alemaniara deportatua» - Grégoire Joannateguy, 2003 - 57. orr.

Sari eder batzu badira irabazteko: telebixta, xuritzeko maxina, atzarki, xerriki, arno, xingar eta beste.  Herria   2003-07-03

Bokata xuritzea = lixiba egitea.  Xipri Arbelbide   «Janpierre Arbelbide», 2005 - 222. orr.


xuritu2 ik zuritu.

xuritze iz ipar xuriketa egitea.

Ez da harrek egiten ez zuen lan arrunt eta bortitzik; ala irute, ala ehaite, ala bokata xuritze, orotara ekarria zen.  Xipri Arbelbide   «Janpierre Arbelbide», 2005 - 222. orr.

Otoi, balin baduzue zuen etxetan edo inguruan haur zaintze, arropa xuritze eta lisatze, jateko egite eta zerbitzatze, egin lezake omore onean.  Herria   2004-02-19

Xuritze lan hori ez dugu beti egin etxetik hain urrun.  Herria   2001-01-25


xurixka ik zurixka.

xurpail ik zurbil.

xurreria ik xuhurreria.

xurrumurru adlag adkor zurrumurrua.

Giro hartan, eta jangela betetzen zuten xurrumurruekin, Harryri iruditzen zitzaion kanpoan zegoela lotan, haizexka arin batek urrumaturik.  Iñaki Mendiguren   «Harry Potter eta sorgin harria» - J.K. Rowling, 2000 - 135. orr.

Sekretuek eta xurrumurruek.  Fernando Rey   «Paradisuko Almanaka» - Gianni Celati, 2005 - 198. orr.

Umea inudearekin esertzen zen pikondoaren azpian eguerdian, itsasoa kemenik gabe xurrumurruan ari zenean.  Xabier Olarra   «Azken hitzordua» - Sandor Marai, 2003 - 36. orr.


xurrumurruka iz adkor zurrumurruka.

Gure amonak gogaitzen gaituenean, aitona niregana jiratu eta xurrumurruka esaten dit: [...].  Jesus Mari Mendizabal   «35 kilo esperantza» - Anna Gavalda, 2004 - 24. orr.


xurrunga ik zurrunga.

xurrup
1 xurrup egin zurrupatu.

Zurrupatu, lamikatu, zupatu, miaztu, txupatu, miazkatu, mizkatu, milikatu, zurgatu, hurrupatu, edoski, murduskatu, xurrup egin behar didazue, ekin zion ostera ere B-12k, denok ongi konprenitzea nahi zuela argi ikus genezan.  Jon Alonso   «Euskal karma», 2001 - 13. orr.


xurrupa (orobat xurrupi g.er.) iz adkor zurrupa. ik hurrupa.

Burua atzerantz botaz, ardoa xurrupa txikietan edanez.  Xabier Olarra   «Azken hitzordua» - Sandor Marai, 2003 - 91. orr.

Limoizko freskagarria xurrupa laburretan edaten.  Patxi Iturritegi   «Behi eroak», 2003 - 120. orr.

Ura edatea xurrupa ttipika kontseilatzen dute hor gaindi.  Herria   2003-09-18

Likoreari xurrupa bat egin ondoren, esan zuen: [...].  Xabier Olarra   «Iruzurgilea» - James Cain, 2002 - 116. orr.

Monak noizik behin xurrupa bat hartzen zuen, eta ni haiei so nengoen edaten zuten bitartean.  Fernando Rey   «Hobe nuen etxean gelditu» - Horace McCoy, 2002 - 205. orr.


xurrupada iz adkor zurrupada.

Xurrupada hark luze jo zuen, eta ni bitartean hantxe egon nintzen eserita berari begira.  Xabier Olarra   «Iruzurgilea» - James Cain, 2002 - 33. orr.

Begiratu, beretzako edaria hartu eta xurrupada eman zion.  Xabier Olarra   «Iruzurgilea» - James Cain, 2002 - 31. orr.


xurrupaka adlag adkor zurrupaka.

Xurrupaka hasi zen edaten.  Xabier Olarra   «Iruzurgilea» - James Cain, 2002 - 11. orr.


xurrupatu, xurrupa(tu), xurrupatzen du ad adkor zurrupatu. ik hurrupatu.

Gelaren zati hutsenetik kontzertuari so, plastikozko baso erdi huts bat eskuan edota bortz segunduro xurrupatuz daramatela.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 180. orr.

Gozatu behar ditugun gertakariak, sagarno berria gozatzen den bezala, bere fruitu gostu doi bat kiretsa eta doi bat azukratua xurrupatuz.  Herria   2004-01-29

Hirurogei urte eman dizkiola zinemagintzari eta eman aditza orain bere zentzu osoan erabil daiteke, lanbide honek, utziz gero, odola eta linfa ere xurrupatzen baitizu, hain da ederra, interesgarri eta estresantea.  Berria - Kultura   2006-02-01


xurrupi ik xurrupa.

xurrusta iz turrusta, zurrusta.

Eihera ikusteko, tokiko lurraren ikertzeko, ur-hegiko abere eta landareeri ohartzeko, uraren bidea jarraitzeko: Amezpetu, Aran eta bertze erreken zatiak ulertzeko eta heien ondoan eginak izan diren lanak kontuan hartzeko: naza, palak, xurrusta eta turtuilak...  Herria   2001-09-06


xurrut iz adkor zurruta.

Kafea xurrut batean hartu, jaiki eta bostekoa luzatu nion.  Edorta Jimenez   «Kilkerren hotsak», 2003 - 82. orr.

Ardoari xurrut leun bat egin nion.  Edorta Jimenez   «Kilkerren hotsak», 2003 - 164. orr.

Ardoari xurrut leun bat jo nion.  Edorta Jimenez   «Kilkerren hotsak», 2003 - 141. orr.

Kantu eta xurrut mahaira jarririk daudela, haien ahotsak gero eta ozenago bilakatzen dira.  Xabier Montoia   «Baina bihotzak dio», 2002 - 215. orr.

Zeldan ez zen xurrutarik, egarritzen zirelarik ur xorta baten edateko edota goizetan ahoa eta aurpegiaren xafarrikatzeko.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 81. orr.

Gorotz harrotzailea, herriko xelebre gixajoren bat izaten zen jeneralean, mantenu eta xurrut truke aste beterako edo etortzen zena.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 300. orr.

Alexandro, bere ekintzengatik "Handi" izenaren jabe egin zena, xurrut zale samarra ote zen diote.  Patxi Ezkiaga   «On Kixote Mantxako» - Miguel de Cervantes, 2005 - 107. orr.


xurruta iz txorrota.

Zeldan ez zen xurrutarik, egarritzen zirelarik ur xorta baten edateko edota goizetan ahoa eta aurpegiaren xafarrikatzeko.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 81. orr.

Luixa Daguerre etxekandereak itzulikarazi du bere errota erakutsiz errota hori nola erabili zen uraren indarrararekin eta zer gisaz irina heldu zen xurrutan beheiti.  Herria   2005-09-29

Bidarrai-n ginelarik ez ginuen ezagutzen "robinet" dutxuloa xurrutan, zabaldu orduko ura nahikoa turrustan ixurtzen duena.  Herria   2001-01-25


xurrutada iz adkor zurruta.

Behatzak bihurritzen zizkiola, beste eskuaz ardo kopatik xurrutada laburra edan eta hala esan zion: [...].  Xabier Mendiguren Elizegi   «16 ipuin amodiozko», 2002 - 55. orr.


xurrutarri iz harraska

Isil-isilik joan ziren, izkinan bestaldera igaro eta andereñoa gelditu egin zen harrizko xurrutarri handi eta ezin itsusiago baten aurrean.  Iñaki Mendiguren   «Harry Potter eta sekretuen ganbera» - J.K. Rowling, 2001 - 173. orr.

Eskuak xurrutarritik irteten zen ur hotzaren azpian ipinita.  Iñaki Mendiguren   «Harry Potter eta sorgin harria» - J.K. Rowling, 2000 - 106. orr.

Hura pasahitza zen, noski, xurrutarriak bat-batean bizia hartu eta alde batera salto egin baitzuen.  Iñaki Mendiguren   «Harry Potter eta sekretuen ganbera» - J.K. Rowling, 2001 - 173. orr.

Eskailera kiribil mugikorrean behera joan ziren, eta xurrutarriaren ondoan agertu ziren iluntzen ari zen korridorean.  Iñaki Mendiguren   «Harry Potter eta sekretuen ganbera» - J.K. Rowling, 2001 - 206. orr.

Katedralak xurrutarririk aierutsuenak ere xurgatzen ditu, bere abestian.  Josu Zabaleta   «Gerrako pilotu» - Antoine Saint-Exupéry, 2003 - 168. orr.


xurtar iz

Galdur aldean, berriz, erdiko xurtar nagusiaren akaberan, lore morddo banari eusteko xortenak ageri dituzte bi biak, gordasol aihenen antzera zabalduak.  Patziku Perurena   «Harrizko pareta erdiurratuak», 2004 - 94. orr.


xuru-xuru iz

Garraio makinari alde guztietarik kea bazerion eta xuru-xuru eztiak hautematen zitzaizkion.  Itxaro Borda   «%100 basque», 2001 - 220. orr.


xurxurlatu ik xuxurlatu.

xut 1 adlag adkor zut. ik xutik.

Marik sentitu zituen bere gorputzeko ileak xut jartzen.  Elena Touyarou   «Hautsi da katea» - Toti Mtz. de Lecea, 2004 - 116. orr.

Nahikoa izan zen bere galtzontzilo zabaletan zakila xut jartzeko.  Patxi Zubizarreta   «Pospolo kaxa bat bezala», 2005 - 20. orr.

Gogoa erne gordetzeko eta burua xut atxikitzeko.  Filipe Bidart   «Bakartasunaz bi hitz», 2004 - 61. orr.

Nahi ala ez, beharriak xut nituela eta zainak airean, ari ziren ari denak, bakoitza bere aldian.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 39. orr.

Menperatuari izpiritu ahuldua ernatu zitzaion eta gorputz ukurtua xut jarri zitzaion, oldartuz.  Elena Touyarou   «Hautsi da katea» - Toti Mtz. de Lecea, 2004 - 52. orr.

Absidearen alboetan, urrezko zutabe batzuk zeuden sabaitik zintzilik, zutoin zilarrezkoak zeuden zoruan xut.  Anjel Lertxundi   «Konpainia noblean», 2004 - 126. orr.

Atleta bat, bizkarra xut, besoa tinko, eskua fermu ondoan.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 213. orr.

Frango gazte zegoen, orratza bezain xut gazteenak seminarioan sartu berriak ziren.  Marzel Etxehandi   «Alemaniara deportatua» - Grégoire Joannateguy, 2003 - 99. orr.

Burua xut ari naiz igerian, lepoa eta agian bizkar gaineko giharrak zurrun, gogor.  Iñaki Iñurrieta   «Kuskue tanden», 2004 - 164. orr.

Nola atxik burua xut, komuneko uretik edaten zuela erraitean.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 103. orr.

Ondoan, xut, zuhaitz bat, ez haatik gure haritz horietarik bat, bainan palmondo bat.  Herria   2002-09-05

Patar gogor eta xut askotan gaindi, joanden igandean maratoi gisako lasterraldi gaitza egin da mendian, Zegamatik Aizkorrirat.  Herria   2005-06-02

2 (hitz elkartuetan)

Asier buru-xut iragan da haien artean, aldi berean kasu emanez.  Aingeru Epaltza   «Lasto sua», 2005 - 22. orr.

• 3 izond

Harrigorri, orratz xuta, Autzaren zaindari leiala.  Herria   2005-01-06

Lainoak ez zidan ikustera uzten zamariaren belarri xutetatik aise ere haratago.  Aingeru Epaltza   «Mailuaren odola», 2006 - 120. orr.

Beti nago eskaler xut eta ilun horietan ez ote den norbait izanen.  Janbattitt Dirassar   «Bihotzeko mina», 1997 - 96. orr.

Estrenatu zen kapera berri bat, bidearen ezkerretatik, arbela teilatu xut batzuekin.  Angel Aintziburu / Jean Baptiste Etxarren   «Luzaiden gaindi», 2002 - 112. orr.

Dotzena bat metra gorako arkaitz xut baten kaskoraino.  Herria   2005-09-08

Aldaparen zati xutenari goiti abiatu aitzin, astoa askatu zuten.  Elena Touyarou   «Hautsi da katea» - Toti Mtz. de Lecea, 2004 - 100. orr.

Patar gogor eta xuta eta iduriz aski luzea.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 27. orr.

Gida liburuak seinalatu didan burdin haria hor dut, patar xut harritsuan abiatu orduko.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 45. orr.

Haran hertsi batean gara; bi aldetatik mendixka batzuk, xutak.  Marzel Etxehandi   «Alemaniara deportatua» - Grégoire Joannateguy, 2003 - 110. orr.

Teilatuak xut xutak dira, elurrak jautsarazteko.  Angel Aintziburu / Jean Baptiste Etxarren   «Luzaiden gaindi», 2002 - 190. orr.

Ohartu da lanak ukanen dituela, eskalerak xutak baitira.  Herria   2005-08-11

Kasik oren baten bidea landaz landa edo baratzez baratze, mailaka mailaka, patarra hain zen xuta.  Herria   2001-03-01

Gain-behera biziki xuta da.  Marzel Etxehandi   «Alemaniara deportatua» - Grégoire Joannateguy, 2003 - 150. orr.

Gizon xuta zen, baina ez nuen haren fede bortitza jasaten.  Piarres Aintziart   «Azken apeza», 2005 - 110. orr.

4 (-en atzizkiaren eskuinean izen gisa)

Lehen urratsak beraz, bizkarreko kargak, eta patarraren xutak izter eta zangoen giharrak gogortzen dizkidatelarik.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 24. orr.

5 xut-xuta adlag

Gillotina plaza erdian zegoen, xut-xuta.  Elena Touyarou   «Hautsi da katea» - Toti Mtz. de Lecea, 2004 - 284. orr.

Gizona xut xuta zabilan, gazte denboran bezala.  Herria   2001-06-28

Etxe tarro beltzak, arbelez estaliak eta teilatu punttetan harri motz meheak xut xuta daudela.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 225. orr.

Erreposki, urratsez urrats, xut-xuta, lumadun xapel zabal bat buruan, iguzki-paisol bat eskuan.  Michel Oronoz   «Oilandoiko ermita», 2001 - 43. orr.

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

beharriak xut (6); beharriak xut egoitea (3); burua xut (12); burua xut atxikitzeko (3); patar xut (6

xut atxikitzeko (3); xut egoitea (3); xut xuta (6)


xuti ik xutik.

xutiarazi, xutiaraz, xutiarazten du ad adkor zutiarazi.

Blockältester-ak ostikoka xutiarazi zuen.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 155. orr.

Blockältester-ak ostikoka xutiarazi zuen.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 155. orr.


xutik (orobat xuti g.er.) 1 adlag adkor zutik.

Etzanik, jarririk edo xutik.  Herria   2005-10-20

Batzuk xutik, denentzat ez baitzen lekurik.  Berria - Ekonomia   2004-02-21

Hamahiru urteren buruan gertatu naizelarik psikanalistaren aitzinean xutik, hitz bat ez zait ateratu.  Piarres Aintziart   «Azken apeza», 2005 - 27. orr.

Belarriak xutik eta erne.  Pablo Sastre   «Eguzkipekoak», 2003 - 126. orr.

Ez da kasik xutik egoten ahal.  Ramuntxo Etxeberri   «Skyroom», 2004 - 269. orr.

Xutik egoiten hasi nintzen, nehoren laguntzarik gabe.  Marzel Etxehandi   «Alemaniara deportatua» - Grégoire Joannateguy, 2003 - 56. orr.

Ingelesek ez dute deus xutik utzi.  Marzel Etxehandi   «Alemaniara deportatua» - Grégoire Joannateguy, 2003 - 110. orr.

Erran behar da 500 metrako inguru hartan ez dela gehiago etxerik ere xutik.  Herria   2004-04-29

Orisoneko Birjina aitzinean genuen, harrokan xutik.  Piarres Aintziart   «Azken apeza», 2005 - 32. orr.

Bere bizikletaren saihetsean xutik.  Janbattitt Dirassar   «Bihotzeko mina», 1997 - 30. orr.

Neure buruaren jabe eta xutik egoteko gauza nintzen.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 115. orr.

Presoak doi-doia zeuden xutik.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 138. orr.

Hiru mende pasatu dira eta beti xutik dago zubia.  Michel Oronoz   «Oilandoiko ermita», 2001 - 50. orr.

Beren aita, beren buruzagi eta nausi lehenaren sor-etxea xutik iduki nahi ukan baitute Jesuistek.  Berria - Kultura   2004-07-11

Hoin maite dugun Euskal Herri hau beti xutik eta azkar egon dadin.  Herria   2001-02-22

150 batimendu urtean xutik ezartzen dituztelarik.  Herria   2001-02-22

"Batera" deitu duten "plataforma" xutik ezarri dute Baionan, joanden larunbatean, merkatal-ganberan egin den bilkura jendetsu batean.  Herria   2002-12-19

Erran behar da diputazio hori frantsesek zutela xutik ezarria.  Angel Aintziburu / Jean Baptiste Etxarren   «Luzaiden gaindi», 2002 - 133. orr.

Ez da oztoporik, normalki, laborantza ganbera hori xutik ezartzeko.  Berria - Euskal Herria   2004-02-05

Gazteen batzorde berezia xutik emana izan da berrikitan.  Herria   2003-01-28

2 xutikan xutik.

Zaude bada xutikan, orain da denbora.  Herria   2004-04-29

3 xutikako (orobat xutirikako) adlag

Ivan Revinskyk hartu zuen bigarren erabakia, zirkuaren inguru osoa banku korritu ilaraz betetzea izan zen, anfiteatro eramangarriak sortuz, antzinako Erroman ohi zutenez, xutikako ikuslegoari atseden emanez horrela.  Harkaitz Cano   «Neguko zirkua», 2005 - 104. orr.

Jendea ederki bildu da finala huntako, lehen galerian itzuli osoa betea, lehen lerroan ere eskuineko 1. estaian xutirikako lerroa ere betexea  Herria   2005-05-19

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

berriz xutik (7); berriz xutik ezarri (4); beti xutik (6); etxea xutik (4); etxeak xutik (3); jende guzia xutik (3); laster xutik (3); oraino xutik (9); urte honetan xutik (3)

xutik egoiten (4); xutik egon (12); xutik emaiten (3); xutik eman (9); xutik emana (13); xutik emana izan (4); xutik emanak (3); xutik eta azkar (3); xutik ezarri (52); xutik ezarri dute (10); xutik ezarri nahi (3); xutik ezarria (28); xutik ezarria izan (4); xutik ezarriko (3); xutik ezarririk (5); xutik ezarriz (4); xutik ezartzea (14); xutik ezartzeari (3); xutik ezartzeko (15); xutik ezartzen (15); xutik ezartzen ari (5); xutik zegoen (3)


xutikari iz mokadua, ahamena.

Denbora doi daukat Piazza delle Erben xutikari bat hartu eta Giotto bisitatzeko.  Anjel Lertxundi   «Italia, bizitza hizpide», 2004 - 74. orr.


xutiko iz adkor zutikoa.

Hauek eginak dira plaka handi batzu pausatuz xutikoen gainean, eta horien dardarika urrun entzuten da.  Herria   2003-09-25

Zubiak airean daude betonazko xutikoetan, zenbait aldiz 15 eta 50 metro gora.  Herria   2003-09-25


xutirikako ik xutik 3.

xutitu, xuti(tu), xutitzen 1 da ad adkor zutitu.

Kattalinek ordulariari so egiten dio eta harriturik, xutitzen da.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 51. orr.

Tanpez zure gibelean jarriak dauden jendeak xutitu dira.  Ramuntxo Etxeberri   «Skyroom», 2004 - 305. orr.

Xutitzen naiz, anartean doi bat gogortua nintzelarik.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 104. orr.

Xutitu eta ateratzera noa baina zaintzaleak pasaia hesten dit.  Filipe Bidart   «Bakartasunaz bi hitz», 2004 - 38. orr.

Behatzaile guziek jar lekuetan xutiturik agurtu dituzte zelai gainean beren izerdia gogotik eman duten mutilak.  Herria   2003-01-09

Mahaitik xutitu nintzen, eta kanporat joan alegia eta deusez.  Janbattitt Dirassar   «Bihotzeko mina», 1997 - 34. orr.

Hauek sakreka xutitu ziren, soinekoak xukatzen zituztela.  Marzel Etxehandi   «Alemaniara deportatua» - Grégoire Joannateguy, 2003 - 38. orr.

Lagun dezatela, guk ere parte hartuz, bizi mailean eta osasun mailean ere, berriz xutitzera doan herri pobre hori.  Herria   2004-04-15

• 2 du ad

Ez baitzuten merezimendurik gabe xutitu trinket hori herriko arduradun suhar batzuek herritarrentzat.  Herria   2004-09-02

Plazarat eremaiten dute zuhaitz edo arbola bat han xutitzeko eta han dituzte egiten beren rock kontzertu, karta joko eta guziak.  Herria   2001-07-05

Ez batek ez besteak ez dute orai gobernamendu iraunkor baten xutitzeko ahalik.  Herria   2005-09-22

Azkenean gobernu bat xutitzen ahalko dute eta ez dituzte laneko gaiak eskas.  Herria   2004-07-22

Irakian munduko batasun haundi bat xutitzera entseatu zen George Bush amerikanoa duela bi urte pasa.  Herria   2005-03-24

Geroztik beti bidean da Irakia berri baten xutitzeko lehia eta xedea.  Herria   2003-07-03

Kony horrek nahi luke Kanpalan gobernu bat ezarri, jainkotiarra berak dionaz eta hamar manamenduen legea xutitu nahi duena, Liburu sainduetarik ateraia.  Herria   2005-01-06

3 (era burutua izenondo gisa)

Nitan dagoen abere xutituak baitaki sortzez eta jitez mugimenduaren berri.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 35. orr.


xutitzaile izond/iz zutitzailea.

Eta lehenik, nor izanen diren herri horren berriz xutitzaileak.  Herria   2003-04-17


xutitze iz adkor zutitzea.

1944 an, gerla ondoko berriz xutitze denborak baitziren.  Herria   2003-12-04

ONU deitzen den Nazione Batuen Elgartasun Mundialak ukanen duela Irakia berri bati buruzko xutitze-kargu "humanitarioa", erran nahi baita, osasun mailetik haste arrapiztu beharko diren sustagailuena.  Herria   2003-04-17


xuxen 1 izond adkor zuzena.

Baita egin ere makulu eta eskumakila dotore askoak gorosti lerden xuxenarekin.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 273. orr.

Ezkerraldeko bidean, kurutze bat, naski bide xuxenaren seinale dena.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 123. orr.

Lopek huts egin zuen, baina bide bat ireki zuen, eta gaurko bide okerra biharko bide xuxena da batzuetan.  Joan Mari Irigoien   «Lur bat haratago», 2000 - 586. orr.

Sistemak, aldi berean, bere buruari ere erakutsi behar dio kapable dela gaizkilea bide xuxenetik abiarazteko.  Filipe Bidart   «Bakartasunaz bi hitz», 2004 - 15. orr.

Igandean, Makean, komertsio xuxenaren besta.  Herria   2004-11-18

Joanden egunean, hango polizak bere saretarat bildu du, jestu gutiz azkenean, han egoiteko paperik etzuela, ez segurik paper xuxenik.  Herria   2001-02-08

Patar gogorrean, izpirituak indarra neurri xuxenean manatzen duela, eta zangoek aldiz izpirituari erantzun goxoan erreferatzen diotela.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 101. orr.

Beti arrapostu xuxenak laster emanez.  Herria   2001-02-08

Gaurko Bretainiako problematikari behako xuxen eta xorrotx bat emanez.  Herria   2001-10-25

Eta nago [...] aurkitu dudala Hamleten zoramenaren kausa xuxena.  Juan Garzia   «Hamlet» - William Shakesperare, 2002 - 78. orr.

Hitza aristokratikoa da, eta ez du baliokide xuxenik gure hizkuntzan.  Xabier Olarra   «Deabruaren hiztegia» - Ambroise Bierce, 2001 - 139. orr.

Zerikusi xuxena izan zutela hartan bai aita Bartolomek berak eta bai gure amak ere.  Joan Mari Irigoien   «Lur bat haratago», 2000 - 288. orr.

Arras inportanta edo garrantzitsua da hitzen erran-nahi xuxenaren jakitea.  Menane Oxandabaratz   «Ez da musik», 2006 - 11. orr.

Euskara on eta xuxen batean.  Pello Salaburu   «Euskararen etxea», 2002 - 86. orr.

12 presunek aurkitu dute pottokaren pisu xuxena: 123 kg.  Herria   2005-12-15

2 (pertsonei dagokiela)

Berenaz biziki gizon laketa eta xuxena, jendekina eta mintza-erretxa.  Herria   2005-09-15

Denetan gizon zintzo eta xuxena agertu da eta gainerat fede handikoa elizako urratseri arras jarraikia.  Herria   2003-05-29

Eta jende xuxena, xuhurra, onbera, ez al da funtsean, inoren zinezko izakerarekin deus ikusirik ez duen apaindura xuriz biziatua?  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 259. orr.

Cenci familiaren ospe handiak itsutuko ez zuen epaile xuxen bat.  J.M. Olaizola "Txiliku"   «Bizitza eredugarriak», 2006 - 37. orr.

Xuxena eta leiala.  Janbattitt Dirassar   «Bihotzeko mina», 1997 - 111. orr.

3 (predikatu gisa)

Bai-eta ohartu ere holako "egia" batzu badirela xinpleegiak xuxenak izaiteko!  Herria   2001-09-27

Ebaki-kolpeak xuxen eta garbiak, talibans delakoen kontra igorriak eta ez Afganistandarren kontra.  Herria   2001-10-18

Gobernua aldiz beti bere hartan, agertu dituen xedeak egokiak eta xuxenak direla, behar-orduen araberakoak.  Herria   2003-06-05

Ez dakit xuxena den fama hori, zeren eta denen buru ez dut uste hazpandarrak besteak baino gormantago diren.  Menane Oxandabaratz   «Ez da musik», 2006 - 139. orr.

Astronomoen konduak xuxenak badira.  Herria   2005-11-03

Inketa eta xuxena da omen.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 37. orr.

Epaimahaian behar da izan ahal bezain xuxena.  Menane Oxandabaratz   «Ez da musik», 2006 - 125. orr.

Zer da xuxen Ezpeletako egun hori?  Herria   2003-05-15

Nor munduan zuek baino aberkoiago, autozentratuago, xuxenago eta xantuago?  Iñaki Segurola   «Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo», 2005 - 243. orr.

4 (adizlagun gisa) zuzen.

Harry Blount, makila bezain xuxen, besteengandik pixka bat bakandurik zegoen, kapelua erantzirik.  Karlos Zabala   «Mikel Strogoff» - Jules Verne, 2002 - 166. orr.

Izokinak gure ibaietan gora edo enarak habiara xuxen gidatzen dituena bezalako indar bat. Ziztuan atera eta xuxen aroztegira jo zuen.  Juan Garzia   «Sistema periodikoa» - Primo Levi, 1998 - 131. orr.

Ostikoen ondotik, xehaturik, deabrua gostatzen zitzaion urratsari xuxen jarraitzea. Pazientziaz txirrika guztietako hariak xuxen gurutzatzen.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 134. orr.

Bertara eraman zituzten xuxen emaitzak, hamarrenak eta eskaintza sakratuak.  Elizen arteko biblia   2 Kro 31,12

Ildoa xuxen daraman goldelaria baino xuxenago ibiliko ziren guztiak.  Joan Mari Irigoien   «Lur bat haratago», 2000 - 323. orr.

Horregatik, oker dagoelarik ere, xuxen zagok, orekaren legeak eta arauak xuxen betetzen dituelako.  Joan Mari Irigoien   «Lur bat haratago», 2000 - 258. orr.

Begi bat oker eta bestea ez oso xuxen.  Patxi Ezkiaga   «On Kixote Mantxako» - Miguel de Cervantes, 2005 - 52. orr.

Mutikoak ikusten du hortarik ez duela burua galdua eta xuxen dabilala.  Michel Oronoz   «Oilandoiko ermita», 2001 - 20. orr.

Inguruko baserrietako mutil haiek, ordea, berehala onartu bide zuten argudioa, eta Jeneralaren mezua xuxen ulertu: Don Carlos eta Lizarraga zirela buruzagi bakarrak.  Txillardegi   «Putzu», 1999 - 221. orr.

Bai eta hiztegi bat ere, "jatorrizko testua xuxen ulertzeko lagungarri, zeren oraindik ez baitakit latinik".  Juan Garzia   «Ipuin hautatuak» - Jorge Luis Borges, 1998 - 88. orr.

Bertara eraman zituzten xuxen emaitzak, hamarrenak eta eskaintza sakratuak.  Elizen arteko biblia   2 Kro 31,12

Forentseek ez zekiten xuxen burdinen uherrak geldotu edo bizkortu egiten zuten gorpuaren usteltzea.  Hasier Etxeberria   «Mutuaren hitzak», 2005 - 56. orr.

Ez dakit xuxen nola den ere.  Menane Oxandabaratz   «Ez da musik», 2006 - 40. orr.

Ez zekien xuxen zergatik egin zuen.  Elena Touyarou   «Hautsi da katea» - Toti Mtz. de Lecea, 2004 - 104. orr.

Ez nekien xuxen zer gertatu zitzaidan baina beldurraren beldurrez ez nintekeen negar egitetik geldi.  Daniel Landart   «Anaiaren azken hitza», 1999 - 25. orr.

Geroaren berri xuxen dakiena beti ixilik dagoela.  Herria   2001-10-25

Ez dela hori hain errex, egiazko hastapena non den xuxen finkatzea!  Janbattitt Dirassar   «Bihotzeko mina», 1997 - 23. orr.

Hemen biek jotzen zuten eta frango xuxen hastetik, bereziki garaztarrak, hunek abantaila: 6-0, 14-7, 24-17.  Herria   2001-04-26

Zer idatzi zuen xuxen Moisek, harek egin bazuen bederen?  Piarres Aintziart   «Azken apeza», 2005 - 75. orr.

Eta amak, oroit naiz arras xuxen, erakutsiak zizkidan Erromako Bidearen izarrak.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 16. orr.

Txistu eta tuntunen soinuak entzun baitzituen jendearen gonbidatzen dantzara, edo xuxenago errateko dantzetara.  Elena Touyarou   «Hautsi da katea» - Toti Mtz. de Lecea, 2004 - 146. orr.

Ekuazioa xuxen betetzen zen soluzio diluituetan.  Juan Garzia   «Sistema periodikoa» - Primo Levi, 1998 - 83. orr.

-Zer erran nahi duzu xuxen?  Elena Touyarou   «Hautsi da katea» - Toti Mtz. de Lecea, 2004 - 39. orr.

• 5 adlag (kopuruekin) justu, zehazki.

1945-an bururatu baitzen, duela xuxen 60 urte.  Herria   2005-01-06

Hogoi garren mendeak xuxen hiru urte.  Herria   2003-11-27

Duela xuxen berrogoi urte Pazko biharamunarekin hor bildu baitziren Enbata-ren sortzaileak.  Herria   2003-04-17

Urte bat xuxen Donibane Garaziko zitadelaren karrikan behera lehen urratsak egin nituela.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 212. orr.

770 kilometro xuxen ditu bideak.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 16. orr.

Lau eta erdiak: abiatu beharko, 14 kilometro xuxen gelditzen baitzaizkit egiteko.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 85. orr.

91 beilari xuxen izan dira aldi huntan.  Herria   2005-07-28

0,737 balitz prezio xuxena, azken zazpikoa kendurik onartua litake pasatzea 0,74-etarat.  Herria   2001-07-26

6 puntuan. ik puntu 23.

Zortziak xuxen abiatu naizenean.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 229. orr.

Attatea ostatuan, aratsaldeko 2-ak eta erditan xuxen.  Herria   2004-02-26

Aratsaldeko bi orenetan xuxen hasirik.  Herria   2003-11-27

Bi orenetan xuxen, jantzi berezia zuen enplegatu batek [...] gela tarro batera sarrarazi gintuen.  Daniel Landart   «Anaiaren azken hitza», 1999 - 99. orr.

Meza 11 orenetan xuxen izanen da.  Herria   2004-03-25

Arratseko 9tan xuxen hasiko!  Herria   2004-11-04

7 hain xuxen

Hain xuxen, parkean sartzean, horra aita Ildefonse kaperatik ateratzen ari.  Marzel Etxehandi   «Alemaniara deportatua» - Grégoire Joannateguy, 2003 - 13. orr.

Bizkarra zakurik gabe, arin, hirian nabil, ezker, eskuin, bihar goizeko utziz ikustaldiak, biga hain xuxen Santa Maria de la Regla eta Real de San Isidoro basilika.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 159. orr.

Eta Frantsesak hain xuxen nekez bada nekez hupatu dira finala laurdenetarat.  Herria   2004-06-24

Eta gure lurrez hain xuxen badugu gaurko egunean arrrangura frango.  Herria   2005-09-15

Gaur dira, hain xuxen, hamar urte bera joan zela, bera, nire ondoan bizi zen hura, nire beso artean loak hartzen zuena gauero, gauero.  J.M. Olaizola "Txiliku"   «101 gau», 2000 - 89. orr.

Hauxe jakin dut betitik, Lafittek berak salaturik: aita guarda zuela, hain xuxen Baigorrin sortua, Urdozko brigadan.  Herria   2001-09-20

Aitzakia atsegina, hain xuxen, egiazko problema bati ihes egiteko.  Daniel Landart   «Anaiaren azken hitza», 1999 - 84. orr.

Plaza horretan bertan, Konstituzioaren plazan hain xuxen.  Iñaki Iñurrieta   «Kuskue tanden», 2004 - 94. orr.

Hor politika gaiak ziren, hain xuxen, Espainiako gerla denboran zen.  Menane Oxandabaratz   «Ez da musik», 2006 - 95. orr.

Gu, ezkerreko geletatik hasi ginen, eta hain xuxen, eskuinaldera zegoen "Salon Mozart" deitutakoa.  Daniel Landart   «Anaiaren azken hitza», 1999 - 61. orr.

Bazuen, harekin, alsaziar lagun bat, hain xuxen, jantzien sailean lan egiten zuena.  Eneko Bidegain   «Anbroxio», 2002 - 192. orr.

Baigorriarra: artzain, apezpiku eta marexalen herrikoa, hain xuxen.  Filipe Bidart   «Bakartasunaz bi hitz», 2004 - 17. orr.

8 hain xuxen ere

Hain xuxen ere orduantxe banatu berria ziguten otamena ene düsseldorftarrari eta bioi, betikoa: zukua, sandwich zuri-zuria eta letxuga berdea.  Joxe Austin Arrieta   «Homo Faber» - Max Frisch, 2001 - 26. orr.

Barre egin nuen noski, baina laztandu ere bai, hain xuxen ere alarguntsa gazte bat laztandu eta kontsolatu ohi den bezala.  Joxe Austin Arrieta   «Homo Faber» - Max Frisch, 2001 - 90. orr.

Bere lelo osoa, hain xuxen ere, hodeien gorespena zen, eta Jainkoarena, Jainkoa hodeien fabrikatzailea den aldetik.  Fernando Rey   «Paradisuko Almanaka» - Gianni Celati, 2005 - 181. orr.

Herri honek nahi duen Euskal Herria hautatzeko eta eraikitzeko eskubidearen gauzatzera, hain xuxen ere.  Filipe Bidart   «Bakartasunaz bi hitz», 2004 - 20. orr.

Egur kirrinka entzun zuen, eta berehala ohartu zen ganbaratik zetorrela, bere buru gain-gainetik hain xuxen ere.  Aitor Arana   «Bost ahizpa», 2005 - 158. orr.

9 xuxen izan da ad ipar zuzen egon.

Oraikoan, gaztek badute beren biltokia, eta xuxen da.  Herria   2003-02-20

Osaba xuxen zen, eta berak paradaz ederki baliatu nahi zuen, etxeko probetxu.  Elena Touyarou   «Hautsi da katea» - Toti Mtz. de Lecea, 2004 - 116. orr.

Hori ez dela manera, hori ez dela xuxen, idatzizko kasetaritzak ere zerbait laguntza merexi duela gaurko egunean.  Herria   2001-04-05

Xuxen zinen, hobeki pentsatzen da gorputza pausaturik eta horixe egin dut.  Elena Touyarou   «Hautsi da katea» - Toti Mtz. de Lecea, 2004 - 41. orr.

Hoinbeste makur eta hoinbeste miseria badelarik bestalde, xuxen ote den bada hola jokatzea?  Herria   2003-12-11

Kondua xuxen da: ez bat gutiago ez bat gehiago.  Marzel Etxehandi   «Alemaniara deportatua» - Grégoire Joannateguy, 2003 - 112. orr.

10 xuxen-xuxen izond

Joko bat ere badute muntatua, nork kausitzen duen ardi gasna eder baten pisu xuxen xuxena.  Herria   2002-10-10

Horra azkenean sargiako dorrea; lerro xuxen-xuxenetan sartzen gara.  Marzel Etxehandi   «Alemaniara deportatua» - Grégoire Joannateguy, 2003 - 112. orr.

Esperimentu-kate ongi antolatua da beren jarduera, non ordena xuxen-xuxen logiko batean kateatzen baitira urrats guztiak.  Juan Garzia   «Sagua, eulia, eta gizakia» - François Jacob, 2004 - 163. orr.

Zuzendaria oso emakume ederra zen, dotorea, xuxen-xuxena.  Eskarne Mujika   «Atzo» - Agota Kristof, 2004 - 38. orr.

Zonbat hil ote ziren gerla horietan? ainitz zernahi gisaz bainan xifre xuxen-xuxenik ez da aise emaiten ahal.  Herria   2003-05-29

11 (adizlagun gisa)

Xuxen-xuxen joan nintzen osaba Joanikotenganat.  Joan Mari Irigoien   «Lur bat haratago», 2000 - 179. orr.

Enricori azaldu nion nola ari zen han idatzirik zegoena xuxen-xuxen gertatzen.  Juan Garzia   «Sistema periodikoa» - Primo Levi, 1998 - 46. orr.

Unibertsoaren makina gaitzak berean jarraitzen du, xuxen-xuxen, geldigaitz.  Juan Garzia   «Sagua, eulia, eta gizakia» - François Jacob, 2004 - 38. orr.

Ileko artesia xuxen-xuxen egina; traje iluna, marra argiz ildaskatua.  Jon Muñoz   «Loroaren teorema» - Denis Guedj, 2006 - 204. orr.

Buztan lodi hura xuxen-xuxen nire barrenera amiltzen zen arte.  Karlos Zabala   «Buda zoriontsuen etxea» - João Ubaldo Ribeiro, 2003 - 108. orr.

Ez dakit xuxen-xuxen kalkulatu nituen.  Xabier Olarra   «Iruzurgilea» - James Cain, 2002 - 25. orr.

Haren margolanetan gertatzen dena ez da xuxen-xuxen ezabaketa neurotikoa, baizik elementu batzuen nabarmentze irudimentsu bat, areagotze bat.  Xabier Olarra   «Antropologo bat Marten» - Oliver Sacks, 2003 - 179. orr.

Badakite behar den tokian orduan xuxen-xuxen egoten.  Gotzon Garate   «Zakurra, zeure laguna», 2002 - 144. orr.

ik gorago 6.

12 xuxen-xuxena adlag ipar xuxen-xuxen.

Har xuxen xuxena, ta segi.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 45. orr.

-Bidea eskuin hartu behar dun eta gero xuxen-xuxena segitu.  Janbattitt Dirassar   «Bihotzeko mina», 1997 - 30. orr.

Hitzeman dirua xuxen xuxena jinen dela denbora poxi bat goiti beheiti.  Herria   2005-02-17

Badumende bat eta erdi, xuxen xuxena erraiteko 157 urte, aduana plantatua dagoela Ziburun.  Herria   2005-12-08

Perkain ohartzen da poliza xefa heldu zaiola xuxen xuxena berari buruz arrastatzera, keinu eginez poliza laguneri.  Angel Aintziburu / Jean Baptiste Etxarren   «Luzaiden gaindi», 2002 - 118. orr.

Bidea goiti doa, xuxen xuxena, mahastiei buruz.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 186. orr.

Kurutze-Xuria noizkoa den badakigu xuxen xuxena, urtea idatzirik baitago harrian berean: 1616-a.  Herria   2003-07-10

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 4 aldiz agertzen direnak)

arras xuxen (6); beti xuxen (9); bezain xuxen (7); bezen xuxen (4); denak xuxen (5); erran xuxen (4)

ez da xuxen (5); ez dakigu xuxen (4); ez dakit xuxen (25); ez dakite xuxen (5); ez dela xuxen (4); ez jakin xuxen (9); ez nekien xuxen (4); ez zekien xuxen (5); ezin erran xuxen (4); hain xuxen (311); hain xuxen ere (13); hain xuxen eta (4)

konduak xuxen (6)

orai xuxen (4); oraino xuxen (6); orenetan xuxen (18); orenetan xuxen hasiko (5); urte xuxen (8)

xuxen ari (8); xuxen bat (4); xuxen baten (4); xuxen betetzen (4); xuxen da (13); xuxen den (7); xuxen den bezala (6); xuxen ehun urte (4); xuxen erraiteko (15); xuxen ez dakit (5); xuxen ezin (4); xuxen hartu (5); xuxen hasiko (21); xuxen hasiko da (9); xuxen hasteko (4); xuxen hasteko gisan (4); xuxen heldu (5); xuxen jakin (6); xuxen jakin gabe (4); xuxen jakitea (6); xuxen joan (5); xuxen so (4); xuxen xuxen (30); xuxen xuxena (46); xuxen xuxena erraiteko (6); xuxen zen (6); xuxen zer den (4); xuxen zer gertatu (6); xuxen zergatik (4)

bide xuxena (8); gizon xuxena (4); xuxen xuxena (46); xuxen xuxena erraiteko (6); xuxena da (4); xuxena jakin (5)

kondu xuxenak (4)

bide xuxenean (6)

kondu xuxenik (5)


xuxenarazi, xuxenaraz, xuxenarazten (orobat xuxentarazi) du ad adkor zuzenarazi.

Hemen nituen ere, duela hemeretzi urte bizikletaren aitzineko errotaren arraiak xuxenarazi, Piedrafitako patar luzean eroriko eder bat eginik, Elizaberriko Beñaten txirrindularen gibeleko gurpila hunkitu nuelakotz.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 211. orr.

Frantsesez mintzatu nahi luke, eta ariketa batzuk xuxentarazi.  Marzel Etxehandi   «Alemaniara deportatua» - Grégoire Joannateguy, 2003 - 64. orr.


xuxendu, xuxen(du), xuxentzen (orobat xuxent g.er.) 1 da/du ad adkor zuzendu.

Huts zerbait egin baldin badut, Errege Jaunak erran diezadala xuxentzeko, zeren ene xedea guztiz garbia izan baita.  Piarres Xarriton   «Enkiridion» - Martin Azpilkueta, 2006 - 195. orr.

Pentsatzen dut, zuekin erran nezazkeela, zuekin izanez eta bertzeek ere ni xuxen nindezaketela, zuk ere bazinukeela ni xuxentzekoa.  Menane Oxandabaratz   «Ez da musik», 2006 - 124. orr.

Jean-Pierre Raffarin gobernuburuak dauka haatik makur hori dena xuxenduko dela ondoko urteko.  Herria   2003-10-02

Makur batzu baitira oraino xuxentzekoak, hala nola Xipre ugarteaz direnak Turkiaren eta Greziaren artean.  Herria   2002-09-12

Orduan hasi zait zekiena azaltzen, ene sentimentuak goxoki torratuz naski, ideiak xuxentzen, hots abstrakzio mundutik jautsarazten.  Piarres Aintziart   «Azken apeza», 2005 - 40. orr.

[Liburua] debekatu zuela Inkisizioak, zenbait lerroaldi xuxendu arte.  Angel Aintziburu / Jean Baptiste Etxarren   «Luzaiden gaindi», 2002 - 202. orr.

Gero haatik xuxendu ditu bere solasak erranez, [...].  Herria   2003-01-14

Entzunak entzun, iragarpenak ere, haizeen arabera xuxendu eta egokituko nituen beti.  Pello Zabala   «Zeruan zer berri», 2006 - 102. orr.

Hala, ez dik gu bezala okerrak xuxentzen ibili beharrik, egiten duen guztia zuzena delako.  Joan Mari Irigoien   «Lur bat haratago», 2000 - 259. orr.

Ez da aski izanen gobernuak eskuz-esku plantatzea, beharko dute ere zinez karkulatu makur batzu ez direla luzarat baizik xuxentzen ahalko.  Herria   2005-09-29

Xarhaiteko bidea, hor ere gauzak behar dira xuxendu, kabinet "Foucault-Difourg" hautatua izan da lanaren egiteko.  Herria   2005-05-12

· Buruan bertze zerbait zerabilela eta irri malizios bat xuxentzen zidala.  Joan Mari Irigoien   «Lur bat haratago», 2000 - 78. orr.

2 (era burutua izenondo gisa)

Filosofiako kopia "xuxenduen" notak.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 71. orr.

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

gauzak xuxendu (5)

makurren xuxentzeko (5)


xuxenka adlag adkor zuzenean.

La Galère d'Or izeneko Cordeliers karrikako edandegi xumera joan zen, xuxenka, eta barne hura oihuka ari ziren gizonez mukuru aurkitu zuen.  Elena Touyarou   «Hautsi da katea» - Toti Mtz. de Lecea, 2004 - 44. orr.


xuxenketa iz ipar zuzenketa.

Xuxenketa: joanden astean, ez ginuen emaitza xuxena emana.  Herria   2004-06-10

Joko berri horrekin izanen dela oraino nahasketa frango eta ondotik saltsa ederrik, denen buru zernahi xuxenketa egiteko.  Herria   2004-11-11

Aitzineko igandean iragan bozkaldiaz xuxenketa bat egin behar dugu: Izuran ez da Arnaud Etchepareborde hautetsia izan, idatzia ginuen bezala, bainan Benoit Mongabure.  Herria   2004-12-09

Ohartu dira lurra behin uste baino gehiago gostarik eta kondu xuxenketa guziak egin ondoan, herriaren parte hartzea doblatu behar zela.  Herria   2005-12-29


xuxenki (orobat xuxentki g.er.) adlag zuzen.

Partidak finalerdiekin hasi dira xuxenki.  Herria   2004-09-23

Iduritzen ziak beldur hori edo hobeki erran, arrangura hori ez dela arras xuxenki oinarritua.  Herria   2003-03-10

280 orrialdetan, ahal bezain xuxenki kondatzen du Euskal Herriko gataska egoera koropilatsua.  Herria   2003-12-18

Diru hori xuxenki emana izan da elkarteari.  Herria   2004-10-07

Eta hor dago xuxenki aterpea, zinez ederra.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 227. orr.


xuxent ik xuxendu.

xuxentarazi ik xuxenarazi.

xuxentasun iz adkor zuzentasuna.

Eskolak behar duela erakutsi girixtino hatsa, xuxentasun eta justiziaren bertute.  Herria   2004-07-29

Jainkoaren ezagutzak ekartzen du zuhurtzia, xuxentasuna eta zoriona.  Herria   2003-01-28

Joanito Dorronsorok bi milatik gora bertso-doinu bildu zituen Bertso-doinutegian, eta kubarrak ez dio xuxentasunean ataundar-zumaiarrari eramango.  Andoni Egaña   «Hogeita bina», 2004 - 115. orr.


xuxentki ik xuxenki.

xuxentze iz adkor zuzentzea.

Apezak xuxentze bat egin-arazi zuen, etzela deus holakorik, hilarrietako urik etzela nihundik jiten ahal iturri hortarat.  Herria   2003-05-15

Gerasto Kartiereko bidean xuxentze batzu baziren egiteko eta.  Herria   2005-05-12

Buxetaren xuxentze batzu ekarri dituzte.  Herria   2004-01-01

Auzapezaren zerrendakoak ez direnek diote heieri esker dela egin xuxentze hori.  Herria   2004-12-30

Ez du iduri xuxentzeak araberan izan direla.  Herria   2001-02-01

Denetako prestatuena Eslobenia da, hunek ez baitu pondu batean baizik xuxentze beharrik.  Herria   2003-11-13

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

xuxentze batzu (4)


xuxmur (orobat xuxmurru) iz adkor surmurra.

Latsaren xuxmur izuti etengabea ari, Arhane etxeraino hurbildu nintzen.  Txillardegi   «Putzu», 1999 - 384. orr.

Errobiko urak beti ere xuxmurruan itsasorat ari.  Txillardegi   «Putzu», 1999 - 318. orr.

Bezperatik txori eta hegazti, laino eta zibel meharrena, aire eta haize xuxmur, hostajearen postura... dena erreparatuko zuen baserritarrak hurrengo egunak zekarkeen eguraldia asmatu beharraren behar nekez.  Pello Zabala   «Zeruan zer berri», 2006 - 26. orr.


xuxmurru ik xuxmur.

xuxperkeria iz

"Nerebixigarri" neskatxaren xuxperkeriak eta "Betigeldi" alargunaren leunkeriak, eta enperatriz anderea bere ezkutari Hipolitorekin maitemindua.  Patxi Ezkiaga   «On Kixote Mantxako» - Miguel de Cervantes, 2005 - 30. orr.


xuxperraldi iz adkor susperraldia.

Eguzkiaren xuxperraldi ttikiak badizu astebete berritik dabilela.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 502. orr.


xuxtar iz adkor zuztarra.

Maimurko askaren aurrean eskuratu dut atzenean xorta bat; moxtu erdiko xuxtarretik eskuinez, galdur txuria baino hamabosten bat zentimetro beheragotik, eta ezkerrekora bilduz.  Patziku Perurena   «Harrizko pareta erdiurratuak», 2004 - 93. orr.


xuxtartu, xuxtar(tu), xuxtartzen da ad adkor zuztartu.

Bai esan behar dela, eguraldi makur eta umel busti hotzak, bere terkoan, behin eta berriz tenplea aldatuz, izotz printzak ximurtuz, edo epelez goroldio tximak xuxtartuz, liken ttikien zaintxoen koxkak gero urak profitatuz... kontua, azkenean, eguraldi egunerokoak, harriari berari ere jipoia ematen diola.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 450. orr.


xuxtartxo iz adkor zuztartxoa.

Porlanak ez baitu xirrikurik ere uzten landareak bere xuxtartxoak sartu ditzan.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 205. orr.

Garia eta besteak ari dira, xuabe, isilean, erroak hartzen, xuxtartxoak luxatzen eta xendotzen lurrean.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 453. orr.


xuxtut adlag ipar batez ere.

Eta xuxtut bertze laguner entzunarazteko.  Menane Oxandabaratz   «Ez da musik», 2006 - 207. orr.


xuxu-muxu 1 iz adkor txutxu-mutxua.

Hizki-mizki eta xuxu-muxu ulergaitz gertatuko zaie Jaunaren hitza.  Elizen arteko biblia   Is 28,13

2 (adizlagun gisa) ik xuxu-muxuka.

Hala moduz ari zaigu, hizki-mizki, xuxu-muxu.  Elizen arteko biblia   Is 28,10


xuxu-muxuka adlag adkor txutxu-mutxuka.

Entzuten nituen, ez erditaraino ez eta gutxiagorik ere, ez aurrez aurre nire kontra zetozela; baina atzetik xuxu-muxuka, ihesi eta disimuluan atximurka bezala, itzul nendin.  Imanol Unzurrunzaga   «Hainbat idazlan» - San Agustin, 2003 - 233. orr.

-Xangarin -esan zuen xuxu-muxuka-, agian ni mozkor arraila nagok eta mamuak ikusten ari nauk [...].  Pablo Sastre   «Eguzkipekoak», 2003 - 297. orr.


xuxukatu, xuxuka(tu), xuxukatzen du ad xuxurlatu.

Polenta jan beharko diagu -xuxukatu zien-, ogia ahitu egin duk.  Josu Zabaleta   «Gauza baten ametsa» - Pier Paolo Pasolini, 1998 - 32. orr.

-Goazen -xuxukatu zien Germanok.  Josu Zabaleta   «Gauza baten ametsa» - Pier Paolo Pasolini, 1998 - 47. orr.


xuxurla 1 iz xuxurlatzea. ik marmar1.

Bere hotsa oso mehea zen, xuxurla bat.  Bernardo Atxaga   «Soinujolearen semea», 2003 - 169. orr.

Tupustean, isiltasuna entzuten hasi nintzen ozen-ozen: gurasoei arazoak eta oinazea beste deus ekarri ez zien egoera baten xuxurlak.  Anjel Lertxundi   «Ihes betea», 2006 - 139. orr.

"Che vuol dir", abesten du, ahotsa xuxurla baino doi-doia gorago.  Oskar Arana   «Lotsaizuna» - John Maxwell Coetzee, 2004 - 273. orr.

Zatozte! -dei egin die ikaskideei ahotsa xuxurlaraino apalduz.  Patxi Iturritegi   «Behi eroak», 2003 - 114. orr.

Une batez xuxurlak baino ez ziren aditu.  Mirentxu Larrañaga   «Hona hemen gu biok» - Dorothy Parker, 2006 - 111. orr.

Xuxurlak eta zotinak entzuten ditut.  Juan Kruz Igerabide   «Txoria» - Oh Jung-hi, 2006 - 100. orr.

Hura ilun zegoen, eta xuxurla, hego-hots eta begi distiratsuz betea.  Iñaki Mendiguren   «Harry Potter eta Azkabango presoa» - J.K. Rowling, 2002 - 77. orr.

Ahotsen xuxurla entzuten zuen Harryk, baina ez zien inolako zentzurik hartzen.  Iñaki Mendiguren   «Harry Potter eta sorgin harria» - J.K. Rowling, 2000 - 147. orr.

Zatika entzuten zen ahopeko elkarrizketaren xuxurla.  Jose Morales   «Zazpi urkatuak» - Leonid Nikolaievitx Andreiev, 2006 - 105. orr.

Errekaren xuxurla entzuten zen.  Bernardo Atxaga   «Soinujolearen semea», 2003 - 369. orr.

Haizearen marmarra eta uraren xuxurla.  Julen Gabiria   «Peter Pan» - James Matthew Barrie, 2004 - 245. orr.

Berriro ere haizeak hostoekin sortzen zuen xuxurla entzuten zen garbi.  Bernardo Atxaga   «Soinujolearen semea», 2003 - 334. orr.

Kanta baten xuxurla ezpainetaratu zitzaidan.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 269. orr.

Orduan sentitu nuen metala nire izterretan; guardia zibil baten xuxurla nire belarrietan, ez mugitzeko esanez.  Berria - Euskal Herria   2004-12-29

Itsasertz hau dena xuxurlaz betea da.  Koldo Izagirre   «Idi orgaren karranka» - Victor Hugo, 2002 - 66. orr.

ik beherago 6.  Askoren artean   «Asisko Frantzizko, Asisko Klara», 2002 - 574. orr.

Adaxkek apurtzean ateratzen zuten kraska-hotsaz edo hostoen xuxurlaz gainera, ea beste hotsik entzuten zuten.  Iñaki Mendiguren   «Harry Potter eta sekretuen ganbera» - J.K. Rowling, 2001 - 228. orr.

Egunak igaro ahala gorpuzgabeko ahots haren xuxurlarik ere ez zen entzuten.  Iñaki Mendiguren   «Harry Potter eta sekretuen ganbera» - J.K. Rowling, 2001 - 211. orr.

Ulergarriak egiten zitzaizkien elkarren arteko irribarre, keinu eta xuxurlak, bataren aldarte-aldaketak sekreturik ez balu bezala bestearentzat.  Anjel Lertxundi   «Azkenaz beste», 2005 - 190. orr.

Luze gabe entzun zuen gizonaren xuxurla: "Niregana itzuliko zara".  Patxi Zubizarreta   «Mirarien kalezuloa» - Nagib Mahfuz, 2006 - 259. orr.

Atera daitezela bertatik, kearekin eta "denbora alferrik galduaren xuxurlarekin" batera, hainbat gogoeta eta hainbat zenbaki.  Bernardo Atxaga   «Lekuak», 2005 - 60. orr.

2 (izenondo eta izenlagunekin)

Gau giro epelak xuxurla xumea eragiten dio ontzietako masten artean dabilen aireari. Iruditu zitzaion xuxurla ahul bat zetorrela liburuetatik.  Anjel Lertxundi   «Mentura dugun artean», 2001 - 119. orr.

Eguerdi arrunt bat, tirainik ere apenas, uhinen xuxurla leuna soilik.  Joxe Austin Arrieta   «Homo Faber» - Max Frisch, 2001 - 237. orr.

Animaliek, ostera, basek zein etxekoek, ez dute sonailurik behar, ez inude samurraren xuxurla bigunik.  Xabier Amuriza   «Gauzen izaeraz» - Lukrezio, 2001 - 321. orr.

Vernerrek Tsiganoken xuxurla kartsu itoa entzun zuen hurbil, belarrian bertan.  Jose Morales   «Zazpi urkatuak» - Leonid Nikolaievitx Andreiev, 2006 - 107. orr.

Elkarrekin poema tristeak irakurtzen zituzten, xuxurla minduaz murmuriatuz.  Fernando Rey   «Gure etxeko kontuak» - Natalia Ginzburg, 2004 - 78. orr.

Zarata eta zalaparta horiek guztiek halako iratzartze bikain burrunbatsu baten xuxurla goxoaz betetzen zuten artean lokarturiko giro hura.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 24. orr.

Haizearen fereka, pinudi hurbilaren xuxurla magikoa.  Alberto Ladron Arana   «Eguzki beltzaren sekretua», 2004 - 14. orr.

Xuxurla txiki batzuk sentitzen ditu.  Juan Garzia   «Pedro Páramo» - Juan Rulfo, 2001 - 125. orr.

Xuxurla isil eta asaldatu bat entzuten zuen.  Iñaki Mendiguren   «Harry Potter eta sorgin harria» - J.K. Rowling, 2000 - 174. orr.

-Oso etxe polita daukazu -laudatu diot etxebizitza, tratularien xuxurla koipetsuan.  Javi Cillero   «Hollywood eta biok», 1998 - 45. orr.

-Jabetzen zarete zein arduratuta egon naizen? -esan zien Weasley andreak xuxurla beldurgarri batean.  Iñaki Mendiguren   «Harry Potter eta sekretuen ganbera» - J.K. Rowling, 2001 - 34. orr.

-Hobe duzu irekitzea, Ron -esan zion Nevillek, xuxurla herabe batean-.  Iñaki Mendiguren   «Harry Potter eta sekretuen ganbera» - J.K. Rowling, 2001 - 77. orr.

Barruko xuxurlen mundua azaleratzen dut nire margoetan.  Berria - Kultura   2004-05-16

"Konfidentzietarako egokia", pasatu zitzaidan burutik, Julien Sorelen eta Mathilde Rênalen maitasunezko xuxurla eta malkoak gogoan.  Anjel Lertxundi   «Mentura dugun artean», 2001 - 106. orr.

Uraren kristalezko xuxurla entzun zuen, soinu argi eta gardena.  Agustin Otsoa   «Eraztunen Jauna III» - J.R.R. Tolkien, 2004 - 67. orr.

3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa)

Berehala entzun zen ahopeko zurrumurru eta xuxurla-hotsa jangela osoan.  Iñaki Mendiguren   «Harry Potter eta Azkabango presoa» - J.K. Rowling, 2002 - 111. orr.

Halako batean sentitu ninan nola hurbiltzen zitzaidan eta inguruan jiraka hasten erlauntza halako trinkoa zen xuxurla-berbaro hura.  Juan Garzia   «Pedro Páramo» - Juan Rulfo, 2001 - 86. orr.

Xuxurla antzeko bat.  Mirentxu Larrañaga   «Peaceful soldadua» - Michael Morpurgo, 2006 - 149. orr.

4 (hitz elkartuetan bigarren osagai gisa)

Ematen zuen Kaweah errekaren ur xuxurla portxeraino iritsi behar zitzaigula.  Bernardo Atxaga   «Soinujolearen semea», 2003 - 27. orr.

Etxe barruko kantuek eta orroek arestian ikusitako ur-xuxurla leunak estaltzen zituzten.  Txillardegi   «Putzu», 1999 - 110. orr.

Pailazokeriarik ez!, oihukatzen zion, Ternik, bere mirespen-xuxurlak eginez.  Fernando Rey   «Gure etxeko kontuak» - Natalia Ginzburg, 2004 - 25. orr.

5 xuxurlan (28 agerraldi 9 liburutan) adlag xuxurlatzen, xuxurlaka.

Tarteka xuxurlan aritu da, eta otoitz egiten duenak bezala mugitu ditu ezpainak.  Pello Lizarralde   «Larrepetit», 2002 - 94. orr.

Neskak kopeta ilundu zuen eta xuxurlan esan zion: [...].  Patxi Zubizarreta   «Mirarien kalezuloa» - Nagib Mahfuz, 2006 - 115. orr.

Ez zion Kirxa jaunari zeharrez begiratzeari utzi, harik eta, haren belarrira makurturik, xuxurlan galdegin zion arte: [...].  Patxi Zubizarreta   «Mirarien kalezuloa» - Nagib Mahfuz, 2006 - 197. orr.

Kontu-kontari egon ginen ia denbora osoan, baina zu nola ote zeunden ikustetik nentorren batean, kanta horrexen xuxurlan aurkitu nuen zure aita.  Anjel Lertxundi   «Azkenaz beste», 2005 - 131. orr.

Jendetza banatu egin zen, hunkituta xuxurlan.  Iñaki Mendiguren   «Harry Potter eta sekretuen ganbera» - J.K. Rowling, 2001 - 55. orr.

Sierra Maestra, xuxurlan, izarrez zintzilikatua.  Jon Muñoz   «Ispiluen gainean lotan» - Jordi Sierra i Fabra, 2004 - 95. orr.

6 xuxurlaz adlag xuxurlatzen.

Harengana korrika abiatzekotan zen, baina eskua ezarri nion besoan eta xuxurlaz esan, "Oraindik ez, Lucy”.  Oskar Arana   «Brooklyngo erokeriak» - Paul Auster, 2006 - 277. orr.

Sortutako barailaz baliatu zen Mathilde senarrari xuxurlaz esateko: [...].  Anjel Lertxundi   «Azkenaz beste», 2005 - 211. orr.

Hizketan jarraitu zuen xuxurlaz: [...].  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 233. orr.

7 xuxurla batean xuxurlan, xuxurlaka.

-Bai, noski -esan zuen Lisak xuxurla batean, berriz ekin gabe-.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 211. orr.

Tira, tira! -esan zuen Alcide Jolivetek berekiko xuxurla batean-.  Karlos Zabala   «Mikel Strogoff» - Jules Verne, 2002 - 264. orr.

Ahapeka, ordea, ia xuxurla batean, frantsesek aurpegi txarrez begiratzen ziguten-eta beste hizkuntzaren batean, alemanez batez ere, aritzen ginenoi.  Anjel Lertxundi   «Ihes betea», 2006 - 309. orr.

Emakumeak, xuxurla batean, bere etxean ere ostatu har nezakeela jakinarazi zidan.  Alberto Ladron Arana   «Eguzki beltzaren sekretua», 2004 - 68. orr.

Michael Wendyren ondora joan eta, dardarka, xuxurla batean esan zion: [...].  Julen Gabiria   «Peter Pan» - James Matthew Barrie, 2004 - 214. orr.

Eta doktore hura, amarekin xuxurla batean hizketan, amaren erreguei entzungor, burua ezezka mugituz.  Alberto Ladron Arana   «Xake mate», 2002 - 106. orr.

8 xuxurla egin

Susanak xuxurla egin zidan belarrira: "Ez du merezi borroka egitea, David”.  Bernardo Atxaga   «Soinujolearen semea», 2003 - 141. orr.

Ahots ezagun batek egin zidan xuxurla belarrira, atzetik: [...].  Koldo Izagirre   «Sua nahi, Mr. Churchil?», 2005 - 208. orr.

Mintzo hark batzuetan xuxurla egiten zidan eta beste batzuetan, berriz, aginduak oihukatu.  Alberto Ladron Arana   «Eguzki beltzaren sekretua», 2004 - 297. orr.

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

haizearen xuxurla (4); ia xuxurla batean (4); xuxurla batean (30); xuxurla entzuten (5); xuxurla entzuten zen (3)

esan zion xuxurlan (3); esan zuen xuxurlan (3); xuxurlan esan (3)

barruko xuxurlen mundua (3); xuxurlen mundua (3); xuxurlen mundua azaleratzen (3)


xuxurlagarri izond xuxurlan ari dena.

Primeran entzun zen Alberten ahots xuxurlagarri hori.  Berria - Kultura   2004-02-08


xuxurlaka (117 agerraldi, 48 liburu eta artikulu 1ean; orobat xuxurluka g.er.) adlag xuxurlatzen. ik xuxurla 5.

Ahots apal-apalean ari ginen, xuxurlaka, bi gaizkideren gisan.  Ander Irizar   «Eszterren ondarea» - Sandor Marai, 2003 - 99. orr.

Ahots txikiz, xuxurlaka ia.  Felipe Juaristi   «Itzarri nahi ez zuen printzesa», 2002 - 175. orr.

Laguntza eske, xuxurlaka hasieran, ozen gero eta garrasika azkenik.  Urtzi Urrutikoetxea   «Zoririk ez» - Imre Kertész, 2003 - 178. orr.

Gelatik Kim jaunaren eta Yonsuk andrearen ahots itoak entzuten ziren, xuxurlaka eztabaidan.  Juan Kruz Igerabide   «Txoria» - Oh Jung-hi, 2006 - 72. orr.

Xuxurlaka esan zigun zaratarik ez egiteko.  Xabier Olarra   «Iruzurgilea» - James Cain, 2002 - 135. orr.

Skully, haiengandik gertu, xuxurlaka ari zitzaion Gwynethi.  Koro Navarro   «Artistakume baten erretratua» - Dylan Thomas, 1999 - 110. orr.

"Amen", diote haren emazteak eta alabak; eta berak ere, David Luriek, "Amen" dio xuxurlaka.  Oskar Arana   «Lotsaizuna» - John Maxwell Coetzee, 2004 - 224. orr.

-Aurkitu dut! -esan zien xuxurlaka-.  Iñaki Mendiguren   «Harry Potter eta Azkabango presoa» - J.K. Rowling, 2002 - 197. orr.

Hala bada, ezer erantzun ez, eta xuxurlaka esan zuen: [...].  Patxi Zubizarreta   «Mirarien kalezuloa» - Nagib Mahfuz, 2006 - 149. orr.

Belarrira esaten zidan xuxurlaka: Txofanni, entzun ezak maisuaren ahotsa!  Fernando Rey   «Paradisuko Almanaka» - Gianni Celati, 2005 - 131. orr.

Miresmenez xuxurlaka egiten zuten: "Ssst!”.  Fernando Rey   «Gure etxeko kontuak» - Natalia Ginzburg, 2004 - 24. orr.

Xuxurlaka hitz egin zuen Norak: [...].  Anjel Lertxundi   «Azkenaz beste», 2005 - 81. orr.

Gero, hala aurpegiratu zidan, xuxurlaka: [...].  Juan Kruz Igerabide   «Hauts bihurtu zineten», 2005 - 137. orr.

Neskak, samurtasunez xuxurlaka: [...].  Patxi Zubizarreta   «Mirarien kalezuloa» - Nagib Mahfuz, 2006 - 144. orr.

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

ia xuxurlaka (3); xuxurlaka ari (7); xuxurlaka aritu (3); xuxurlaka esan (6); xuxurlaka esan zion (3); xuxurlaka hasi (4); xuxurlaka hitz egin (3); xuxurlaka hitz egiten (4)


xuxurlari 1 izond xuxurlan aritzen dena.

Lotsa sentitu zuen, hobeto gogoratzen baitzen arbola xuxurlari eder haiekin, mutilekin baino.  Anton Garikano   «Maitea» - Toni Morrison, 2004 - 23. orr.

Sam bere ondoan belaunikatu zen, eta ahul, ia entzunezin, Frodoren ahots xuxurlaria entzun zuen: [...].  Agustin Otsoa   «Eraztunen Jauna III» - J.R.R. Tolkien, 2004 - 272. orr.

Maite ditut Rilkeren poesia xuxurlariak.  Ana Urkiza   «Zortzi unibertso, zortzi idazle», 2006 - 295. orr.

Horrelakoetan, Sofik belarria lur xuxurlariaren gainean jartzen zuen mendiaren ahotsa hobeki aditzeko.  Fernando Rey   «Ararat mendiaren sumina» - Yasar Kemal, 2003 - 19. orr.

Ehundaka eta are milaka entzule xuxurlarik eta askotan asaldatuk entzun zezaten.  Jon Alonso   «Lisboako Setioaren Historia» - José Saramago, 2000 - 238. orr.

2 (adizlagun gisa)

-Kontuz aizak! -xuxurlari egin dio errieta Mikelok, izuak irentsi beharrean.  Urtzi Urrutikoeetxea   «Auzoak», 2005 - 112. orr.

Xuxurlari eskatzen zion marabutak horrelakorik horren ozen ez esateko, bere inguru guztian beldurrez edo begiratzen zuen bitartean.  Joxan Elosegi   «Ahardikeriak» - Marie Darrieussecq, 2004 - 97. orr.


xuxurlati izond xuxurlatzen duena.

Zeta-ren kapitulu xuxurlati bat gauero.  Eider Rodriguez   «Eta handik gutxira gaur», 2004 - 51. orr.


xuxurlatu, xuxurla(tu), xuxurlatzen 1 du ad ahapeka, ia ezpainak higitu gabe hitz egin.

-Eta zer? -xuxurlatu zion Jesusek-.  Koldo Biguri   «On Camillo» - Giovanni Guareschi, 2001 - 48. orr.

-Galdurik zaude -xuxurlatu zuen Iturriozek-.  Berria - Ekonomia   2004-06-23

-Ez, ez -xuxurlatzen zuen-, ez da zilegi...  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 205. orr.

-Mesedez -xuxurlatu zion Harryk haserre bizian-, zaude isilik, mesedez.  Iñaki Mendiguren   «Harry Potter eta sekretuen ganbera» - J.K. Rowling, 2001 - 19. orr.

-Gaixoa... -xuxurlatzen du amak, eta hasperen egiten-: Eskerrak...!  Anjel Lertxundi   «Zorion perfektua», 2002 - 27. orr.

-Peeves -esan zuen, ahots latzez xuxurlatuz-, Baroi Odoltsuak bere arrazoiak ditu ikusezin ibiltzeko.  Iñaki Mendiguren   «Harry Potter eta Azkabango presoa» - J.K. Rowling, 2002 - 247. orr.

-Andreas... -xuxurlatu zuen gero, ia bere kolkorako.  Anjel Lertxundi   «Azkenaz beste», 2005 - 134. orr.

-Ezin ederragoa duk gero -xuxurlatu zuen Claudek, guztiz txunditurik.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 51. orr.

Kasik ez entzuteko gisan xuxurlatu zuen: "Ez dago gaizki... polit nago”.  Patxi Zubizarreta   «Mirarien kalezuloa» - Nagib Mahfuz, 2006 - 33. orr.

Edmeak, orduan, xuxurlatu zuen: [...].  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 275. orr.

Txapliri xuxurlatu zion belarrira: [...].  Unai Iturriaga   «Berandu da gelditzeko», 1999 - 124. orr.

Aurrena "Polikarpo!" hots egiten zuen, eta hurrena "Mix, mix, mix" xuxurlatu.  Patxi Zubizarreta   «Jeans-ak hozkailuan», 2000 - 16. orr.

Marisa ere hurbildu zen, eta galdetu zidan ea zer xuxurlatu zidan Juliok lurrean etzanda zegoela.  Juan Kruz Igerabide   «Hauts bihurtu zineten», 2005 - 86. orr.

Gizon bat apezari hurbildu eta zerbait xuxurlatu zion belarrira.  Aingeru Epaltza   «Mailuaren odola», 2006 - 233. orr.

Zaldiari agindu bat xuxurlatuz, buelta erdia egin zuen.  Agustin Otsoa   «Eraztunen Jauna III» - J.R.R. Tolkien, 2004 - 154. orr.

Beren artean hitz batzuk xuxurlatu ondoren, korrika jarraitzen zuten beherantz.  Ramon Saizarbitoria   «Gorde nazazu lurpean», 2000 - 9. orr.

Mundua mamu bihurtzen duen ilbete horietakoa zen, gauza guztiek, bizidunek eta bizigabeek, errebelazio misteriotsuak xuxurlatzen dituzten horietakoa.  Jon Alonso   «Lisboako Setioaren Historia» - José Saramago, 2000 - 181. orr.

Gauero buruz ikasitako hiri ferrobiarioen izen zerrendak eta trenen ordutegiak xuxurlatzen dizkigutenak belarrira.  Harkaitz Cano   «Pasaia blues», 1999 - 217. orr.

Arbasoen mintzoan "Kontrizionezko Akta" burutik buru xuxurla zezakeelako.  Itxaro Borda   «%100 basque», 2001 - 140. orr.

2 (era burutua izenondo gisa)

"Iso" xuxurlatu batez gerarazi zuen osabak animalia, pipa piztu behar baitzuen.  Koro Navarro   «Artistakume baten erretratua» - Dylan Thomas, 1999 - 17. orr.

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

belarrira xuxurlatu zion (10); hitz batzuk xuxurlatu (7)

xuxurlatu zidan aitak (5); xuxurlatu zidan belarrira (3); xuxurlatu zidan uilek (3); xuxurlatu zion belarrira (14); xuxurlatu zion harryk (9); xuxurlatu zion hermionek (9); xuxurlatu zion ronek (9); xuxurlatu zizkion belarrira (3); xuxurlatu zuen andresek (7); xuxurlatu zuen ellenek (3); xuxurlatu zuen emakumeak (4); xuxurlatu zuen harryk (6); xuxurlatu zuen hermionek (11); xuxurlatu zuen iturriozek (6); xuxurlatu zuen kristok (4); xuxurlatu zuen neskak (5); xuxurlatu zuen ronek (7); zerbait xuxurlatu (14); zerbait xuxurlatu zion (9)

belarrira xuxurlatzen (11); hitzak xuxurlatzen (5)

xuxurlatzen ari (3); xuxurlatzen hasi (4); xuxurlatzen hasten (3); zera xuxurlatzen ziola (3); zerbait xuxurlatzen (4)


xuxurlatze iz ahapeka, ia ezpainak higitu gabe hitz egitea.

-Griluak kateak! -egin du ahapetik, xuxurlatze batean, agure zoroak-.  Koldo Izagirre   «Agirre zaharraren kartzelaldi berriak», 1999 - 33. orr.


xuxurlo iz xuxurla.

Ametsezko xuxurlo zehazgabe batean murgildua zirudien Inkisiziokoen ahotsen soinuak.  Koro Navarro   «Kontakizunak» - Edgar Allan Poe, 2000 - 95. orr.

Behin deitu zidan, xuxurlo batean: Ama, esan zuen.  Pablo Sastre   «Eguzkipekoak», 2003 - 261. orr.

Behin deitu zidan, xuxurlo batean: ama, esan zuen.  Pablo Sastre   «Eguzkipekoak», 2003 - 261. orr.


xuxurluka ik xuxurlaka.